Ku Tshama Ni Ku Chumayela eNdzhutini Wa Vholkheno

“I NTOKOTO lowu chavisaka. Wu nga fanisiwa swinene ni ku hela ka misava loku Bibele yi vulavulaka ha kona. Hi fanele hi tshama hi xalamukile naswona hi va exiyin’weni lexinene emahlweni ka Yehovha Xikwembu nkarhi wun’wana ni wun’wana.” Wolawo i marito ya Víctor, un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, loko a hlamusela ntokoto wa yena wo tshama ekusuhi swinene ni vholkheno ya Popocatépetl, leyi hi ntolovelo yi vitaniwaka Popo, le Mexico.

Vholkheno leyi leyi nga ni huwa ku vulavuriwe ha yona etimhakeni ta misava hinkwayo ku sukela hi 1994.a Valawuri va gimete hi leswaku nchumu wun’wana ni wun’wana lowu nga exikarhi ka 30 wa tikhilomitara ku suka enceleni wa vholkheno leyi wu le ndhawini leyi nga ni khombo swinene. Tlhelo ra le dzongeni ra vholkheno ri ni khombo swinene hikuva ncele wu langute eka tlhelo rolero naswona ku ni magova yo hlayanyana lama enteke laha maribye ni ndzhope swi nga ha khulukaka ha kona swi huma enceleni.

Hi ntolovelo, vo tala va tivutisa leswaku ku ta humelela yini eDorobeni ra Mexico loko vholkheno yo tshuka yi buluka swinene. Xana muti wolowo wu le khombyeni? Nakambe ku ni vanhu hinkwavo lava nga exifundzheni xa Morelos ku ya edzongeni wa vholkheno. Xana vanhu hinkwavo lava tshamaka endhawini yoleyo va le khombyeni? Naswona swi njhani ku tshama endzhutini wa vholkheno, u nga tivi lexi nga ha humelelaka siku na siku?

Nxungeto Wa Vholkheno

Doroba ra Mexico ri le mpfhukeni wa kwalomu ka 70 wa tikhilomitara en’walungu-vupela-dyambu bya Popocatépetl, hambileswi swidorobana swin’wana swi nga empfhukeni wa 40 wa tikhilomitara ku suka eka yona. Hi ku kongoma, ntsindza hinkwawo, lowu nga ni vaaki va 20 wa timiliyoni, wu le handle ka ndhawu leyi nga ni khombo. Hambiswiritano, swi titshege hi tlhelo leri moya wu yaka eka rona, ndhawu leyi yi nga khumbeka loko nkuma wo tala wu humesiwa hi vholkheno.

Vuyelo bya nkuma wa vholkheno hakanyingi i byikulu swinene etlhelweni ra le vuxeni ra vholkheno. Ndhawu leyi yi katsa doroba ra Puebla ni swimitana swo hlayanyana ni madoroba, lama nga ni vanhu va kwalomu ka 200000 lava tshamaka endhawini leyi nga ni khombo swinene. Hi Sonto, May 11, 1997, vholkheno yi hlante tithani to tala ta nkuma emoyeni ivi yi wu hangalasa endhawini leyi hinkwayo, yi fika ni le xifundzheni xa Veracruz, tikhilomitara to tlula 300 ku ya evuxeni. Edzongeni wa vholkheno, exifundzheni xa Morelos, ku ni miti ni madoroba lama nga ni vaaki wa kwalomu ka 40 000 lava na vona va nga vaka ekhombyeni lerikulu.

Timbhoni ta Yehovha ti tshama ni ku tirha exikarhi ka swiyimo leswi hinkwaswo. EDorobeni ra Mexico, ku ni Timbhoni to tlula 90000 emavandlheni ya kwalomu ka 1700. Rhavi ra Sosayiti ya Watch Tower ri le handle ka Doroba ra Mexico en’walungu-vuxa, kwalomu ka 100 wa tikhilomitara ku suka eka vholkheno. Ku ni vatirhi vo tirhandzela vo tlula 800 lava tirhaka erhavini, handle ka vatirhi vo tirhandzela va kwalomu ka 500 lava endlaka ntirho lowukulu wo aka. Hinkwavo ka vona va le handle ka ndhawu leyi nga ni khombo.

