Swikombo Swa Mikandziyiso Leyi Nga Eka Xiyimiso Xa Mihlangano Xa Mahanyelo Ni Ntirho Wa Hina Wo Chumayela
JANUARY 7-13
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | MINTIRHO 21–22
“A Ku Endleke Ku Rhandza Ka Yehovha”
(Mintirho 21:8-12) “Hi siku leri tlhandlamaka hi famba hi ya fika eKhezariya, kutani hi nghena endlwini ya Filipi muevhangeli, loyi a a ri un’wana wa vavanuna va nkombo, hi tshama na yena. 9 Wanuna loyi a a ri ni vana va xisati va mune, vanhwana, lava a va profeta. 10 Kambe loko hi tshame masiku yo hlaya swinene, muprofeta un’wana loyi a vuriwaka Agabo a ta a huma eYudiya, 11 kutani a fika eka hina, a teka vamba ra Pawulo, a tiboha milenge ya yena ni mavoko a ku: “Xisweswo moya lowo kwetsima wu ri, ‘Munhu loyi vamba leri ri nga ra yena u ta bohiwa hi Vayuda hi mukhuva lowu eYerusalema kutani va n’wi nyiketa emavokweni ya vanhu va matiko.’” 12 Loko hi twa sweswo, hina swin’we ni vanhu va ndhawu yoleyo hi sungula ku n’wi kombela leswaku a nga yi eYerusalema.”
“A Ku Endleke Ku Rhandza Ka Yehovha”
Loko Pawulo a ha ri ekaya ra Filipi ku fike Agabo loyi a a xiximiwa. Lava a va ri endlwini ya Filipi a va swi tiva leswaku Agabo i muprofeta; a a profete leswaku ku ta va ni ndlala leyikulu hi nkarhi wa ku fuma ka Klawudiyo. (Mint. 11:27, 28) Kumbexana a va tivutisa leswaku: ‘Ha yini Agabo a ri laha? Hi rihi rungula leri a nga hi tisela rona?’ Loko va ha n’wi langutile, u teke vamba ra Pawulo leri a a ri tirhisela ku khoma mali ni swilo swin’wana ha rona. Hiloko a tiboha milenge ni mavoko. Kutani a sungula ku vulavula mhaka ya nkoka a ku: “Xisweswo moya lowo kwetsima wu ri, ‘Munhu loyi vamba leri ri nga ra yena u ta bohiwa hi Vayuda hi mukhuva lowu eYerusalema kutani va n’wi nyiketa emavokweni ya vanhu va matiko.’”—Mint. 21:11.
Vuprofeta byolebyo a byi tiyisekisa leswaku Pawulo u ta ya eYerusalema. Nakambe byi kombise leswaku loko a fika a chumayela Vayuda kwalaho, va ta n’wi nyiketa “emavokweni ya vanhu va matiko.” Vuprofeta byolebyo byi va khumbile swinene lava a va ri kwalaho. Luka u ri: ‘Loko hi twa sweswo, hina swin’we ni vanhu va ndhawu yoleyo hi sungule ku n’wi kombela leswaku a nga yi eYerusalema. Kutani Pawulo a hlamula a ku: “Xana mi endla yini hi ku rila ni ku ndzi tsanisa embilwini? Tiyisekani swinene, a ndzi lunghekelanga ku bohiwa ntsena kambe ni ku tlhela ndzi fa eYerusalema hikwalaho ka vito ra Hosi Yesu.’”—Mint. 21:12, 13.
(Mintirho 21:13) Kutani Pawulo a hlamula a ku: “Xana mi endla yini hi ku rila ni ku ndzi tsanisa embilwini? Tiyisekani swinene, a ndzi lunghekelanga ku bohiwa ntsena kambe ni ku tlhela ndzi fa eYerusalema hikwalaho ka vito ra Hosi Yesu.”
“A Ku Endleke Ku Rhandza Ka Yehovha”
Anakanyisisa hi mhaka yoleyo! Vamakwerhu volavo, ku katsa na Luka, a va ri karhi va kombela Pawulo leswaku a nga yi eYerusalema. Van’wana a va ri karhi va rila. Loko Pawulo a vona ndlela leyi va n’wi rhandzaka ha yona u vule leswaku va n’wi “tsanisa embilwini,” kumbe hilaha vuhundzuluxeri byin’wana bya Xigriki byi vulaka hakona u vule leswaku va “tshova mbilu ya yena.” Hambiswiritano, a a tiyimiserile naswona hilaha a nga endla hakona eka vamakwerhu va le Tiri a a nga ta pfumelela swikhongotelo kumbe ku havaxela mihloti ku n’wi cincisa xiboho xa yena. Ematshan’weni ya sweswo, u va hlamuserile leswaku ha yini a fanele a ya eYerusalema. Hakunene a a ri ni xivindzi naswona a a tiyimiserile! Ku fana na Yesu la nga hanya emahlweni ka yena, a a tiyimiserile ku ya eYerusalema. (Hev. 12:2) Pawulo a a nga swi lavi ku fela ripfumelo kambe loko sweswo a swi lo endleka, a a ta swi teka ku ri lunghelo ku fa a ri mulandzeri wa Kreste Yesu.
(Mintirho 21:14) Kuteloko a ala ku twa, hi swi amukela hi marito lawa: “A ku endleke ku rhandza ka Yehovha.”
“A Ku Endleke Ku Rhandza Ka Yehovha”
Xana vamakwerhu va titwe njhani? Va xixime xiboho xa yena. Bibele yi ri: “Kuteloko a ala ku twa, hi swi amukela hi marito lawa: ‘A ku endleke ku rhandza ka Yehovha.’” (Mint. 21:14) Lava a va ringeta ku khorwisa Pawulo leswaku a nga yi eYerusalema a va sindzisanga leswaku swilo swi endliwa hi ndlela leyi a va lava ha yona. Va yingisele Pawulo kutani va amukela leswi a swi vuleke naswona a va swi xiya leswaku ku rhandza ka Yehovha ku fanele ku endleka hambileswi sweswo a swi nga olovi. Pawulo u sungule ntirho lowu a wu ta endla leswaku a hetelela a file. Swilo a swi ta n’wi olovela Pawulo loko vanhu lava a va n’wi rhandza a va nga ringetanga ku n’wi sivela.
Endla Ndzavisiso
(Mintirho 21:23, 24) Hikokwalaho endla leswi hi ku byelaka swona: Hi ni vavanuna va mune lava nga ni xitshembiso lexi hlambanyiweke. 24 Famba ni vavanuna lava kutani u tibasisa swin’we na vona hi ku landza mukhuva wa kona kutani u va hakelela xuma xa vona, leswaku va byevuriwa tinhloko ta vona. Un’wana ni un’wana u ta tiva leswaku mahungu-ndlela lawa va byeriweke wona i ya hava, kambe u famba hilaha ku hlelekeke, na wena u hlayisa Nawu.
“Twanani Ku Tihlamulela Ka Mina”
Nilokoswiritano, Pawulo a a twisisa loko van’wana va lava ku landzelela mindhavuko yin’wana ya Vayuda yo fana ni ku nga tirhi hi Savata kumbe ku papalata swakudya swo karhi. (Rhom. 14:1-6) Naswona a nga vekanga milawu leyi yirisaka ku yimba. Entiyisweni, u yimbise Timotiya hikuva a a nga swi lavi ku khunguvanyisa Vayuda lava a va swi tiva leswaku tata wa Timotiya i Mugriki. (Mint. 16:3) Mhaka yo yimba a ku ri xiboho xa munhu hi yexe. Pawulo u byele Vagalatiya a ku: “Ku yimba kumbe ku ka munhu a nga yimbanga a hi swa risima, kambe ripfumelo leri tirhaka hi rirhandzu i ra risima.” (Gal. 5:6) Hambiswiritano, munhu la yimbaka hileswi a lavaka ku hlayisa Nawu kumbe hikwalaho ko ehleketa leswaku sweswo swi ta endla leswaku a amukelaka eka Yehovha, a a ta va a nga ri na ripfumelo.
