Ku Hlula u Langutane Ni Rifu

“Kambe lexi hlamarisaka eka Manazi, a va swi koti ku herisa [Timbhoni]. Loko ti xanisiwa ngopfu, a ti ya ti tiya nhlana, ti tiya ku kota dayimani eku aleni ka vona. Hitler u va susumetele enyimpini ya ku fa ni ku hanya, kambe va hlayise ripfumelo. . . . Ntokoto wa vona i mhaka ya nkoka eka lava dyondzaka hi ku hanya ehansi ka swiyimo swo tika swinene. Hikuva ku pona kona va ponile.”—Hi ku vula ka Dr. Christine King, n’wamatimu, eka phepha-hungu leri nge Together.

TIMBHONI TA YEHOVHA, eka matimu ya lembe xidzana ra vu-20 ti fanele ku langutiwa tanihi ntlawa wa vukhongeri lowu sandziwaka ni ku xanisiwa ngopfu emisaveni. A va twisisiwi naswona va khomiwa hi ndlela yo biha hikwalaho ka xiyimo xa vona xa vukala-tlhelo bya Vukreste ni ku ala ku dyondza nyimpi kumbe ku yi nghenela. Ku hambana ka vona ni politiki ku va vangele ku kariheriwa hi vafumi lava lerisaka va matiko yo tala. Kambe, xin’wana lexi va hoxeke xandla ha xona eka matimu ya manguva lawa i rhekhodo ya vona ya vukala-tlhelo lebyi heleleke ni vutshembeki lebyi nga hundzukiki.a

N’wamatimu wa le Britain, Arnold Toynbee u tsale leswi hi 1966: “Enkarhini wa hina le Jarimani ku ve ni vadlawela-ripfumelo va Vakreste lava nyikeleke vutomi bya vona ematshan’wini yo xixima Vutiko byo biha lebyi yimeriwaka hi xikwembu xa munhu, Adolf Hitler.” Ntiyiso wu komba leswaku Timbhoni ta Yehovha a ti tiveka ngopfu exikarhi ka vadlawela-ripfumelo volavo. Mintokoto yin’wana yi ta kombisa ndlela leyi va langutaneke ni nxaniso ha yona, hambi ku ri rifu hikwalaho ka vutshembeki bya vona—ku nga ri enkarhini wa Vunazi ntsena. Eswiphen’wini swo tala swa misava, rhekhodo ya vona ya ku hlula emaxangwini ya rifu ya fambisana, naswona ku hava leyi fanaka na yona.

Xitori Xa Ananii Grogul Wa Le Ukraine

“Vatswari vanga va ve Timbhoni ta Yehovha hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, hi 1942, loko ndzi ri ni malembe ya 13 hi vukhale. Endzhakunyana ka sweswo, tata wa mina u khomiwile, a pfaleriwa ejele ivi endzhakunyana a yisiwa etikampeni ta Soviet le Tintshaveni ta Ural. Loko ndzi ri ni malembe ya 15, hi 1944, vafambisi va mavuthu ya nyimpi va ndzi vitane leswaku ndzi ta leteriwa entirhweni wa nyimpi. Tanihi leswi se a ndzi ri ni ripfumelo leri tiyeke eka Yehovha, ndzi arile ku dyondzela nyimpi. Hikwalaho ka leswi, ndzi gweviwe malembe ya ntlhanu ekhotsweni ndza ha ri ntsongo hi ndlela yoleyo.

“Kutani ku fike lembe ro tika ra 1950. Ndzi tlhele ndzi khomiwa, ndzi nyikiwa xigwevo xo pfaleriwa malembe ya 25 hikwalaho ka mintirho ya mina tanihi Mbhoni. A ndzi ri ni malembe ya 21. Ndzi tirhe malembe ya nkombo ni tin’hweti ta mune etikampeni ta ntirho. Ndzi vone vanhu vo tala va fa, va dlayiwa hi ndlala ni ku hetiwa matimba hi ntirho wo nonon’hwa.

“Endzhaku ka rifu ra Stalin hi 1953, swiyimo swi sungule ku hundzuka, kutani hi 1957 vafumi va ndzi ntshunxile ekhotsweni. Ndzi tlhele ndzi kuma ‘ntshunxeko.’ Kambe sweswi va ye va ya ndzi cukumeta le Siberia ku ringana malembe ya khume.”

Ku Xanisiwa Ka Makwerhu Wa Xisati Hi Tihanyi

“Le Siberia, ndzi tlhele ndzi hlangana ni makwerhu wa xisati lontsongo, loyi se a ri xigono. U khomiwe endzhaku ka mavhiki mambirhi loko mina ndzi khomiwile hi 1950. Ku kambisisa ka mhaka yakwe ku endliwe hi mukhuva lowu nga riki kona enawini nikatsongo. Va n’wi gogele a ri swakwe kutani va pfulela makondlo ma nghena na yena ekhotsweni. Ma n’wi kweva mikondzo, ma kokova emirini wakwe. Eku heteleleni, lava n’wi xanisaka va n’wi pete ematini yo titimela lama fikaka exifuveni xakwe, va n’wi languta loko a karhateka. U gweviwe ku pfaleriwa malembe ya 25 hikwalaho ka ntirho wakwe wo chumayela. Milenge yakwe hayimbirhi a yi nga ha tirhi, kambe a swi kota ku tirhisa mavoko ni makatla yakwe. Va n’wi pfalele ekampeni ya le xibedlhele ku ringana ntlhanu wa malembe ivi eku heteleleni va nga ha n’wi languti onge hi loko a file. Kutani va n’wi yise eka vatswari va hina, lava va rhumeriweke le Siberia hi 1951 va pfaleriwa vutomi hinkwabyo.”

