Langutelo Ra Bibele

Xana Lava Feke Va Fanele Va Xiximiwa?

“MINTLHAVEKO LEYIKULU SWINENE LEYI NGA ENDZENI YI SUSUMETELE VANHU VO TALA LESWAKU VA XIXIMA NTSUMBU WA MUNHU HI NDLELA LEYI KU NGA ENDLIWIKI HA YONA EKA XIHARHI LEXI FEKE.”—ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA.

VANHU vo tala va xixima varhandziwa va vona lava feke hi tindlela to hambana-hambana. Vafi va xiximiwa hi switiviso swa ku fa ka vona leswi katsakanyaka matimu ya vona eka maphepha-hungu, naswona va dzunisiwa hi ku bumabumeriwa ngopfu. Ematikweni man’wana minkosi leyikulu leyi fambisaka ni mihivahivana ya vukhongeri kumbe mindhavuko ko va tshamelo maxelo. Minkhuvo ya la feke yi nga ha heta masiku, mavhiki kumbe tin’hweti. Swikolo, mavala ya swihaha-mpfhuka, switarata ni swidorobana swi thyiwa mavito ya vanhu lava dumeke lava feke. Ku vekiwa maribye ya switsundzuxo ni masiku ya ku wisa leswaku ku tlangeriwa vanhu lava veke tinhenha.

Hambiswiritano, hi ku landza Rito ra Xikwembu, vafi a va ku voni nikatsongo ku dzunisiwa ka vona. (Yobo 14:10, 21; Pisalema 49:17) Vafi va hanya ntsena emianakanyweni ya lava va va tsundzukaka. Bibele yi ri: “La’v̌a hanyaka v̌a ŝi tiv̌a leŝaku v̌a ta fa, kambe v̌afi a v̌a tiv̌i ntšhumu.” (Eklesiasta 9:5) Matsalwa ma nyika ntshembo wa ku pfuka ka vafi loku nga ta va kona enkarhini lowu taka. (Yohane 5:28, 29; 11:25) Kambe vafi a va hanyi, ku nga si fika nkarhi wolowo. Va va ntshuri wunene.—Genesa 3:19; Yobo 34:15.

Hi ku landza xiyimo lexi nga erivaleni xa Bibele malunghana ni lava feke, xana swa pfuna ku va xixima? Xana Vakreste va fanele va landzela mikhuva leyi fambisanaka ni nkosi kumbe xilahlo xa varhandziwa va vona?

Mihivahivana Leyi Seketeriweke eMianakanyweni Ya Mavunwa

Mihivahivana yo tala ya ndhavuko leyi fambisanaka ni lava feke yi seketeriwe ngopfu etidyondzweni ta vukhongeri lebyi nga riki bya Bibele. Mihivahivana yin’wana ku vuriwa leswaku yi “sirhelela loyi a feke leswaku a nga hlaseriwi hi madimona; minkarhi yin’wana xikongomelo xa mihivahivana i ku sirhelela lava hanyaka leswaku va nga fi kumbe ku xanisiwa hi la feke,” ku vula Encyclopædia Britannica. Mukhuva wun’wana ni wun’wana wo tano lowu seketeriweke emianakanyweni leyi hoxeke leyi vulaka leswaku vafi va hanya exivandleni lexi nga vonakiki wu lwisana hi ku kongoma ni ntiyiso wa Bibele.—Eklesiasta 9:10.

Vanhu vo tala va gandzela vafi va vona. Muxaka lowu wa vugandzeri wu katsa ku phahla vakokwana lava feke. Van’wana lava hlanganyelaka evugandzerini byo tano a va languti swiendlo swa vona swi ri vugandzeri, kambe va swi languta ku ri ku xixima ni ku kombisa xichavo lexikulu eka la feke. Nilokoswiritano, ku tinyiketela ka muxaka lowu eka vakokwana lava feke swi seketeriwe evukhongerini naswona swi lwisana ni tidyondzo ta Bibele. Yesu Kreste u te: “U fanele ku gandzela Yehovha Xikwembu xa wena, naswona u fanele ku endlela yena ntsena ntirho wo kwetsima.”—Luka 4:8.

Langutelo Lerinene

A hi minkarhi hinkwayo ku fundzha ni ku kombisa xichavo eka vanhu lava feke swi fambisanaka ni tidyondzo ta vukhongeri bya mavunwa. Hi xikombiso, rungula ra Bibele ri hlamusela ndlela leyi Hosi Hezekiya wo tshembeka a fundzhiweke ha yona endzhaku ka ku fa kakwe. Vanhu va Xikwembu va n’wi “lahl[e] e nḍawini le’yi tlakukeke, e šikari ka masira ya v̌ana v̌a Davida; hikwav̌o v̌a-Yuda ni v̌aaki v̌a Yerusalem v̌a ṅwi ḍunisa loko a file.” (2 Tikronika 32:33) Xikombiso xin’wana i xa Yesu. Bibele yi vula leswaku vadyondzisiwa vakwe “va tek[e] ntsumbu wa Yesu va wu bohelela hi tinguvu leti nga ni mirhi yo nun’hwela, hi ndlela ya ntolovelo wa Vayuda wo lunghiselela ku lahla.”—Yohane 19:40.