Hambileswi mahungu-ndlela wolawo a ma ri mavunwa, vapfumeri lava nga Vayuda a va ha karhatekile hikwalaho ka wona. Hikwalaho ka sweswo, vakulukumba va byele Pawulo va ku: “Hi ni vavanuna va mune lava nga ni xitshembiso lexi hlambanyiweke. Famba ni vavanuna lava kutani u tibasisa swin’we na vona hi ku landza mukhuva wa kona kutani u va hakelela xuma xa vona, leswaku va byevuriwa tinhloko ta vona. Un’wana ni un’wana u ta tiva leswaku mahungu-ndlela lawa va byeriweke wona i ya hava, kambe u famba hilaha ku hlelekeke, na wena u hlayisa Nawu.”—Mint. 21:23, 24.
Pawulo a a ta va a vule leswaku xiphiqo a ku nga ri mahungu-ndlela lama nga twiwa kambe a ku ri vapfumeri lava nga Vayuda lava a va hisekela Nawu wa Muxe. Kambe a a tiyimisele ku pfumelelana ni swiyimo ntsena loko swi nga lwisani ni milawu leyi kongomisaka ya Xikwembu. Emalembeni lama hundzeke u tsale a ku: “Eka lava va nga ehansi ka nawu ndzi tiendle loyi a nga ehansi ka nawu, hambileswi mina ndzi nga riki ehansi ka nawu, leswaku ndzi ta koka lava va nga ehansi ka nawu.” (1 Kor. 9:20) Eka xiendlakalo xexo, Pawulo u pfumelelane ni vakulu va le Yerusalema kutani a va “ehansi ka nawu.” Hi ndlela yoleyo, u hi vekele xikombiso lexinene namuntlha xa leswaku hi fanele hi tirhisana ni vakulu naswona hi nga sindzisi leswaku swilo swi endliwa hi ndlela ya hina.—Hev. 13:17.
(Mintirho 22:16) Kutani sweswi ha yini u hlwela? Tlakuka, khuvuriwa u hlantswa swidyoho swa wena swi suka hi ku vitana vito rakwe.’
vona tinhla leti engetelekeke ta Min 22:16 eka nwtsty
hlantswa swidyoho swa wena swi suka hi ku vitana vito rakwe: Kumbe “hlantswa swidyoho swa wena swi suka kutani u vitana vito rakwe.” Swidyoho swa munhu swi hlantswiwa swi suka, ku nga ri hi mati ya nkhuvulo kambe hi ku va a vitana vito ra Yesu. Leswi swi lava munhu a va ni ripfumelo eka Yesu a tlhela a ri kombisa hi ku endla mintirho ya Vukreste.—Min 10:43; Yk 2:14, 18.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Mintirho 21:1-19) Kuteloko hi hambanile na vona hi teka riendzo ra xikepe, hi fambe hi ndlela yo tsemakanya hi ya fika eKosi, kambe hi siku leri tlhandlamaka hi ya fika eRhoda, kutani ku suka kona hi ya ePatara. 2 Kutani loko hi kuma xikepe lexi pelelaka eFenikiya, hi khandziya hi tluta. 3 Loko hi langutana ni xihlala xa Kipra, hi xi siye endzhaku etlhelweni ra ximatsi kutani hi tlutela eSiriya, hi ya fika eTiri, hikuva xikepe a xi fanele ku rhula ndzhwalo wa xona kona. 4 Hi lavisise vadyondzisiwa hi va kuma kutani hi tshama kona masiku ya nkombo. Kambe hi moya va byela Pawulo hi ku phindha-phindha leswaku a nga wu veki nenge eYerusalema. 5 Loko hi hete masiku, hi huma hi khoma ndlela; kambe hinkwavo, ku katsa ni vavasati ni vana, va hi heleketa ku ya fika ehandle ka muti. Hiloko hi nkhinsama ehansi eribuweni hi endla xikhongelo 6 kutani hi lelana, hi ya khandziya xikepe kambe vona va vuyela emakaya ya vona. 7 Loko hi hete riendzo ro tluta ku suka eTiri hi ya fika ePitolemayi, hi xeweta vamakwerhu kutani hi tshama na vona siku rin’we. 8 Hi siku leri tlhandlamaka hi famba hi ya fika eKhezariya, kutani hi nghena endlwini ya Filipi muevhangeli, loyi a a ri un’wana wa vavanuna va nkombo, hi tshama na yena. 9 Wanuna loyi a a ri ni vana va xisati va mune, vanhwana, lava a va profeta. 10 Kambe loko hi tshame masiku yo hlaya swinene, muprofeta un’wana loyi a vuriwaka Agabo a ta a huma eYudiya, 11 kutani a fika eka hina, a teka vamba ra Pawulo, a tiboha milenge ya yena ni mavoko a ku: “Xisweswo moya lowo kwetsima wu ri, ‘Munhu loyi vamba leri ri nga ra yena u ta bohiwa hi Vayuda hi mukhuva lowu eYerusalema kutani va n’wi nyiketa emavokweni ya vanhu va matiko.’” 12 Loko hi twa sweswo, hina swin’we ni vanhu va ndhawu yoleyo hi sungula ku n’wi kombela leswaku a nga yi eYerusalema. 13 Kutani Pawulo a hlamula a ku: “Xana mi endla yini hi ku rila ni ku ndzi tsanisa embilwini? Tiyisekani swinene, a ndzi lunghekelanga ku bohiwa ntsena kambe ni ku tlhela ndzi fa eYerusalema hikwalaho ka vito ra Hosi Yesu.” 14 Kuteloko a ala ku twa, hi swi amukela hi marito lawa: “A ku endleke ku rhandza ka Yehovha.” 15 Kutani endzhaku ka masiku lawa hi lunghiselele riendzo ivi hi ya eYerusalema. 16 Kambe ni van’wana va vadyondzisiwa va le Khezariya va famba na hina, va hi yisa eka wanuna loyi a hi ta rhurheriwa ekaya rakwe, Mnasoni un’wana wa le Kipra, mudyondzisiwa wa khale. 17 Loko hi fika eYerusalema, vamakwerhu va hi amukela hi ku tsaka. 18 Kambe hi siku leri landzelaka Pawulo a famba na hina hi ya eka Yakobo; naswona vakulukumba hinkwavo a va ri kona. 19 Kutani a va xeweta, a sungula ku va hlamusela hi vuxokoxoko mhaka ya swilo leswi Xikwembu xi swi endleke exikarhi ka matiko hi vutirheli byakwe.
JANUARY 14-20
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | MINTIRHO 23-24
“U Hehliwe Hi Ku Va Ntungu Ni Ku Vanga Ku Pfukeriwa Ka Mfumo”
(Mintirho 23:12) Kuteloko ri xile, Vayuda va sungula xikhiri kutani va tiboha hi xihlambanyo, va vula leswaku a va nge dyi ni ku nwa va nga si dlaya Pawulo.
(Mintirho 23:16) Hambiswiritano, n’wana wa makwavo wa Pawulo wa xisati a twa leswaku va n’wi tumbelerile, kutani a ta a nghena egoveleni ra masocha a vikela Pawulo.
