Ku Herisiwa Ka Madzolonga Exikarhi Ka Swirho Swa Ndyangu

“Ku siveriwa ka madzolonga ya le kaya ni ku hungutiwa ka madzolonga exikarhi ka vandyangu, ku lava leswaku ku endliwa mindzulamiso leyikulu eka vanhu hinkwavo ni le ndyangwini.”—Behind Closed Doors.

KU DLAYA ko sungula ematin’wini ya vanhu a ku katsa vamakwavo. (Genesa 4:8) Hi magidi ya malembe lama hundzeke, vanhu a va ri karhi va xanisiwa hi madzolonga ya tinxaka hinkwato exikarhi ka swirho swa ndyangu. Ku kunguhatiwe mintlhanthlo yo tala, kambe yo tala a yi humeleli.

Hi xikombiso, vanhu lava vuyisiwaka endleleni, i vadyohi lava pfumelaka xiphiqo xa vona ntsena. Wanuna un’wana loyi a a xanisa nsati wakwe u vilerile: “Loko ku hundzuriwa un’we eka hina, ka ha ri na vavanuna vanharhu le handle lava va nge, ‘Wansati u fanele a biwa.’” Xisweswo, muxanisi u fanele a dyondza ku lawula xiyimo xa yena n’wini. Ha yini a hundzuke muxanisi? Hi ku kuma mpfuno wa leswaku a lunghisa swihoxo swa yena, a nga ha nghenisiwa egondzweni leri yisaka eku tshunguriweni.

Kambe swivandla swo letela a swi na vatirhi vo tala. Xisweswo, ku kunguhatiwa leswaku eka milandzu ya tiphesente ta 90 leyi katsaka ku dlayiwa ka vana le United States, ku ve ni swiyimo leswi chavisaka endyangwini ku nga si va ni vudlayi. Hikwalaho, swivandla swa ndzetelo ni tinhlengeletano ta maphorisa a va swi koti ku endla swilo swo tala. Ku na nchumu wun’wana lowu lavekaka lowu nga wa nkoka.

“Munhu Lontshwa”

Ntlawa wun’wana wa vakambisisi, wu te: “Nchumu lowu lavekaka a hi ku tlhela u vumba vuxaka bya swirho swa ndyangu.” Madzolonga exikarhi ka swirho swa ndyangu a hi xiphiqo xa ku banana ntsena; ngopfu-ngopfu i xiphiqo xa mianakanyo. Ma sungula eka ndlela leyi swirho swa ndyangu—munghana wa vukati, n’wana, mutswari, vamakwavo lavatsongo—swi langutanaka ha yona. Ku vumba vuxaka lebyintshwa swi vula ku ambala leswi Bibele yi swi vitanaka “munhu lontshwa.”—Vaefesa 4:22-24; Vakolosa 3:8-10.

A hi kambisiseni yin’wana ya misinya ya milawu ya Bibele mayelana ni ndyangu, leyi yi nga ta hi pfuna ku ambala vumunhu byo kota bya Kreste lebyi byi nga pfunetaka ku endla vuxaka lebyi antswaka exikarhi ka swirho swa ndyangu.—Vona Matewu 11:28-30.

Ndlela leyi vana va langutiwaka ha yona: Ku va mutswari a hi ku veleka n’wana ntsena. Hambi swi ri tano, lexi khomisaka gome, vo tala namuntlha va languta vana va vona tanihi ndzhwalo, xisweswo a va tibohi eka ntirho wa vona wa vutswari. Leswi hi swona swi va hundzulaka vaxanisi.

Bibele yi ri vana “i nḍaka ya Yehova” ni “hakelo.” (Pisalema 127:3) Vatswari va ni vutihlamuleri eka Muvumbi bya ku hlayisa ndzhaka yoleyo. Lava va langutaka vana tanihi ndzhwalo va fanele ku hlakulela vumunhu lebyintshwa emhakeni leyi.a

Leswi swi nga swa ntumbuluko ku swi langutela eka vana: Nkambisiso wun’wana wu kombise leswaku vamanana vo tala lava va xanisaka vana va langutela leswaku tincece ti tiva ku hambanisa leswo biha eka leswinene ti ri na lembe hi vukhale. Nharhu xa khume xa lava va kambisisiweke a va swi langutela eka tincece ta tsevu wa tin’hweti.

