Mahungu Lamanene Ya Paradeyisi Le Tahiti
TAHITI! Vito leri ri tikomba ri koka nyingiso lowu hlamarisaka. Ri ve ni ndhuma hikwalaho ka vatshila ni vatsari vo tanihi Paul Gauguin, Robert Louis Stevenson na Herman Melville, lava swilo leswi va swi mpfampfarhuteke leswi kombisaka vuxongi bya ndhawu leyi hisaka ni ku rhula ka Swihlala swa Lwandle ra le Dzongeni swi kokeke nyingiso wa vo tala.
Tahiti hi xona xihlala lexikulu eka swihlala leswi tlulaka 120 le French Polynesia, leri nga ePacific Dzonga. Hambileswi xihlala lexi xa le Lwandle ra le Dzongeni xi fanisiwaka ni paradeyisi emianakanyweni ya vanhu vo tala, vanhu va le Tahiti va fanele ku byeriwa malunghana ni paradeyisi yin’wana leyi nga ta ta ku nga ri khale. (Luka 23:43) Timbhoni ta Yehovha, leti nga 1918 le Tahiti namuntlha, ti khomekile hi ku byela vanhu va 220 000 mahungu lamanene ya leswaku Mfumo wa Xikwembu ku nga ri khale wu ta tisa swiyimo swa xiviri swa paradeyisi ku nga ri eTahiti ntsena kambe emisaveni hinkwayo.—Matewu 24:14; Nhlavutelo 21:3, 4.
Emalembeni yo tala ntirho wo chumayela le Tahiti a wu kongomisiwa hi hofisi ya rhavi ra Sosayiti ya Watch Tower ya le Fiji, leyi nga ekule hi tikhilomitara ta 3500. Mpfhuka lowukulu lowu nga kona wu endle swilo swi nonon’hwa, naswona nhluvuko a wu nonoka. Xisweswo hi April 1, 1975, hofisi ya rhavi yi simekiwile le Tahiti, naswona sweswo swi vange ku cinca lokukulu entirhweni wa Vakreste va ntiyiso ensin’wini leyi. I yini lexi vangeke ku cinca loku lokukulu, naswona ntirho wo chumayela wu sungurise ku yini le Tahiti?
Masungulo Lama Nga Nyawuriki
Mahungu lamanene ya Mfumo ma twiwe ro sungula le Tahiti hi va-1930, naswona vaaki vo tala va le xihlaleni, lava a va yi xixima swinene Bibele va kombise ku tsakela lokukulu. Hambiswiritano, hikwalaho ka ku yirisiwa hi hulumendhe ni swipimelo swin’wana, eku heleni ka va-1950, a ku nga ha ri na Timbhoni exihlaleni lexi. Hi nkarhi wolowo, Agnès Schenck, muaka-tiko wa le Tahiti loyi a a tshama eUnited States, u anakanye ku tlhelela le Tahiti ni nuna wa yena ni n’wana wa vona. U hlamusela ndlela leyi hinkwaswo swi humeleleke ha yona.
“Eka ntsombano wa muganga wa 1957 le Los Angeles, Makwerhu Knorr [loyi a ri muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower hi nkarhi wolowo] u hlamusele leswaku a ku ri ni xilaveko lexikulu xa vahuweleri va Mfumo le Tahiti. Hi nkarhi wolowo a ndzi ri na lembe ndzi khuvuriwile, kutani ndzi huwelerile ndzi ku, ‘Hikwalaho a hi yeni le Tahiti!’ Mindyangu mimbirhi, wa ka Neill ni wa ka Carano, vanghana va hina lavakulu, va ndzi twile. Va hi byele leswaku va tsakela ku famba na hina, kambe a hi nga ri na mali yo tala. Nuna wa mina u vabye nkarhi wo leha, naswona n’wana wa mina wa mufana a ha ri ntsongo. Kutani a swi hi tikela ku suka. Vanghana va le mavandlheni ya le kusuhi a va kume mahungu-ndlela malunghana ni pakani ya hina, kutani va hi rhumele timali ni nhundzu ya le ndlwini. Kutani hi May 1958 hi tlutile hi kongoma eTahiti hi ri ni malakani ya 36, loko hi nga hlayi swilo leswin’wana!
