Timbhoni Ta Yehovha eRussia

Langutelo Ra Mutivi Wa Vukhongeri

LE Rhoma, varhangeri va tiko ra Vayuda eka lembe-xidzana ro sungula va vule leswi malunghana ni Vukreste: “Loko yi ri dyondzo leyi yo hambuka, ha yi tiva leswaku ya ariwa hinkwako.” Xana varhangeri volavo va endle yini? Lexi tsakisaka, va ye eka muapostola Pawulo, loyi enkarhini wolowo a ri endlwini ya vabohiwa, ivi va ku: “Hi fanele ku twa miehleketo ya wena u yi vula hi nomo wa wena.” (Mintirho 28:22) Va yingisele Mukreste la dyondzekeke ematshan’weni ya vanhu lava a va vulavula swo biha hi Vukreste.

Sergei Ivanenko, mutivi wa vukhongeri wa Murhaxiya la xiximiwaka, u endle leswi fanaka. Hambileswi a a tshemba swiviko swo tala leswi hoxeke malunghana ni Timbhoni ta Yehovha leswi a swi hangalasiwa eRussia, u endle xiboho xo bela hofisi ya rhavi ya Timbhoni riqingho leyi kumekaka ehandlenyana ka St. Petersburg, leswaku a kuma rungula. U rhambiwile leswaku a tiendzela, ivi a vutisa swivutiso, ni ku tivonela Timbhoni hi yexe.

Loko Nkulukumba Ivanenko a fika hi October 1996, miako leyi rhurhelaka swirho swa kwalomu ka 200 swa vatirhi va le rhavini ra Timbhoni ta Yehovha eRussia a yi ri ekusuhi ni ku hela. Eka masiku manharhu lama landzeleke u nyikiwe lunghelo ro valanga ndhawu leyi ku akiwaka eka yona, a dya swakudya ekamareni ro dyela ni ku burisana ni munhu un’wana ni un’wana loyi a tsakelaka ku burisana na yena.

Xihloko lexi Nkulukumba Ivanenko a xi tsaleke malunghana ni Timbhoni xi kandziyisiwe eka phepha-hungu ra vhiki na vhiki leri dumeke ra le Russia leri vitaniwaka Moscow News ra February 16-23, 1997. Xihloko lexi nge “Xana Hi Fanele Hi Chava Timbhoni Ta Yehovha?,” xi tlhele xi humelela eka nkandziyiso wa Xinghezi wa Moscow News, ya February 20-26. Tanihi leswi vahlayi vo tala va Xalamuka! va tsakelaka ngopfu ntirho wa Timbhoni ta Yehovha eRussia, laha hi pfumeleriwe ku kandziyisa xiyenge lexikulu xa xihloko lexi. Nkulukumba Ivanenko u sungule hi ntokoto lowu landzelaka lowu a wu tsariwe hi maletere lamo dzwihala:

Marito lama nge “‘Nwina mimpambukwa, humani laha Russia!’ a ma tsariwe eka khadi ra xitiviso leri a ri kombisiwa hi swirho swa vandla ra Zhirinovsky leri vuriwaka LDPR, leri a ri komba xivilelo eka nhlangano wa Timbhoni ta Yehovha. ‘I yini leswi nga mi tsakisiki hi nhlengeletano leyi?’ Ndzi vutise un’wana wa vakaneti volavo. U ndzi nyike kopi ya Megapolis-Express leyi nga ni nhloko-mhaka leyi nge ‘Thusula Ya Vukhongeri Yi Pfukile eKamchatka.’ Phepha leri ri vule leswaku ku endlela leswaku ti ta kuma mali ya nhlengeletano ya tona, Timbhoni ta Yehovha ti xavisa tinghwavava naswona ti tluleta vatluti vuvabyi lebyi vangiwaka hi vuxaka bya rimbewu. ‘Xana u un’wana wa vanhu lava ti va hlaselaka?’ Ndzi vutise hi ku n’wi twela vusiwana, ‘Xana wa ri tshemba rungula leri?’ ‘A swi nge ku pfuni nchumu ku tiva loko ndzi swi tshemba,’ i nhlamulo ya yena. ‘Nchumu wa nkoka hileswaku mpambukwa lowu wa le Amerika wu onha vumoya ni ndhavuko wa Russia, kutani hi fanele hi wu yimisa.’”