Ku Tlhelela Le Ukraine Ni Ku Xanisiwa Kun’wana

“Le Siberia ndzi hlangane na Nadia, loyi a nga va nsati wa mina ivi a kurisa vana va hina. Hambi ku ri le Siberia hi ye emahlweni ni ntirho wa hina wo chumayela. Ndzi nyikiwe ntirho wo humesa ni ku endla tikopi ta tibuku ta Bibele. Vusiku byin’wana ni byin’wana mina ni makwerhu Jacob a hi khomekile exivandleni lexi ceriweke ehansi ka yindlu, hi endla tikopi ta Xihondzo xo Rindza. A hi ri ni michini yimbirhi yo tsala ni muchini wo endla tikopi wa ku tiendlela. Maphorisa a ma hamba ma secha kaya ra hina. Nkarhi hinkwawo a va huma va nga khomanga nchumu.

“Ku khomiwa ka mina ku fike emakumu. Swin’we ni ndyangu wa mina hinkwawo, hi rhurhele le Ukraine, kambe ku xanisiwa ku hi landzelerile. Ndzi averiwe ku va mulanguteri la famba-fambaka. Ndzi boheke ku kuma ntirho leswaku ndzi ta wundla ndyangu wa mina. Minkarhi yo talanyana n’hweti na n’hweti, swirho swa Vuhlayiseki bya Mfumo swi te laha a ndzi tirha kona, swi ringeta ku ndzi sindzisa leswaku ndzi tshika ripfumelo ra mina. Hi nkarhi wolowo ndzi vone mpfuno wa Yehovha hi ndlela yo hlawuleka swinene. Va ndzi khomile va ndzi yisa etihofisini ta Vuhlayiseki bya Mfumo le Kiev, laha va nga ndzi veka kona ku ringana masiku ya tsevu. Nkarhi wolowo hinkwavo va ringete ku ndzi pfilunganya hi mavunwa ya leswaku Xikwembu a xi kona. Hi mukhuva wa vona wo biha, va vulavule hi Xihondzo xo Rindza ni tibuku tin’wana ta Sosayiti ya Watch Tower. Ntshikilelo wa kona a wu nonon’hwa. Loko ndzi ri ekamareni ro hlambela, ndzi nkhinsame hi matsolo, ndzi rila mihloti, ndzi rila eka Yehovha. E-e, a ndzi nga rileli ku tshunxiwa kambe a ndzi rilela ku kuma matimba yo tiyisela ni leswaku ndzi nga dlayisi vamakwerhu.

“Kutani murhangeri wa maphorisa u tile a ta ndzi vona, kutani a tshama emahlweni ka mina, a ndzi vutisa leswaku xana hakunene ndza swi kholwa leswi ndzi swi seketelaka. Ndzi n’wi vekele vumbhoni byo koma, ndzi vula leswaku ndzi tiyimiserile ku fela ntiyiso. U ndzi hlamule a ku: ‘Ku tsaka wena. Loko a ndzi swi tshemba leswaku lowu i ntiyiso, a ndzi ta swi tiyela ku tshama ejele malembe manharhu kumbe ntlhanu, ndzi tlhela ndzi yima ekhotsweni hi nenge wun’we ku ringana malembe ya 60.’ U tshame a ku ntsee nkarhinyana a anakanya ivi a ya emahlweni: ‘I mhaka ya vutomi lebyi nga heriki. Xana u nga swi ehleketa leswi vutomi lebyi nga heriki byi vulaka swona hakunene?’ Endzhaku ko yimanyana, u te: ‘Yana ekaya!’ Marito wolawo ma ndzi nyike ntamu lowu a ndzi nga wu langutelanga. Ndlala se a yi herile. Lexi a ndzi xi lava a ku ri ku famba. Ndzi swi vonile leswaku i Yehovha loyi a ndzi tiyiseke.

“Emalembeni ya sweswinyana swilo swi hundzukile le tikweni ra khale ka Soviet Union. Sweswi ku ni tibuku to tala ta Bibele. Ha swi kota ku khoma tinhlengeletano ta swifundzha ni mintsombano ya muganga, naswona hi hlanganyela eka mintirho hinkwayo yo chumayela, ku katsa ni vutirheli bya yindlu na yindlu. Entiyisweni, Yehovha u hi pfunile leswaku hi hlula emiringweni yo tala!”

