Vamakwavo Lava A Va Ri ni Malangutelo Yo Hambana

SWIBOHO leswi endliwaka hi vatswari swi khumba ni vana va vona. Sweswo swi tano namuntlha hilaha swi veke hakona entangeni wa Edeni. Ku xandzuka ka Adamu na Evha ku va khumbe swinene vanhu hinkwavo. (Genesa 2:15, 16; 3:1-6; Varhoma 5:12) Kambe un’wana ni un’wana wa hina a nga swi kota ku va ni vuxaka lebyinene ni Muvumbi, loko a swi lava. Sweswo swi kombisiwa hi mhaka ya Kayini na Avele, vamakwavo vo sungula ematin’wini ya vanhu.

Ku hava laha Matsalwa ma kombisaka leswaku Xikwembu xi vulavule na Adamu na Evha endzhaku ka loko va hlongoriwe aEdeni. Hambiswiritano, Yehovha a nga tshikanga ku vulavula ni vana va vona. A swi kanakanisi leswaku vatswari va Kayini na Avele va va byerile leswaku ku humelele yini. A va kota ku vona “makerubu ni banga leri pfurhaka malangavi, leri a ri tshama ri ndziwika leswaku ri rindza ndlela leyi yaka emurhini wa vutomi.” (Genesa 3:24) Vanhu lava va tlhele va vona ku hetiseka ka xitiviso xa Xikwembu xa leswaku a va ta hanya hi ku kulula va n’watseka ni hi ku karhateka.—Genesa 3:16, 19.

Kayini na Avele va fanele va tive marito lawa Yehovha a ma byeleke nyoka a ku: “Ndzi ta veka vulala exikarhi ka wena ni wansati ni le xikarhi ka mbewu ya wena ni mbewu ya yena. Yi ta ku pfotlosa nhloko kutani wena u ta yi luma xirhendze.” (Genesa 3:15) Leswi Kayini na Avele a va swi tiva ha Yehovha a swi ta va pfuna leswaku va va ni vuxaka lebyinene na yena.

Ku anakanyisisa hi vuprofeta bya Yehovha ni timfanelo ta yena tanihi Mupfuni wa rirhandzu, swi fanele swi susumetele Kayini na Avele leswaku va navela ku amukeleka emahlweni ka yena. Kambe xana ku navela koloko a va ta ku hlakulela ku fikela kwihi? Xana a va ta hanya hi ku pfumelelana ni ku navela loku va tswariweke na kona, ku nga ku gandzela Xikwembu ni ku antswisa vumoya bya vona ku fikela loko va va ni ripfumelo eka xona?—Matewu 5:3.

Vamakwavo Va Nyikela Magandzelo

Hi ku famba ka nkarhi, Kayini na Avele va nyikele magandzelo eka Xikwembu. Kayini u nyikele hi mihandzu, ivi Avele a nyikela hi mativula ya ntlhambi wakwe. (Genesa 4:3, 4) Vavanuna lava kumbexana a va ri ni malembe ya kwalomu ka 100 hi vukhale enkarhini wolowo, hikuva Adamu a a ri ni malembe ya 130 loko a kuma n’wana wa yena Seta.—Genesa 4:25; 5:3.

Magandzelo ya vona ma komba leswaku Kayini na Avele a va swi vona leswaku i vadyohi, kutani a va navela ku amukeleka eka Xikwembu. Va fanele va anakanyisise hi switshembiso swa Yehovha malunghana ni nyoka na Mbewu ya wansati. Leswaku Kayini na Avele a va heta nkarhi ni matshalatshala yo tanihi kwihi va ri karhi va hlakulela ku va ni vuxaka lebyinene na Yehovha a swi hlamuseriwi. Kambe ndlela leyi Xikwembu xi anguleke ha yona eka magandzelo ya vona yi paluxa malangutelo ya un’wana ni un’wana wa vona.

Swidyondzi swin’wana swi anakanya leswaku Evha a a languta Kayini a ri yena “mbewu” leyi a yi ta lovisa nyoka, hikuva u vule leswi landzelaka, loko Kayini a velekiwa: “Ndzi tswale munhu hi ku pfuniwa hi Yehovha.” (Genesa 4:1) Loko ku ri leswaku na Kayini a a anakanya sweswo, a a hoxisile hi ku helela. Hi tlhelo lerin’wana, Avele u nyikele magandzelo yakwe hi ripfumelo. Xisweswo, “hi ripfumelo Avele u nyike Xikwembu xitlhavelo xa ntikelo lowukulu eka xa Kayini.”—Vaheveru 11:4.