Bibele yi komba leswaku un’wana ni un’wana u tswariwa a nga hetisekangi. (Pisalema 51:5; Varhoma 5:12) A yi kombisi leswaku munhu u dyondza ku hambanisa swilo loko a velekiwa. Ku ri na sweswo, yi vula leswaku “hi ku tirhisa” matimba ya munhu yo anakanya, u ma “tolove[ta] ku hlawula leswinene eka leswo biha.” (Vaheveru 5:14) Ku ya emahlweni, Bibele yi vulavula hi “swa vuhlangi,” “v̌uhunguki” bya vun’wana, ni ‘vuhava’ bya nkarhi wa kondlo-a-ndzi-dyi. (1 Vakorinto 13:11; Swivuriso 22:15; Eklesiasta 11:10) Vatswari va fanele ku twisisa mindzilakana leyi, va nga languteli leswi tlulaka leswi faneleke eka malembe ni vuswikoti bya n’wana.

Ku tshinya vana: EBibeleni rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “ku tshinya” ri vula “ku dyondzisa.” Xisweswo, nchumu-nkulu eku tshinyeni, kahle-kahle a hi ku twisa ku vava, kambe i ku letela. Swo tala swa leswi swi nga endliwa handle ko xupula, hambi loko nxupulo wu nga ha lavekeka eka minkarhi yin’wana. (Swivuriso 13:24) Bibele yi ri: “Yingisani dyonḍo mi ta tlhariha.” (Swivuriso 8:33) Na Pawulo u tsale leswaku munhu u fanele “a tikhoma eka leswo biha,” a nyikela ndzayo hi “ku lehisa mbilu.” (2 Timotiya 2:24 NW; 4:2) Emhakeni leyi ku holova hi rito lerikulu ni ku bela ku dlaya a swi laveki.

Mayelana ni misinya leyi ya Bibele, tivutise: ‘Xana ku tshinya ka mina ka dyondzisa, kumbe xana ku taleriwe hi ku twisa ku vava? Xana ku tshinya ka mina ku nghenisa misinya leyi lulameke kumbe ku ndzi endla ndzi chaviwa ntsena?’

Mindzilakana ya mahanyelo ya vanhu lavakulu: Muxanisi un’wana wa nsati wakwe u vula leswaku u “lahlekeriwe hi ku tikhoma” ivi a ba nsati wa yena. Mutsundzuxi u vutise wanuna loyi, loko a tshame a tlhava nsati wa yena hi mukwana. Wanuna loyi u hlamurile, “Ndzi nge kali ndzi swi endlile swoleswo!” Wanuna loyi u pfuniwile ku vona leswaku a a hanya hi mindzilakana yo karhi, kambe xiphiqo hi leswaku a ku nga ri mindzilakana leyi faneleke.

Xana mindzilakana ya wena yi sungula kwihi? Xana u yima loko mholovo yi hundzuka nyimpi ya xiviri? Kumbe xana wa vila ivi u hetelela hi ku huwelela, u rhukana, u susumeta, u hoxetela swilo kumbe u ba?

Vumunhu lebyintshwa byi ni ndzilakana lowu tiyeke, lowu sivelaka ku vavisa hi tlhelo ra mianakayo kumbe hi dzolonga ra xiviri. Vaefesa 4:29 yi ri: “Mi nga tshuki mi tirhisa marito ya tingana.” Ndzimana 31 ya engetela: “Leswo bava hinkwaswo, ni ku hlundzuka hinkwako, ni ku kariha hinkwako, a swi susiwe exikarhi ka n’wina; tshikani ku holova ni ku rhuketelana, mi susa mona hinkwawo.” Rito ra Xigriki leri nge “ku kariha” ri kombisa “nchumu lowu wu ngo susumeteriwa.” Lexi tsakisaka, buku leyi nge Toxic Parents yi xiya leswaku vatswari lava va xanisaka vana hi ntolovelo “va tsandzeka ku lawula nsusumeto wa vona hi ndlela leyi chavisaka swinene.” Vumunhu lebyintshwa byi veka mindzilakana leyi tiyeke yo lawula minsusumeto, ya ku lwa hi xiviri ni ya ku vulavula hi nomu.

