Langutelo Ra Bibele
Xana Yehovha I Xikwembu Xa Nyimpi?
VAHLAYI van’wana va Bibele i khale va sola Yehovha va ku i xikwembu xa nyimpi, lexi nga ni torha ra ngati. Hi xikombiso, George A. Dorsey, ebukwini yakwe leyi nge The Story of Civilization—Man’s Own Show, u vula leswaku Xikwembu xa Bibele, ku nga Yehovha, “i Xikwembu xa vaphanghi, xa vaxanisi, xa valwi, xa vahluri, xa tinxaka hinkwato ta tihanyi.” Muxopaxopi wa Bibele, Roland H. Bainton hi ku kongoma u te: “Nyimpi i yinene ngopfu loko Xikwembu xi nga yi seketeli.”
Xana Yehovha hakunene i xikwembu xa nyimpi? Tanihi laha van’wana va ehleketaka ha kona, xana hakunene u tsakela ku dlayetela vanhu lava va nga hava nandzu?
Ku Avanyisa Ka Nkarhi Lowu Hundzeke
I ntiyiso, Bibele yi hi byela hi ku kongoma hi ku avanyisa ka Yehovha Xikwembu ko vava ka nkarhi lowu hundzeke. Hambi swi ri tano, minkarhi hinkwayo a ku ri ka vanhu lava nga chaviki Xikwembu. Hi xikombiso, a ku ri endzhaku ka loko misava ‘yi tele hi madzolonga’ esikwini ra Nowa loko Yehovha a ku: “Nḍi ta tisa ndambi ya mati e misav̌eni, yi herisa e hansi ka tilo e nyama yiṅwana ni yiṅwana le’yi nga ni ku hefemula ka vutomi, kutani hikwaŝo le’ŝi nge misav̌eni ŝi ta lov̌a.” (Genesa 6:11, 17) Mayelana ni ku avanyisa kun’wana, a ku ri hi leswi ntsena miti ya Sodoma na Gomora a “yi hanya evuoswini . . . ni ku tinyiketa eku naveleni ka swa manyala” leswi endleke leswaku Xikwembu xi nisa “e šiv̌av̌ula ni nḍilo.”—Yuda 7; Genesa 19:24.
Xana Xikwembu a xi swi rhandza ku lovisa nyama hinkwayo esikwini ra Nowa? Kumbe a xi kuma ntsako wo karhi hi ku lovisa vaaki va Sodoma na Gomora? Leswaku hi kuma nhlamulo, a hi languteni swiendlakalo leswi a swi ri kona esikwini ra Ndhambhi ya Nowa. Endzhaku ko vula leswaku Xikwembu xi ta herisa vanhu lavo biha emisaveni leswaku xi basisa misava leyi nga ni madzolonga, Bibele yi ri: “Yehova . . . a v̌av̌iseka ngopfu e mbilwini ya yena.” Ina, swi hlunamise Xikwembu leswi “mehleketo hinkwayo ya timbilu ta [vanhu a] yi kongoma ku biha ntsena hi masiku hikwawo.” Hikwalaho, leswaku xi ponisa vanhu vo tala hi laha swi nga kotekaka ha kona eka Ndhambhi leyi a yi tshinela, Xikwembu xi rhumele Nowa “mutwarisi wa leswo lulama,” leswaku a twarisa mahungu ya xitsundzuxo ni ku aka ngalava leswaku va ta ponela eka yona.—Genesa 6:3-18; 2 Petro 2:5.
Hi ndlela leyi fanaka, loko xi nga si rhumela tintsumi ti ya herisa Sodoma na Gomora, Xikwembu xi te: “Nḍi ta relela nḍi ya v̌ona šana v̌a endlile kunene hi laha huwa yi nḍi fikeleke ha kona . . . nḍi ta ŝi tiv̌a.” (Genesa 18:20-32) Yehovha a tshembise Abrahama (loyi Lot n’wana makwavo a tshama eSodoma) leswaku loko A kuma vanhu va khume vo lulama, miti yoleyo yi ta tsetseleriwa. Xana loko xi ri Xikwembu lexi tsakisiwaka hi ku halatiwa ka ngati xi nga va ni nkhathalelo wo tano wa tintswalo? Hi laha ku hambaneke, xana a hi nge vuli leswaku mfanelo yin’wana leyikulu ya Yehovha i tintswalo? (Eksoda 34:6) Yena hi byakwe u ri: “A nḍi ṭakeri rifu ra mudyohi, kambe hi leŝaku a hunḍuka e ndleleni ya yena kutani a hanya.”—Ezekiyele 33:11.
Minkarhi hinkwayo ku avanyisa ko vava loku humaka eka Xikwembu ku vangiwe hi leswi vanhu lavo biha va aleke ku tshika mikhuva ya vona leyo homboloka, ku nga ri hi leswaku Yehovha u rhandza ku dlaya vanhu. Kambe u nga ha tivutisa, ‘Xana a hi Yehovha loyi a a khutaza Vaisrayele ku lwa ni Vakanana, va va herisa?’