Vamakwavo lava a va nga hambani ntsena hileswi Avele a a ri ni ku twisisa swilo swa moya kasi Kayini a a ri hava. Malangutelo ya vona na wona a ma nga fani. Hikwalaho, “hambileswi Yehovha a amukeleke Avele ni gandzelo rakwe, a nga n’wi amukelanga nikatsongo Kayini ni gandzelo rakwe.” Swi nga ha endleka leswaku Kayini a nga kalanga a anakanyisisa hi gandzelo ra yena, a endlela ku hetisisa nawu ntsena. Kambe Xikwembu a xi byi amukelanga vugandzeri byo hetisisa nawu ntsena. Kayini a a ri ni mbilu yo biha, naswona Yehovha u swi xiyile leswaku a a ri ni minsusumeto yo biha. Leswi Kayini a swi endleke loko gandzelo ra yena ri nga amukeriwanga swi kombise langutelo ra yena ra xiviri. Ematshan’weni yo lava ku lulamisa xiyimo, “Kayini [u hlundzukile] ngopfu, naswona nghohe yakwe yi hlunama.” (Genesa 4:5) Ndlela leyi a endleke swilo ha yona yi paluxe mianakanyo ni makungu yakwe yo homboloka.

Xitsundzuxo Ni N’wangulo Wa Kona

Leswi Xikwembu a xi tiva langutelo ra Kayini, xi n’wi lemukisile xi ku: “Hikwalaho ka yini u hlundzuke ngopfu, naswona hikwalaho ka yini nghohe ya wena yi hlunamile? Loko u hundzuka u endla leswinene, xana u nge tlakusiwi? Kambe loko u nga hundzuki leswaku u endla leswinene, ku ni xidyoho lexi tumbeleke enyangweni naswona xa ku navela; kambe loko ku ri wena, xana u nge xi hluli?”—Genesa 4:6, 7.

Hi nga dyondza swo karhi eka mhaka leyi. Entiyisweni, xidyoho xi hi tumbelerile enyangweni leswaku xi ta hi bvanyangeta. Kambe, Xikwembu xi hi nyike ntshunxeko wa ku tihlawulela, naswona hi nga hlawula ku endla leswinene. Yehovha u khongotele Kayini leswaku ‘a hundzuka a endla leswinene,’ kambe A nga n’wi sindzisanga. Kayini u tihlawulele ndlela ya yena.

Rungula leri huhuteriweke ri ya emahlweni ri ku: “Endzhaku ka sweswo Kayini a ku eka Avele makwavo: ‘A hi ye enhoveni.’ Kutani loko va ri enhoveni Kayini a hlasela Avele makwavo a n’wi dlaya.” (Genesa 4:8) Xisweswo Kayini u ve mudlayi wa mbilu ya ntima la nga yingisiki. A nga kalanga a tivona nandzu loko Yehovha a n’wi vutisa a ku: “Avele makwenu u kwihi?” Ematshan’weni ya sweswo, Kayini u n’wi hlamulele etlhelo a ku: “A ndzi tivi. Xana ndzi murindzi wa makwerhu?” (Genesa 4:9) Mavunwa wolawo ya rihlaza swin’we ni ku landzula ka yena swi paluxe tihanyi ta Kayini.

Yehovha u rhukane Kayini kutani a n’wi hlongola etindhawini leti nga kusuhi na Edeni. Ndzhukano lowu misava yi rhukaniweke ha wona a wu ta nyanya eka Kayini, naswona swin’wana ni swin’wana leswi a swi byaleke a swi nga ta tswala mihandzu. A a ta va mutsendzeleki ni mubaleki. Ku vilerisiwa ka Kayini hi vukulu bya xigwevo xa yena ku kombise leswaku a a chavisiwa hileswaku rifu ra makwavo wa yena ri nga ha rihiseriwa eka yena, kambe a nga kalanga a hundzuka. Yehovha u endlele Kayini “mfungho”—kumbexana xileriso lexi tiviwaka hi van’wana lexi a xi ta va sivela ku rihisela hi ku n’wi dlaya.—Genesa 4:10-15.

Kutani Kayini “a suka emahlweni ka xikandza xa Yehovha a ya tshama etikweni ra Vubalekelo hi tlhelo ra vuxa bya Edeni.” (Genesa 4:16) Loko a teke makwavo wa yena wa xisati kumbe n’wana wa vamakwavo va yena, u ake muti lowu a wu thyeke vito ra Enoko, mativula ya yena. Lameke, ntukulu wa Kayini na yena u ve ni tihanyi ku fana ni kokwa wa yena loyi a a nga chavi Xikwembu. Kambe rixaka ra Kayini ri kukuriwe hi Ndhambi ya le nkarhini wa Nowa.—Genesa 4:17-24.