“Vana Ni Xivindzi!”
Xikhutazo lexi Pawulo a nga xi kuma xi fike hi nkarhi. Hi siku leri tlhandlamaka, vavanuna lava tlulaka 40 lava nga Vayuda va ‘sungule xikhiri kutani va tiboha hi xihlambanyo, va vula leswaku a va nge dyi ni ku nwa va nga si dlaya Pawulo.’ ‘Xikhiri xexo lexi tiyisiweke’ xi swi veke erivaleni leswaku Vayuda volavo a va tiyimisele ku dlaya muapostola yoloye. Loko xikhiri xexo xa vona a xi lo ba hansi, sweswo a swi ta va ndzhukano eka vona. (Mint. 23:12-15) Kungu ra vona leri a ri seketeriwa hi vaprista lavakulu ni vukulukumba, a ku ri ku ya konanisa Pawulo nakambe ehubyeni ya Sanedri, onge hiloko va lava ku tiyiseka hi leswi a swi vuleke. Kambe Vayuda volavo a va tiyimisele ku tumbelela Pawulo endleleni leswaku va ta n’wi hlasela va tlhela va n’wi dlaya.
Hambiswiritano, n’wana wa makwavo wa Pawulo u twe leswaku va n’wi endlela xikhiri hiloko a ya n’wi byela. Hiloko Pawulo a byela n’wana yoloye leswaku a ya vika mhaka yoleyo eka Klawudiyo Lisiya loyi a a ri ndhuna ya masocha ya le Rhoma. (Mint. 23:16-22) Hakunene Yehovha wa va rhandza vantshwa lava fanaka ni n’wana wa makwavo wa Pawulo, lava nga ni xivindzi xo rhangisa vuhlayiseki bya vanhu va Xikwembu emahlweni ka bya vona ni lava hi ku tshembeka va endlaka hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku ntirho wa Mfumo wu ya emahlweni.
(Mintirho 24:2) Loko a vitaniwile, Tertulo a sungula ku n’wi hehla, a ku: “Hi ku vona leswaku hi kuma ku rhula lokukulu ha wena ni leswaku ku ni ku hundzuka etikweni leri hi ku ehleketa ka wena ka ha ri emahlweni,
(Mintirho 24:5, 6) Hikuva hi kume wanuna loyi a ri ntungu naswona a vanga ku pfukeriwa ka mfumo exikarhi ka Vayuda hinkwavo emisaveni hinkwayo leyi akiweke naswona i murhangeri wa mpambukwa wa Vanazareta, 6 loyi a tlheleke a ringeta ku thyakisa tempele, loyi hi n’wi khomeke.
“Vana Ni Xivindzi!”
Loko Pawulo a ri emutini wa Khezariya, u ‘rindziwe exigodlweni xa mufumi-nkulu Heroda’ loko vahehli va yena va ha ri endleleni va huma eYerusalema. (Mint. 23:35) Endzhaku ka masiku ya ntlhanu, va fikile—ku nga Muprista Lonkulu Ananiya, Tertulo loyi a a ri muyimeri ni ntlawa wa vakulukumba. Tertulo u sungule hi ku ndhundhuzela Felikisi hikwalaho ka swilo leswi a swi endlelaka Vayuda naswona swi le rivaleni leswaku a a ringeta ku n’wi xavelela. Hiloko Tertulo a sungula ku vulavula hi mhaka leyi nga va tisa ehubyeni ivi a vula leswaku Pawulo i ‘ntungu naswona a a vanga ku pfukeriwa ka mfumo exikarhi ka Vayuda hinkwavo emisaveni hinkwayo leyi akiweke naswona a a ri murhangeri wa mpambukwa wa Vanazareta, loyi a tlheleke a ringeta ku thyakisa tempele, loyi va n’wi khomeke.’ Vayuda lavan’wana na vona va ‘nghenelerile eku hlaseleni, va sindzisa leswaku swilo sweswo swi tano.’ (Mint. 24:5, 6, 9) Ku pfukela mfumo, ku va murhangeri wa mpambukwa lowu nga ni khombo ni ku thyakisa tempele, i swihehlo leswikulu swinene naswona munhu a ta nga gweveriwa rifu hikwalaho ka swona.
(Mintirho 24:10-21) Kutani Pawulo, loko ndhuna-nkulu yi n’wi koweta leswaku a vulavula, a hlamula a ku: “Leswi ndzi swi tivaka kahle leswaku u ve muavanyisi wa tiko leri malembe yo tala, ndzi vulavula ndzi tihlamulela hi ku tiyimisela eka leswi khumbaka mina, 11 tanihi leswi u nga exiyin’weni xo kumisisa leswaku a swi tluli masiku ya 12 ku sukela loko ndzi tlhandluke ndzi ya gandzela eYerusalema; 12 naswona a va ndzi kumanga etempeleni ndzi phikizana ni munhu kumbe ku vanga ntshungu wa vapfukeri leswaku wu tsutsuma swin’we, emasinagogeni kumbe emutini hinkwawo. 13 Naswona a va nge ku tiyisekisi hi swilo leswi va ndzi hehlaka ha swona sweswi. 14 Kambe ndza swi pfumela leswi eka wena, leswaku, hi ku ya hi ndlela leyi va vitanaka ‘mpambukwa’ ha yona, hi mukhuva wolowo ndzi endlela Xikwembu xa vatata wa mina ntirho wo kwetsima, hileswi ndzi kholwaka swilo hinkwaswo leswi andlariweke eNawini ni leswi tsariweke eka Vaprofeta; 15 naswona ndzi ni ntshembo eka Xikwembu, ku nga ntshembo lowu vanhu lava na vona va nga na wona, leswaku ku ta va ni ku pfuxiwa ka lava lulameke ni ka lava nga lulamangiki. 16 Emhakeni leyi, hakunene, nkarhi ni nkarhi ndzi titoloveta ku va ni ripfalo ra ku ka ndzi nga endli lexi hoxeke eka Xikwembu ni le ka vanhu. 17 Kutani endzhaku ka malembe yo hlaya swinene ndzi fikile ndzi tisa tinyiko ta tintswalo etikweni ra ka hina, ni magandzelo. 18 Loko ndza ha ri etimhakeni leti va ndzi kume ndzi basisiwile hi ku landza mukhuva wa kona etempeleni, kambe ndzi nga ri na ntshungu naswona ku nga ri na nkitsikitsi. Kambe a ku ri ni Vayuda van’wana lava humaka emugangeni wa Asiya, 19 lava faneleke ku va kona emahlweni ka wena ni ku ndzi hehla loko va ri ni xo ndzi hehla ha xona. 20 Kumbe, pfumelela vavanuna lava nga laha va vula xihoxo lexi va xi kumeke loko ndzi yime emahlweni ka Sanedri, 21 handle ka marito lawa ndzi ma huweleleke loko ndzi yime exikarhi ka vona, ‘Namuntlha ndzi avanyisiwa emahlweni ka n’wina hikwalaho ka ku pfuxiwa ka lava feke!’”
“Vana Ni Xivindzi!”
Pawulo u hi vekele xikombiso lexinene lexi hi nga xi landzelaka loko hi yisiwa eka vafumi hikwalaho ka vukhongeri bya hina kumbe loko hi hehliwa hi swilo swo fana ni leswaku hi kucetela vanhu leswaku va pfukela tiko kumbe leswaku hi swirho swa “mpambukwa lowu nga ni khombo.” Pawulo a nga tiendlanga Tertulo hi ku lava ku xavelela mufumi. Pawulo a a rhurile naswona a a xixima. Hi vutlhari, u vule vumbhoni bya yena hi ndlela leyi pakanisaka naswona a a vulavula ntiyiso. U vule leswaku ‘Vayuda lava humaka emugangeni wa Asiya,’ lava a va n’wi hehla hi ku thyakisa tempele a va nga ri kona nileswaku a va fanele va va kona leswaku a ta titwela hi ta yena loko va vula vumbhoni bya leswi va n’wi hehlaka hi swona.—Mint. 24:18, 19.