Kavula, vumunhu lebyintshwa bya laveka eka wansati ni le ka wanuna. U fanele a tirha hi matimba leswaku a nga tlhontlhi munghana wa yena, a kombisa ku tlangela matshalatshala ya yena yo hlayisa ndyangu, a tirhisana na yena. Naswona havambirhi a va fanelanga ku lava swo karhi eka lowun’wana leswi na yena n’wini a nga taka a nga swi koti ku swi kombisa—ku hetiseka. Ematshan’wini ya sweswo, havambirhi va fanele ku landzela 1 Petro 4:8: “Ku tlula leswi hinkwaswo, tiyani eku rhandzaneni, hikuva rirhandzu ri funengeta swidyoho leswo tala.”

Ku xixima lava dyuhaleke: Levhitika 19:32 yi ri: “Xixima vanhu lava dyuhaleke naswona u va hlonipha.” (Today’s English Version) Leswi swi nga ha va ntlhontlho loko mutswari la dyuhaleke a vabya kumbe a karhata swinene. Timotiya wo Sungula 5:3, 4 yi vulavula hi ku “xixima” ni “ku endla swin’wana ku khensa” vatswari. Leswi swi nga ha katsa mpfuno wa swa timali ni ku va xixima. Hi ku xiya leswi vatswari va hina va hi endleleke swona loko ha ha ri tincece leti nga kotiki nchumu, hi fanele hi va anakanyela hi ndlela leyi fanaka loko swi laveka.

Papalata timholovo ta vatlhandlamani: Loko vukarhi bya Kayini byi nga si n’wi vangela ku dlaya makwavo Avele, u tsundzuxiwile: “V̌udyoho byi ṭhamile nyangweni; ku nav̌ela ka byona ku ta ku wonga; kambe wena, u fanele ku byi hlula.” (Genesa 4:7) Mintlhaveko yi nga lawuriwa. Dyondzani ku lehiselana mbilu, “mi rivalelana swinene hikuva ma va rhandza.”—Vaefesa 4:2, Phillips.

Ku Dyondza Ku Tiphofula

Vo tala va lava hlaseriwaka eka madzolonga ya le xikarhi ka swirho swa ndyangu, a va byeli munhu. Kambe Dok. John Wright wa khutaza: “Vavasati lava va biwaka va fanele va lava nsirhelelo wa mintlhaveko ni wa miri eka munhu wa vunharhu la fanelekaka.” Leswi swa fana ni le ka xirho xihi na xihi xa le ndyangwini lexi xanisiwaka.

Minkarhi yin’wana muhlaseriwa a nga ha kuma swi n’wi tikela ku byela munhu un’wana. Hambi swi ri tano ku tshemba kakwe vanhu lava nga ekusuhi swinene—va ndyangu—swi n’wi tisele mahlomulo. Hambi swi ri tano, Swivuriso 18:24 yi ri, “ku ni nakulobye l’a tlulaka makwav̌o.” Ku kuma munghana yoloye ni ku dyondza ku n’wi tshemba hi ndlela ya vutlharhi i goza ra nkoka leswaku u kuma mpfuno lowu lavekaka. Muxanisi na yena u lava ku pfuniwa.

Lembe na lembe madzana ya magidi ya vanhu va va Timbhoni ta Yehovha. Va amukela ntlhontlho wa ku ambala vumunhu lebyintshwa. Exikarhi ka vona ku na khale ka vavangi va madzolonga exikarhi ka swirho swa ndyangu. Leswaku va lwisana ni mboyamelo wo tlhelela endzhaku, va fanele va hambeta va pfumelela Bibele leswaku yi va “dyondzisa, ni ku laya, ni ku ololoxa, ni ku tolovetisa leswo lulama.”—2 Timoytiya 3:16.