Exifundzheni xa Morelos, ku ni mavandlha ya kwalomu ka 50 ya Timbhoni ta Yehovha lama nga ni vahuweleri va Mfumo vo tlula 2000. Man’wana ya mavandlha lawa, lama nga eTetela del Volcán na Hueyapan, ma le kusuhi ni ncele hi 20 wa tikhilomitara. Tlhandlakambirhi, ku ya evuxeni, exifundzheni xa Puebla, ku ni mavandlha lama nga ni kwalomu ka vahuweleri va 600 lava tshamaka exikarhi ka tikhilomitara ta 20 ku ya ka 30 ku suka eka vholkheno. Ina, vanhu lava va nga va ekhombyeni lerikulu.

Timbhoni Ta Yehovha Ti Tshama Ti Ri Karhi Ti Hiseka

Ku nga khathariseki nxungeto lowu hambetaka, Timbhoni ta Yehovha a ti tshikanga ntirho wa tona wo chumayela endhawini leyi. Naswona ti hlayise xiyimiso xa tona xa minhlangano ya Vukreste, lexi va endlaka va titwa va ri ni vun’we ni ntshembo ehansi ka swiyimo leswi swo biha. (Vaheveru 10:24, 25) Xiviko lexi humaka eka man’wana ya mavandlha lawa xi ri: “Vanhu va hundzule langutelo ra vona hi ndlela leyi xiyekaka hi mahungu lamanene ya Mfumo. Hi xikombiso, eximutanini xin’wana 18 wa vanhu va ha ku amukela tidyondzo ta le kaya ta Bibele.”

Vandlha rin’wana, leri nga eka 20 wa tikhilomitara ku suka eka vholkheno, ra vika: “Ku andza ka hlamarisa. Vandlha leri ri simekiwe hi November 1996. Eka tin’hweti ta tsevu leti landzeleke, vanhu va 10 va ve lava fanekelaka ku hlanganyela evutirhelini bya nsimu. Vahuweleri van’wana va tshama kwalomu ka 20 wa tikhilomitara ku suka enceleni. Minhlangano ya Vukreste ya khomiwa kwalaho, naswona ku va ni vanhu va kwalomu ka 40.”

Magdalena, loyi a tshamaka eSan Agustín Ixtahuixtla, Puebla, ku nga 25 wa tikhilomitara ku suka eka vholkheno, u tshame a ri karhi a hiseka swinene eku fambiseni ka tidyondzo ta Bibele. U hlamusela leswi humeleleke endzhaku ka ku buluka kun’wana lokukulu.

“A hi byeriwile leswaku hi fanele hi suka emakaya ya hina, leswi hi swi endleke—ku ri karhi ku na nkuma. Ku nga khathariseki xiyimo xa xihatla, ndzi anakanye hi ndyangu wa ka Dorado lowu a ndzi dyondza na wona Bibele. Mina ni vamakwerhu van’wana hi ye endlwini ya ka Dorado leswaku hi ya va pfuna ku suka va ya endhawini leyi sirhelelekeke. Edorobeni ra le kusuhi ra Puebla, komiti yo phalala ya Timbhoni ta Yehovha ana se a yi sungule ku tirha. Ndyangu wa ka Dorado wu tsakisiwe swinene hi ndlela leyi hina hinkwerhu a hi khomiwa ha yona kwalaho. A hi rhurheriwe etindhawini to hambana-hambana leti hi lunghiseleriweke tona ka ha ri emahlweni hi vamakwerhu va Vakreste. Hambileswi a hi ri ekule ni le kaya, a hi nga pfumali nchumu. Ndyangu lowu wu ve kona eka minhlangano yin’wana eHolweni ya Mfumo, kambe wu hlamarisiwe hi rirhandzu leri wu kombisiweke rona hi vamakwerhu lava a wu nga si tshama wu hlangana na vona. Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani hi tlhelele emakaya, ndyangu lowu wu sungule ku va kona eminhlanganweni hinkwayo nkarhi na nkarhi. Ku nga ri khale va fanelekele ku va vahuweleri va mahungu lamanene. Vambirhi va vona va khuvuriwile sweswi. Va ve vatirheli lava nga maphayona ya nkarhinyana ku ringana tin’hweti to hlayanyana naswona va kunguhata ku nghenela ntirho wa vuphayona bya nkarhi hinkwawo.”

