Mpfuxeto Wa Xikolo Xa Vutirheli Bya Le Tilweni
Swivutiso leswi landzelaka swi ta pfuxetiwa hi ku vulavurisana kunene eXikolweni xa Vutirheli bya le Tilweni hi vhiki leri sungulaka hi December 26, 2005. Mulanguteri wa xikolo u ta fambisa mpfuxeto wa timinete ta 30 lowu sekeriweke eka rungula ra tinkulumo leti nyikeriweke ku sukela eka vhiki ra November 7 ku ya eka December 26, 2005. [Xiya: Laha ku nga riki na swikombo endzhaku ka xivutiso swi ta lava leswaku u tikumela tinhlamulo hi ku tiendlela ndzavisiso.—Vona buku leyi nge Xikolo Xa Vutirheli, matl. 36-7.]
TINHLA TO TIRHELA EKA TONA
1. Hi nga tiyiseka njhani leswaku marito ya hina yo khongotela ma va ma ‘sekeriwe erirhandzwini’? (Film. 9) [2, be-TS tl. 266] Hi fanele hi tiyiseka leswaku leswi hi swi vulaka swi sekeriwe eRitweni ra Xikwembu hi ku helela ni leswaku ha khathala hakunene hi vayingiseri va hina. Hi fanele hi vulavula hi ndlela ya rirhandzu naswona hi va ni vuxiyaxiya, hikuva leswi swi ta pfula timbilu ta vayingiseri va hina ni leswaku hi nga va tlhavi hi marito vanhu lava hi va khutazaka leswaku va teka goza. Loko hi bumabumela vamakwerhu swi huma embilwini hi swilo leswinene leswi va swi endlaka entirhweni wa Xikwembu, va ta titwa va rhandziwa naswona swi ta endla leswaku va lunghekela ku amukela xikhutazo xa hina enkarhini lowu taka. (1 Tes. 1:2-8; 2 Tes. 1:3-5)
2. Hi tihi tindlela leti hi nga ti tirhisaka leswaku hi “khongotela, hi dyondzo leyi hanyisaka”? (Tito 1:9) [3, be-TS tl. 266 ndz. 5–tl 267 ndz. 1] Hi fanele hi khutaza hi ku tirhisa Rito ra Xikwembu, hi nga vuli swo tiva hi hina kumbe hi tirhisa swinawana leswi endliweke hi vanhu. Vanhu va swi tsakela loko u xaxameta tindlela leti va nga vuyeriwaka ha tona loko va tirhisa ndzayo ya Bibele ni vuyelo bya loko va yi honisa. Loko leswi hi swi vulaka swi simekiwe eMatsalweni hi ku helela, hi fanele hi swi andlala erivaleni swisekelo swa Matsalwa swo va va teka goza ni ndlela leyi va nga ri tekaka ha yona.
3. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku tinkulumo ta hina ti va leti khutazaka, naswona hi nga swi endlisa ku yini? [5, be-TS tl. 268 tindz. 1-3, bokisi] Vanhu va cinisiwa rhuvurhuvu hi misava naswona vo tala va hela matimba. Vandlha ri fanele ri va ndhawu leyi va nga kumaka vutumbelo ni xikhutazo eka yona. (Esa. 32:2) Hikokwalaho hi fanele hi vulavula hi ndlela leyi khutazaka ni leyi tiyisaka nhlana. Xikongomelo xa hina ku fanele ku va ku aka van’wana ni ku va pfuna va kuma ntshembo ni matimba lama humaka eka Yehovha ni le ka malunghiselelo yakwe. (Yobo 16:5; Rhom. 15:13)
4. Xana hi nga va pfuna njhani van’wana leswaku va khutazeka hi ku va tsundzuxa leswi Yehovha a swi endleleke vanhu vakwe, hilaha Muxe a endleke hakona? (Det. 3:28; 31:1-8) [6, be-TS tl. 268 ndz. 5–tl. 269 ndz. 2] Loko hi pfuna vamakwerhu hi ku va tsundzuxa leswi Yehovha a swi endleleke vanhu vakwe, hilaha Muxe a endleke hakona, swi nga va pfuna va kuma matimba ni ku va tsundzuxa leswaku switshembiso swa Yehovha swa tshembeka. (Yox. 23:14) Ha va khutaza loko hi vulavula hi mintokoto leyi nga eMatsalweni, leyi kandziyisaka nkhathalelo wa Yehovha. (Mint. 4:1–5:42)
5. Ha yini swi khutaza vayingiseri loko hi vulavula hi ndlela leyi yi swi vekaka erivaleni leswaku ha swi tsakela leswi Yehovha a swi endlaka sweswi ni leswi a nga ta swi endla enkarhini lowu taka? [8, be-TS matl. 270-1] Vayingiseri va hina va khutazeka loko hi tsakela ndlela leyi Yehovha a hi phamelaka ha yona hi tlhelo ra moya sweswi, nkateko wo va ni vun’we ni vamakwerhu ni leswi hi nga Timbhoni ta yena. Loko hi vulavula kumbe hi khongela hi switshembiso swa Yehovha swa nkarhi lowu taka, hi fanele hi vulavula swi huma embilwini, hikuva swi endla leswaku switshembiso leswi swi tsakisa naswona swi endla leswaku hi tshemba leswaku swi ta hetiseka.
