Vantshwa Va Vutisa . . .

Hikwalaho Ka Yini Swi Tika Swonghasi Ku Hanyisana Ni Loyi Hi Tshamaka Swin’we eKamareni?

“Hi ntumbuluko ndzi basile naswona ndzi hlelekile. Kambe loko ndzi fika ekaya, ndzi kume loyi ndzi tshamaka na yena ekamareni a lo nhavalala ehansi a ri karhi a hlalela thelevhixini—maphepha ni mbhacha swi lo n’walalaa! Nkarhi hinkwawo loko ndzi ya ekaya, emiehleketweni ya mina ndzi anakanya hi leswi ndzi nga ta fika ndzi swi vona, kutani ndzi tibyela leswaku ‘a ndzi nge ngheni ekamareni.’”—David.

“Loyi a ndzi tshama na yena ekamareni a a khomiwa ku fana na tandza. Ndzi vone onge loko a vona mina a a vona mutirhi naswona a langutela ku tirheriwa. Naswona nkarhi hinkwawo a a lava leswaku swilo swi endliwa hi ndlela ya yena.”—Renee.a

“KU DYONDZA ku tiyisela mahanyelo ya munhu un’wana swi nga ku dyondzisa . . . ku va la olovaka ni ku va ni vutshila byo cinca miehleketo,” ku vule buku leyi nge U.S.News & World Report. “Kambe ku dyondza ko tano ku vanga gome.” Lava tshameke va tshama ni un’wana ekamareni rin’we va nga pfumela.

Swichudeni swo tala swa le yunivhesiti swi tshama ni un’wana leswaku swi ta kota ku pfunana ku hakela mali yo tala leyi lavekaka exikolweni. Vantshwa van’wana va famba va ya tshama ni un’wana ekamareni rin’we hikwalaho ka leswi va nga laviki ku lawuriwa hi vatswari. Exikarhi ka vantshwa va Vakreste, vo tala va hlawule ku tshama ni un’wana ekamareni leswaku va ta vuyeriwa hi tlhelo ra moya. (Matewu 6:33) Va kuma leswaku ku tshama ni un’wana loyi a ku pfunaka ku hakela swin’wana leswi mi nga swi tirhisaka swi va pfunile leswaku va tirha tanihi vavuri va evhangeli va nkarhi hinkwawo. Ku tshama ni un’wana ekamareni rin’we minkarhi yin’wana i xiphemu xa vutomi bya varhumiwa ni lava tirhaka emarhavini yo hamba-hambana ya Timbhoni ta Yehovha.b

Xalamuka! yi bule ni vantshwa vo hlayanyana va xinuna ni va xisati lava tshameke va tshama ni un’wana ekamareni. Hinkwavo va pfumerile leswaku loyi u tshamaka na yena ekamareni a nga ku pfuna swinene ni hi tindlela tin’wana—a nga va munghana lonkulu, loyi u nga vulavulaka na yena ni ku endla swilo swin’we. Lynn u ri: “Hi tshama swin’we hi bula hi leswi vanhwanyana va rhandzaka ku bula ha swona kumbe hi hlalela thelevhixini kumbe vhidiyo.” Renee u ri: “Loyi u tshamaka na yena a nga tlhela a ku khutaza. Minkarhi yin’wana loko u tirha, u ringeta ku hakela swikweleti hinkwaswo, u ringeta ku chumayela, swa tsakisa ku va ni loyi a ku khutazaka.”

Hambiswiritano, ku tshama ni un’wana—ngopfu-ngopfu munhu loyi u sungulaka ku n’wi tiva—ku nga va xiphiqo lexikulu. U.S.News & World Report yi vule leswi mayelana ni leswi humelelaka ekholichi: “Ku nga khathariseki matshalatshala lawa swikolo swo tala swi ma endlaka yo tshamisa vanhu hi ku ya hi ku fanelana ka vona, vuyelo lebyi nga tsakisiki ko va tshamelo maxelo.” Kunene, vanhu lava tshamaka ekamareni rin’we ekholichi va tlulana milenge lerova va kondza va lwa! Web sites yin’wana ya Internet yi pfumelela swichudeni leswaku swi hlamusela leswi swi swi vonaka swi karhata mayelana ni lava swi tshamaka na vona. Hikwalaho ka yini ku tshama ni un’wana ekamareni minkarhi yo tala swi vonaka swi nonon’hwa?