Xihloko lexi Nkulukumba Ivanenko a nga xi tsala xi le hansi ka marito lama nge: “Hi Sergei Ivanenko, mutivi wa vukhongeri, xichudeni xa filosofi.”

“Vutshembeki byo tanihi lebyi bya kala hakunene, hambileswi ku nga ntiyiso leswaku vanhu vo tala eRussia a va ti rhandzi Timbhoni ta Yehovha. Loko wo tshuka u boxe nhlengeletano leyi uvanga leswaku vanhu va sungula ku hlamusela leswaku yi hisekela etlhelo hi ndlela yo biha, yi simekiwe eAmerika, ku va swirho swa yona leswi tolovelekeke swi pfumela xin’wana ni xin’wana lexi vuriwaka hi varhangeri va nhlengeletano leyi ni ntshembo wa leswaku makumu ya misava ma tshinele. Vanhu vo tala va chava Timbhoni ta Yehovha naswona va ti ehleketelela.

“Xana Vukhongeri Lebyi I Bya Muxaka Muni, Naswona Xana Hi Fanele Hi Byi Chava?

“Leswaku ndzi kota ku swi kambisisa hi ndzexe, ndzi endzele ximutana xa Solnechnoye exifundzheni xa Kururtnoye eSt. Petersburg, laha ku kumekaka hofisi ya vulawuri ya Timbhoni ta Yehovha eRussia.

***

[Hofisi leyi] yi le ndhawini ya khale ka vuwiselo. Hi 1992 muako [wo sungula] a wu hundzuke xivandla lexi chavisaka, naswona vana lava a va tshama kona va siviwe hi vatsendzeleki lava pfumalaka vutshamo ni makondlo layo tala. Handle ko kanakana a ku ri ku tshikiwa ka yona loku pfuneke Timbhoni ta Yehovha leswaku ti kuma ndhawu ya tihektara ta nkombo leswaku ti yi tirhisa. Ti pfuxete miako leya khale ni ku tlhela ti sungula ku aka leyintshwa, ku katsa ni muako wa vulawuri wa swithezi swa mune, [Holo ya Mfumo] leyi rhurhelaka vanhu vo ringana 500, ni holo yo dyela. Timbhoni ta Yehovha ti tlhele ti byala byanyi lebyintshwa (lebyi xaviweke eFinland) kun’we ni mirhi yo hambana-hambana leyi nga tolovelekangiki. Ntirho lowu wu languteriwa ku hela eka ximumu lexi taka. Xikongomelo-nkulu xa hofisi leyi ya vulawuri i ku hlela ntirho wo chumayela ni ku rhumela tibuku emavandlheni ya Timbhoni ta Yehovha ya laha tikweni. Laha Solnechnoye ku hava miako ya ku gandlisela eka yona, hikwalaho tibuku ta Xirhaxiya ti gandlisiwa eJarimani, kutani ti rhumeriwa eSt. Petersburg, laha ti hangalaseriwaka eka swifundzha swin’wana. Kwalomu ka vanhu va 190 va tirha ehofisini leyi. Va tirha hi ku tirhandzela naswona hambileswi va nga tirheliki mali, va nyikiwa swilo hinkwaswo leswi lavekaka evuton’wini, swo tanihi ndhawu yo tshama, swakudya ni swiambalo.

“Ntirho wa laha hofisini wu kongomisiwa hi komiti ya vakulu va 18. Vasily Kalin u ve mulanguteri wa hofisi leyi ya vulawuri ku sukela hi 1992. U velekiwe eIvano-Frankovsk. Hi 1951, loko a ri ni malembe ya mune hi vukhale, yena ni vatswari vakwe va balekele eSiberia (hi 1949 na 1951 mindyangu ya kwalomu ka 5000 yi xanisiwe hi valawuri hikwalaho ka leswi a yi ri Timbhoni ta Yehovha). U khuvuriwe hi 1965 ivi a tshama exifundzheni xa Irkutsk. U tirhe tanihi foromani efemeni ya timhandzi.