Ku Ringiwa Ka Vutshembeki Le Afrika

Eku heleni ka va-1960, Nigeria a yi funengetiwe hi nyimpi yo chavisa ya xin’wana-manana. Hikwalaho ko hluriwa, masocha ya xifundzha lexi pambukeke, lexi nga thyiwa Biafra hi nkarhi wolowo, a ma nghenisa majaha evuthwini ra wona hi nkani. Tanihi leswi Timbhoni ta Yehovha ti nga riki na tlhelo eka tipolitiki ni ku ala ku nghenela nyimpi, Timbhoni to tala ta le Biafra ti hlotiwile, ti bukuteriwa ni ku dlayiwa. Un’wana wa Timbhoni ta Yehovha u te: “Hi fana ni makondlo. A hi fanele hi tumbela loko hi vona masocha ma ta.” Hakanyingi a ku ri hava ni nkarhi wo tumbela.

Eka mixo wun’wana wa Ravuntlhanu hi 1968, Philip, mutirheli wa nkarhi hinkwawo wa malembe ya 32, a ri le ximutanini xa Umuimo a chumayela munhu la dyuhaleke loko masocha ya le Biafra ma ku humelele exivandleni xexo ma ri etsimeni ro joyinisa vanhu.

Murhangeri wa ntlawa u vutisile a ku: “Mi endla yini?” Philip u vule leswaku a vulavula hi Mfumo wa Yehovha lowu taka.

Socha rin’wana ri huwelerile ri ku: “Lowu a hi nkarhi wa ku chumayela! I nkarhi wa nyimpi, naswona a hi lavi ku vona vanhu va famba-famba va nga endli nchumu.” Kutani masocha ma hluvula Philip a sala a nga ambalanga, va n’wi bohelela mavoko, va n’wi tshika a famba. Israel, ku nga nkulu wa Mukreste la nga ni malembe ya 43 hi vukhale, na yena a nga wu kumanga nkarhi wo tumbela. U khomiwile a ri karhi a lunghisela vana vakwe swakudya. Hi 2:00 wa nhlikanhi masocha se a ma khome vavanuna vo tlula dzana. Va lerise vabohiwa va vona leswaku va tsutsuma 25 wa tikhilomitara ku ya fika ekampeni ya masocha le Umuacha Mgbedeala. Lava a va salela endzhaku a va biwa.

Israel u byeriwe leswaku u ta rhwala xibamu xo tika; Philip yena a a ta leteriwa ku rhwala xibamu xo olova. Loko va hlamusela leswaku a va nge yi joyini nyimpi hikuva Yehovha a nga yi lavi, murhangeri u lerise leswaku va pfaleriwa. Hi 4:00 ni ndzhenga, lava va nga joyinisiwa hinkwavo, swin’we ni lava rindziweke, va byeriwe ku fola layini. Kutani masocha ma byela un’wana ni un’wana leswaku a sayina phepha leri kombaka leswaku u pfumerile ku nghenela nyimpi. Loko se ku ta sayina Philip, u vulavule hi marito ya 2 Timotiya 2:3, 4 ivi a byela murhangeri leswaku: “Mina, ana se ndzi ‘socha lerinene ra Kreste.’ Ndzi nga ka ndzi nga lweli Kreste, ndzi vuya ndzi lwela munhu un’wana. Loko ndzi endla sweswo, Kreste u ta ndzi vula mukanganyisi.” Murhangeri a n’wi hima enhlokweni, a ku: “Ntirho wa wena wa ku va socha ra Kreste wu herile! Sweswi se u socha ra le Biafra.”

Philip u hlamurile a ku: “Yesu a nga si ndzi tivisa leswaku ntirho wa mina wa ku va socha rakwe se wu herile, naswona ndzi ta tirha ku fikela loko ndzi tivisiwa.” Hi ku twa sweswo, masocha ma tlakuse Philip na Israel ma va lahlela ehansi. Va tlunyiwile ni ku huma ngati ematihlweni, etinhompfini ni le non’wini, havambirhi va huduriwa va famba.

EMahlweni Ka Ntlawa Lowu Duvulaka

Hi ku famba ka nkarhi esikwini rero, Israel na Philip va tikume va ri emahlweni ka ntlawa lowu duvulaka. Kambe masocha a ma va duvulanga. Ematshan’wini ya sweswo, va va be hi swibakele swa vona ni hi le ndzhaku ka swibamu. Kutani murhangeri wa kampa a ehleketa ku va bela ku dlaya. U rhume masocha ya 24 leswaku ma endla sweswo. Tsevu wa vona a va fanele va ba Philip kasi lavan’wana va tsevu a va fanele va ba Israel. Masocha laman’wana ya 12 a ma fanele ma tisa tinhonga tin’wana ni ku nyiketana hi hina loko lavan’wana va karhala.

Philip na Israel va boheleriwe mavoko ni milenge. Israel wa hlamusela: “A ndzi tivi leswaku hi biwe kangani vusiku byebyo. Loko socha rin’wana ri karhala, rin’wana a ri ri pfuna. Va hi bile hambi loko se hi titivarile.” Philip u ri: “Loko hi xanisiwa ndzi tsundzuke Matewu 24:13, leyi vulavulaka hi ku tiyisela ku ya fika emakumu, kutani sweswo swi ndzi tiyisile. Ku vava ka ku biwa ndzi ku twe nkarhinyana ntsena. Swi tikomba onge Yehovha u rhume ntsumi yi ta hi pfuna, hi laha a endleke ha kona enkarhini wa Daniyele. Handle ka sweswo a hi nga ta pona vusiku byebyo bya mangava.”