Ku Tshama Ni Munhu Wumbe

Mark u ri: “Ku tshama ni munhu loyi u nga n’wi tiviki i ntokoto wun’wana wo tsakisa. A wu swi tivi kahle leswaku munhu yoloye u ta va njhani.” Hakunene, ku tshama ni munhu loyi mahanyelo ya n’wina ma yelanaka hi swilo switsongo kumbe ma nga faniki swi nga karhata swinene. I ntiyiso, Vakreste va fanele va va ni mahanyelo lama yelanaka naswona va fanele va va ni swo tala swo bula ha swona. Hambiswiritano, David wa pfumela: “A ndzi chava ku tshama ni munhu un’wana.”

Hambiswiritano, swi endlekile leswaku David a kuma munhu la humaka edorobeni ku fana na yena. Kambe a hi hinkwavo lava fanelanaka. Mark u ri: “Munhu wo sungula loyi ndzi tshameke na yena a a nga vulavuli ngopfu. Loko u tshama ni un’wana ekamareni, hakunene u fanele u vulavula. Kambe a a nga vulavuli. Swi sungule ku ndzi karhata.”

Ku hambana hi ndhavuko swi nga vanga mintshikilelo. Lynn u ri: “Loko u sungula ku tshama u ri wexe, u lava ku endla swilo hi ndlela ya wena. Kambe u kuma leswaku ku ni vanhu van’wana lava u faneleke u va tekela enhlokweni.” Hakunene, loko u huma endyangwini lowu hlayisekeke, swi nga ha ku hlamarisa ku vona ndlela leyi leyi van’wana va langutaka swilo ha yona.

Ku Hambana Ka Mindhavuko Ni Mikhuva

Hakanyingi swi titshege hi ndlela leyi munhu a leteriweke ha yona—kumbe ku kayivela ndzetelo—leswi munhu a swi kumeke eka yena n’wini kumbe eka vatswari va yena. (Swivuriso 22:6) Muntshwa la vuriwaka Fernando u ri: “Ndzi munhu la baseke, kambe loyi a ndzi tshama na yena a a ri ni futa. Hi xikombiso: A a rhandza ku cukumetela swilo kun’wana ni kun’wana. A ndzi rhandza ku hayeka swilo ehenhla.” Minkarhi yin’wana a mi fani nikatsongo.

Renee wa tsundzuka: “Loyi a ndzi tshama na yena a a ri ni mubedo lowu a wu languteka ku fana ni ndhawu yo lahlela thyaka! Ndzi tlhele ndzi tshama ni un’wana loyi loko a heta ku dya a nga basisi tafula kumbe a tshika swibye esinkini ku ringana masiku mambirhi kumbe manharhu.” Ina, loko swi ta eka ntirho wa le kaya, van’wana va vonaka va faneriwa hi marito ya Swivuriso 26:14: “Nyangwa yi hambeta yi ndzuluka exikulekweni xa yona, ni lolo esangwini ra rona.”

Hi tlhelo rin’wana, ku tshama ni munhu loyi a baseke ku tlula mpimo a swi tsakisi. Wanhwana la vuriwaka Lee, la tshamaka ni un’wana u ri: “Hi ku ya hi yena, hi fanele ku basisa awara yin’wana ni yin’wana. Hambiswiritano a ndzi na futa, kambe nkarhi wun’wana ndzi tshika swilo swo fana ni tibuku ehenhla ka mubedo wa mina. Kutani u titwa onge a nga tipaka kahle.”

Lava tshamaka swin’we va nga va ni mavonelo ya vona vini mayelana ni ku tibasisa. Mark wa hlamusela: “Loyi ndzi tshamaka na yena u hlwela ku pfuka. Hi ku hatlisa u tsutsumela esinkini, a tiphuphutela mati emisisini, kutani a famba.”

Ku hambana ka ndhavuko ni vumunhu swi nga khumba vuhungasi lebyi munhu a byi hlawulaka. Mark u vula leswi mayelana ni loyi a tshamaka na yena: “A hi rhandzi vuyimbeleri lebyi fanaka.” Kambe, laha ku nga ni ku xiximana, ku hambana ko tano ku nga vuyerisa, kambe ku pfuna lava tshamaka swin’we leswaku va tsakela swilo swo talanyana. Kambe hakanyingi, ku hambana ko tano ku hetelela hi hasahasa. Fernando u ri: “Ndzi rhandza vuyimbeleri bya Xipaniya, kambe loyi ndzi tshamaka na yena u tshamela ku byi sola.”

