Ku Paluxa Swivangelo Swa Nhlaselo Wa Marito
“Nomo wu vula leswi mbilu yi teleke swona.”
KWALOMU ka magidi-mbirhi ya malembe lama hundzeke, Yesu Kreste u vule marito lama nga laha henhla. Ina, marito ya munhu hakanyingi ma kombisa mintlhaveko ni minsusumeto yakwe ya le ndzeni. Ma nga ha va lama dzunekaka. (Swivuriso 16:23) Kasi hi tlhelo ma nga ha va ni vukanganyisi.—Matewu 15:19.
Wansati un’wana u vule leswi mayelana ni munghana wakwe: “Wo swi pfuketana a hlundzuka handle ka xivangelo, naswona ku hanya na yena swi fana ni ku famba etimbaleni leti nga ni swibuluki leswi celeriweke—a wu xi tivi lexi nga ta tlhekisa mholovo.” Richard u hlamusela xiyimo lexi fanaka hi nsati wakwe. U ri: “Minkarhi hinkwayo Lydia u tshama a lunghekele nyimpi. A nga vulavuli kunene; wo ndzi hundla kunene hi marito hi ndlela ya tihanyi, a ndzi kombetela hi rintiho onge hiloko ndzi ri n’wana.”
I ntiyiso, timholovo ti nga ha va kona hambi ku ri eka vukati lebyi tsakeke, naswona vavanuna ni vavasati hinkwavo va vula swilo leswi endzhaku va tisolaka hikwalaho ka swona. (Yakobo 3:2) Kambe loko hi vulavula hi ku tlhavana hi marito evukatini ku katseka swilo swo tala; ku katseka ku tsongahata ni ku xopaxopa leswi endleriweke ku fuma kumbe ku lawula munghana wa wena wa vukati. Minkarhi yin’wana, mavulavulelo lama tlhavaka ma tumbetiwa hi ku va munhu a tiendla la rhuleke. Hi xikombiso, mupisalema Davhida u hlamusele munhu loyi a vulavulaka hi ku rhula, kambe endzeni a tele vubihi a ku: “Nomu wa yena wu tlula phehlwa hi ku nanḍiha; kambe ku lwa ku kona e mbilwini ya yena; marito ya yena ma tlula mafura hi ku olov̌a, kambe i mabanga la’ma hlomuriweke.” (Pisalema 55:21; Swivuriso 26:24, 25) Ku nga khathariseki leswaku ma ta hi xivumbeko xihi, marito yo tlhava ma nga onha vukati.
Ndlela Leyi Swi Sungurisaka Xiswona
Xana i yini lexi vangelaka munhu leswaku a tlhava hi marito? Hi ntolovelo, ku tirhisa marito yo tano swi nga kumisisiwa hi ku kambisisa leswi munhu a swi voneke kumbe ku swi twa. Ematikweni yo tala, nhlekulo, ku rhukana ni ku tsongahata swi tekiwa swi amukeleka, naswona ma ri mafenya.a Ngopfu-ngopfu vavanuna va nga ha kuceteriwa hi vuhaxi, lebyi hakanyingi byi kombisaka vavanuna “va xiviri” va ri lava lawulaka ni lava nga ni vukarhi.
Hi ku fanana, vo tala lava tirhisaka mavulavulelo yo tsongahata, va kurisiwe emakaya lawa mutswari a a tshamela ku hlanta vukarhi, a ri ni xikhomela, naswona a holova. Xisweswo, ku sukela va ha ri vatsongo, va dyondze leswaku muxaka lowu wa mahanyelo hi wona lowu faneleke.
N’wana loyi a kurisiweke embangwini wo tano a nga ha dyondza swo tlula mavulavulelo wolawo ntsena; a nga ha tswonga langutelo leri soholotekeke ha yena ni hi van’wana. Hi xikombiso, loko n’wana a hlaseriwa hi marito, a nga ha kula a titwa a nga pfuni nchumu ni ku va ni mboyamelo wa vukarhi. Kambe ku vuriwa yini hiloko n’wana a twa tata wakwe a ri karhi a hlasela mana wakwe hi marito? Hambi loko n’wana a ha ri ntsongo swinene, a nga ha tswonga ndlela leyi tata wakwe a vengaka vavasati ha yona. Mufana a nga ha dyondza eka mahanyelo ya tata wakwe leswaku wanuna u fanele a lawula vavasati ni leswaku ndlela yo kota ku va lawula i ku va chavisa ni ku va vavisa.
Mutswari la tshamelaka ku hlundzuka a nga ha va ni n’wana la hlundzukaka, loyi loko a kurile a nga ta va “ngwenya-nkelenge” loyi a nga ta “anḍisa ŝidyoho ŝa yena.” (Swivuriso 29:22, nhlamuselo ya le hansi ya NW) Xisweswo ndzhaka ya mavulavulelo yo biha yi nga hundziseriwa eka rixaka leri landzelaka. Pawulo a a ri ni xivangelo lexi twalaka loko a tshinya vatatana a ku: “Mi nga hlundzukisi vana va n’wina.” (Vakolosa 3:21) Lexi xiyekaka hi leswaku, rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri ku “hlundzukisi,” hi ku ya hi Theological Lexicon of the New Testament, ri nga ha va ni mongo wa ku “hlohlotela ni ku pfindlusa munhu leswaku a lwa.”
I ntiyiso, nkucetelo wa vatswari a wu ku nyiki mpfumelelo wo hundla van’wana, hi marito kumbe hi ndlela yin’wana; kambe swi ku pfuna ku kombisa ndlela leyi mboyamelo wa marito yo tlhava wu nga dzikaka hi vuenti ha yona. Swi nga ha endleka jaha ri nga n’wi bi nsati wa rona, kambe xana ra n’wi hlasela hi marito ni hi swipfukela swa rona? Ku tikambisisa swi nga paluxela munhu leswaku u tswonge ndlela leyi tata wakwe a vengaka vavasati ha yona.