Eka Timbhoni leti letintshwa leti ambalaka vumunhu lebyintshwa, leri i goza leri hambetaka, hikuva Vakolosa 3:10 yi ri, byi “pfuxetiwaka kambe na kambe.” Kutani ke ku laveka matshalatshala lama hambetaka. Swa khenseka leswi Timbhoni ta Yehovha ti nga ni nseketelo wa “vamakwavo, ni vamanana, ni vana” vo tala va moya.—Marka 10:29, 30; nakambe vona Vaheveru 10:24, 25.

Kutani ke, eka mavandlha ya kwalomu ka 70- 000 ya Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo, ku na valanguteri va rirhandzu lava va fanaka ni “xisirhelelo loko moya wu hunga ni xichavelo eka swidzedze, mahlo ni tindleve ta vona ti ta pfulekela swilaveko swa vanhu.” (Esaya 32:2, 3, TEV) Kutani Timbhoni ta Yehovha letintshwa, xikan’we ni lava va nga ni ntokoto lowu engetelekeke, va ni xihlovo lexinene xa mpfuno lowu lavekaka evandlheni ra Vakreste loko va ri karhi va lwela ku ambala vumunhu lebyintshwa.

Valanguteri Lava Nga Ni Ntwela-vusiwana

Loko vanhu va ya eka valanguteri va Vakreste emavandlheni ya Timbhoni ta Yehovha leswaku va kuma xitsundzuxo, valanguteri lava va leteriwe ku yingisa hinkwavo handle ko ya hi nghohe. Va khutaziwa ku va ni ntwela-vusiwana lowukulu ni ku twisisa un’wana ni un’wana, ngopfu-ngopfu vahlaseriwa lava xanisiwaka swinene.—Vakolosa 3:12; 1 Vatesalonika 5:14.

Hi xikombiso, wansati la biwaka a nga ha va a vavisiwe swinene. Ematikweni yo tala namuntlha, loko munhu un’wana la nga ehandle ka ndyangu a lo biwa hi ndlela yo tano, muxanisi a ta va a yisiwe ekhotsweni. Kutani vahlaseriwa va fanele ku kombisiwa tintswalo letikulu ngopfu, hi ndlela leyi fanaka ni ya vahlaseriwa lava xanisiweke hi tindlela tin’wana, tanihi ku xanisiwa hi tlhelo ra rimbewu.

Ku tlula kwalaho, lava va endlaka van’wana leswaku va tlula nawu wa Xikwembu va fanele va tengisiwa. Hi ndlela leyi vandlha ri hlayisiwa ri basile, naswona vanhu van’wana lava nga riki na nandzu va sirheletiwa. Naswona nchumu wa nkoka, nkhuluko wa moya wa Xikwembu a wu kavanyetiwi.—1 Vakorinto 5:1-7; Vagalatiya 5:9.

Langutelo Ra Xikwembu Hi Vukati

Loko vanhu va hundzuka Timbhoni ta Yehovha, va pfumela ku landzelela misinya ya mahanyelo ya Vukreste lama sekeriweke eRitweni ra Xikwembu. Va dyondza leswaku wanuna u nyikiwe vunhloko endyangwini, leswaku a kongomisa evugandzerini bya ntiyiso. (Vaefesa 5:22) Kambe vunhloko a byi pfumeleli munhu ku xanisa nsati, ku onha vumunhu bya yena kumbe ku honisa swikombelo swa yena.