Lexi tsakisaka hileswaku Pawulo a nga tshikanga ku va chumayela hi ta ripfumelo ra yena. Hi xivindzi, u tlhele a va byela leswaku u pfumela leswaku vanhu va ta pfuxiwa, ku nga mhaka leyi nga pfuxa hasahasa loko a ri emahlweni ka huvo ya Sanedri. (Mint. 23:6-10) Loko Pawulo a tiyimelela, u kandziyise ntshembo wa ku pfuxiwa. Ha yini? Pawulo a a chumayela ntiyiso lowu khumbaka Yesu ni ku pfuxiwa ka yena—ku nga nchumu lowu vakaneti volavo a va nga wu pfumeli. (Mint. 26:6-8, 22, 23) Ina, a va kanetana ngopfu hi mhaka ya ku pfuxiwa ka vafi—ngopfu-ngopfu mhaka ya ku pfumela eka Yesu ni ku pfuxiwa ka yena.
Endla Ndzavisiso
(Mintirho 23:6) Kuteloko Pawulo a lemuka leswaku ntlawa wun’wana a wu ri wa Vasaduki kambe lowun’wana a wu ri wa Vafarisi, a huwelela a ri eSanedri a ku: “Vavanuna, vamakwerhu, ndzi Mufarisi, n’wana wa Vafarisi. Ndzi avanyisiwa hikwalaho ka ntshembo wa ku pfuxiwa ka lava feke.”
vona tinhla leti engetelekeke ta Min 23:6 eka nwtsty
Ndzi Mufarisi: Van’wana va vayingiseri a va n’wi tiva Pawulo. (Min 15:5) A va swi twisisa leswaku loko a tivula n’wana wa Mufarisi, a a vula leswaku khale ka yena a a ri Mufarisi naswona na yena u pfumela eka ku pfuxiwa ka vafi. Vafarisi va huvo ya Sanedri a va tiva leswaku Pawulo se a hundzuke Mukreste la hisekaka. Kambe etsalweni leri Pawulo u tivule Mufarisi ku nga ri Musaduki, hi leswi Vafarisi a va pfumela eka ku pfuxiwa ka vafi. A endlela leswaku Vafarisi lava a va ri kwalaho va swi tiva leswaku u pfumela leswi na vona va pfumelaka swona. A a swi tiva leswaku loko a vule sweswo, swirho swin’wana swa Sanedri a swi ta yima na yena, naswona swi ve tano. (Min 23:7-9) Leswi Pawulo a swi vuleke eka Min 23:6 swi fambisana ni leswi a tihlamuseriseke xiswona loko a tengisiwa hi Hosi Agripa. (Min 26:5) Loko Pawulo a ri eRhoma u tsalele Vakreste va le Filipiya papila naswona u tlhele a vula ku i Mufarisi. (Flp 3:5) Nakambe i swa nkoka ku xiya leswaku eka Min 15:5, vapfumeri van’wana hambiloko va hundzuke Vakreste a va ha vitaniwa khale ka Vafarisi.
(Mintirho 24:24) Endzhaku ka masikunyana Felikisi a fika a ri na Drusila nsati wakwe, loyi a a ri Muyuda, hiloko a vitana Pawulo kutani a n’wi yingisa malunghana ni ku pfumela eka Kreste Yesu.
(Mintirho 24:27) Kambe, loko ku hundze malembe mambirhi, Felikisi u tlhandlamiwe hi Porkiyo Festo; naswona hikwalaho ka leswi Felikisi a a navela ku tsakeriwa hi Vayuda, u siye Pawulo a bohiwile.
vona tinhla leti engetelekeke ta Min 24:24 eka nwtsty
Drusila: I n’wana wa nhwanyana wa vunharhu wa Heroda Agripa wo Sungula loyi a boxiweke eka Min 12:1. U velekiwe kwalomu ka lembe ra 38 C.E. naswona a a ri makwavo wa Agripa wa Vumbirhi na Benisi. Ndhunankulu Felikisi a a ri nuna wakwe wa vumbirhi. Ro sungula a tekane na Hosi ya Muasiriya ku nga Azizusi wa le Emesa, ivi a thalana na yena kutani a ya tekiwa hi Felikisi kwalomu ka lembe ra 54 C.E., kumbe loko a ri ni malembe ya 16 hi vukhale. Swi nga endleka leswaku a a ri kona loko Pawulo a vulavula emahlweni ka Felikisi “malunghana ni ku lulama ni ku tikhoma ni vuavanyisi lebyi nga ta ta.” (Min 24:25) Loko Felikisi a hundzisela vundhuna eka Festos, u siye Pawulo a ri ekhotsweni hikwalaho ka leswi a lava “ku tsakeriwa hi Vayuda,” van’wana va ehleketaka leswaku u swi endlele ku tsakisa nsati wakwe lontsongo, loyi a a ri Muyuda.—Min 24:27.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Mintirho 23:1-15) A ri karhi a langutisise Sanedri Pawulo a ku: “Vavanuna, vamakwerhu, emahlweni ka Xikwembu ndzi tikhome hi ripfalo leri tengeke hi ku hetiseka ku fikela namuntlha.” 2 Hiloko muprista lonkulu Ananiya a lerisa lava yimeke ekusuhi na yena leswaku va n’wi ba nomu. 3 Kutani Pawulo a ku eka yena: “Xikwembu xi ta ku ba, wena khumbi leri chuchutiweke. Xana u tshama ehansi leswaku u ndzi avanyisa hi ku landza Nawu, kutani hi nkarhi lowu fanaka u tlula Nawu, u lerisa leswaku ndzi biwa?” 4 Lava yimeke ekusuhi va ku: “Xana u rhuketela muprista lonkulu wa Xikwembu?” 5 Kutani Pawulo a ku: “Vamakwerhu, a ndzi nga swi tivi leswaku i muprista lonkulu. Hikuva ku tsariwile, ‘U nga tshuki u vulavula swo biha hi mufumi wa vanhu va ka n’wina.’” 6 Kuteloko Pawulo a lemuka leswaku ntlawa wun’wana a wu ri wa Vasaduki kambe lowun’wana a wu ri wa Vafarisi, a huwelela a ri eSanedri a ku: “Vavanuna, vamakwerhu, ndzi Mufarisi, n’wana wa Vafarisi. Ndzi avanyisiwa hikwalaho ka ntshembo wa ku pfuxiwa ka lava feke.” 7 Hikwalaho ka leswi a vuleke sweswo, ku pfuka mholovo exikarhi ka Vafarisi ni Vasaduki, kutani vunyingi byi avana. 8 Hikuva Vasaduki va vula leswaku ku hava ku pfuka ka lava feke hambi ku ri ntsumi ni moya, kambe Vafarisi va swi vula hinkwaswo erivaleni. 9 Hiloko ku tlhekeka huwa leyikulu, kutani vatsari van’wana va ntlawa wa Vafarisi va tlakuka, va sungula ku kaneta hi vukarhi, va ku: “A hi kumi nchumu lexi hoxeke eka munhu loyi; kambe loko moya kumbe ntsumi yi vulavule na yena, —.” 10 Kuteloko mholovo yi va yikulu, ndhuna ya nyimpi yi chava leswaku va nga phatlulela Pawulo, kutani yi lerisa vuthu ra masocha leswaku ri rhelela ri ya n’wi wutla exikarhi ka vona ri n’wi yisa egoveleni ra masocha. 11 Kambe hi vusiku lebyi landzelaka Hosi yi yima ekusuhi na yena yi ku: “Vana ni xivindzi lexi tiyeke! Hikuva leswi a wu nyikela vumbhoni bya rixaladza hi swilo leswi khumbaka mina eYerusalema, u fanele ku nyikela vumbhoni ni le Rhoma.” 12 Kuteloko ri xile, Vayuda va sungula xikhiri kutani va tiboha hi xihlambanyo, va vula leswaku a va nge dyi ni ku nwa va nga si dlaya Pawulo. 13 A ku ri ni vavanuna vo tlula 40 lava sunguleke xikhiri lexi tiyisiweke hi xihlambanyo; 14 kutani va ya eka vaprista lavakulu ni vakulukumba va ku: “Hi tibohe hi xihlambanyo leswaku a hi nge dyi nchumu hi nga si dlaya Pawulo. 15 Hikokwalaho, n’wina swin’we ni Sanedri byelani ndhuna ya nyimpi mhaka leyi ha yona yi faneleke ku n’wi tisa eka n’wina, onge hiloko mi kunguhata ku kumisisa kahle timhaka leti n’wi khumbaka. Kambe a nga si fika ekusuhi hi ta va hi lunghekele ku n’wi dlaya.”