Xiphiqo Xa Riqingho

Ku tirhisa riqingho ku nga va xin’wana xa leswi vangaka ku hambana. Mark u ri: “Ndzi rhandza ku etlela. Kambe loyi ndzi tshamaka na yena u vulavula hi riqingho kukondza byi va vusiku. Leswi swi nga ndzi karhata hi ku famba ka nkarhi.” Lynn hilaha ku fanaka u ri: “Nkarhi wun’wana vanghana va loyi ndzi tshamaka na yena va ba riqingho hi awara ya mbirhi kumbe ya nharhu nimixo. Loko a nga ri kona, ndzi boheka ku pfuka ndzi hlamula riqingho.” Xana va endla njhani? “Hi endle leswaku un’wana ni un’wana wa hina u va ni riqingho ra yena n’wini.”

Hambiswiritano, a hi vantshwa hinkwavo lava nga kotaka ku tikumela tiqingho ta vona vini, vo tala va boheka ku tirhisa riqingho rin’we. Leswi swi nga endla leswaku mi nga twani. Renee u ri: “Un’wana wa lava ndzi tshameke na vona ekamareni rin’we a a ri ni munghana wa xinuna, naswona a tala ku vulavula tiawara to hlaya hi riqingho. N’hweti yin’wana u tirhise mali leyi tlulaka 90 wa tidolara [R1 000]. U langutele leswaku ndzi n’wi pfuna ku hakela mali leyi, tanihi leswi a hi twanane leswaku hi ta pfunana ku hakela swikweleti n’hweti yin’wana ni yin’wana.”

Ku kuma mpfumelelo wo tirhisa riqingho ku nga va mhaka yin’wana. Lee wa hlamusela: “A ndzi tshama ni un’wana loyi a a ndzi hundza hi malembe. A hi ri ni riqingho rin’we. A ndzi tshama ndzi ri ku tirhiseni ka riqingho hikuva a ndzi ri ni vanghana vo tala. A nga vulanga nchumu. Ndzi anakanye leswaku loko a lava ku tirhisa riqingho u ta ndzi byela. Kutani ndzi swi vonile leswaku a ndzi nga n’wi anakanyeli.”

Ku Pfumala Ndhawu Leyi U Nga Vaka Wexe Eka Yona

David u ri: “Un’wana ni un’wana u lava ku tikuma a ri yexe nkarhi wun’wana. Nkarhi wun’wana ndzi lava ku wisa.” Hambiswiritano, ku kuma nkarhi wo va wexe ku nga va ntlhontlho loko u tshama ni un’wana. Mark wa pfumela: “Ndzi rhandza ku tikuma ndzi ri ndzexe. Hikwalaho nchumu lowu nonon’hwaka ngopfu eka mina i ku pfumala ndhawu leyi ndzi nga ta va ndzexe. Mina ni loyi ndzi tshamaka na yena hi na xiyimiso lexi fanaka. Hikwalaho swa nonon’hwa ku kuma ndhawu leyi u nga wexe.”

Hambi ku ri Yesu Kreste minkarhi yin’wana u lave ku tikuma a ri yexe. (Matewu 14:13) Hikwalaho swi nga ku heta matimba loko loyi u tshamaka na yena a ri kona kutani swi nga koteki ku hlaya, ku dyondza, kumbe ku anakanyisisa. Mark u ri: “Swa nonon’hwa ku dyondza hikuva ku ni leswi swi ku kavanyetaka. U rhamba vanghana ekamareni, u le riqinghweni, kumbe u le ku hlaleleni ka thelevhixini kumbe ku yingisela xiya-ni-moya.”

Nilokoswiritano, hambileswi swi nga ha tikaka ku tshama ni munhu un’wana, magidi ya vantshwa va swi kotile ku tshama ni vanhu van’wana. Xihloko lexi landzelaka eka magazini lowu xi ta vulavula hi tindlela leti tirhaka to endla leswaku swi tsakisa ku tshama ni un’wana.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16, 17]

Ku rhandza vuyimbeleri lebyi hambaneke ku nga ha va ntlhontlho

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Ku nga anakanyeli swi nga vanga mintshikilelo