Loko masocha ma hetile, Israel na Philip va tshikiwile va ehleketa leswaku va file. Mpfula a yi na. Vakreste lava vambirhi va kote ku tivona eka mixo lowu landzeleke. Loko masocha ma vona leswaku va ha hanya, ma va koke va tlhelela ekamareni ro rindziwa ka rona.

“Se Mi Nun’hwa Tanihi Mintsumbu”

Va biwe, nyama ya vona yi sala yi tshwukile, yi ri ni mafelangati, timbanga ti tele miri hinkwawo. Israel wa tsundzuka: “A va hi pfumelelanga ku hlamba timbanga ta hina. Endzhaku ka masikunyana tinhongana ti tikhorisile hi hina ti nga suki. Hikwalaho ka ku xanisiwa loku a hi swi kotanga ni ku dya. Endzhaku ka vhiki hi kote ku dya swin’wana handle ka mati.”

Mixo wun’wana ni wun’wana masocha a ma va ba hi tavusi—un’wana ni un’wana a ba ka 24. Hi nsele, masocha a ma va vitana “swo dya swa ni mixo” kumbe “tiya yo hisa ya ni mixo.” Nhlikanhi wun’wana ni wun’wana, masocha a ma va tisa erivaleni leswaku va ta hisiwa hi dyambu ku fikela eka 1:00 wa nhlikanhi. Endzhaku ka masikunyana ya ku khomiwa hi ndlela yoleyo, murhangeri u va tsalerile a vutisa loko va xi tshikile xiyimo xa vona. Va arile.

Murhangeri u te: “Mi ta fa ekhotsweni ra n’wina. Naswona, se mi nun’hwa tanihi mintsumbu.”

Philip u hlamurile: “Hambi loko hi fa, ha swi tiva leswaku Kreste, loyi hi lwelaka yena u ta hi pfuxa.”

Xana va ponise ku yini enkarhini lowu wo nonon’hwa? Israel u ri: “Mina na Philip hi khutazanile eku ringiweni loku hinkwako. Eku sunguleni, ndzi n’wi byele leswaku, ‘U nga chavi. Hambi ku endleka yini, Yehovha u ta hi pfuna. Loko ku ri mina, a ku na nchumu lexi nga ta ndzi endla ndzi nghenela nyimpi. Hambi loko ndzo fa, a ndzi nge xi tameli xibamu hi mavoko lawa ya mina.’” Philip na yena u vule leswaku u endle xiboho lexi fanaka. Havambirhi va tsundzuke matsalwa yo hambana-hambana, va bula ha wona.

Murhangeri lontshwa u ehlekete ku teka dzana ra lava nga joyina a va yisa le Ibema, kampa yo letela le ndhawini ya Mbano leyi sweswi yi vitaniwaka Mfumo wa Imo. Israel u rungula leswi nga humelela: “Lori leyikulu a yi lunghile, hinkwavo lava joyineke a va ri endzeni ka yona. Nsati wanga, June, u tsutsume a ya emasocheni ivi hi xivindzi a hi kombelela leswaku hi nga fambisiwi. Loko va nga n’wi yingiseli, u nkhinsame ekusuhi ni lori, a khongela ivi a heta hi amen la twakalaka. Kutani lori yi koka.”

Ku Kotlana Ni Socha Ra Tiko Rimbe Leri Nga Ni Nsovo

Lori ya nyimpi yi fike le kampeni ya Ibema hi nhlikanhi lowu landzeleke. Munhu loyi a a langutela ndhawu a vonaka a ri socha ra tiko ra Israel. Loko a vona ku hela matimba ni ku tsana ka Philip na Israel, u ye eka vona a va vutisa leswaku ha yini va ri eka xiyimo xo bihisa xileswi. Va hlamusele leswaku vona i Timbhoni ta Yehovha naswona va ale vuleteri bya nyimpi. Hi ku hlundzuka, u vuyele eka vafambisi van’wana va nyimpi lava nga kwalano. U te: “Biafra yi ta hluriwa eka nyimpi leyi. Tiko rihi na rihi leri lwaka nyimpi ivi ri karhata Timbhoni ta Yehovha ra hluriwa. A mi nga fanelanga mi joyinisa Timbhoni ta Yehovha hi nkani. Loko Mbhoni yi pfumela ku ya enyimpini, swi lunghile. Kambe loko yi ala, yi tshiketeni.”

Dokodela wa le kampeni u vutisile loko Timbhoni leti timbirhi ti swi amukerile swisivela-mavabyi ni ku kamberiwa loko va hanye kahle leswaku va lwa. Tanihi leswi a va nga swi kumanga sweswo, socha ra tiko rimbe ri va ale hinkwavo lava joyinisiweke kutani ri vula leswaku va tlheriseriwa le Umuacha.

“Tifambeleni, Mi Ya Tirhela Xikwembu Xa N’wina”

Endzhakunyana, nsati wa Israel ni mana wa Philip va hlele ku endzela kampa ya Umuacha va ri ni ntshembo wo twa timhaka. Loko va ri ekusuhi, va twe huwa ya vanhu ekampeni. Egedeni murindzi u te: “U Mbhoni ya Yehovha! Xikhongelo xa wena xi hlamuriwile. Ntlawa lowu fambisiweke masiku manharhu lama hundzeke wu vuyisiwile.”