Ku hambana ni sweswo Rito ta Xikwembu ri swi veka erivaleni ri ku, vavanuna “rhandzani vasati va n’wina kukota leswi Kriste na yena a nga rhandza Kereke, kutani ú nyiketile vutomi bya yena hikwalaho ka yona . . . Vavanuna na vona va fanele ku rhandza vasati va vona, hilaha va rhandzaka miri wa vona hakona. Loyi a rhandzaka nsati wa yena, wa tirhandza, hikuva a ku si tshama ku va ni munhu la vengaka nyama ya yena, kambe wa yi fihluta, wa yi kufumeta.” (Vaefesa 5:25, 28, 29) Hakunene, Rito ra Xikwembu ri vula leswaku vavasati va fanele ku ‘xiximiwa.’—1 Petro 3:7; nakambe vona Varhoma 12:3, 10; Vafilipiya 2:3, 4.

Hakunene ku hava wanuna wa Mukreste loyi a nga tiyisaka leswaku hakunene u rhandza kumbe ku xixima nsati wa yena a ri karhi a n’wi xanisa hi marito ni hi swiendlo. Sweswo swi nga va swi ri vukanganyisi, hikuva Rito ra Xikwembu ri ri: “Vavanuna, rhandzani vasati va n’wina, mi nga t[s]hameli ku va holovela-holovela.” (Vakolosa 3:19) Hi ku hatlisa, loko ku avanyisa ka Xikwembu ku ta eka mafambiselo lawa yo biha, eArmagedoni, vakanganyisi va ta kuma ku herisiwa loku fanaka ni ka vakaneti va ku fuma ka Xikwembu.—Matewu 24:51.

Wanuna la chavaka Xikwembu u fanele ku rhandza nsati wa yena kukota miri wa yena n’wini. Xana a nga wu ba miri wa yena n’wini, a tihima xikandza kumbe a ti koka misisi ya yena n’wini hi vukarhi? Xana a nga titsongahata, a tilangutela ehansi ni ku endla fenya hi yena n’wini exikarhi ka vanhu? Handle ko swi hundzeleta, loyi a endlaka sweswo, u ta langutiwa tanihi loyi a nga hanyangiki enhlokweni.

Loko wanuna wa Mukreste a ba nsati wa yena, sweswo swi endla leswaku mintirho ya yena ya Vukreste hinkwayo yi nga ha pfuni nchumu emahlweni ya Xikwembu. Tsundzuka, “munhu wa tinyimpi” a nga faneriwi hi malunghelo evandlheni ra Vukreste. (1 Timotiya 3:3; 1 Vakorinto 13:1-3) Phela, wansati un’wana ni un’wana la endlisaka sweswo eka nuna wa yena na yena u tlula nawu wa Xikwembu.

Exikarhi ka mintirho leyi vengiwaka hi Xikwembu eka Vagalatiya 5:19-21 ku na “rivengo ni timholovo, . . . ni ku kariha” ivi yi vula leswaku “lava endlaka leswo tano, va nga ka va nga vi na ku averiwa eku fumeni ka Xikwembu.” Xisweswo ku ba munghana wa wena wa vukati kumbe vana a swi pfumeleriwi nikatsongo. Hakanyingi swi lwisana ni nawu wa tiko naswona swi le rivaleni leswaku swi lwisana ni nawu wa Xikwembu.

Xihondzo xo Rindza, magazini lowu humesiwaka hi Timbhoni ta Yehovha, wu nyikele langutelo ra Matsalwa emhakeni leyi, mayelana ni lava va tivulaka Vakreste kambe va banana, wu te: “Mani na mani la tivulaka Mukreste loyi hi ku phindha-phinda naswona handle ko hundzuka a vangaka madzolonga, u fanele ku tsemiwa,” ku nga ha hlanganiwi na yena.—May 1, 1975, tluka 287; ringanisa 2 Yohane 9, 10.

Leswi Nawu Wa Xikwembu Wu Swi Pfumelelaka

Eku heteleleni Xikwembu xi ta avanyisa lava va lwisanaka ni milawu ya xona. Kambe enkarhini wa sweswi, xana Rito ra xona ri ri yini hi vanghana va Vakreste lava va biwaka, naswona laha muvangi wa madzolonga a nga hundzuki, kambe a hambeta a va ba, va fanele va endla yini? Xana vahlaseriwa lava va nga riki na nandzu va boheka ku hambeta va veka rihanyo ra vona ra mimiri, ra mianakanyo ni ra moya ekhombyeni kumbexana hambi ku ri vutomi bya vona?

