Hi Byihi Vumundzuku Bya Ku Lawuriwa Ka Matlhari?

EMALEMBENI ya sweswinyana, tihulumendhe emisaveni hinkwayo ti burisane hi tindlela to lwisana ni bindzu leri nga riki enawini ra matlhari lamatsongo. Mhaka leyi yi kamberiwe hi Nhlengeletano ya Mani na Mani ya Nhlangano wa Matiko. Ku lunghiseriwe swiviko, ku endliwe swibumabumelo, ivi ku fikeleriwa swiboho. Kambe, vaxopaxopi va vula leswaku ku yisa nyingiso ntsena eka bindzu ra ku xavisiwa ka matlhari loku nga riki enawini swi siya vaendli lavakulu va bindzu ra matlhari—tihulumendhe hi toxe—va nga vekiwanga tihlo.

Entiyisweni, a ku vonaki kahle ku hambana eku xavisiweni ka matlhari lama nga enawini ni lama nga riki enawini. Matlhari yo tala lama nga riki enawini ma tshame ma xavisiwa hi ndlela leyi nga enawini. Matlhari lawa ma tshameke ma xaviseriwa tindzawulo ta masocha kumbe ta maphorisa hakanyingi ma yiviwa kutani ma xavisiwa hi ndlela leyi nga riki enawini. Ku tlula kwalaho, swi tolovelekile leswaku matlhari ma xaviseriwa van’wana, handle ka mpfumelelo wa loyi a ma xaviseke eku sunguleni. Xihloko lexi nga eka magazini wa Arms Control Today xi ri: “Tihulumendhe, ngopfu-ngopfu ta tiko, ti fanele ti secha ku xavisiwa ka matlhari yo vevuka swi nga ri enawini ti tlhela ti kambisisa ntirho wa tona ebindzwini ra sweswinyana ra matlhari lama nga riki enawini.” Hambileswi vo tala va tshembaka leswaku matiko ma ta hetelela ma ri lawurile bindzu ra ku xavisiwa ka matlhari lamatsongo, mutsari un’wana wa maphepha-hungu u te: “Leswi ku nga ni swirho swa ntlhanu swa [nsirhelelo wa Nhlangano wa Matiko] leswi byarhaka vutihlamuleri bya ku xavisiwa ka matlhari ya misava hinkwayo lama tlulaka 80 wa tiphesente, a hi fanelanga hi rindzela leswaku ku ta tekiwa goza ro karhi.”

Xin’wana lexi engetelaka eka xiphiqo xa ku lawuriwa ka matlhari lamatsongo ni matlhari yo vevuka, hi leswi swi olovaka ku endla matlhari yo tano. Hambileswi ku nga matiko ma nga ri mangani ntsena lama endlaka matlhari lama rharhanganeke yo kota tigolonyi ta nyimpi, swihaha-mpfhuka swa nyimpi ni swikepe swa nyimpi, ku ni tifeme to endla matlhari yo vevuka leti tlulaka 300 ematikweni ya kwalomu ka 50. Nhlayo leyi engetelekaka ya vaendli va swibamu a yo engetela ntsena eka xitiko xa matlhari ya matiko, kambe yi tlhela yi endla leswaku matlhari ma kumiwa hi masocha, mintlawa leyi lwaka ni mfumo swin’we ni hi tinhlengeletano ta swigevenga.

Timhaka Leti Ka Ha Tlhutlhisaniwaka Ha Tona Ngopfu

Ku fikela sweswi, hi yise nyingiso lowukulu eka ku tirhisiwa ka matlhari lamatsongo ematikweni lama hlaseriweke hi nyimpi. Kambe, timhaka ta ku lawuriwa ka swibamu ka ha tlhutlhisaniwa ha tona ematikweni lama nga riki na nyimpi. Lava va lavaka leswaku ku va ni milawu yo tika ya ku lawuriwa ka swibamu va seketela mhaka ya leswaku swibamu swo tala swi vanga ku yayarheriwa ka vanhu vo tala. Va vula leswaku eUnited States, laha ku nga siveriwiki ngopfu loko swi ta emhakeni ya swibamu naswona swi kumekaka hi vutalo, nhlayo ya vanhu lava dlayiwaka yi le henhla, kambe eNghilandhi, laha swibamu swi lawuriwaka hi rixaladza, a va talanga vanhu lava dlayiwaka. Lava va lwaka ni ku tiyisiwa ka voko emhakeni ya swibamu, va vula leswaku eSwitzerland, vanhu vo tala va kuma swibamu hi ku olova, kambe nhlayo ya ku dlayiwa ka vanhu yi le hansi.