“Loko hi fika eTahiti, ndzi titwe ndzi lahlekile swinene hikuva a ndzi ri ni malembe ya 20 ndzi rhurhile eka xihlala lexi. Hi sungule ku chumayela, kambe a hi fanele hi va ni vukheta hikuva ntirho wa hina wa Vukreste a wu yirisiwile. A hi boheka ku tumbeta timagazini ta hina, ivi hi tirhisa Bibele ntsena. Eku sunguleni a hi nyikela vumbhoni eka vanhu lava ana se a va ri ni swikhokhelo swa timagazini ta Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka!
“Clyde Neill na David Carano, swin’we ni mindyangu ya vona va hi joyinile endzhaku ka ntsombano wa muganga wa le Doroba-nkulu ra New York hi 1958. Hi chumayele swin’we ivi hi rhamba vanhu leswaku va ta va ta yingisela tinkulumo leti a ti nyikeriwa emakaya ya vamakwerhu. Hakatsongo-tsongo swilo swi hleriwile, naswona hi sungule ntlawa wa dyondzo ya Bibele na 15 wa vanhu. Endzhaku ka tin’hweti tinharhu va ka Neill ni va ka Carano va boheke ku famba hikuva tivhisa ta vona to valanga a ti heleriwe hi nkarhi. Kutani vamakwerhu va ehlekete leswaku emahlweni ko va va famba, va khuvula hinkwavo lava va tsakelaka lava a va faneleka. Ndzi ve ni lunghelo ro va mutoloki wa nkulumo yo sungula ya nkhuvulo. Enkarhini lowu vaaka-tiko va kwala xihlaleni va nhungu va kombise ku tinyiketela ka vona eka Yehovha hi nkhuvulo. Kutani va ka Neill ni va ka Carano va tlhelele le United States.
“Ntirho wo chumayela wu ye emahlweni. Hi vumbe mintlawanyana ivi hi endzela vanhu nimadyambu. Hakanyingi a hi burisana ni vanhu lava tsakelaka ku kondza ku va exikarhi ka vusiku. Minkarhi yin’wana hambi ku ri vatirheli va Protestente va hlanganyerile ebulwini. Hi 1959 ku simekiwe vandlha ro sungula. Kutani, lexi hi tsakiseke ngopfu, hi 1960 hulumendhe yi pfumelele leswaku Timbhoni ta Yehovha ti khoma minhlangano ximfumo. Malembe wolawo yo sungula a ma tele hi ntsako ni swiendlakalo swa risima swa vutirheli bya moya. Yehovha u xi katekisile hakunene xiboho xa hina xo rhurhela laha xilaveko a xi ri xikulu.” Makwerhu wa xisati Schenck sweswi u na malembe ya 87 hi vukhale, naswona wa ha tirhela Yehovha hi ku tshembeka evandlheni ra ka vona.
Ntirho Wu Ye eMahlweni
Hi 1969 Timbhoni timbirhi leti humaka le Furwa, ku nga Jacques na Paulette Inaudi, va averiwe ku va maphayona yo hlawuleka le Tahiti. Jacques wa tsundzuka: “Loko hi fika eTahiti, a ko va na vahuweleri va 124 ntsena, vandlha rin’we le Papeete, ni maphayona mambirhi yo hlawuleka le nhlonhleni ya Vairao.” Nhlonhle leyi yi hlanganisiwe na Tahiti hi xihlala-nkolo. Ntsombano wa Misava Hinkwayo lowu nga ni xihloko lexi nge, “Ku Rhula eMisaveni” a wu ta khomiwa ku nga ri khale. Jacques u ya emahlweni: “A ku ri ro sungula ndzi hlela ntsombano. A hi fanele hi lunghiselela nongonoko wa Xinghezi, wa vaendzi, hi va ni okhestra leswaku yi ta tlanga tinsimu ta Mfumo, hi tlhela hi pfuxeta tidrama timbirhi. Ntirho lowu hinkwawo wu endliwe hi vahuweleri va 126. Ndza tiyiseka leswaku Yehovha u tirhe xiphemu lexikulu.” Nhlayo ya lava veke kona va 488 a yi ri leyi tsakisaka eka vanhu lava lava tshamaka exihlaleni lexi. Eka vo tala va vona, a ku ri ro sungula va hlangana ni Timbhoni-kulobye leti humaka ematikweni man’wana.