Martha, nhwanyana wa malembe ya 20 hi vukhale loyi a tshamaka empfhukeni wa 21 wa tikhilomitara ku suka enceleni, a nga pfumelelanga ku lamala ku n’wi sivela ku tirhisa nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu a wu kumaka wo chumayela. U dyondze ntiyiso malembe manharhu lama hundzeke loko vholkheno yi tlhele yi tinyika matimba. Ematshan’weni yo tirhisa xitulu xa swigulana, lexi swi nonon’hwaka ku xi fambisa endhawini leyi voyameke laha a tshamaka kona, u famba hi mbhongolo a ya hlanganyela entirhweni wo chumayela. U tlhela a famba hi mbhongolo yoleyo loko a ya eminhlanganweni. Martha u n’wi tlangela swinene Yehovha leswi a nga xiphemu xa vamakwerhu lava nga ni rirhandzu, tanihi leswi a titshegeke hi mpfuno wa vamakwerhu va xisati evandlheni leswaku a kota ku gada ni ku xika embhongolweni. N’hweti yin’wana ni yin’wana u heta tiawara to tlula 15 evutirhelini.

Etindhawini leti leti nga toxe, Timbhoni ta Yehovha hakanyingi ti langutana ni ntshikilelo wa vaakelani va tona leswaku ti hlanganyela eku tlangeleni ka tiholideyi ta vukhongeri. Le Tulcingo, ku nga ximutana lexi nga kwalomu ka 20 wa tikhilomitara ku suka eka vholkheno, wanuna un’wana u averiwe ku endzela Timbhoni leswaku a ya teka minyikelo ya minkhuvo. Hi ku lehisa mbilu, vamakwerhu va hlamusele xivangelo lexi endlaka leswaku va nga hlanganyeli eka tiholideyi toleto ta vukhongeri. Wanuna loyi u phikelerile swinene a ringeta ku kuma mali eka vamakwerhu lerova a sungula ku tihlanganisa na vona, a tiva tin’wana ta tidyondzo ta vona. U tsakele ku kuma tinhlamulo ta swivutiso swa yena eBibeleni ya yena ya Khatoliki. Yena swin’we ni nsati wa yena ni n’wana wa yena wa nhwanyana, se va ni lembe va ri karhi va ta eminhlanganweni nkarhi na nkarhi naswona u kombise ku navela ka yena ku va muhuweleri wa mahungu lamanene.

Xana U Nga Tilunghiselela Hi Ndlela Yihi?

Vativi va tivholkheno va fambisa tidyondzo ta yona ni ku humesa swiviko swa ximfumo malunghana ni Popocatépetl leyi nga ni khombo, kambe ku hava loyi a swi tivaka kahle leswi nga ta humelela kumbe leswaku swi ta humelela rini. Hi ku ya hi swihaxi swa mahungu ni vanhu lava tshamaka ekusuhi na yona, vholkheno yi nga ha buluka nkarhi wun’wana ni wun’wana. Khombo ra kona i ra xiviri. Ina, valawuri va karhateka swinene naswona va lava ku endla leswi va nga swi kotaka leswaku vanhu va va va lunghekile loko ko tshuka ku ve ni xiyimo xa xihatla. Kambe swa twisiseka leswaku va fanele va tivonela loko va humesa xitsundzuxo, tanihi leswi va nga laviki ku sungula ku rhurhisa mintshungu loko ku nga ri na khombo leri tshineleke. Kutani, munhu u fanele a endla yini?