Lexi nyanyisaka timhaka, minkambisiso yi ringanyeta leswaku vanhu lava nga dlayiwiki hi swibamu eUnited States, yi le henhla ku tlula nhlayo ya vanhu lava dlayiwaka ematikweni yo tala ya le Yuropa. Kambe, ma kona matiko man’wana lawa nhlayo ya vanhu va wona lava nga dlayiwiki hi xibamu yi tlulaka nhlayo ya lava va dlayiwaka eUnited States.

Swi tolovelekile ku tirhisa tinhlayo ta vanhu hi ndlela leyinene kumbe yo biha, ku seketela yinhla yo karhi. Naswona emhakeni ya ku lawuriwa ka swibamu, ko va ni ku phikizana loku nga vuliki nchumu. Timhaka leti ti rharhanganile. Kambe, vativi va pfumelelana leswaku timhaka to tala, handle ka mhaka ya ku va ni xibamu, hi tona ti kucetelaka ku dlayiwa ka vanhu ni vugevenga.

Vandla ra Tiko ra Matlhari leri nga ni matimba eUnited States, ri tala ku vula ri ku: “Swibamu a swi dlayi munhu; i vanhu lava dlayaka van’wana.” Hi ku ya hi langutelo leri, hambileswi xibamu xi endleriweke ku dlaya, a xi dlayi hi xoxe. Munhu hi yena a xi dlamulaka, hi vomu kumbe hi xihoxo. Ina, van’wana va nga ha ku, swibamu swi endla leswaku swi olovela vanhu ku dlaya van’wana.

Ku Furiwa Ka Matlhari Ma Va Swikomu

Hi ku ya hi Bibele, xiphiqo xa ku dlayana ka vanhu a xi nge tlhantlhiwi ntsena hi ku tekiwa ka swibamu emavokweni ya lava va lavaka ku dlaya vanhu. Vugevenga i xiphiqo xa vanhu, a byi vangiwi ntsena hi ku va munhu a ri ni xibamu. Ntlhantlho wa xiviri wu titshege hi ku cinciwa ka langutelo ni mboyamelo wa vanhu. Muprofeta Esaya u huhuteriwe ku tsala a ku: ‘Xikwembu xi ta avanyisa exikarhi ka matiko, xi lulamisa timhaka ta vanhu vo tala. Kutani va ta fula mabanga ya vona ma va swikomu ni mafumu ya vona ma va swikhutulo. Tiko a ri nge tlakuseli tiko rin’wana banga, naswona a va nge he dyondzi nyimpi.’—Esaya 2:4.

Lowu a ko va norho, hilaha van’wana va nga ehleketaka hakona. Vuprofeta bya Esaya byi karhi bya hetiseka namuntlha exikarhi ka Vakreste va ntiyiso emisaveni hinkwayo. Ku fula ka vona matlhari hi ndlela yo fanekisela ma va switirhisiwa swa ku rhula swi kombisa ku navela lokukulu loku va nga na kona ka ku tsakisa Xikwembu ni ku hanya hi ku rhula ni vanhu van’wana. Hi ku famba ka nkarhi, ehansi ka Mfumo wa Xikwembu, un’wana ni un’wana la nga emisaveni u ta hanya eku rhuleni ni le nsirhelelweni lowu hetisekeke. (Mikiya 4:3, 4) Swibamu a swi nge dlayi vanhu. Vanhu a va nge dlayi vanhu. Switirhisiwa swa ku dlaya swi ta va swi hundzeriwe hi nkarhi.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 18]

“Va ta fula mabanga ya vona ma va swikomu”