JANUARY 21-27
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | MINTIRHO 25-26
“Pawulo U Endle Xikombelo Eka Khezari Endzhaku U Chumayele Hosi Heroda Agripa”
(Mintirho 25:11) Loko, hi hala tlhelo, ndzi ri la hoxisaka niloko kunene ndzi endle leswi lulameriwaka hi rifu, a ndzi ali ku fa; loko, hi tlhelo lerin’wana, xi nga ri kona ni xin’we xa swilo leswi vanhu lava va ndzi hehlaka ha swona, a ku na munhu loyi a nga ndzi yisaka eka vona ku va tsakisa. Ndzi endla xikombelo eka Khezari!”
‘Ndzi Endla Xikombelo Xo Hundzisela Nandzu Eka Khezari!’
Pawulo a a ta va a dlayiwile hikuva Festo a a lava ku tsakisa Vayuda. Hikwalaho Pawulo u tirhise mfanelo ya yena ya ku va muaka-tiko wa le Rhoma. U byele Festo a ku: “Ndzi yime emahlweni ka xitshamo xa Khezari xa vuavanyisi, laha ndzi faneleke ku avanyisiwa kona. A ndzi endlanga leswi hoxeke eka Vayuda, hilaha na wena u swi kumisisaka kahle hakona. . . . Ndzi endla xikombelo [xo hundzisela nandzu] eka Khezari!” Loko munhu o endla xikombelo xolexo, a swi nga koteki ku xi cinca. Festo u kandziyise mhaka yoleyo, a ku: “U endle xikombelo [xo hundzisela nandzu] eka Khezari; u ta ya eka Khezari.” (Mint. 25:10-12) Pawulo u vekele Vakreste va ntiyiso va manguva lawa xikombiso xo yisa swivilelo eka tihuvo leti tlakukeke. Loko vakaneti va ringeta ku vangela Timbhoni ta Yehovha “khombo hi xileriso xa nawu,” ti ya etihubyeni leswaku ti ya lwela mahungu lamanene.—Ps. 94:20.
(Mintirho 26:1-3) Agripa a ku eka Pawulo: “U pfumeleriwile ku tivulavulela.” Hiloko Pawulo a tshambuluta voko rakwe a tihlamulela a ku: 2 “Malunghana ni swilo hinkwaswo leswi ndzi hehliwaka ha swona hi Vayuda, Hosi Agripa, ndzi tihlaya la tsakeke leswi ndzi tihlamulelaka emahlweni ka wena namuntlha, 3 ngopfu-ngopfu leswi u yi tivaka khwatsi mikhuva hinkwayo swin’we ni minjhekanjhekisano leyi nga kona exikarhi ka Vayuda. Hikokwalaho ndzi kombela leswaku u ndzi yingisa hi ku lehisa mbilu.
‘Ndzi Endla Xikombelo Xo Hundzisela Nandzu Eka Khezari!’
Hi ku titsongahata, Pawulo u nkhense Hosi Agripa hileswi a nga n’wi pfumelela leswaku a tihlamulela emahlweni ka yena naswona u tlhele a vula leswaku hosi a yi yi tiva mindhavuko hinkwayo ni mpfilumpfilu leyi nga kona exikarhi ka Vayuda. Hiloko Pawulo a hlamusela ndlela leyi a a hanya ha yona khale a ku: “Hi ku ya hi mpambukwa wa rilondzo leri tlurisaka, wa muxaka wa hina wa vugandzeri a ndzi hanya ndzi ri Mufarisi.” (Mint. 26:5) Loko Pawulo a ha ri Mufarisi, a a tshemba leswaku Mesiya u ta fika. Kutani, tanihi leswi se a a ri Mukreste, u ve ni xivindzi kutani a vula leswaku Yesu Kreste i Mesiya loyi ku nga khale a rindziwile. Xivangelo lexi endleke leswaku Pawulo a konanisiwa hileswaku yena ni vahehli va yena a va pfumela eka nchumu wun’we wa leswaku switshembiso swa Xikwembu leswi endliweke eka vakokwa va vona swi ta hetiseka. Sweswo swi endle leswaku Agripa a swi lava hi mahlo-ngati ku yingisela leswi Pawulo a a ta swi vula.
Loko Pawulo a tsundzuka ndlela leyi a a va khoma hi tihanyi ha yona Vakreste, u te: “Hi xikombiso, mina kahle-kahle a ndzi ehleketa leswaku ndzi fanele ku endla swiendlo swo tala swo lwisana ni vito ra Yesu wa Munazareta . . . Leswi a ndzi va hlundzukele ngopfu [valandzeri va Kreste], ndzi kale ndzi va xanisa hambi ehandle ka miti.” (Mint. 26:9-11) Pawulo a a nga hundzeleti swilo. Vanhu vo tala a va swi tiva leswaku u tshame a xanisa Vakreste hi ndlela yo biha swinene. (Gal. 1:13, 23) Agripa a a ta tivutisa leswaku, ‘I yini lexi nga cinca munhu loyi?’
Marito ya Pawulo lama landzelaka ma xi hlamurile xivutiso xexo, u te: “[Loko] ndzi ya eDamaska hi mfanelo ni mpfumelelo lowu humaka eka vaprista lavakulu, Wena hosi, ninhlikanhi egondzweni ndzi vone ku vonakala loku tlulaka ku vangama ka dyambu loku humaka etilweni ku tlhava ematlhelweni ka mina ni le matlhelweni ka lava a va famba na mina. Kuteloko hinkwerhu hi wele ehansi, ndzi twe rito ri ndzi byela hi ririmi ra Xiheveru ri ku, ‘Sawulo, Sawulo, u ndzi xanisela yini? Ku tshamela ku raha tinsungunu swi nonon’hwisela wena.’ Kambe ndzi te, ‘Hi wena mani, Hosi?’ Kutani Hosi yi ku, ‘Hi mina Yesu loyi u n’wi xanisaka.’”—Mint. 26:12-15.