“Handle ka vatirhi va ku tirhandzela va le hofisini ya vulawuri ku tlhela ku va na vatirhi va ku tirhandzela vo aka va 200 lava humaka eRussia, Finland, Sweden ni le Norway lava tshamaka eSolnechnoye: Vunyingi bya vona va teka masiku yo wisa emintirhweni ya vona ya ntolovelo. Nakambe ku ni Timbhoni ta Yehovha to tala leti humaka eUkraine, Moldova, Jarimani, United States, Finland, Poland ni le matikweni man’wana. (Timbhoni ta Yehovha a ti na xihlawuhlawu. Hambileswi vaaki va le Georgia, Abkhaz, Azerbaijan ni va le Armenia va tshamaka swin’we laha hofisini leyi, emalembeni ya mune lama hundzeke a ku kalanga ku va ni dzolonga ni rin’we.)

“Switirho swo tala swo aka ha swona swi huma ematikweni ya le Scandinavia, naswona vunyingi bya swona swi nyikeriwe hi vapfumeri-kulobye mahala. Ndzi kombiwe gandaganda leyi Mbhoni ya Yehovha ya le Sweden yi yi tiseke eSolnechnoye hi 1993. U tirhe eka yona nkarhi hinkwawo lowu a ri kwalaho, naswona loko a nga si tlhelela ekaya u yi nyike vamakwavo eripfumelweni. Vatirhi vo aka va rhurheriwe etindlwini letinene to boda ni le tindlwini ta vaendzi. Siku ra vona ri famba hi ndlela leyi: 7:00 a.m.—swo fihlula ni swikhongelo; va sungula ku tirha hi 8:00 a.m. kukondza ku va 5:00 p.m. naswona va ni awara yin’we ya swakudya swa ni nhlikanhi. Hi Migqivela va tirha ku fikela ni nhlikanhi, naswona Sonto i siku ro wisa.

“Va dya swakudya leswinene naswona nkarhi hinkwawo va nyikiwa ni mihandzu. Vukhongeri lebyi a byi na wona mukhuva wa ku titsona swakudya kumbe hambi wu ri wa ku yirisiwa ka swakudya swo karhi. Endzhaku ka ku chayisa entirhweni, vo tala va ya eku orheleni phungula kutani va teka byalwa va ya tshama ehansi va yingisela vuyimbeleri. Exikarhi ka Timbhoni ta Yehovha a ku na swidakwa, kambe swakunwa swa xihoko a swi yirisiwi. Vapfumeri va pfumeleriwa ku nwa vhinyo, cognac, vodka ni swin’wana hi ku ringanisela. Hambiswiritano, Timbhoni ta Yehovha a ti dzahi.

***

“Ku ni titlilasi ta dyondzo ya Bibele kanharhu hi vhiki, laha ku dyondzisiwaka ngopfu vantshwa. Hambiswiritano, swi tolovelekile ku kuma lava veke Timbhoni ta Yehovha ku ringana malembe ya 30 ku ya ka 40. Vunyingi bya vanhu lavakulu va hete nkarhi wo leha va ri emakhotsweni, etikampeni ta nxaniso ni le vuhlongeni. Endzhaku ka loko nkarhi wa ku yirisiwa wu herile, madokodela yo tala, magqweta, vanjiniyara, vadyondzisi, van’wamabindzu ni swichudeni va hlanganyele ni Timbhoni ta Yehovha.

“Mavandlha ma ringeta ku hlayisa moya wo khoma swirho swa wona hi ndlela leyi fanaka. Hi xikombiso, hambi a ri mulanguteri wa hofisi ya vulawuri u hlantswa swibye nimadyambu loko ku ri nkarhi wa yena. Timbhoni ta Yehovha ti vitanana hi ndlela ya ntolovelo naswona ti sungula hi xiga lexi nge ‘makwerhu wa xinuna’ kumbe ‘makwerhu wa xisati’ loko ti vitana munhu hi vito ra yena.

“Loko Mbhoni ya Yehovha yi tlula tidyondzo ta Bibele naswona yi ala ku hundzuka, ya xupuriwa hi ndlela yo vava swinene—ya hlongoriwa. Munhu wa kona wa pfumeleriwa ku va kona eminhlanganweni, kambe a nga ha xewetiwi hi vapfumeri-kulobye. Nxupulo lowukulu lowu vevukisiweke i ku tshinyiwa.

