Swilo Leswi Hanyaka Leswi Nga Ekhombyeni Ndlela Leyi Wena U Katsekaka Ha Yona
TIYINGWE ta mikhwazu-khwazu, timfutsu, timhelembe, maphaphatani—phela, nongonoko wa swilo leswi hanyaka leswi nga ekhombyeni wu lehe ngopfu! Handle ko kanakana u ta pfumela leswaku munhu u ni nandzu wa leswi. Kambe xana leswi swi ku khumbisa ku yini wena?
Loko hi languta maxangu ya misava ya ikhonomi, xana swa twala ku langutela leswaku vanhu lava ana va karhatekaka hi vuhlayiseki bya vona vini va kota ku seketela makungu yo hlayisa ntumbuluko ku nga khathariseki leswaku i manene ku fikela kwihi? Time yi ri: “Entiyisweni a swi olovi ku rhandza swimilana ngopfu-ngopfu eAfrika leri nga xiphemu xa Sahara, laha timiliyoni ta vanhu ti langutanaka ni mpfilumpfilu wa tipolitiki, tinyimpi ta swivongo, dyandza ni mintungu.” Sweswo swi tano ni le tindhawini tin’wana.
Ku laveka ku cinciwa lokukulu ka swilo leswaku xiphiqo xa tinxaka leti nga ekhombyeni xi tlhantlhiwa. Hi ku ya hi The Atlas of Endangered Species, ku cinca loku i “kukulu swinene lerova i tihulumendhe ntsena ti nga kotaka ku ku endla.” Kutani yi vula leswi: “Laha tihulumendhe ta kona va ngo tihlawulela, i vutihlamuleri bya munhu un’wana ni un’wana ku tiyiseka leswaku ku nga si fika lembe ra 2000 ku va ku hlawuriwe ntsena vativi va tipolitiki lava khathalelaka mbango.”
Xana lebyi i vumundzuku lebyi tshembisaka? Hi ku ya hi vumbhoni bya matimu, hi boheka ku vula leswaku “v̌anhu v̌a [fuma] henhla ka v̌aṅwana ku v̌a endla ŝo biha”—xikan’we ni swiharhi. (Eklesiasta 8:9) I ntiyiso, vahlayisi vo tala va tshemba leswaku swibyariwa ni swiharhi emisaveni swi tirha tanihi vahlamuseri va xiyimo xa mbango. Loko swi ri ekhombyeni, na hina vanhu hi le khombyeni. Kambe lowu a hi nkarhi wo sungula ematin’wini ya vanhu laha leswi hanyaka emisaveni swi xungetiweke hi ku heriseriwa makumu.
Buku ya matimu leyi nga ya khale ku ti tlula hinkwato yi rhekhode marito lawa: “Mina, nḍi ta tisa ndambi ya mati e misav̌eni, yi herisa e hansi ka tilo e nyama yiṅwana ni yiṅwana le’yi nga ni ku hefemula ka v̌utomi.” (Genesa 6:17) Hambiswiritano, a hi munhu un’wana ni un’wana kumbe nchumu wun’wana ni wun’wana lowu hanyaka lowu feke, hikuva Xikwembu xi lunghiselele ndlela yo pona.
Ngalava Yo Pona
Vativi va sayense va tshemba leswaku ntlhantlho lowunene eka xiphiqo xa namuntlha xa tinxaka leti nga ekhombyeni xi katsa ku hlayisa makaya ya tona. Lexi tsakisaka, New Scientist yi vika hi leswi ivi yi boxa ni leswi vahlayisi va tirhisaka “xigego xa ngalava ya Nowa.” Ngalava ya Nowa a yi ri ndlela yo pona leyi ha yona vanhu ni swiharhi va poneke Ndhambhi ya le nkarhini wa Nowa.
Xikwembu xi nyike Nowa mpfampfarhuto wa ngalava, khokholo lerikulu ro endliwa hi timhandzi, leri a ri ta phaphamala ehenhla ka mati ya ndhambhi. Rona ri hlayise vutomi bya Nowa, nsati wakwe, ni vana va vona vanharhu va xinuna ni vasati va vana va vona, xikan’we ni tinxaka to hambana-hambana ta swiharhi leswi hlawuriweke, swa le nhoveni ni swa le kaya—i ntiyiso, “nyama hikwayo le’yi nga ni ku hefemula ka v̌utomi e ka yona.” (Genesa 7:15) Swilo swo hambana-hambana leswi hanyaka namuntlha swi kombisa ndlela leyi ngalava yi tirheke ntirho wa yona kahle ha yona.
Hambiswiritano, xiya leswaku ku ponisiwa a ku nga tisiwi hi matshalatshala ya munhu. Nowa ni ndyangu wakwe a va fanele va yingisa Xikwembu, lexi a xi ri ni matimba yo va ponisa va hanya. I Xikwembu lexi heriseke mahanyelo ya minkitsinkitsi, ya madzolonga, ni ya makwanga ya vanhu lava hanyeke emahlweni ka Ndhambi.—2 Petro 3:5, 6.
Swiharhi eMisaveni Leyintshwa
Yehovha Xikwembu u tshembise leswaku ku yingisa milawu yakwe swi nga hundzula vanhu va nga ha vi vahlaseri lava kotaka swiharhi, lava nga ni makolo, va kotisa swiharhi leswo rhula, swo olova. (Esaya 11:6-9; 65:25) Hambi ku ri sweswi, vumbhoni bya leswi bya tikomba. Yana eminhlanganweni ya le Holweni ya Mfumo ya Timbhoni ta Yehovha leyi nga ekusuhi ni laha u tshamaka kona, u ya tivonela hi wexe. Loko Yehovha a kota ku endla ku hundzuka lokukulu hi ndlela leyi evanhwini, xana a nga tsandzeka ku hlela swiharhi leswaku swi hanya swin’we hi ku rhula ni hi ndlela leyi sirhelelekeke, hambiloko sweswo swi vula ku hundzula mahanyelo ya swona ya namuntlha? Entiyisweni, u tshembisile: “Nḍi ta v̌a endlela ntwanano ni ŝihari ŝa nhov̌a, ni tinyanyana ta tilo, ni le’ŝi kokov̌aka e misav̌eni, . . . kutani nḍi v̌a akisa hi ku rula.”—Hosiya 2:18.
Muapostola Petro u tsale hi “siku ra ku avanyisiwa ni ra ku lovisiwa ka vanhu lava nga riki na mhaka na Xikwembu,” leri taka. (2 Petro 3:7) Ku nghenelela ka Xikwembu loku hleriweke ku ta herisa ntsena vanhu lava nga riki na mhaka na Xikwembu. Xikwembu xi ta “herisa lava herisaka misava.”—Nhlavutelo 11:18.
Anakanya ntsako wa kona ku hanya emisaveni leyi swivumbiwa swi nga ha xungetiwiki. Kunene ku ta va ni swo tala swo swi dyondza hi swiharhi leswi hi nga ta tshama na swona! Ina, tiyingwe ta mikhwati-khwati, tinghala, tindlopfu, ti ta famba-famba handle ko kavanyetiwa. Leswi hanyaka ematini swi ta andza, xikan’we ni swikokovi, switsotswana, ni tinxakaxaka ta tinyenyana, ku katsa ni timfukwana—hinkwaswo swi nga kayiveli. Loko se ku ri ni vanhu lava yingisaka, lava vuyeteriweke va va vanhu lava hetisekeke ehansi ka Mfumo wa Vumesiya, ku ta va ni fambiselo leri hetisekeke hinkwako-nkwako.