Xihondzo xo Rindza, loko xi vulavula hi madzolonga ekaya, xi vula leswi Rito ra Xikwembu ri vulaka swona. Xi te: “Muapostola Pawulo wa laya: ‘Nsati a nga tshuki a hambana ni nuna. Hambiswiritano loko a tshuka a hambanile ni nuna, a a tshamise sweswo a nga ha tekiwi, kumbe a a tlhele a vuyelana ni nuna wa yena; nuna na yena a nga tshuki a tshika nsati.’” Xihloko xa kona xi ya emahlweni xi ku: “Enkarhini lowu nxaniso wu nga ha tiyiselekiki, kumbe vutomi hi byoxe byi ri ekhombyeni, munghana loyi a nga mupfumeri a nga ha hlawula ku ‘hambana na yena.’ Kambe u fanele ku lwela leswaku va ‘vuyelelana’ hi ku famba ka nkarhi. (1 Vakorinto 7:10-16) Hambi swi ri tano, hi ku ya hi Matsalwa, ‘ku hambana’ a hi ku dlaya vukati ni ku tlhela u nghenela vukati; kambe ku dlaya vukati ka le nawini kumbe ku hambana ka le nawini, ku nga nyikela nsirhelelo wo karhi leswaku u nga hambeti u xanisiwa.”—March 15, 1983, matluka 28-9; nakambe vona nkandziyiso wa November 1, 1988, matluka 22-3.

Leswi muhlaseriwa a hlawulaka ku swi endla etimhakeni leti i xiboho xa munhu hi xiyexe. “Un’wana ni un’wana ú ta rhwala mpingu wa yena.” (Vagalatiya 6:5) Ku hava loyi a nga n’wi endlelaka xiboho xexo. Naswona ku hava loyi a faneleke ku ringeta ku n’wi sindzisa ku tlhelela eka nuna la n’wi xanisaka, laha rihanyo, vutomi ni vumoya bya yena swi nga ekhombyeni. Sweswo ku fanele ku ri ku tihlawulela ka yena n’wini, hi ku rhandza ka yena, ku nga ri hikwalaho ka leswi van’wana va ringetaka ku tirhisa ku rhandza ka vona ehenhla ka yena.—Vona Filemoni 14.

Makumu Ya Madzolonga Ya Swirho Swa Ndyangu

Timbhoni ta Yehovha ti dyondze leswaku madzolonga exikarhi ka swirho swa ndyangu ma fanelana kahle ni leswi vhumbhiweke eBibeleni malunghana ni masiku lawa ya makumu, laha vo tala va nga ta “va vanhu va tihanyi,” lava “nga riki na ku tsetselela,” ni “lavo leva.” (2 Timotiya 3:2, 3, The New English Bible) Xikwembu xi tshembisa leswaku endzhaku ka masiku lawa ya makumu, xi ta tisa misava leyintshwa ya ku rhula, eka yona vanhu “v̌a ta aka hi ku tikhorisa; a ku nga ha v̌i na l’a v̌a tšhav̌isaka.”—Ezekiyele 34:28.

Emisaveni yoleyo leyinene leyintshwa, madzolonga exikarhi ka swirho swa ndyangu a ma nge he vi kona hi laha ku heleleke. “V̌a musa v̌a ta fuma misav̌a, V̌a ta tiṭakela e ku ruleni lo’kukulu ka v̌ona.”—Pisalema 37:11.

Hi ku khutaza ku dyondza leswi engetelekeke hi switshembiso swa Bibele hi ta vumundzuku. Hakunene, u nga kuma mpfuno hambi ku ri sweswi hi ku tirhisa misinya ya Bibele endyangwini wa wena.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]

Misinya ya milawu ya Bibele yi pfuna ku herisa madzolonga ya le ndyangwini

[Swifaniso leswi nga eka tluka 13]

Vahlaseriwa va fanele va tiphofula eka munghana la fanelekaka