***

“Ndzi hete nkarhi wo leha ndzi ri karhi ndzi xiyisisa Timbhoni ta Yehovha ndzi ringeta ku kumisisa xivangelo xo va vanhu vo tarisa xileswi vo hambana-hambana va nghena enhlengeletanweni leyi ya vukhongeri. Hambileswi ti hambanaka hi vumunhu bya tona, xiyimo xa dyondzo ni leswi munhu un’wana ni un’wana a swi tsakelaka ni leswi a nga swi tsakeliki, [Timbhoni ta Yehovha a ti hlanganyeli evugandzerini ni le ka] vukhongeri lebyi titwananisaka ni misava leyi nga ni vudyoho. Va titwa va nga ntshunxekanga loko va ri etindhawini leti [vanhu] va sindzisiwaka ku pfumela hinkwaswo leswi vuriwaka hi valawuri, laha ku nga ni mihivahivana, laha vanhu va avanyisiweke hi mintlawa ya vafundhisi ni mintshungu leyi ngo landzelela.

“Timbhoni ta Yehovha ti vonaka hi ripfumelo ra tona leri nga tsekatsekiki eku hanyeni ka tona hi ku pfumelelana ni Bibele. Ta ringeta ku seketela vutomi bya tona hi misinya ya milawu yo hambana-hambana ya Bibele, kumbe hi ku tshaha ndzimana eka Testamente ya Khale kumbe Leyintshwa. Timbhoni ta Yehovha ti pfumela leswaku i Bibele ntsena leyi nga ni tinhlamulo ta swivutiso hinkwaswo. Eka Timbhoni ta Yehovha, Bibele i vumbiwa, i nawu wa vaaka-tiko ni xikombiso lexi tlakukeke xa ntiyiso.

“Hikwalaho ka xivangelo lexi, Timbhoni ta Yehovha ti tiveka emisaveni hinkwayo tanihi vanhu lava titsongahatelaka nawu swinene, naswona ngopfu-ngopfu ti tiveriwa langutelo ra tona lerinene ehenhleni ka ku hakela xibalo. Hofisi leyi kambelaka swibalo yi tshama yi va langutile naswona nkarhi na nkarhi yi hlamarisiwa hi ku kuma leswaku a ku na vukanganyisi nikatsongo eka vona. Kavula, Timbhoni ta Yehovha ti nga ha ringeta ku kuma xivangelo xo ala ku hakela swibalo ku fana ni van’wana, kambe Bibele yi vula leswaku munhu u fanele a tshembeka eku hakeleni ka swibalo, naswona lowu i nawu lowu Timbhoni ta Yehovha ti titsongahatelaka wona.

“Hambiswiritano, ku nga hambuki ka tona eka leswi Bibele yi swi vulaka hakanyingi i xivangelo lexi endlaka leswaku ku va ni ku tshwukiselana mahlo exikarhi ka Timbhoni ta Yehovha ni mfumo. Vukala-tlhelo bya tona lebyi tiyeke eka swa tipolitiki i mhaka leyi vangaka ku banana hi rhanga ro hisa, naswona leswi swi kombisiwa hi ku ala ka tona ku hlanganyela enyimpini.

“Timbhoni ta Yehovha ti tekelela marito ya Yesu malunghana ni ndlela leyi vadyondzisiwa vakwe ni mfumo wakwe wu nga riki xiphemu xa misava leyi ha yona, naswona hikwalaho ka leswi ti ala ku hlanganyela eka tipolitiki ni le nyimpini, ku nga khathariseki leswaku yi lwiwa kwihi naswona hi xivangelo xihi. Hikwalaho ka leswi Timbhoni ta Yehovha ti aleke ku huwelela ti ku ‘Heil Hitler’ ni ku tirha evuthwini ra Hitler, magidi yo tala ya vapfumeri ma rhumeriwe etikampeni ta nxaniso ta Manazi, naswona magidi ya tona ma file. Mbhoni yin’wana ni yin’wana ya Yehovha ya Mujarimani leyi lahlekeriweke hi vutomi bya yona hikwalaho ka ku ala ku hlanganyela eku lwisaneni na mfumo wa Soviet Union, vanhu va Russia va yi languta tanihi munhu la veke ni mahanyelo ya xiyimo xa le henhla. Hambiswiritano, hi nkarhi lowu fanaka, vanhu vo tala va le Russia a va na wona ntwela-vusiwana eka Timbhoni toleto ta Yehovha [ta Marhaxiya] leti dlayiweke hikwalaho ko ala ku rhwala matlhari ni ku hlanganyela eka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, kumbe leti xaniseriweke ku ala ku hlanganyela evuthwini hi minkarhi ya ku rhula. Kambe etimhakeni hinkwato Timbhoni ta Yehovha a ti hanya hi ku pfumelelana ni ripfumelo ra vukhongeri bya tona ku nga ri hi mavonelo ya tipolitiki.