“Munhu wa v̌utlhari o v̌ona khombo, kutani a tumbela, kambe v̌ariv̌ali v̌a ya mahlweni v̌a biwa,” ku vula xivuriso xa Bibele. (Swivuriso 22:3) Hikwalaho, ndlela ya vutlhari i ku teka magoza lama faneleke yo tiyisekisa ku hlayiseka ka munhu loko nkarhi wa ha ri kona, hayi ku ‘tigedlha’ onge a ku nge humeleli nchumu, u rindzela khombo handle ko khathala. Leyi i ndlela leyi Timbhoni ta Yehovha endhawini leyi ti langutaka mhaka leyi ha yona.

Sweswinyana, vayimeri va hofisi ya rhavi ra Sosayiti ya Watch Tower va hlangane ni valanguteri lava famba-fambaka exifundzheni xa Puebla, lava fambelaka mavandlha lama nga endhawini leyi nga ekhombyeni. Ku kunguhatiwe leswaku valanguteri va xifundzha ni swirho swa komiti yo phalala va endzela ndyangu wun’wana ni wun’wana lowu tshamaka empfhukeni wa 25 wa tikhilomitara ku suka enceleni. Mindyangu leyi yi pfuniwile leswaku yi anakanyisisa hi ku rhurha endhawini leyi leyi nga ni khombo ku nga si va ni ku buluka. Vutleketli ni ndhawu yo tshama eka yona swi lulamisiwile leswaku ku rhurheriwa vanhu va 1 500 emutini wa Puebla. Mindyangu yin’wana yi rhurhile yi ya tshama ni maxaka emadorobeni man’wana.

Xitsundzuxo Lexikulu

Musi, ndzilo ni huwa ya Popocatépetl i swikombiso leswi nga erivaleni swa leswaku ku buluka ku tshinele. Hinkwavo lava navelaka ku pona va fanele va yingisa switsundzuxo leswi humesiwaka hi valawuri ivi va teka goza leri faneleke. Timbhoni ta Yehovha leti nga endhawini yoleyo ya vholkheno ti tshama ti rindzile leswaku ti tiyisekisa ku hlayiseka ka tona swin’we ni ku pfuna van’wana ku vona khombo ni ku teka goza nkarhi wu nga si hela.

Hi mpimo lowukulu, Timbhoni ta Yehovha ti xalamukela ni swiendlakalo swa misava hi ku voningeriwa hi vuprofeta bya Bibele. Tinyimpi, ku tsekatseka ka misava, tindlala, mavabyi ni vugevenga hi leswi xiyekaka ku fana ni mintirho ya vholkheno. Swi vumba xikombiso lexi hlanganeke lexi Yesu Kreste a vhumbheke leswaku xi ta fungha “makumu ya mafambiselo ya swilo.” Hambileswi a nga riki kona la swi tivaka hi ku kongoma leswaku makumu wolawo ma ta fika rini, a swi kanakanisi leswaku ma le ndleleni ni leswaku ma tshinele ngopfu.—Matewu 24:3, 7-14, 32-39.

Xilaveko xa xihatla namuntlha hi leswaku vanhu hinkwako-nkwako va xi yingisa swinene xitsundzuxo xa Yesu lexi nge: “Tivoneleni leswaku timbilu ta n’wina ti nga tshuki ti tshikileriwa hi ku dya ngopfu ni ku nwa ngopfu ni ku vilela hi vutomi, kutani hi xitshuketa siku rero ri mi wela hi xihatla.” (Luka 21:34) Leyi handle ko kanakana i ndlela ya vutlhari yo yi teka. Tanihi leswi switsundzuxo swa vholkheno swi nga fanelangiki swi tekeriwa ehansi, a hi fanelanga hi honisa ku tshinela ka N’wana wa munhu, Yesu Kreste, loyi a khutazeke a ku: “Hikwalaho na n’wina tshamani mi lunghekile, hikuva N’wana wa munhu u ta fika hi nkarhi lowu mi nga wu ehleketiki.”—Matewu 24:44.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Martha (a gade mbhongolo) ni van’wana va nyikela vumbhoni endzhutini wa Popocatépetl