NKULUMO NO. 1
6. Septuagint i yini, naswona ha yini yi ri ya nkoka eka Vakreste? [1, si-TS tl. 307 ndz. 12–tl. 310 ndz. 14] “Septuagint” i vuhundzuluxeri byo sungula bya Matsalwa, ku suka eka Xiheveru ku ya eka Xigriki, lama heleke hi lembe-xidzana ra vumbirhi B.C.E. Mintshaho ya madzana ni tinhlamuselo ta Matsalwa ya Xiheveru leswi kumekaka eka Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki swi sekeriwe eka “Septuagint.” Ku engetela kwalaho, swiyenge swa “Septuagint” leswi humaka eka Vakreste vo sungula swi tamele vito ra Xikwembu.
7. Vamasorete a va ri vamani, naswona va pfune hi ndlela yihi eka vuhundzuluxeri bya Bibele? [2, si-TS tl. 310 ndz. 18; tl. 311 tindz. 20-1] Vamasorete a va ri vakopi va rixaladza va Matsalwa ya Xiheveru lava ma kopeke eka malembe-xidzana endzhaku ka loko Yesu a tlhandlukele etilweni. Tinotsi leti va ti tsaleke ematlhelo ka matluka ya Matsalwa ya Xiheveru ti kombise leswi va swi cinceke eka tsalwa ro sungula leri tsariweke hi vakopi va khale va marito. Eka hafu ya vumbirhi ya gidi ro sungula ra malembe ya C.E., Vamasorete va simeke fambiselo leri pfunaka ku hlaya ni mavitanelo ya marito ya Xiheveru, lawa a ma tsariwa ma nga ri na switwari. Tsalwa ra Vamasorete i xisekelo xa Tibibele to tala ta Xiheveru; minkarhi yo tala tinhlamuselo ta le hansi ta “Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa” (bya Xinghezi) ti kombetela eka tsalwa ra Vamasorete.
8. Xana xiyenge xa tsalwa ra Xiheveru eka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa bya Xinghezi xi sekeriwe kwihi, naswona ha yini ku nga vuriwaka leswaku vuhundzuluxeri lebyi i bya ntiyiso naswona bya tshembeka? [3, si-TS tl. 312 tindz. 28, 30] Xi sekeriwe eka “Biblia Hebraica” ya Rudolf Kittel. Hi ku famba ka nkarhi ku tirhisiwe nkandziyiso lowuntshwa, ku nga “Biblia Hebraica Stuttgartensia,” leswaku ku lulamisiwa tinhlamuselo ta le hansi ta “Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa” (bya Xinghezi) lebyi humesiweke hi 1984. Hilaha swi kombisiweke hakona eka tinhlamuselo ta le hansi, ku ni tibuku tin’wana to tala, ku katsa ni “Septuagint” ni matsalwa lama tivekaka swinene, ku kombisa leswaku “Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa” byi hundzuluxeriwe hi vanhu lava nga ni vutivi naswona ku endliwe ndzavisiso hi vukheta eka byona.
9. Xana Vakreste vo sungula va swi kombise hi ndlela yihi leswaku a va tiyimiserile ku chumayela Rito ra Xikwembu? [4, si-TS tl. 315 tindz. 1-5] Ku sukela hi Pentekosta ya 33 C.E., Vakreste va yingise xileriso xa Yesu lexi nga eka Mintirho 1:8, hi ku chumayela hi rixaladza. Va dyondzise tidyondzo ta Vukreste emisaveni hinkwayo hi nkarhi wolowo. (Kol. 1:23) Van’wana a va huhuteriwe ku tsala “mahungu lamanene malunghana na Yesu Kreste” emapapileni kasi van’wana a va ri vakopi. (Mar. 1:1; Mat. 1:1) Vakreste vo sungula va tirhise codex, leyi fanaka ni buku ya manguva lawa hi xivumbeko, leswaku va hlengeleta matsalwa lama amukelekaka leswaku ya ta hlayiwa, ya va ni tinhlamuselo ni leswaku ma averiwa vanhu.
10. Xana ku dyondza matsalwa lama nga kona, lama kopiweke hi voko swin’we ni tindzimana ta Matsalwa yo Kwetsima swi hlavutela yini hi Bibele? [7, si-TS tl. 320 ndz. 32] Swi hlavutela leswaku Matsalwa ya Xiheveru ni ya Xigriki, hilaha ya nga hakona namuntlha, ma fana kahle ni tsalwa ro sungula leri huhuteriweke hi Xikwembu. (2 Pet. 1:20, 21) Hambileswi vakopi va marito lama, lava nga ni vutshila, a va nga huhuteriwanga, ku ni vumbhoni lebyikulu bya leswaku Bibele ya tshembeka.