“Ku nga ri khale ngopfu xiphiqo lexi fanaka xi ve kona eJapani, laha swichudeni swo tala leswi a swi ri Timbhoni ta Yehovha swi aleke ku dyondza mintlango ya ku lwa ivi swi tihoxa ekhombyeni ro hlongoriwa eyunivhesiti. Hi 1996 Huvo-nkulu ya le Japani yi pasise nawu lowu seketelaka timfanelo ta swichudeni leswi ni ku swi pfumelela ku dyondza tidyondzo tin’wana.

***

“Xana i yini lexi hlamarisaka vanhu va manguva lawa malunghana ni Timbhoni ta Yehovha? Lexi nga xa nkoka ngopfu i ku chumayela ka tona handle ko karhala leswaku makumu ya misava ma le kusuhi (ti endla ntirho wa vurhumiwa eswitarateni ni hi yindlu na yindlu). Sweswinyana vakulu va tsundzuxe vachumayeri leswaku va nga kandziyisi ngopfu timhaka ta ‘ku hela ka misava’ ni ku langutela khombo leri nga ta wela vadyohi, kambe leswaku va hlamusela vayingiseri leswaku Yehovha u va nyika nkarhi wo kuma ‘vutomi lebyi nga heriki eparadeyisini emisaveni.’

“Nchumu wun’wana lowu nga tsakeriwiki i langutelo leri nga riki rinene ra Timbhoni ta Yehovha malunghana ni mpfangano wa vupfumeri ni ku ala ka tona ku tihlanganisa ni nhlangano wa misava hinkwayo wa tikereke. Ti pfumela leswaku mintlawa ya Vukreste yi sorise Xikwembu ni Bibele, ni leswaku vukhongeri lebyin’wana hinkwabyo byi ni khombo. Timbhoni ta Yehovha ti languta vukhongeri lebyi byi ri ‘nghwavava ya Babilona,’ naswona ti pfumela leswaku byi ta weriwa hi khombo leri fanaka. Nkandziyiso wa sweswinyana wa ‘Xalamuka!’ wu vula leswaku makumu ya vukhongeri byo hambana-hambana ma tshinele, ni leswaku vukhongeri lebyi nga ta sala hi lebyi chumayeriwaka hi Timbhoni ta Yehovha.

“Hilaha ku fanaka, Timbhoni ta Yehovha ti xixima mfanelo ya munhu un’wana ni un’wana ni leswi ripfalo rakwe ri n’wi byelaka swona.

***

“Matiko yo hlayanyana ana se ma kombise mavonelo ya wona malunghana ni loko leswi dyondzisiwaka hi Timbhoni ta Yehovha swi ri nxungeto evanhwini kumbe e-e. Huvo-nkulu ya tiko ra Connecticut, eUnited States (1979) ni ya le New South Wales, eAustralia (1972), Huvo ya Xifundzha ya le British Columbia, eCanada (1986) ni tihuvo tin’wana ti vule leswaku ku hava vumbhoni lebyi kombisaka leswaku Timbhoni ta Yehovha i nxungeto evanhwini, kumbe leswaku i nxungeto eka rihanyo kumbe mintlhaveko ya vanhu va tiko. European Human Rights Court (1993) yi lwele timfanelo ta Timbhoni ta Yehovha ta ntshunxeko wa vukhongeri, lowu a wu hikiwile eGreece ni le Austria. Namuntlha Timbhoni ta Yehovha ta xanisiwa ematikweni yo ringana 25 . . .