Hi siku rero, Philip na Israel va tshunxiwile ekampeni. Murhangeri u byele June a ku: “Xana wa swi tiva leswaku i xikhongelo xa wena lexi nga endla leswaku kungu ra hina ri nga humeleli?” Kutani u byele Israel na Philip a ku: “Tifambeleni, mi ya tirhela Xikwembu xa n’wina, mi hambeta mi hlayisa vutshembeki eka Yehovha wa n’wina.”

Israel na Philip, va hlakarherile ivi va ya emahlweni ni ntirho wa Vukreste. Endzhaku ka nyimpi, Israel u sungule ku chumayela nkarhi hinkwawo ku ringana malembe mambirhi naswona u hambete a tirha tanihi nkulu wa Mukreste. Philip u tirhe tanihi mulanguteri la famba-fambaka ku ringana malembe ya khume naswona wa ha chumayela nkarhi hinkwawo. Na yena i nkulu wa vandlha.

Ku Ala Ku Hoxa Xandla Eka Matlharhi

Zebulan Nxumalo na Polite Mogane i vatirheli va nkarhi hinkwawo lavantshwa le Afrika Dzonga. Zebulan wa hlamusela: “Eka mixo wun’wana hi Sonto, ntlawa wa vavanuna wu fike endlwini ya hina wu lava R20 leswaku wu ta xava matlharhi. Hi xichavo hi va kombele leswaku va vuya ni madyambu, tanihi leswi xiyimiso xa hina xa Sonto a xi nga hi nyiki nkarhi wo vulavula hi mhaka yoleyo hi nkarhi wa kona. Xihlamariso xa kona, va pfumerile. Madyambu wolawo, ku fike vavanuna va 15. Ku languteka ka swikandza swa vona ku kombisile leswaku a va nga tlangi. Endzhaku ko titivisa khwatsi, hi va vutisile leswaku va lava yini. Va hlamusele leswaku a va lava mali yo xava matlharhi lamakulu, yo antswa leswaku va ta lwisana ni ntlawa lowun’wana wa politiki.

“Ndzi va vutisile: ‘Xana u nga swi kota ku tima ndzilo hi ndzilo?’

“Va hlamule va ku: ‘Doo, sweswo a swi nge koteki.’

“Hi va hlamusele leswaku hi ndlela leyi fanaka, madzolonga ma ta vanga madzolonga ntsena ni ku rihisela.

“Marito lawa ma tikombe ma tlhava vunyingi bya vavanuna lava a va ri kona. Leswi a va swi lava, sweswi swi ve nxungeto lowukulu. Va gungurile va ku, ‘Ku hlamulana swi dya nkarhi. Mali leyi bohaka a ku vulavurisaniwi ha yona. Ma hakela kumbe mi kuma leswi mi swi kumaka!’”

Zebulan wa tsundzuka: “Hi nkarhi wolowo, loko swilo swi sungula ku tika, murhangeri wa vona u nghenile. A lava ku tiva leswaku xiphiqo hi xihi. Hi n’wi hlamusele xiyimo xa hina ivi a yingisela hi vukheta. Hi tirhise ku tinyiketela ka vona eka timhaka ta politiki tanihi xikombiso. Hi va vutise leswaku a va ta langutela leswaku socha leri leteriweke ra nhlangano ri endla njhani loko ri khomiwa kutani ri sindzisiwa ku tshika xikhundlha xa rona. Va vule leswaku munhu wo tano u fanele a lunghekela ku fela ripfumelo rakwe. Va n’wayiterile loko hi va bumabumela hikwalaho ka nhlamulo ya vona; a va nga swi lemuki leswaku va hi nyike nkarhi lowunene wo kombisa mhaka ya hina. Hi va hlamuserile leswaku hi hambanile ni tikereke ta Vujagana. Hina tanihi vaseketeri va Mfumo wa Xikwembu, ‘xivumbeko’ xa hina xi sekeriwe eBibeleni, leyi nga pfumelelaniki ni ku dlaya ka tinxaka hinkwato. Hikwalaho ka leswi, a hi nga swi lavi ku humesa hambi ku ri peni yo xava matlharhi.

“Hi nkarhi wolowo, loko bulo ri fika emaninginingini ya rona, a ku ri na vanhu vo tala lava ngheneke endlwini ya hina, lerova hi tikume se hi vulavula ni vayingiseri vo tala. A va yi xiyanga ndlela leyi a hi khongela hi ku hiseka ha yona leswaku bulo ri humelela.

“Endzhaku ko veka xiyimo xa hina erivaleni, ku te whii nkarhi wo leha. Eku heteleleni, murhangeri wa vona a vulavula ni ntlawa wakwe: ‘Vavanuna, xiyimo xa vakulukumba lava ndza xi twisisa. Loko a hi lava mali ya ku aka yindlu ya lava dyuhaleke kumbe loko un’wana wa vaakelani va hina a lava mali yo ya exibedlhele, vavanuna lava a va ta hoxa xandla. Kambe a va swi lavi ku hi nyika mali ya ku dlaya. Loko ku ri mina, a ndzi kanetani na swona leswi va swi pfumelaka.’

