Langutelo Ra Bibele
Xana Swi Fanerile Leswaku Vakreste Va Gembula?
KU GEMBULA I MUKHUVA LOWU DYAKA MALI SWINENE. HAKANYINGI WU DYA HAFU YA MUHOLO WA MUNHU NASWONA KU NGA VANGA SWIKWELETI SWO TALA NGOPFU. MUKHUVA LOWU WU NGA DLAYA VUKATI NI MINTIRHO-VUTOMI, NASWONA KU NGA HOXA VAN’WANA EVUGEVENGENI. MAHLONGA YA KONA MA GODZOMBERIWA NASWONA SWI NGA HA VA TIKELA SWINENE KU TSHIKA MUKHUVA LOWU, KU FANA NI LAVA VA GODZOMBERIWEKE HI SWILO SWIN’WANA.
KU GEMBULA i nchumu lowu nge misaveni hinkwayo lerova ematikweni man’wana ku langutiwa tanihi hi “nchumu wo hundzisa nkarhi etikweni.” Hambi swi ri tano, kahle-kahle, ku gembula i yini? Ku gembula i “ku bejela leswi nga ta humelela enkarhini lowu taka,” ku vula The World Book Encyclopedia. “Lava gembulaka hakanyingi va beja hi mali kumbe nchumu wun’wana wa nkoka eka vuyelo bya leswi va swi vhumbheke. Loko vuyelo byi fika, la wineke u teka leswi muhluriwa a bejeke ha swona.”
Ku gembula a hi nchumu lowuntshwa. Vamaya va khale va le Amerika Xikarhi a va tlanga ntlango wa bolo lowu dumeke lowu vitaniwaka poktatok—lowu eka Maaztec wu vitaniwaka tlachtli—“laha van’wana loko va dyiwe xuma xa vona [hi ku gembula entlangwini], va bejeke hi vutomi bya vona,” ku vula magazini lowu nge Américas. Vanhu lava va khale va godzomberiwe hi ku beja loku, lerova minkarhi yin’wana “va tiboha ku hanya tanihi mahlonga ntsena hi ku landza leswi bolo ya rhaba yi nga ta tshamisa xiswona.”
Ha yini vo tala va godzomberiwe hi ku gembula? Hi ku ya hi Duane Burke, muungameri wa Vandla ro Kambisisa Mintlango ya Mani na Mani eUnited States, “vanhu vo tala va teka ku gembula tanihi nchumu lowu amukelekaka wa ku tiwisisa.” Hambi ku ri tinhlengeletano tin’wana ta vukhongeri ta swi pfumelela ku gembula tanihi nchumu wa ku tlakusa nkwama.
Hambi leswi ku gembula ku dumeke naswona ku nga ni rhekhodo yo leha, xana ku nga va nchumu wa ku hundzisa nkarhi ntsena eka Vakreste? Kumbe xana ku na swin’wana leswi katsekaka?
Vanhu Va Gembulela Yini?
Hi ku komisa, va lava ku wina. Eka lava gembulaka, ku gembula swi vonaka swi ri ndlela leyi hatlisaka, leyi tsakisaka ya ku kuma mali handle ko endla matshalatshala ni ku tikhoma loku lavekaka loko u tirha entirhweni wo tihanyisa. Nkarhi wo tala wu hetiwa ku lorhiwa “mali yo tala” leyi nga ta kumiwa ni leswaku xuma xexo xi nga va tisela ndhuma ni nhundzu yo tanihi kwihi.
Kambe ku wina eka lava gembulaka a swi talanga. Hi xikombiso, le Jarimani Ralf Lisch mukambisisi wo kuma nhlayo u vula leswaku “u nga ha biwa hi tilo ka mune hi lembe ku ri ni ku va u [wina] timali ta [mathikithi yo beja ya le Jarimani].” Loko sweswo swi vonaka swi nga tshembisi, u ya emahlweni a ringanisa a ku: “Loko u ri wanuna, u baseriwa hi tindlela ta 7 000 ta leswaku u hanya kukondza u va ni [malembe ya] 100, ku tlula tindlela ta leswaku u nga [wina eka mathikithi yo beja].” Lexi hlamarisaka hi leswaku la gembulaka a nga ha va a swi tiva leswi. Kutani ke, i yini lexi n’wi endlaka a ya emahlweni ni ku gembula?
Hi ku ya hi Dok. Robert Custer, ebukwini yakwe leyi nge When Luck Runs Out, eka van’wana lava gembulaka, “ku vuyeriwa hi tlhelo ra mali ko va nchumu wun’wana lowu katsekaka eku wineni. . . . Eka vona nchumu wa nkoka i ku naveriwa, ku xiximiwa, ku tlakusiwa, ku dzunisiwa loku nga tisiwaka hi ku wina mali leyi.” U engetela hi leswaku vanhu valavo lexi va xi lavaka i “nyanyuko wa ku kota ku tlakusa xijumba xa mali kumbe ntsena ku kota ku vula leswi, ‘Ndzi wine ntlhanu wa magidi’ ivi va tiphina hi ku dzunisiwa.”