Loko Pawulo a nga si vona xivono lexi, lexi hlamarisaka, a a ri karhi a “raha tinsungunu” hi ndlela yo fanekisela. Ku fana ni xifuwo lexi tivavisaka hi ku rahetela risungunu, Pawulo a a tisivela ku va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu hi ku lwisana ni ku rhandza ka xona. Loko Yesu la pfuxiweke a humelela eka Pawulo endleleni leyi yaka eDamaska, u endle leswaku wanuna loyi wa mbilu leyinene kambe la kanganyisiwaka, a cinca ndlela leyi a a anakanya ha yona.—Yoh. 16:1, 2.
Hakunene Pawulo u cince swo tala eka ndlela leyi a a hanya ha yona. Loko a vulavula na Agripa, u te: “A ndzi alanga ku yingisa xivono xa le tilweni, kambe ku sungula eka lava nga eDamaska ni le ka lava nga eYerusalema, kutani u hundzela eYudiya hinkwaro, ni le matikweni ndzi yise rungula ra leswaku va fanele va hundzuka kutani va tlhelela eka Xikwembu hi ku endla mintirho leyi fambelanaka ni ku hundzuka.” (Mint. 26:19, 20) Pawulo u hete malembe yo tala a ri karhi a endla ntirho lowu a nga lerisiwa wona hi Yesu Kreste eka xivono xa ninhlikanhi. Xana vuyelo byi ve byihi? Vanhu lava amukeleke mahungu lamanene lawa Pawulo a a ma chumayela, va hundzule mahanyelo ya vona yo biha ni ya vukanganyisi ivi va hundzukela eka Xikwembu. Vanhu volavo va ve vaaka-tiko lavanene kutani va xixima milawu naswona va nga vangi hasahasa.
Hambiswiritano, sweswo hinkwaswo a swi nga vuli nchumu eka vakaneti va Pawulo lava a va ri Vayuda. Pawulo u te: “Hikwalaho ka swilo leswi Vayuda va ndzi khomile etempeleni, va ringeta ku ndzi dlaya. Hambiswiritano, hikwalaho ka leswi ndzi kumeke mpfuno lowu humaka eka Xikwembu ndzi ya emahlweni ku fikela namuntlha ndzi nyikela vumbhoni eka lavatsongo swin’we ni le ka lavakulu.”—Mint. 26:21, 22.
Tanihi leswi hi nga Vakreste va ntiyiso, ‘nkarhi hinkwawo hi fanele hi lunghekela ku tihlamulela’ hikwalaho ka ripfumelo ra hina. (1 Pet. 3:15) Loko hi vulavula ni vaavanyisi ni valawuri hi leswi hi swi pfumelaka, swi nga hi pfuna ku tekelela ndlela leyi Pawulo a nga yi tirhisa loko a vulavula na Agripa na Festo. Loko hi titsongahata kutani hi va byela ndlela leyi Bibele yi pfunaka ha yona ku cinca mahanyelo ya vanhu—ku nga ha va ya hina kumbe ya vanhu lava yingisaka rungula ra hina—hi nga ha khumba timbilu ta valawuri volavo.
(Mintirho 26:28) Kambe Agripa a ku eka Pawulo: “Hi nkarhi wo koma a wu ta ndzi kucetela leswaku ndzi va Mukreste.”
‘Ndzi Endla Xikombelo Xo Hundzisela Nandzu Eka Khezari!’
Loko Pawulo a hlamula ndhuna-nkulu yoleyo, u te: “A ndzi pengi, Muchaviseki Festo, kambe ndzi vulavula marito ya ntiyiso ni ya mianakanyo yo hluteka. Hakunene, hosi leyi ndzi vulavulaka na yona hi ntshunxeko wo vulavula yi swi tiva kahle swilo leswi . . . Xana wena, Hosi Agripa, wa va kholwa Vaprofeta? Ndza swi tiva leswaku wa kholwa.” Hiloko Agripa a ku: “Hi nkarhi wo koma a wu ta ndzi kucetela leswaku ndzi va Mukreste.” (Mint. 26:25-28) Marito wolawo, swi nga khathariseki leswaku a a ma vula hi xivangelo xihi, ma swi veka erivaleni leswaku ndlela leyi Pawulo a nga chumayela ha yona yi yi khumbile hosi yoleyo.
Endla Ndzavisiso
(Mintirho 26:14) Kuteloko hinkwerhu hi wele ehansi, ndzi twe rito ri ndzi byela hi ririmi ra Xiheveru ri ku, ‘Sawulo, Sawulo, u ndzi xanisela yini? Ku tshamela ku raha tinsungunu swi nonon’hwisela wena.’
vona tinhla leti engetelekeke ta Min 26:14 eka nwtsty
ku raha tinsungunu: Rinsungunu i nhonga yo tontswa leyi tirhisiwaka ku khayima swifuwo. (Vaa 3:31) Xiga lexi nge “ku raha tinsungunu” i xivuriso lexi tsariweke etibukwini ta Xigriki. Xi sukela emhakeni ya nkunzi loko yi khayimiwa yi tisihalarisa yi rahetela risungunu ivi yi tivavisa. Sawulo a a endla tano loko a nga si hundzuka Mukreste. Loko Pawulo a lwa ni valandzeri va Yesu lava a va seketeriwa hi Yehovha Xikwembu, a ku vaviseka yena n’wini. (Min 5:38, 39; 1Tm 1:13, 14) Eka Ekl 12:11, rito leri nge “tinsungunu ta havi” ri tirhisiwe hi ndlela yo fanekisela, leswi vulaka marito ya munhu wa vutlhari lama susumetelaka vayingiseri leswaku va amukela ndzayo.
vona tinhla leti engetelekeke eka nwt glossary
Risungunu. I nhonga yo leha leyi boheleriwaka nsimbi yo tontswa, leyi varimi va yi tirhisaka ku khayima swifuwo. Risungunu ri fanisiwa ni marito ya munhu wo tlhariha lama khutazaka vayingiseri leswaku va yingisa ndzayo ya vutlhari. Xiga lexi nge “ku raha tinsungunu” xi sukela emhakeni ya nkunzi loko yi khayimiwa yi tisihalarisa yi rahetela risungunu ivi yi tivavisa.—Min 26:14; Vaa 3:31.
(Mintirho 26:27) Xana wena, Hosi Agripa, wa va kholwa Vaprofeta? Ndza swi tiva leswaku wa kholwa.”