“Loko a vula sweswo, hinkwavo va suka va yima. Hi va qhavulile, hi va khensa hi ku lehisa ka vona mbilu. Leswi swi nga sungula tanihi xiyimo xo nonon’hwa lexi a xi ta va xi hi dlayisile, swi hele hi ku hlula lokunene.”

Mintlawa Ya Ku Lwa Leyi Rhangeriwaka Hi Vaprista

Hi laha swi vuriweke ha kona hi Mbhoni ya le Poland, Jerzy Kulesza:

“Malunghana ni ku hiseka ni ku rhangisa swilaveko swa Mfumo, tata wa mina, Aleksander Kulesza, a ri xikombiso xo xi tekelela. Eka yena, ntirho wa nsimu, minhlangano ya Vukreste, ni dyondzo ya munhu hi yexe ni ya ndyangu a ku ri swilo swo kwetsima hakunene. Hambi ku ri xihangu lexi nga ni gamboko kumbe gwitsi kumbe moya wa matimba kumbe ku hisa, a xi kona lexi nga n’wi sivela. Hi vuxika a ambala swo famba hi swona egambokweni, a teka nkwama xa tibuku ta Bibele, kutani a ya emasin’wini lama nga woxe ya le Poland a ya tshama masikunyana. A hamba a hlangana ni makhombo yo tala, ku katsa ni mintlawa yo hlasela, leyo biha.

“Nkarhi wun’wana vaprista a va kaneta Timbhoni, va hlohlotela mintshungu leswaku yi ti hlasela. A va tshamela ku va rhuketela, va va hoxetela hi maribye kumbe va va ba. Kambe va vuyele ekaya, va tsakile leswi va nga rhuketeriwa hi mhaka ya Kreste.

“Emalembeni wolawo yo sungula endzhaku ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, valawuri a va nga swi koti ku hlayisa nawu ni nhleleko etikweni. A ku ri ni hasahasa ni ndzoviso. Maphorisa ni mavuthu ya vusirheleri a ma tirha vusiku ni nhlikanhi, kasi mintlawa yo hlasela ni mintlawa yin’wana a yi tirha ni vusiku. Ku yiva ni vukhamba swi andzile, naswona ku dlayetela a ku tele. Timbhoni ta Yehovha leti nga tilweliki a ti ri nyama yo olova, tanihi leswi ngopfu-ngopfu mintlawa yin’wana leyi rhangeriwaka hi vaprista a yi lava Timbhoni ntsena. Va yimelele ku hlaseriwa ka makaya ya hina hi ku vula leswaku va lwela ripfumelo ra Khatoliki ra vakokwana wa vona. Hi minkarhi yoleyo a va fayetela mafasitere, va yiva tihomu ni ku hisa mpahla, swakudya ni tibuku. Tibibele a va ti hoxa exihlobyeni.”

Ku Dlawela-ripfumelo Loku Nga Rindzeriwangiki

“Siku rin’wana hi June 1946, hi nga si hlangana leswaku hi ta famba hi xikanyakanya hi ya emasin’wini man’wana lama nga woxe, makwerhu lontshwa Kazimierz Kądziela, u hi endzerile kutani a vulavula ni tata wa mina hi rito ra le hansi. Tatana u hi rhumile hi famba, kambe lexi hlamarisaka a nga fambanga na hina. A a hi ta twa xivangelo endzhaku ka nkarhi. Loko hi vuyela ekaya, hi twe leswaku eka madyambu ya tolo, ndyangu wa ka Kądziela wu biwe ku vava, kutani tatana a a ye kona a ya pfuna vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava vavisekeke ngopfu.

“Loko endzhaku ka nkarhi ndzi nghena ekamareni leri a va etlele eka rona, leswi ndzi nga swi vona swi ndzi rilise mihloti. Makhumbi ni silingi a swi lo pyi hi ngati. Vanhu lava bohiweke hi tibandichi a va etlele emibedweni, va biwe va huma ni ngati, va vavisiwile, va tshoveke timbambu ni mavoko. A va nga vonaki ni leswaku i vamani. Makwerhu wa xisati Kądziela, manana wa ndyangu, a a biwe ku vava. Tata wa mina a va pfuna, kutani a nga si famba u vule marito ya nkoka: ‘Oho, Xikwembu xanga, ndzi munhu la hanyeke kahle, la tiyeke [a ri ni malembe ya 45 naswona a nga si tshama a vabya], naswona a ndzi vanga na rona lunghelo ro xaniseka hikwalaho ka wena. Swi nga endlekisa ku yini eka makwerhu loyi wa xisati la kuleke?’ A nga swi tivi leswi a swi ta humelela eka yena.