KU HLAYA KA BIBELE KA VHIKI NI VHIKI
11. Xana leswi Davhida a nga pfumeleriwangiki ku aka tempele swi vula leswaku Yehovha a a nga ti amukeli tinyimpi leti a ti lweke? (1 Tikr. 22:6-10) Doo! Tinyimpi leti lwiweke hi Davhida a ti ri to herisa vubihi swin’we ni lava lwisanaka ni vuhosi bya Yehovha, ni ku endla leswaku tiko ra Israyele ri fuma hinkwako laha Yehovha a va aveleke kona, ni ku simeka vululami ni ku rhula. Hambiswiritano, leswi xikongomelo-nkulu xa Mfumo wa Yehovha ku nga ku kondletela ku rhula, tempele a yi fanele yi akiwa ku rhulile hi wanuna wo rhula, ku nga Solomoni. [1, it-2 tl. 987 ndz. 1]
12. Loko Solomoni a endla xikhongelo xo nyiketela tempele, xana u kombise hi ndlela yihi leswaku Yehovha a nga yingiseli ntsena swikombelo swa malandza yakwe tanihi ntlawa kambe u tlhela a lemuka xiyimo xa munhu un’wana ni un’wana loyi a n’wi chavaka? (2 Tikr. 6:29, 30) Hilaha Solomoni a vuleke hakona, munhu un’wana ni un’wana loyi a chavaka Xikwembu u fanele a tiyisela ku xaniseka ko karhi. Un’wana a nga ha tiyisela vuvabyi. Un’wana a nga tiyisela gome. Kasi van’wana va nga ha tiyisela ku vava hikwalaho ko feriwa hi murhandziwa wa vona. Ku pfumaleka ka mintirho, swiphiqo swa ikhonomi ni swiphiqo swa ndyangu na swona i maxangu lama tolovelekeke eminkarhini leyi yo nonon’hwa. [4, w97-TS 4/15 tl. 4]
13. Xana i yini “madimona lama nga ni xivumbeko xa mbuti” lama ku vulavuriwaka hi wona eka 2 Tikronika 11:15? Swi le rivaleni leswaku mongo lowu tirhisiweke laha wa xiga xa Xiheveru lexi hundzuluxeriweke xi ku “madimona lama nga ni xivumbeko xa mbuti” wu vula swilo leswi gandzeriwaka nileswi endleriwaka switlhavelo naswona sweswo swi fambisana ni vukhongeri bya mavunwa. Kumbexana lava swi gandzelaka, a va swi teka swi ri swivumbiwa leswi nga ni voya byo leha naswona swi ri ni xivumbeko xa xiphongo. [5, it-1 tl. 966; Rbi8 nhlamuselo ya le hansi ya “NW.”]
14. Leswi ku fuma ka Baxa ku sunguleke “elembeni ra vunharhu ra Asa” naswona ku heteke malembe ya 24 ntsena, xana hi fanele hi ma twisisa njhani marito lama vulaka leswaku Baxa u tile a ta “lwa na Yuda” “elembeni ra vu-36 ra ku fuma ka Asa”? (1 Tih. 15:33; 2 Tikr. 16:1) Hambileswi van’wana va ringanyetaka leswaku ku ni xihoxo xa matsalelo naswona va pfumelaka leswaku ku vulavuriwa hi lembe ra vu-16 kumbe ra vu-26 ra ku fuma ka Asa, swiviko leswi a swi kanetani. Vatsari va Vayuda va tshaha “Seder Olam,” leyi ringanyetaka leswaku kahle-kahle ‘lembe leri ra vu-36’ ri hlayiwa ku sukela loko mfumo wa Yuda wu simekiwa (hi lembe ra 997 B.C.E.) kutani leswi Asa a nga fumangiki ku sukela loko mfumo wa Yuda wu simekiwa, u hlaseriwe hi lembe ra vu-16 ra ku fuma ka yena. [6, it-1 tl. 184 ndz. 5]
15. Xana 2 Tikronika 20:22, 23 yi swi veka njhani erivaleni leswi nga ta wela misava ya Sathana ku nga ri khale? Hilaha Nhlavutelo 17:16, 17 yi kombisaka hakona, Yehovha u ni “miehleketo” yo karhi hi Babilona Lonkulu, loyi Vujagana byi nga xiphemu xa yena lexi nga ni nandzu lowukulu. U ta endla leswaku matiko lama hlomeke lama nga swirho swa Nhlangano wa Matiko ma va ni “miehleketo” yoleyo yo ya dumela vukhongeri bya mavunwa ma byi hlakata no byi lovisa. Vagwinehi lavakulu lava nga Majagana, vo fana ni Vaedomu va le Ntshaveni ya Sinayi va ta pfotlosiwa! [7, w84 7/1 tl. 18 ndz. 17]