Leswi Hi Nga Swi Dyondzaka

Hi nga dyondza swo karhi eka mhaka ya Kayini na Avele. Muapostola Yohane u khutaza Vakreste leswaku va rhandzana, “[va] nga fani na Kayini, loyi a humeke eka lowo homboloka ivi a dlaya makwavo.” “Mintirho [ya Kayini] a yi hombolokile, kambe leya makwavo a yi lulamile.” Yohane u tlhela a ku: “Mani na mani la vengaka makwavo i mudlayi, naswona ma swi tiva leswaku a ku na mudlayi loyi vutomi lebyi nga heriki byi tshamaka eka yena.” Ina, ndlela leyi hi khomaka Vakreste-kulorhi ha yona yi khumba vuxaka bya hina na Xikwembu swin’we ni ntshembo wa hina wa vutomi. A hi nge amukeleki eka Xikwembu loko hi venga mupfumeri-kulorhi.—1 Yohane 3:11-15; 4:20.

Kayini na Avele va fanele va kurisiwe hi ndlela leyi fanaka, kambe Kayini a a nga ri na ripfumelo eka Xikwembu. Kahle-kahle, u kombise moya wa Diyavulosi, ‘mudlayi wo sungula wa vanhu ni tata wa mavunwa.’ (Yohane 8:44) Ndlela leyi Kayini a yi tekeke yi kombisa leswaku hinkwerhu hi nga tihlawulela, leswaku lava va hlawulaka ku dyoha va tihambanisa ni Xikwembu, nileswaku Yehovha u avanyisa vanhu lava nga hundzukiki.

Hi hala tlhelo, Avele u kombise ripfumelo eka Yehovha. Kunene, “hi ripfumelo Avele u nyike Xikwembu xitlhavelo xa ntikelo lowukulu eka xa Kayini, hi ripfumelo rero ku nyikeriwe vumbhoni ha yena leswaku u lulamile, Xikwembu xi nyikele vumbhoni malunghana ni tinyiko takwe.” Hambileswi Matsalwa ma nga riki na marito lama vuriweke hi Avele, “wa vulavula” hikwalaho ka ripfumelo ra yena leri nga xikombiso.—Vaheveru 11:4.

Avele i wo sungula eka nxaxamelo wo leha wa vanhu lava tshameke va tshembekile. Ngati ya yena, leyi ‘huweleleke eka Yehovha yi ri emisaveni,’ a yi rivariwanga. (Genesa 4:10; Luka 11:48-51) Loko hi kombisa ripfumelo ku fana na Avele, na hina hi ta va ni vunghana bya risima ni lebyi nga heriki na Yehovha.

[Bokisi leri nga eka tluka 22]

MURIMI NI MURISI

Wun’wana wa mintirho leyi Xikwembu a xi yi nyike Adamu a ku ri ku rima misava ni ku khathalela swiharhi. (Genesa 1:28; 2:15; 3:23) Kayini n’wana wa yena u ve murimi kasi Avele yena a va murisi. (Genesa 4:2) Kambe, tanihi leswi vanhu a va dya mihandzu ni matsavu ntsena ku kondza ku va endzhaku ka Ndhambi, ha yini a fuwe tinyimpfu?—Genesa 1:29; 9:3, 4.

Leswaku tinyimpfu ti kula kahle ti lava ku khathaleriwa hi vanhu. Ntirho wa Avele wu kombisa leswaku vanhu va fuwe swifuwo leswi ku sukela eku sunguleni. Matsalwa a ma vuli leswaku vanhu vo sungula a va dya ntswamba wa swiharhi, kambe ni lava va dyaka matsavu ntsena va nga byi tirhisa voya bya nyimpfu. Naswona loko tinyimpfu ti fa, madzovo ya tona a ma tirhisiwa ngopfu. Hi xikombiso, Yehovha u ambexe Adamu na Evha “tinguvu to leha ta dzovo.”—Genesa 3:21.

Kambe, swa twala ku ehleketa leswaku Kayini na Avele a va tirhisana eku sunguleni. A va endla swilo leswi a swi ambariwa hi ndyangu naswona a va wu wundla.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

“Mintirho [ya Kayini] a yi hombolokile, kambe leya makwavo a yi lulamile”