“Loko dyambu ri pela, hi vuyele ekaya, leri nga empfhukeni wa [tikhilomitara tinharhu]. Ntlawa wa vavanuna va 50 lava hlomeke a wu rhendzele yindlu ya hina. Ndyangu wa ka Wincenciuk na wona wu tisiwile, kutani a hi ri kaye. Un’wana ni un’wana wa hina u vutisiwe xivutiso lexi: ‘Xana u Mbhoni ya Yehovha?’ Loko hi pfumela, a hi biwa. Kutani, swi ri karhi swi siyerisana, swihontlovila swimbirhi swi be tata wa mina, swi pfa swi vutisa leswaku xana u ta tshiketa ku hlaya Bibele ni ku chumayela ha yona. A va lava ku tiva leswaku xana u ta ya ekerekeni a ya tivula swidyoho swakwe. Va n’wi tlhontlhile, va ku: ‘Namuntlha, hi ta ku veka u va bixopo.’ Tata wa hina a nga vulanga nchumu, a nga rilanga ni ku rila. U tiyiselele ku xanisa ka vona, a miyerile bya nyimpfu. Ni nhlikanhi, endzhaku ka timinete ta 15 loko swifamona swa vukhongeri se swi fambile, u file, a swi lo bela ku dlaya. Kambe va nga si famba, va hlawule mina leswaku ku ta landzela mina. Hi nkarhi wolowo a ndzi ri na 17 wa malembe. Loko va ri karhi va ndzi ba, ndzi titivarile minkarhi yo talanyana. Miri wa mina a wu ri wa ntima ku sukela emasengeni ku ya ehenhla hikwalaho ka ku biwa. Hi xanisiwe tiawara ta tsevu. Hikwalaho ka leswi hi nga Timbhoni ta Yehovha!”

Nseketelo Wa Wansati La Tshembekaka

“A ndzi ri exikarhi ka ntlawa wa Timbhoni ta 22 leti ku ringana tin’hweti timbirhi a ti pfaleriwe ekhotsweni leri nga tluliki [10 wa swikwere mitara]. Eku heleni ka nkarhi wolowo, swakudya swa hina swi hungutiwile. Siku na siku, a hi nyikiwa xinkwa xitsongo ni xikomichana xa kofi. Ku etlela ehansi eka khonkhriti yo titimela a swi koteka ntsena loko un’wana a humesiwa ekhotsweni ni vusiku a ya konanisiwa.

“Ndzi khomiwile hikwalaho ka ntirho wa Vukreste minkarhi ya ntlhanu, swi hlanganisa malembe ya nhungu. A ndzi khomiwa tanihi mubohiwa wo hlawuleka. Eka rhekhodo ya mina a ku tsariwe leswi: ‘Xanisani Kulesza swinene leswaku a tshika ku navela kakwe ko tlhelela entirhweni wakwe.’ Hambi swi ri tano, nkarhi wun’wana ni wun’wana loko ndzi ntshunxiwa, ndzi tinyiketele entirhweni wa Vukreste. Valawuri nakambe va tikise vutomi bya nsati wanga Urszula, ni vana va hina vambirhi va swinhwanyetana. Hi xikombiso, ku ringana khume ra malembe mutirhela-mfumo u teke muholo wun’wana wa nkata mina lowu a wu kumeke hi ndlela yo tika. A va vula leswaku i xibalo xa mina xo tsala tibuku ta Bibele handle ka nawu. Swilo hinkwaswo swi tekiwile handle ka leswi a swi nga langutiwi swi ri swa nkoka evuton’wini. Ndzi nkhensa Yehovha hikwalaho ka nsati wa mina wa xivindzi, la lehiseke mbilu na mina, eka minxaniso hinkwayo ni ku va mupfuni wa ntiyiso eka mina nkarhi hinkwawo.

“Hi hlurile emoyeni le Poland; sweswi hi ni hofisi ya rhavi ya le nawini ya Sosayiti ya Watch Tower le Nadarzyn, ekusuhi na Warsaw. Endzhaku ka makume ya malembe ya ku xanisiwa, sweswi ku ni Timbhoni leti tlulaka 108 000, leti hlanganyelaka ni mavandlha ya 1 348.”

Ha Yini Ku Ri Ni Vadlawela-ripfumelo Vo Tarisa Xileswi?

Rhekhodo ya vutshembeki bya Timbhoni ta Yehovha eka lembe xidzana leri ra vu-20 yi nga tata tivholumo hakunene—magidi ma file tanihi vadlawela-ripfumelo kumbe va khotsiwa ni ku xanisiwa hi tihanyi, va pfinyiwa ni ku tekeriwa nhundzu etindhawini to tanihi Malawi na Mozambhiki, na Spain ehansi ka Vufasisi, na Yuropa ehansi ka Vunazi, na Yuropa Vuxa ehansi ka Vukhomanisi ni le United States eka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava. Xivutiso xa tlakuka, Hikwalaho ka yini? Hikuva varhangeri va politiki ni va vukhongeri lava tiyeke a va nga swi lavi ku xixima ripfalo leri leteriweke hi Bibele ra Vakreste va ntiyiso lava alaka ku dyondza ku dlaya ni lava nga hlanganyeliki eka ntirho hinkwawo wa politiki. Swi hi laha Kreste a vuleke ha kona, hi laha ku tsariweke ha kona eka Yohane 15:17-19: “Leswi ndzi mi lerisaka swona hileswaku mi rhandzana. Loko misava yi mi venga, tivani leswaku yi rhangile yi venga mina, yi nga si mi venga. Loko a mi ri va misava, misava a yi ta rhandza swa yona. Kambe leswi mi nga riki va misava, ni leswi ndzi mi hlawuleke eka yona, misava ya mi venga.”