Pfuna Van’wana Leswaku Va Amukela Rungula Ra Mfumo
Pawulo a a swi tiva leswaku Agripa a a ri Muyuda hi vito ntsena. Pawulo u kandziyise mhaka ya ku va Agripa a tiva Xiyuda, a kombisa leswaku entiyisweni eku chumayeleni ka yena a a nga “vuli swin’wana handle ka swilo leswi Vaprofeta swin’we na Muxe va vuleke leswaku swi ta endleka,” mayelana ni ku fa ka Mesiya ni ku pfuxiwa ka yena. (Mintirho 26:22, 23) Pawulo u vutise Agripa hi ku kongoma a ku: “Xana wena, Hosi Agripa, wa va kholwa Vaprofeta?” Agripa a a fanele a humela erivaleni. Loko a vula leswaku a a nga va kholwi vaprofeta, a a ta tionhela ndhuma leyi a a ri na yona ya ku pfumela eka Xiyuda. Kambe loko a pfumelelana na Pawulo, a a ta va a tivika erivaleni leswaku u fambisana na muapostola loyi, kutani a a ta tikuma a vuriwa Mukreste. Pawulo u hlamule xivutiso xa yena n’wini hi vutlhari a ku: “Ndza swi tiva leswaku wa kholwa.” Xana Agripa u hlamurise ku yini? U te: “Hi nkarhi wo koma a wu ta ndzi kucetela leswaku ndzi va Mukreste.” (Mintirho 26:27, 28) Hambileswi Agripa a nga kalangiki a va Mukreste, leswi Pawulo a swi vuleke swi fanele swi khumbe mbilu yakwe hi ndlela yo karhi.—Vaheveru 4:12.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Mintirho 25:1-12) Hikokwalaho Festo, loko a nghenile eka hulumendhe ya xifundzha, endzhaku ka masiku manharhu u tlhandluke a ya eYerusalema ku suka eKhezariya; 2 naswona vaprista lavakulu ni vakulukumba va Vayuda va n’wi nyike rungula leri solaka Pawulo. Hiloko va sungula ku n’wi kombela, 3 va kombela leswaku a va tsakisa hi ndlela leyi nga ta hoxa wanuna loyi ekhombyeni hi ku n’wi vitana a ta eYerusalema, tanihi leswi a va lava ku n’wi tumbelela va n’wi dlaya egondzweni. 4 Hambiswiritano, Festo a hlamula leswaku Pawulo a a ta hlayisiwa eKhezariya ni leswaku yena a a ri kusuhi ni ku ya kona. 5 A ku: “Hikwalaho lava lawulaka exikarhi ka n’wina a va rhelele na mina kutani va n’wi hehla, loko ku ri ni lexi humeke endleleni hi wanuna loyi.” 6 Kuteloko a hete masiku lama nga tluliki eka nhungu kumbe khume exikarhi ka vona, a rhelela a ya eKhezariya, kutani hi siku leri tlhandlamaka a tshama exitshan’weni xa vuavanyisi a lerisa leswaku ku tisiwa Pawulo. 7 Loko a fika, Vayuda lava a va huma eYerusalema va yima va n’wi rhendzela, va n’wi hehla hi swihehlo swo tala leswikulu leswi a va nga swi koti ku kombisa vumbhoni bya swona. 8 Kambe Pawulo a tihlamulela a ku: “A ndzi endlanga xidyoho ehenhla ka Nawu wa Vayuda kumbe ehenhla ka tempele kumbe ehenhla ka Khezari.” 9 Festo, hi ku navela ku tsakeriwa hi Vayuda, a angula Pawulo a ku: “Xana a wu swi naveli ku ya eYerusalema kutani u avanyisiwa kona emahlweni ka mina malunghana ni swilo leswi?” 10 Kambe Pawulo a ku: “Ndzi yime emahlweni ka xitshamo xa Khezari xa vuavanyisi, laha ndzi faneleke ku avanyisiwa kona. A ndzi endlanga leswi hoxeke eka Vayuda, hilaha na wena u swi kumisisaka kahle hakona. 11 Loko, hi hala tlhelo, ndzi ri la hoxisaka niloko kunene ndzi endle leswi lulameriwaka hi rifu, a ndzi ali ku fa; loko, hi tlhelo lerin’wana, xi nga ri kona ni xin’we xa swilo leswi vanhu lava va ndzi hehlaka ha swona, a ku na munhu loyi a nga ndzi yisaka eka vona ku va tsakisa. Ndzi endla xikombelo eka Khezari!” 12 Kutani Festo, endzhaku ko vulavula ni huvo ya vatsundzuxi, a angula a ku: “U endle xikombelo eka Khezari; u ta ya eka Khezari.”
JANUARY 28–FEBRUARY 3
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | MINTIRHO 27-28
“Pawulo U Tlutele eRhoma”
(Mintirho 27:23, 24) Hikuva evusikwini lebyi ekusuhi na mina ku yime ntsumi ya Xikwembu lexi ndzi nga wa xona ni lexi ndzi xi endlelaka ntirho wo kwetsima, 24 yi ku, ‘U nga chavi, Pawulo. U fanele ku yima emahlweni ka Khezari, kutani waswivo, Xikwembu xi ku nyike hinkwavo lava tlutaka na wena mahala.’
“Ku Hava Moya-xiviri Wa N’wina Lowu Nga Ta Lahleka”
A swi kanakanisi leswaku Pawulo a a ri karhi a chumayela vanhu vo tala exikepeni hi “ntshembo wa xitshembiso lexi endliweke hi Xikwembu.” (Mint. 26:6; Kol. 1:5) Kutani tanihi leswi a swi vonaka onge xikepe xi ta tshoveka, Pawulo u va chavelerile hi ku va byela leswaku va ta pona. U te: “Evusikwini lebyi ekusuhi na mina ku yime ntsumi . . . , yi ku, ‘U nga chavi, Pawulo. U fanele ku yima emahlweni ka Khezari, kutani waswivo, Xikwembu xi ku nyike hinkwavo lava tlutaka na wena mahala.’” Hiloko Pawulo a va khutaza a ku: “Hikokwalaho vanani ni ku khana lokukulu, vavanuna; hikuva ndza xi kholwa Xikwembu leswaku swi ta va hilaha ndzi byeriweke hakona. Hambiswiritano, hi fanele ku cukumeteriwa eribuweni eka xihlala xin’wana.”—Mint. 27:23-26.
(Mintirho 28:1, 2) Kuteloko hi fika laha ku hlayisekeke, hi kuma leswaku xihlala xexo a xi vuriwa Melita. 2 Kutani vanhu lava vulavulaka ririmi rimbe va hi kombe musa lowu nga tolovelekangiki wa vumunhu, hikuva va tshivele ndzilo kutani va hi amukela hinkwerhu va hi pfuna hikwalaho ka mpfula leyi a yi na ni hikwalaho ka xirhami.
bt 209-¶18
“Ku Hava Moya-xiviri Wa N’wina Lowu Nga Ta Lahleka”
Swi tikomba onge lava nga pona a va ri exihlaleni xa le Melita, lexi nga le dzongeni wa Silikiya. (Vona bokisi leri nge “Xana Xihlala Xa Melita Xi Kumeka Kwihi?”) Vanhu va xihlala xexo lava vulavulaka ririmi rimbe va kombe vanhu volavo “musa lowu nga tolovelekangiki wa vumunhu.” (Mint. 28:2) Hambileswi a va nga va tivi, va va tshivelele ndzilo loko va fika eribuweni va tsakamile naswona va twa xirhami. Ndzilo wolowo wu va pfunile leswaku va kufumela hambileswi a ku titimela naswona ku na mpfula. Nakambe wu endle leswaku ku va ni singita.
“Ku Hava Moya-xiviri Wa N’wina Lowu Nga Ta Lahleka”
Publiyo loyi a a ri ni ndhawu kwalaho naswona a fuwile a a tshama exihlaleni xexo. Swi nga endleka leswaku a a ri Murhoma loyi a a rhangela xihlala xa Melita. Luka u vula leswaku a a ri “nkulukumba wa xihlala xexo” naswona a a tirhisa swithopo leswi fanaka ni leswi swimbirhi leswi nga kumiwa exihlaleni xa Melita. Hi malwandla u amukele Pawulo swin’we ni vatirhi-kulobye ku ringana masiku manharhu. Hambiswiritano, tata wa Publiyo a a vabya. Nakambe Luka u byi hlamusela hilaha ku pakanisaka vuvabyi bya yena. U vula leswaku wanuna yoloye “a a etlele ehansi a karhatiwa hi ku hisa ka miri ni magagana.” Pawulo u khongerile a tlhela a n’wi tlhandleka mavoko hiloko a hlakarhela. Tanihi leswi vanhu va xihlala xexo a va tsakisiwe hi singita rero, va yise vanhu lava vabyaka eka Pawulo va tlhela va nyika yena ni vatirhi-kulobye tinyiko.—Mint. 28:7-10.