Endzhakunyana ka kwalaho, Jacques Inaudi u averiwe ku va mulanguteri la famba-fambaka. Loko a ri karhi a endzela swihlala swo hambana-hambana, u swi vonile leswaku a ku ri ni ku tsakela lokukulu kambe vahuweleri va Mfumo a va nga ri vangani lava a va ta hlakulela ku tsakela loku. Jacques wa hlamusela: “Hikwalaho ndzi khutaze mindyangu yo tala ku rhurhela eswihlaleni leswi leswaku yi ta tirha laha xilaveko xi nga xikulu kona. Kutani hakatsongo-tsongo, mahungu lamanene ma hangalasiwile eka mintlawa leyi ya swihlala.” Makwerhu Inaudi u ve mulanguteri la famba-fambaka ku sukela hi 1969 ku ya ka 1974, naswona namuntlha i nkulu eka rin’wana ra mavandlha ya le Tahiti.
Exikarhi ka lava anguleke kahle eka xikhutazo xa Makwerhu Inaudi a ku ri Auguste Temanaha, loyi a ri un’wana wa vanhu va nhungu lava khuvuriweke hi 1958. U hlamusela leswi humeleleke. “Hi 1972 mulanguteri wa xifundzha, Jacques Inaudi, u hi khutaze ku anakanyisisa hi ku rhurhela le Huahine, xin’wana xa Swihlala swa Leeward, eka ntlawa wa leswi swa Society. A ndzi kanakana hikuva a ndzi nyikela nkulumo ya ku hlaya ka Bibele ntsena evandlheni naswona a ndzi titwa ndzi nga faneleki ku byarhisiwa vutihlamuleri byo tano. Hambiswiritano, Makwerhu Inaudi a tshamela ku ndzi byela a ku, ‘U nga vileli, u ta swi kota!’ Endzhaku ka nkarhinyana hi endle xiboho. Xisweswo, hi 1973 hi xavise hinkwaswo kutani hi rhurhela eHuahine ni vana va hina vanharhu lavatsongo.
“Loko hi fika, ndzi kume leswaku ndzi fanele ndzi sungula swilo hinkwaswo—Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza, Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni, ni swin’wana ni swin’wana. A swi nga olovi, kambe hi vone nsirhelelo ni mpfuno wa Yehovha. Hi minkarhi yo hlayanyana u hi pfune ku kuma ndhawu yo tshama eka yona. Kutani, loko ntlawa wa vakaneti wu ringete ku susa Timbhoni laha xihlaleni, n’watipolitiki wa kwalaho u hi yimelerile. Entiyisweni, Yehovha a a hi hlayisa enkarhini lowu hinkwawo.” Sweswi, ku ni mavandlha mambirhi le Huahine—vandlha ra Xifurwa leri nga ni vahuweleri va 23 ni ra Xitahiti leri nga ni 55 wa vahuweleri.
Hi 1969, Hélène Mapu u averiwe ku va phayona ro hlawuleka, a ya tirha enhlonhleni. Hélène u ri: “A ku ri ni ku tsakela lokukulu enhlonhleni, naswona hi xinkarhana ndzi sungule tidyondzo to tala ta Bibele.” Hi ku hatlisa ku simekiwe vandlha leritsongo le Vairao, kambe a ku ri ni xilaveko xa vakulu. Hi ku famba ka nkarhi, Colson Deane, loyi a tshama evukule bya 35 wa tikhilomitara, le Papara, u swi kotile ku nyikela mpfuno. Makwerhu Deane wa hlamusela: “A hi fanele hi hleleka kahle leswaku hi kota ku tirha le Vairao. A ndzi tirha eFaaa, 70 wa tikhilomitara ku suka eVairao eka tlhelo lerin’wana ra xihlala. Endzhaku ka ntirho, a ndzi fanele ndzi tsutsumela ekaya ku ya teka ndyangu wa mina, ivi hi kongoma eVairao. Endzhakunyana hi boheke ku rhurhela eFaaa hikwalaho ka ntirho wa mina. Xana a ha ha ta swi kota ku seketela Vandlha ra le Vairao? A hi lava ku pfuna vamakwerhu va kwalaho, kutani hi ehlekete ku ya emahlweni hi va seketela. Hi masiku ya minhlangano a hi fika ekaya exikarhi ka vusiku hikuva a hi fanele hi heleketa lava a va nga ri na timovha. Hi endle leswi ku ringana malembe ya ntlhanu. Sweswi swi tsakisa swinene ku vona mavandlha ya mune exihlaleni lexi, naswona hi ma tsundzuka swinene masiku wolawo.”