Ku nga khathariseki ku xanisiwa loku emisaveni hinkwayo, Timbhoni ta Yehovha ti andzile—ku sukela eka 126 000 ematikweni ya 54 hi 1943 ku ya kwalomu ka 4 500 000 ematikweni ya 229 hi 1993. Va hlurile hambi va langutane ni rifu. Va tiyimisele ku yisa emahlweni ntirho wa vona wo hlawuleka wo dyondzisa, wa ku twarisa mahungu lamanene ya Mfumo ku kondza Yehovha a vula leswaku wu herile.—Esaya 6:11, 12; Matewu 24:14; Marka 13:10.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Ku Dlawela-ripfumelo Le Jarimani

AUGUST DICKMANN a ri ni malembe ya 23 hi vukhale loko murhangeri wa SS, Heinrich Himmler a vule leswaku a duvuriwa emahlweni ka Timbhoni letin’wana hinkwato ekampeni ya nxaniso ya Sachsenhausen. Gustav Auschner, mbhoni leyi nga swi vona hi mahlo, u vikile: “Va duvule Makwerhu Dickmann kutani va hi byela leswaku hinkwerhu hi ta duvuriwa loko hi nga sayini xiboho lexi kombaka ku tshika ripfumelo ra hina. A hi ta yisiwa ekheleni ra sava hi ri 30 kumbe 40 nkarhi wun’we, kutani va hi duvula hinkwerhu. Hi siku leri landzeleke, SS yi hi nyike xitiviso xa leswaku hi sayina handle ka sweswo hi ta duvuriwa. Loko a wu vone gome ra vona, loko va huma ku nga sayinanga ni un’we. A va tshemba leswaku va ta hi chavisa hi ku dlaya ka le rivaleni. Kambe lexi a hi xi chava ngopfu i ku hlunamisa Yehovha ku tlula maqulu ya vona. A va ha hi duvulanga erivaleni.”

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Hakelo Yo Hetelela

NKARHI wun’wana, ku hlula emaxangwini ya rifu ku nga ha katsa ku humesa hakelo yo hetelela. Papila leri humaka eVandlheni ra Nseleni, en’walungwini wa Xifundzha xa Natal le Afrika Dzonga, ri hlamusela xitori xo chavisa: “Hi mi tsalela papila leri, hi mi byela hi ku fa ka makwerhu wa hina la rhandzekaka Moses Nyamussua. Ntirho wakwe a ku ri ku welidela ni ku lunghisa timovha. Siku rin’wana u komberiwe hi ntlawa wun’wana wa politiki leswaku a welidela swibalesa swa vona leswi va nga tiendlela swona, kutani a ala. Kutani, hi siku ra 16 ra February, 1992, va khome nhlangano wa vona wa politiki, laha va nga lwa ni ntlawa lowu lwisanaka na vona. Emadyambyini ya siku rero loko va vuya eku lweni, va hlangane ni makwerhu loyi a ya exitolo. Kutani va n’wi dlaya hi matlharhi ya vona. Xivangelo xa vona a ku ri xihi? ‘U ale ku hiselela swibalesa swa hina, sweswi vanghana va hina va file eku lweni.’

“Leswi swi va tseme nhlana vamakwerhu,” ku vula Makwerhu Dumakude, matsalana wa vandlha. Wa engetela: “Kambe ha ha ta ya emahlweni ni vutirheli bya hina.”

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Ku Dlawela-ripfumelo Le Poland

HI 1944, loko mavuthu ya le Jarimani ma tlhentlha hi ku hatlisa endhawini leyi a ku lweriwa ka yona ekusuhi ni vuxa bya Poland, valawuri va ndhawu va susumete vaaki leswaku va ya cela migodi leyikulu leswaku tilori leti rhwalaka matlharhi ti nga hundzi. Timbhoni ta Yehovha ti arile ku hlanganyela. Stefan Kieryło, Mbhoni leyintshwa—loyi a a ha ku khuvuriwa eka tin’hweti timbirhi leti hundzeke—u susumeteriwe eka ntshungu lowu tirhaka, kambe hi xivindzi u teke xiyimo lexi fanaka xa vukala-tlhelo. Ku tekiwe magoza yo hambana-hambana yo herisa vutshembeki byakwe.

Va n’wi bohelele ni nsinya a nga ambalanga nchumu enhoveni leswaku a ta dyiwa hi vunyunywana ni switsotswana swin’wana. U tiyiselele ku xanisiwa koloko ni kun’wanyana, kutani va n’wi tshiketa. Hambi swi ri tano, loko mutirhela-mfumo un’wana la tlakukeke a kambela ntshungu, un’wanyana u n’wi byele leswaku ku ni munhu loyi a nga ta ka a nga yingisi xileriso xakwe. Stefan u byeriwe kanharhu leswaku a cela mugodi. U ale hambi ku ri ku khoma foxolo hi voko. U duvuriwe a fa. Madzana ya lava va languteke a ma n’wi tiva kahle. Ku dlawela-ripfumelo kakwe ku ve vumbhoni lebyikulu bya matimba lawa Yehovha a nga ma nyikaka.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Ananii Grogul

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Jerzy Kulesza