Swi le rivaleni, misinya ya milawu leyi nga laha henhla yi nga tirhisiwa ni le ka vavasati. Loko manana a hlasela nuna wakwe hi marito, n’wana wa nhwanyana a nga ha khoma nuna wakwe hi ndlela yoleyo loko a tekiwa. Xivuriso xa Bibele xi ri: “Swa antswa ku titshamela emananga, ku ri ni ku tshama ni wansati wa ririmi ro tlhava naswona la hlundzukaka.” (Swivuriso 21:19, The Bible in Basic English) Ku nga khathariseki sweswo, ngopfu-ngopfu wanuna u fanele a tivonela emhakeni leyi. Ha yini?
Matimba Ya Vatshikileri
Hi ntolovelo nuna u ni matimba lamakulu evukatini ku tlula ya nsati. Hakanyingi u ni ntamu swinene, leswi endlaka minxungeto ya ku vavisa emirini yi chavisa ku tlurisa.b Ku engetela kwalaho, hakanyingi wanuna u ni vuswikoti byo antswa bya ntirho, tindlela to tala to kota ku tihanyisa, ni mavangwa yo tala yo kuma mali. Hikwalaho ka leswi, wansati loyi a xanisiwaka hi marito a nga ha titwa a phasiwile ni ku titwa a ri yexe. A nga ha pfumelelana ni marito ya Hosi Solomoni wo tlhariha lama nge: “Nḍi engeta kambe nḍi ṭunḍuka mašangu hikwawo la’ma humelelaka e hansi ka dyambu, nḍi v̌ona mihloti ya la’v̌a šanisiwaka, kambe ku nga ri na loyi a v̌a miyetaka. E tlhelo ra v̌ašanisi v̌a v̌ona, nḍi v̌ona ku nonoṅhwa, kambe ku nga ri na mumiyeti wa v̌ona.”—Eklesiasta 4:1.
Wansati a nga ha pfilunganyiwa loko nuna wakwe a hundzuka mavala ku tlula mpimo—nkarhinyana a va ni mahanyelo, xikan’we-kan’we a hundzuka muxopaxopi. (Ringanisa Yakobo 3:10.) Ku tlula kwalaho, loko nuna wakwe a ri muwundli lonene hi swilo leswi vonakaka, wansati loyi a nga muhlaseriwa wa ku tlhaviwa hi marito a nga ha tibyarhisa nandzu a anakanya leswaku ku na lexi hoxeke evukatini. A nga tivona nandzu hikwalaho ka mahanyelo ya nuna wakwe. Wansati un’wana u ri: “Ku fana ni wansati la biwaka, na mina a ndzi hamba ndzi anakanya leswaku ku na lexi hoxeke ha mina.” Wansati un’wana u ri: “Ndzi susumeteleke ku tshemba leswaku loko a ndzo ringeta hi matimba ku n’wi twisisa ni ku n’wi ‘lehisela mbilu’ a ndzi ta kala ndzi kuma ku rhula.” Lexi vavisaka, hakanyingi ku khomiwa loko biha ku ya emahlweni.
Hakunene swi vavisa ngopfu leswi vavanuna vo tala va tirhisaka matimba ya vona hi ndlela yo biha va lawula nsati loyi swi nga ha endlekaka va hlambanye leswaku va n’wi rhandza ni leswaku va n’wi teka a ri wa risima. (Genesa 3:16) Kambe, xana ku nga endliwa yini hi xiyimo xo tano? Wansati un’wana u ri: “A ndzi lavi ku famba, ndzo lava a tshika ku ndzi xanisa.” Endzhaku ka kaye wa malembe, wanuna un’wana u pfumerile: “Ndza swi vona leswaku ndzi le vuxakeni bya ku tlhavana hi marito ni leswaku muendli wa swona hi mina. Kunene ndzi lava ku hundzuka, a ndzi lavi ku n’wi sukela.”
Mpfuno wu kona eka lava vukati bya vona byi xanisiwaka hi marito yo tlhava, hilaha xihloko lexi landzelaka xi nga ta swi kombisa ha kona.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Entiyisweni, a swi ri tano ni le ka lembe-xidzana ro sungula. The New International Dictionary of New Testament Theology yi vula leswaku “eka Magriki ku rhukana van’wana kumbe ku tirhukana a ku ri byin’wana bya vutshila bya vutomi.”
b Vukarhi bya marito byi nga va goza ro ya emadzolongeni ya le kaya. (Ringanisa Eksoda 21:18.) Mutsundzuxi un’wana wa vavasati lava biwaka u ri: “Wansati un’wana ni un’wana la lavaka tsalwa ra ku n’wi sirheleta eku biweni, eku tlhaviweni kumbe eku tlimbiweni, ku nga leswi swi vekaka vutomi byakwe ekhombyeni, u kuma leswaku ku tlhandlekela eka sweswo u ni matimu yo leha ni lama vavisaka ya ku khomiwa loko biha kambe ku nga ri hi ku vavisiwa emirini.”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]
Lexi vavisaka, vavanuna vo tala va tirhisa matimba ya vona hi ndlela yo biha va lawula nsati loyi swi nga ha endlekaka va hlambanye leswaku va n’wi rhandza ni leswaku va n’wi teka a ri wa risima
[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]
N’wana u kuceteriwa hi ndlela leyi vatswari vakwe va hanyisanaka ha yona