Ku Simekiwa Ka Rhavi eTahiti
Hi 1974 nhlayo ya vahuweleri va Mfumo le Tahiti a yi kule ku fika ka 199. Lembe leri landzeleke loko N. H. Knorr na F. W. Franz, loyi a ri muungameri ni xandla xa muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower hi nkarhi wolowo, va endzele French Polynesia, va swi vonile leswaku swi ta pfuna swinene loko ntirho wo chumayela le French Polynesia le Tahiti, ku nga ri Fiji leyi nga eka tikhilomitara to tlula 3500. Xisweswo, hi April 1, 1975, rhavi ra le Tahiti ri simekiwile, naswona mulanguteri wa xifundzha, Alain Jamet, u hlawuriwe ku va mulanguteri wa rhavi.
Malembe yo hlayanyana lama hundzeke, Makwerhu Jamet u swi kotile ku hlamusela mikateko leyi hlamarisaka leyi humaka eka Yehovha. “Ku sukela hi 1975 ku endliwe matshalatshala lamakulu ku yisa mahungu lamanene eka swihlala hinkwaswo ni mintlawa ya swihlala ensin’wini ya ka hina, leyi hlanganisaka ndhawu leyi nga yikulu ku ringana na Yuropa Vupela-dyambu. Vuyelo bya kona byi ve lebyi tsakisaka. Hi 1983 nhlayo ya vahuweleri a yi kule ku fika eka 538. Hi lembe rolero muako wa hofisi ya rhavi ni Kaya ra Bethele swi akiwile le Paea. Sweswi ku na kwalomu ka 1900 wa vahuweleri lava nga emavandlheni ya 30 eSwihlaleni swa Society, vandlha rin’we ni ntlawa wa vahuweleri lava nga voxe le Swihlaleni swa Austral, vandlha rin’we ni mintlawa mimbirhi ya vahuweleri lava nga voxe le Marquesas ni mintlawa yo hlayanyana ya vahuweleri le Swihlaleni swa Tuamotu na Gambier. Tiholo ta Mfumo letintshwa ta akiwa—tinharhu le Marquesas na nkombo wa tona le Tahiti—leswaku ku khathaleriwa nhlayo leyi tshamaka yi ri karhi yi kula ya vanhu lavantshwa lava taka eminhlanganweni. Eka malembe ya 20 lama hundzeke, Yehovha u ma katekisile hakunene matshalatshala ya hina yo hlakulela nsimu ya le Tahiti.”
Ka Ha Ri Ni Swo Tala Swo Swi Endla
Ntshembo wa ku andza le French Polynesia i wukulu. Hi March 23, 1997, vanhu va kwalomu ka 5376 va hlengeletane ni Timbhoni ta Yehovha le French Polynesia eka Xitsundzuxo xa rifu ra Yesu Kreste. Leswaku ku hlangavetaniwa ni swilaveko swa vanhu lava lava tsakelaka, tibuku ta hina ta Bibele ta kumeka hi tindzimi ta kwalaho to hlayanyana. Ku engetela eka Xitahiti, tibuku ti lunghiseleriwe na hi Xipaumotu, lexi vulavuriwaka eka Ntlawa wa Swihlala swa Tuamotu, ni le N’walungu na Dzonga wa Marquesia.
Ku andza lokukulu ni mintokoto leyinene swi pfune vahuweleri va Mfumo le Tahiti ku tlangela swinene rirhandzu ni ku lehisa mbilu ka Yehovha, “[loyi a] navelaka leswaku vanhu hinkwavo va ponisiwa, va fika laha va kotaka ku tiva leswi swi nga ntiyiso,” hambi ku ri eswihlaleni swa le kule swa Lwandle ra le Dzongeni. (1 Timotiya 2:4) Timbhoni ta Yehovha eTahiti ni le swihlaleni swin’wana swa French Polynesia ti pfumela hilaha ku tiyeke eka xitshembiso xa Yehovha lexi nge: “Ŝihlale ŝi ta nḍi ṭhemba, ŝi ta ṭhemba v̌oko ra mina.”—Esaya 51:5.
[Mepe lowu nga eka tluka 26]
(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)
Rhavi ra Tahiti ri khathalela swilaveko swa French Polynesia
AUSTRALIA
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Ku suka eximatsini ku ya exineneni: Alain Jamet, Mary-Ann Jamet, Agnès Schenck, Paulette Inaudi na Jacques Inaudi
[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]
Hofisi ya rhavi ra Tahiti