Matsalwa ma ni swikombiso swin’wana swo tala laha ku landzeriweke endlelo leri fanaka malunghana ni ntsumbu ni ku lahliwa ka vafi. Mikhuva leyi a ku nga ri ku gandzela vakokwana, naswona a yi nga sekeriwanga eripfumelweni leri hoxeke leri kombisaka leswaku vafi va ya emahlweni va hoxa xandla etimhakeni ta lava hanyaka. Ematshan’weni ya sweswo, lava a va rila va kombise xichavo lexikulu hi lava a va va rhandza. Bibele a yi lwisani ni sweswo, tanihi leswi swi seketeriweke emintlhavekweni ya munhu ya ntumbuluko, hambileswi Bibele yi nga swi pfumeleriki swikombiso leswi hundzeletiweke eminkosini. Kasi hi hala tlhelo, a yi va khutazi Vakreste leswaku va nga khathali kumbe va honisa mintlhaveko ya vona hi rifu ra murhandziwa wa vona.

Hikwalaho, loko ti ya enkosini kumbe exilahlweni xa varhandziwa va tona, Timbhoni ta Yehovha ti n’wi xixima ni ku n’wi fundzha hi ndlela leyi faneleke la feke. (Eklesiasta 7:2) Loko swi ta emhakeni ya swiluva, mintirho ya minkosi, ni mindhavuko yin’wana ya kwalaho, Vakreste va endla swiboho swa munhu hi xiyexe leswaku va papalata mikhuva leyi lwisanaka ni tidyondzo ta Bibele. Emhakeni leyi, ku laveka vuavanyisi ni langutelo lerinene. Encyclopædia of Religion and Ethics yi hlamusela leswaku “mihivahivana ya cinca hi ntikelo ni risima nkarhi ni nkarhi, lerova leswi tshameke swi langutiwa swi ri ntikelo wa kona, swi nga ha cinca swinene nkarhi wun’wana, naswona nhlamuselo ya kona leyi dumeke swi nga ha endleka yi nga vuli nchumu malunghana ni masungulo ya mihivahivana leyi.”a

Xana Swi Hoxile Ku N’wi Bumabumela Ngopfu?

Nsinya wa nawu wa ku ringanisela wa tirha ni le mhakeni ya ku n’wi bumabumela ngopfu mufi. Entirhweni wa nkosi, Timbhoni ta Yehovha ti lwela ku chavelela lava feriweke. (2 Vakorinto 1:3-5) Nongonoko lowu hleriweke wu nga ha va ni xivulavuri xin’we kumbe swo tala. Kambe swi ta va swi nga fanelanga ku hundzula xiendlakalo xexo xi va nongonoko wo leha wa vabumabumeri lava dzunisaka la feke. Ematshan’weni ya sweswo, nkosi wu hi nyika nkarhi wo dzunisa timfanelo letinene ta Xikwembu, ku katsa ni tintswalo ta xona hi ku hi nyika ntshembo wa ku pfuka ka vafi.

Kambe, leswi a swi vuli swona leswaku swi ta va swi hoxile ku vula timfanelo letinene ta la feke loko ku ri karhi ku nyikeriwa nkulumo ya xilahlo. (Ringanisa 2 Samuwele 1:17-27.) Loko la feke a a tshembekile eka Xikwembu kukondza a lova, u va xikombiso lexinene ngopfu lexi hi nga xi tekelelaka. (Vaheveru 6:12) I swinene ku ehleketa hi ndlela leyi a hlayiseke vutshembeki ha yona nandza yoloye wa Xikwembu. Ku byela van’wana timhaka leti letinene hi nkarhi wa nkulumo ya nkosi swi chavelela lava hanyaka ni ku fundzha ndhuma ya la feke.

Vakreste va ntiyiso a va va gandzeli lava feke. A va hlanganyeli eka mihivahivana leyi dumeke leyi lwisanaka ni ntiyiso wa Bibele. Hi hala tlhelo, malandza ya Xikwembu ma bakanya langutelo leri hundzeletiweke leri kombaka leswaku tanihi leswi la feke a nga ntshuri, mikhuva hinkwayo ya nkosi a hi nchumu naswona a yi laveki. Va rila va tlhela va tsundzuka vafi va vona. Kambe ku vava ni nhlomulo wa vona swi hungutiwa hi ntiyiso wa Bibele wa leswaku vafi a va xaniseki nileswaku ku ni ntshembo wa ku pfuka ka vafi.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Vakhandli va nhlonge va xixima Gustav wa Vumbirhi, hosi ya le Sweden, endzhaku ka ku fa kakwe hi 1632

[Xihlovo Xa Kona]

Xi huma ebukwini leyi nge Bildersaal deutscher Geschichte