“Timbhoni ta Yehovha ti nga langutiwa ti ri xikombiso eka vaaka-tiko-kulobye hikwalaho ka ku tinyiketela ka tona entiyisweni wa Bibele ni ku tiyimisela ka tona ku lwela ripfumelo ra tona handle ka vutianakanyi. Kambe xivutiso xa tlakuka: Xana tiko ra hina ri tilulamiserile ku humesa switiyisekiso swa le nawini swa ntshunxeko wa ripfalo wa tinhlengeletano leti tirhisaka matwisiselo ya tona ya Bibele eka swiyenge hinkwaswo swa vutomi hi mukhuva lowu tiyeke ni lowu nga hundzukiki?”

Eka xivulwa lexi xo hetelela, Nkulukumba. Ivanenko u vutise xivutiso xa nkoka. Eka lembe-xidzana ro sungula, muapostola Pawulo, loyi a hlawuriweke hi Kreste hi ku kongoma leswaku a tirha tanihi muyimeri wakwe, u pfaleriwe “ekhotsweni” swi nga fanelanga. Xisweswo, Pawulo u tsalele vapfumeri-kulobye malunghana ni matshalatshala yakwe yo “lwela ni ku tiyisa Evhangeli.”—Vafilipiya 1:7; Mintirho 9:3-16.

Namuntlha Timbhoni ta Yehovha ti kombela hinkwavo leswaku va kambisisa mintirho ya tona hi vukheta, hilaha Nkulukumba Ivanenko a endleke hakona. Ha tiyiseka leswaku loko vanhu va endla tano, va ta kuma leswaku swiviko swo biha malunghana ni Timbhoni a hi ntiyiso, tanihi leswi swiviko swo tano a swi nga ri ntiyiso malunghana ni Vakreste vo sungula. Xa nkoka ngopfu, Timbhoni ti yingisa “nawu lowuntshwa” lowu Yesu a wu nyikeke vadyondzisiwa vakwe lowu nge: “Rhandzanani! Kukotisa leswi mina ndzi mi rhandzeke.”—Yohane 13:34, 35.

[Box on page 23]

Fayili Ya MN

(Rungula leri landzelaka leri humaka etifayilini ta Moscow News ri kandziyisiwe kun’we ni xihloko lexi tsariweke hi Sergei Ivanenko.)

“Timbhoni ta Yehovha eRussia i xiphemu xa nhlengeletano ya Vukreste ya misava hinkwayo leyi kumekaka ematikweni yo ringana 233 naswona yi ni swirho swa 5,4 wa timiliyoni. Timbhoni ta Yehovha ti landzela nkongomiso wa moya wa Huvo leyi Fumaka leyi kumekaka eBrooklyn, New York. Nhlengeletano ya manguva lawa ya Timbhoni ta Yehovha eku sunguleni a yi ri tlilasi yo dyondza Bibele leyi simekiweke hi 1870 hi Charles Taze Russell ePittsburgh, Pennsylvania. Nhlengeletano leyi yi sungule ku va kona eRussia hi 1887. Un’wana wa Timbhoni ta Yehovha to sungula eRussia, Semyon Kozlitsky, u hlongoriwe eMoscow a ya eSiberia hi 1891. Ku nga khathariseki nxaniso lowu nhlengeletano leyi yi wu tiyiseleke, hi 1956 a ku ri ni Timbhoni ta Yehovha to ringana 17 000 eSoviet Union. Timbhoni ta Yehovha ti amukeriwe ximfumo eRussia hi March 1991 endzhaku ka loko ku pasisiwe nawu wa ‘Ntshunxeko Wa Vukhongeri.’ Namuntlha ku ni mintlawa ya 500 leyi nga ni swirho swa kwalomu ka 70 000 leswi gingiritekaka eRussia. Nhlengeletano leyi yi hangalasa tikopi ta ‘Xihondzo xo Rindza’ (lexi kandziyisiwaka hi tindzimi ta 125, ku hangalasiwa tikopi to ringana 20 wa timiliyoni) ni ‘Xalamuka!’ (leyi kandziyisiwaka hi tindzimi ta 81, ku hangalasiwa tikopi ta 18 wa timiliyoni).”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Xiphemu xa muako wa hofisi ya rhavi ra le Russia

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Holo ya Mfumo leyi eka yona ndyangu wa laha rhavini ra Russia wu hlanganaka eka yona ku ta dyondza Bibele

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Mindyangu ya Timbhoni yi tiphina hi ku dyondza ni ku tlanga swin’we

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Ti byela van’wana timhaka ta Bibele