Lexi Ngheniseke Vo Tala Exikweletini

MICHAEL na Reena va tlangele lembe ro sungula ra vukati bya vona hi ku tlhelela endhawini leyi va tiphineke eka yona eka masiku yo sungula ya vukati bya vona. Kambe eku sunguleni ka lembe ra vumbirhi ra vukati bya vona, va tikume va langutane ni xiyimo lexi nga tsakisiki. Ku nga khathariseki mali leyi a va yi hlayisile, a va nga swi koti ku hakela swikweleti swa vona hinkwaswo.

Xiya mhaka ya mpatswa wun’wana. Robert a a ri ni mali yitsongo yo yi tirhisa leyi lombiwaka swichudeni loko a tekana na Rhonda, naswona nsati loyi wa yena a a fanele a hakelela movha ntsena. Robert u ri: “Hinkwerhu a hi tirha nkarhi hinkwawo, naswona muholo wa hina a wu endla $2950 [R12 830] hi n’hweti loko wu hlanganile. Kambe a ku nga ri na nhluvuko.” Rhonda u ri: “A hi nga xavanga swilo swo tala hambi ku ri ku endla nchumu lowu hlamarisaka. A ndzi twisisi leswaku mali ya hina a yi helela kwihi.”

Robert na Rhonda a va nga lolohi. Hambi ku ri Michael na Reena. Xana a xi ri xihi xiphiqo xa vona? A ku ri swikweleti leswi a va ri na swona leswi vangiwaka hi ku tirhisa makhadi yo xava. Ku nga si hela lembe ro sungula ra vukati bya vona, Michael na Reena a va kolota $14 000 (R60 900) eka makhadi ya vona yo xava. Endzhaku ka malembe mambirhi va tekanile, xikweleti xa Robert na Rhonda lexi a xi ri emakhadini ya vona a xi ri ntsengo wa $6000 (R26 100).

Anthony, wanuna la nga emalembeni ya le xikarhi la nga ni ndyangu, na yena u langutane ni ntshikilelo wa timali evuton’wini byakwe. Kambe, swiphiqo swa yena a swi nga fambisani ni makhadi yo xava. Hi 1993 khampani leyi a tirha eka yona a yi nga ha humesi ntswalo lowu tivikanaka, naswona Anthony u lahlekeriwe hi xikhundla xakwe xa ku va mufambisi, laha a a hakeriwa $48 000 (R209 000) hi lembe. Hikwalaho, ku wundla ndyangu wakwe wa vanhu va mune swi hundzuke ntlhontlho lowukulu eka yena. Hi ku fanana, Janet, mutswari la nga yexe la tshamaka eDoroba-nkulu ra New York, a swi n’wi nonon’hwela ku hakelela swixava-xavani swakwe hi mali ya kwalomu ka $11 000 (R47 800) leyi a yi hola lembe rin’wana na rin’wana.

Hambileswi wu nga ntiyiso leswaku swiphiqo swo tala swa timali swi nga hungutiwa hi matirhiselo lama faneleke, mhaka hileswaku hi hanya eka nguva leyi vo tala va lamatiweke hi ku hanya hi “miehleketo ya vona leyi nga pfuniki nchumu.” (Vaefesa 4:17) Grace W. Weinstein, ebukwini yakwe leyi nge The Lifetime Book of Money Management, u ri: “Vunyingi bya swinawana swa maendlelo yo hlayisa mali swi cincile, swi hundzuriwa hi ku helela hi xiyimo xa ikhonomi lexi nga tiviwiki, malangutelo lamantshwa ya ku tirhisa mali ni ku yi hlayisa ni ku hundzuka ka ndlela ya mahanyelo.” Emisaveni leyi pfilunganyekeke leyi hi hanyaka eka yona, vanhu vo tala swinene va swi kuma swi nonon’hwa ngopfu ku lawula matirhiselo ya timali ta vona vini ni ta mindyangu ya vona.

Lexi tsakisaka, Michael na Reena, Robert na Rhonda, Anthony na Janet va swi kotile ku lawula matirhiselo ya vona ya mali. Hi nga si xiyisisa leswi va pfuneke, a hi kambisiseni maendlelo lama olovaka ya matirhiselo ya mali lama vangeleke vo tala swiphiqo leswikulu swa timali—ku nga makhadi yo xava.