Langutelo Ra Bibele
Mahanyelo Lama Nga Tolovelekangiki—Xana Xikwembu Xa Ma Amukela?
“H I RINI laha ndzi nga ta kota ku vona leswaku ndzi voyamele eka rixaka rihi ra rimbewu?” Ku tsale nhwanyana la nga ni malembe ya 13 eka magazini lowu nyikaka switsundzuxo eka vantshwa. Xivutiso xakwe xi kombisa langutelo leri vo tala va nga na rona malunghana nileswaku vanhu va ntshunxekile ku tihlawulela leswaku va lava ku hanya tanihi vavasati kumbe vavanuna.
Vanhu van’wana a va tiyiseki hakunene leswaku va fanele va hanya tanihi vavasati kumbe vavanuna. Van’wana va swi kombisa erivaleni leswaku va hlawula ku hanya vutomi ‘lebyi nga tolovelekangiki’ ku fana ni vusodoma. Kasi van’wana a va kanya mbilu va ambala tanihi vavasati kasi i vavanuna, van’wana va ambala tanihi vavanuna kasi i vavasati. Van’wana vona va endla ni vuhandzuri leswaku va ticinca va vonaka va ri va rimbewu rin’wana leri va nga riki rona hakunene. Kasi ku ni van’wana lava vulaka leswaku vanhu lavakulu va fanele va pfumeleriwa ku va ni vuxaka bya rimbewu ni vana lavatsongo.
Xana timhaka ta masangu ni leswaku u wa rimbewu rihi i mhaka ya munhu hi xiyexe? Xana Rito ra Xikwembu ri ri yini etimhakeni leti?
“Xi Va Tumbuluxe Va Ri Waxinuna Ni Waxisati”
Ku ya hi buku ya Bibele ya Genesa, Xikwembu hi xoxe xi vumbe va xinuna ni va xisati va ri ni ku hambana. Rungula ra Bibele ri ri: “Xikwembu xi ya emahlweni xi tumbuluxa munhu hi xifaniso xa xona . . . Xi va tumbuluxe va ri waxinuna ni waxisati. Ku tlula kwalaho, Xikwembu xi va katekisa, kutani Xikwembu xi ku eka vona: ‘Tswalanani mi andza, mi tata misava, mi yi fuma.’”—Genesa 1:27, 28.
Xikwembu xi tumbuluxe vanhu va ri ni ntshunxeko wa ku tihlawulela naswona xi endle leswaku va swi kota ku tsakela ntshunxeko wa vona. (Pisalema 115:16) A va nyikiwe vutihlamuleri byo khathalela swilo hinkwaswo leswi hanyaka emisaveni, naswona munhu a a pfumeleriwe ni ku hlawula mavito lama swi fanelaka. (Genesa 2:19) Hambiswiritano, loko ku tiwa emhakeni ya rimbewu, Xikwembu xi nyikele swiletelo leswi kongomeke.—Genesa 2:24.
Hikwalaho ka ku nga yingisi ka Adamu, hinkwerhu hi tswariwe hi nga hetisekanga. Hikokwalaho hi fanele hi lwa ni ku tsana ka miri ni ku navela loku nga ni matimba loku ku nga fambisaniki ni xikongomelo xo sungula xa Xikwembu. Xisweswo, eka milawu leyi nyikiweke Muxe, Xikwembu xi boxe swiendlo swa rimbewu leswi nyenyetsaka eka xona —ku nga vuoswi, vuxaka bya rimbewu exikarhi ka maxaka, vusodoma, vuxaka bya rimbewu ni xiharhi. (Levhitika 18:6-23) Nakambe Xikwembu xa swi ala hi ku kongoma leswaku munhu a tiendla wa rimbewu rin’wana leswaku a ta endla manyala. (Deteronoma 22:5) Ko tala Bibele yi dyondzisa leswaku vuxaka bya rimbewu lebyi amukelekaka eka Xikwembu hiloko munhu a etlela ni wa rimbewu leri hambaneke ni rakwe loyi a tekaneke na yena. (Genesa 20:1-5, 14; 39:7-9; Swivuriso 5:15-19; Vaheveru 13:4) Xana mimpimanyeto yoleyo ya twala?
I Mani La Faneleke A Hlawula?