(Mintirho 28:16, 17) Eku heteleleni, loko hi nghena eRhoma, Pawulo u pfumeleriwe ku tshama a ri swakwe ni socha leri a ri n’wi rindza. 17 Hambiswiritano, hi siku ra vunharhu u hlengelete lava a va ri vakulukumba va Vayuda. Loko va hlengeletanile, a va byela a ku: “Vavanuna, vamakwerhu, hambileswi ndzi nga endlangiki nchumu lexi lwisanaka ni vanhu kumbe mikhuva ya vatata wa hina, ndzi nyiketiwe ndzi ri mukhotsiwa ku suka eYerusalema emavokweni ya Varhoma.
‘Chumayela Hi Rixaladza’
Loko Pawulo ni vatirhi-kulobye va hetelele va fikile eRhoma, “u pfumeleriwe ku tshama a ri swakwe ni socha leri a ri n’wi rindza.” (Mint. 28:16) Leswaku lava khotsiweke endlwini va nga koti ku baleka, a va boheleriwa hi nketani ivi yi boheleriwa ni masocha lawa a ma va rindzile. Hambiswiritano, sweswo a swi n’wi pfalanga nomu Pawulo hikuva u ye mahlweni a chumayela. Kutani endzhaku ka masiku manharhu loko a wisile, u hlengelete lava a va ri vakulukumba va Vayuda eRhoma leswaku a ti tivisa eka vona a tlhela a chumayela.
Endla Ndzavisiso
(Mintirho 27:9) Leswi a ku hundze nkarhi wo leha naswona hi nkarhi lowu se a swi ri ni khombo ku tluta hikuva hambi ku titsona swakudya ka siku ro kombela ku rivaleriwa se a ku hundzile, Pawulo a nyikela xitsundzuxo
vona tinhla leti engetelekeke ta Min 27:9 eka nwtsty
ku titsona swakudya ka siku ro kombela ku rivaleriwa: Kumbe “ku titsona swakudya ka xixikana.” Hi ku kongoma swi vula “ku titsona swakudya.” Rito ra Xigriki leri nge “ku titsonga swakudya” ri tirhiseriwa eka ku titsona swakudya ka Nawu wa Muxe ntsena, ku nga ku titsona swakudya loku fambisanaka ni Siku ro Kombela ku Rivaleleriwa, leri nakambe ri vuriwaka Yom Kippur (hi Xiheveru i yohm hak·kip·pu·rimʹ, leswi vulaka “siku ro funengeta”). (Le 16:29-31; 23:26-32; Nu 29:7) Xiga lexi nge “a mi fanelanga mi endla ntirho wihi ni wihi,” lexi tirhisiwaka emhakeni ya Siku ro Kombela ku Rivaleni, hi ntolovelo ri tiviwa ri vula ku swilo swo hambanahambana ku katsa ni ku titsona swakudya. (nhlamuselo ya le hansi ya Le 16:29 eka nwt) Rito leri nge “ku titsona swakudya” leri nga eka Min 27:9 ri seketela mhaka ya leswaku ku titsona loku a ku endliwa hi Siku ro Kombela ku Rivaleriwa a ku katsa ku titsona swakudya. Siku ro Kombela ku Rivaleriwa a ri va eku heleni ka n’hweti ya September kumbe eku sunguleni ka October.
(Mintirho 28:11) Hi n’hweti ya vunharhu hi tlute hi xikepe ku suka eAleksandriya lexi a xi hete vuxika exihlaleni naswona a xi ri ni mfungho lowu nge “Vana va Zewusi.”
vona tinhla leti engetelekeke ta Min 28:11 eka nwtsty
Vana va Zewusi: Hi ku ya hi mitsheketo ya Magriki ni Varhoma, “Vana va Zewusi” (hi Xigriki, Di·oʹskou·roi) a ku ri Castor na Pollux, mahahlwa ya xinuna ya Zewusi (Jupiter) ni Hosi ya Xisati Leda wa Spartan. Swikwembu leswi a swi tekiwa swi ri vasirheleri va vatlutisi va swikepe, swi ri leswi kotaka ku ponisa vatlutisi lava langutaneke ni khombo elwandle. Vuxokoxoko lebyi bya swikwembu leswi swa hava i vumbhoni byin’wana bya leswaku rungula leri ri tsariwe hi munhu loyi a swi voneke hi mahlo.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Mintirho 27:1-12) Kutani leswi a ku endliwe xiboho xa leswaku hi tluta hi ya eItaliya, va nyikete Pawulo swin’we ni vakhotsiwa van’wana eka ndhuna ya vuthu leyi vuriwaka Yuliyo ya vuthu ra Awugusto. 2 Kuteloko hi khandziye xikepe lexi humaka eAdramita lexi a xi ri kusuhi ni ku tlutela etindhawini ta le vugima-lwandle emugangeni wa Asiya, hi sungula ku tluta, hi ri na Aristako wa Mukedoniya la humaka eTesalonika. 3 Kutani hi siku leri tlhandlamaka hi fika eSidoni, kavaloko Yuliyo a khoma Pawulo hi musa wa vumunhu naswona a n’wi pfumelela ku ya eka vanakulobye a ya khathaleriwa hi vona. 4 Kuteloko hi suka kona hi teka riendzo ra xikepe hi tluta hi le hansi ka xisirhelelo xa Kipra, hikuva timheho a ti hi sivela; 5 kutani hi tluta elwandle leri pfulekeke etlhelo ka Kilikiya na Pamfiliya, hi fika ehlalukweni le Mira eLikiya. 6 Kambe kona ndhuna ya vuthu yi kume xikepe lexi humaka eAleksandriya lexi a xi tlutela eItaliya, hiloko yi hi khandziyisa xona. 7 Endzhaku ko tluta hi ku nonoka masiku yo hlaya swinene hi ya fika eKinida hi ku nonon’hweriwa, hikuva mheho a yi nga hi pfumeleli ku ya emahlweni, hi tlute ehansi ka xisirhelelo xa Kreta eSalmona, 8 kuteloko hi ri karhi hi lulama ni ribuwa hi ku nonon’hweriwa hi fika endhawini yin’wana leyi vuriwaka Hlaluko ro Saseka, ekusuhi na yona a ku ri ni muti wa Lasiya. 9 Leswi a ku hundze nkarhi wo leha naswona hi nkarhi lowu se a swi ri ni khombo ku tluta hikuva hambi ku titsona swakudya ka siku ro kombela ku rivaleriwa se a ku hundzile, Pawulo a nyikela xitsundzuxo, 10 a ku eka vona: “Vavanuna, ndzi xiya leswaku ku tluta swi ta vanga ku onhakeriwa ni ku lahlekeriwa lokukulu ku nga ri ka ndzhwalo ni xikepe ntsena, kambe ni ka mimoya-xiviri ya hina.” 11 Hambiswiritano, ndhuna ya vuthu yi yingisa mutlutisi ni n’wini wa xikepe ematshan’weni ya leswi vuriweke hi Pawulo. 12 Kutani leswi hlaluko a ri nga swi fanelekeli ku heta vuxika eka rona, vunyingi byi tsundzuxa leswaku ku tlutiwa ku sukiwa kwalaho, ku vona loko hi ndlela yo karhi va ta swi kota ku fika eFenikisi va heta vuxika kona, ehlalukweni ra Kreta leri pfulekelaka en’walungu-vuxa ni le dzonga-vuxa.