Tinyimpi Ta Xikwembu A Ti Laveka Leswaku Ku Va Ni Ku Rhula
Matimu ma kombisa kahle vutomi bya manyala bya Vakanana—a va bihe ku tlula mpimo. Vungoma, ku endla magandzelo hi vana, madzolonga ya tihanyi, ni ku tinyiketela eka vuxaka bya rimbewu lebyi hundzeletiweke a ku ri swakudya swa siku na siku. Tanihi Xikwembu xo lulama lexi lavaka ku tinyiketela loku heleleke, Yehovha a nga ta pfumela leswaku mikhuva leyi nyenyetsaka yi kavanyeta ku rhula ni nsirhelelo wa vanhu lava nga hava nandzu, ngopfu-ngopfu Vaisrayele. (Deteronoma 5:9) Hi xikombiso, anakanya leswaku loko endhawini leyi u tshamaka ka yona a ku ri hava vuthu ra maphorisa kumbe masocha lama tshembekaka lama tiyisekisaka leswaku milawu ya tiko rero ya landzeriwa—xana sweswo a swi nga ta vanga mpfilumpfilu ni madzolonga lama tlurisaka mpimo? Hi ku fanana, Yehovha a boheka ku teka goza ro lwisana ni Vakanana hikwalaho ka leswi a va pfumala nawu, ni hikwalaho ka khombo lerikulu leri a va ta ri tisela vugandzeri lebyi tengeke. Hikwalaho, u te: “E tiko ri nyamisiwile hi ŝona; nḍi av̌anyisile ku dyoha ka rona.”—Levhitika 18:25.
Vululami bya Xikwembu byi hetiseke loko mavuthu ya Xikwembu lama lovisaka—mavandla ya nyimpi ya Israyele—ma lovise Vakanana. Ku va Xikwembu xi hlawule ku tirhisa vanhu ku hetisisa ku avanyisa loku, ematshan’wini ya ndzilo kumbe ndhambi, a swi tsongahati ku avanyisa loku. Xisweswo, loko mavandla ya nyimpi ya Vaisrayele ma lwa ni matiko ya nkombo ya le Kanana, ma lerisiwile: “U nga ṭhuki u ṭhika munhu ni uṅwe a hanya.”—Deteronoma 20:16.
Hambi swi ri tano, tanihi muxiximi wa vutomi, Xikwembu a xi nga seketeli ku dlayeteriwa ka vanhu hinkwavo. Hi xikombiso, loko vaaki va muti wun’wana wa Kanana ku nga Gibiyoni, va kombele ku tsetseleriwa, Yehovha u va tsetselerile. (Yoxuwa 9:3-27) Xana Xikwembu xa tihanyi xa nyimpi a xi ta endla sweswo? E-e, a swi ta endliwa hi Xikwembu lexi rhandzaka ku rhula ni ku lulama.—Pisalema 33:5; 37:28.
Mimpimanyeto Ya Yehovha Yi Hlohlotela Ku Rhula
Hi ku phindha-phindha, Bibele yi hlanganisa mikateko ya Xikwembu ni ku rhula. Sweswo swi endliwa hi leswi Yehovha a rhandzaka ku rhula ku nga ri nyimpi. (Tinhlayo 6:24-26; Pisalema 29:11; 147:12-14) Hikokwalaho, loko Hosi Davhida a lava ku aka tempele ya ku gandzela Yehovha eka yona, Xikwembu xi n’wi byele xi ku: “U nga ka u nga akeli v̌ito ra mina e yindlu, hikuv̌a u halatile ngati ya ku tala misav̌eni emahlweni ka mina.”—1 Tikronika 22:8; Mintirho 13:22.
Loko a ha ri emisaveni, Davhida Lonkulu, Yesu Kreste, u vulavule hi leswaku ku rhandza ka Xikwembu ka vululami ku ta fika laha ku nga ha xi pfumeleliki ku tiyisela vubihi lebyi hi byi vonaka namuntlha. (Matewu 24:3, 36-39) Hi laha xi endleke ha kona esikwini ra Ndhambhi ya Nowa ni le ku lovisiweni ka Sodoma na Gomora, hi ku hatlisa Xikwembu xi ta teka goza ro avanyisa leswaku xi susa vanhu va vutianakanyi ni lavo homboloka emisaveni, xisweswo xi pfula ndlela leyi yisaka eka swiyimo swo rhula leswi nga ta va kona ehansi ka Mfumo wakwe wa le matilweni.—Pisalema 37:10, 11, 29; Daniyele 2:44.
Swi le rivaleni, Yehovha a hi xikwembu xa nyimpi lexi navelaka ngati. Hi tlhelo rin’wana, a nga tshiki ku xupula loko swi fanela. Ku rhandza ka Xikwembu leswinene swi lava leswaku xi lwela lava va xi rhandzaka hi ku herisa mafambiselo layo biha lama va tshikelelaka. Loko xi endla tano, ku rhula ka ntiyiso ku ta andza emisaveni hinkwayo, kutani lavo lulama hakunene va ta gandzela Yehovha, “Xikwembu xa ku rhula” hi vun’we.—Vafilipiya 4:9.
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 16]
David and Goliath/The Doré Bible Illustrations/Dover Publications, Inc.