Hi tlhelo rin’wana, ku wina—ni nyanyuko lowu fambisanaka na swona—a wu va enerisi vagemburi van’wana. Nsusumeto wo lava ku gembula wu nga ha kula lerova va hundzuka mahlonga ya ku gembula. Enkambisisweni lowu endliweke hi Dok. Custer ni swirho swa Gamblers Anonymous, 75 wa tiphesente ta lava va kambisisiweke va vule leswaku va endla onge va winile hambi loko va dyiwile! Ina, ku gembula ku nga va xigodzomberi lexikulu ngopfu ni lexi onhaka kukota ku godzomberiwa hi byalwa kumbe xidzidzirisi xihi na xihi. I vagemburi vangani lava va nga ha gembuliki hi ku lava ku hundzisa nkarhi kambe va gembulaka hikwalaho ka leswi se va nga mahlonga ya kona? I vangani lava endliseke sweswo naswona va nga swi xiyiki?
Langutelo Ra Xikwembu
Bibele a yi ku hlamuseli hi vuxokoxoko ku gembula. Kambe, yi hi nyika mimpimanyeto leyi hi pfunaka ku vona ndlela leyi Xikwembu xi langutaka ku gembula ha yona.
Ntokoto wu kombisa leswaku ku gembula ku fambisana ni makwanga. Handle ko ba mariri Bibele yi lwisana ni makwanga, yi tsundzuxa leswaku ‘ku hava munhu wa makwanga la nga ta averiwa ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu.’ (Vaefesa 5:5) Makwanga ma voniwa hambi loko lava gembulaka va dyiwa. Hi ku ya hi buku yin’wana, mugemburi “u ringeta ku tlhela a wina leswi a dyiweke swona—u lava ku kuma ‘xuma lexo tala.’ Loko o tshika a winile, u beja hi lexo tala ku tlurisanyana, ivi eku heteleleni a dyiwa xona ‘xuma [xakwe] lexo tala.’” Ina, entiyisweni makwanga i xiphemu lexikulu xa ku gembula.
Van’wana ku gembula va swi endlela ku kota ku kombisa manyunyu lawa va nga na wona. Nkambisiso wun’wana lowu endliweke eka vagemburi lava godzomberiweke wu kombise leswaku 94 wa tiphesente a va languta ku gembula tanihi “nchumu lowu akaka ku tixixima,” naswona 92 wa tiphesente va vule leswaku a swi va endla va titwa va “ri vanhu va le henhla” loko va gembula. Kambe, Xikwembu xi ri: “Nḍi v̌enga manyunyu, ni ku tiḍunisa.” Xisweswo, Vakreste va khutaziwa ku hlakulela ku tixixima ni ku titsongahata.—Swivuriso 8:13; 22:4; Mikiya 6:8.
Ku gembula ku nga ha vanga ku loloha, tanihi leswi ku vonakaka ku ri ndlela yo olova ya ku kuma mali handle ko endla matshalatshala lama katsekaka loko u tirha. Kambe Rito ra Xikwembu hi ku kongoma ri khutaza Vakreste ku tirha hi matimba, hi ku hiseka.—Vaefesa 4:28.
Ku tlula kwalaho, eka van’wana lava gembulaka, nchumu lowu vitaniwaka nkateko i wa nkoka ngopfu lerova wu kala wu lawula mianakanyo ya vona, va wu endla xikwembu xa vona. Leswi swi fana ni leswi vuriwaka hi mhaka ya Bibele hi vavanuna lava a va “andlala tafula va endlela xikwembu xa Nkateko.” Hikwalaho ka xiendlo xa vona xa ku gandzela swifaniso, va “herisiwe hi tlhari.”—Esaya 65:11,12, NW.
Ku vuriwa yini hi loko munhu a nyikiwa thikithi ra mahala ro beja kumbe mali ya mahala leswaku a yi tirhisela ku gembula? Eka swiendlakalo hinkwaswo, ku amukela nyiko yo tano swa ha fana ni ku seketela fambiselo ro gembula—fambiselo leri nga twananiki ni misinya ya milawu ya Xikwembu.
Doo, ku gembula a hi ka Vakreste. Hi laha muhleri wa magazini wun’wana a swi vekaka ha kona, ‘ku gembula a swi lo biha ntsena kambe i nchumu wa vuphunta.’
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 20]
Valentin/The Cheaters, Giraudon/Art Resource