Bibele yi fanisa xiyimo xa munhu emahlweni ka Muvumbi ni vumba emavokweni ya munhu. Yi ri: “Wena munhu, kasi kahle-kahle wo va mani leswaku u hlamula Xikwembu? Xana xilo lexi vumbiweke xi nga byela loyi a xi vumbeke xi ku, ‘Ha yini u ndzi endle hi ndlela leyi?’” (Varhoma 9:20) Swi le rivaleni hi ku ya hi ndlela leyi Xikwembu xi vumbeke wanuna ni wansati ha yona leswaku swi va swa ntumbuluko eka vona leswaku va navelana hi tlhelo ra rimbewu. Hikwalaho ku navela munhu wa rimbewu leri fanaka ni ra wena, xiharhi kumbe n’wana a hi swa ntumbuluko.—Varhoma 1:26, 27, 32.
Hikwalaho ka sweswo, vanhu lava landzelelaka mboyamelo wo tano wa vuxaka bya rimbewu lebyi nga riki bya ntumbuluko va tikuma va lwa ni Xikwembu. Bibele yi tamele xitsundzuxo lexi: “Khombo eka loyi a kanetaneke ni Muvumbi wakwe, onge hiloko xipetlu xa mbita xi lwisana ni swipetlu swin’wana swa mbita swa misava! Xana vumba byi nga byela muvumbi wa byona byi ku: ‘U endla yini?’” (Esaya 45:9) Kunene swi fanerile leswaku Muendli wa vanhu a nyika nkongomiso etimhakeni ta rimbewu. Nakambe, xana a swi fanelanga leswaku vanhu va landzelela nkongomiso wo tano?
U Hlayisa Xibya Xa Wena
Mutsari wa Bibele Pawulo u tirhise xifaniso lexi fanaka loko a tsundzuxa Vakreste malunghana ni ndlela leyi a va fanele va tikhoma ha yona hi tlhelo ra rimbewu. U te: “Un’wana ni un’wana wa n’wina a tiva ndlela yo lawula xibya xakwe hi ku kwetsima ni ku xiximeka, ku nga ri hi ku navela ka ku lava vuxaka bya rimbewu.” (1 Vatesalonika 4:4, 5) Pawulo u pimanise miri wa munhu ni xibya. Ku hlayisa xibya xexo swi vula ku pfumelelanisa mianakanyo ni ku navela swi fambisana ni milawu ya Xikwembu ya mahanyelo.
Ku vula ntiyiso, leswi swi nga ka swi nga olovi. Loyi a tshameke a pfinyiwa a ha ri xihlangi, loyi a nga ni vatswari kumbe vahlayisi lava nga riki xikombiso lexinene xa vununa kumbe vusati kumbe loyi a tshameke a tshamela ku vona swilo swo navetisa rimbewu a ha ri ntsongo, swi nga ha endleka a va ni swiphiqo. Xitekela, tihomoni ni ku kavanyeteka ka byongo naswona swi nga va ni xandla eku pfilunganyekeni ka mintlhaveko ya rimbewu. Hambiswiritano, swa chavelela ku tiva leswaku Muvumbi wa hina a nga pfuna ni ku seketela lava lavaka mpfuno.—Pisalema 33:20; Vaheveru 4:16.
Pfumelela Muvumbi Lonkulu A Ku Vumba
Xiphemu xa vumba xi fanele xi vekiwa exikarhi ka vhilwa ra muvumbi a nga si sungula ku vumba. Loko vhilwa leri ri ri karhi ri rhendzeleka, hi vutshila muvumbi wa tshikilela hi tintiho takwe leswaku ku huma muxaka wa nchumu lowu a wu lavaka. Emahlweni ko va hi ta vumbiwa hi va munhu la navelekaka ematihlweni ya Xikwembu vutomi bya hina byi fanele byi sekeriwa hi misinya ya nawu ni milawu ya Xikwembu. Loko hi sungula ku endla matshalatshala, Xikwembu hi rirhandzu xi sungula ku hi vumba hi vutshila hi ku tirhisa Bibele, moya wa xona wo kwetsima ni vumakwerhu bya Vukreste. Kutani munhu u sungula ku twa ni ku vona nkhathalelo wa Xikwembu evuton’wini bya yena.
Ina hi fanele hi hlakulela ku va ni ntshembo eka vutlhari bya Muvumbi, hi tshemba leswaku wa swi tiva leswi swi hi faneleke. Ntshembo lowu wu hlakuleriwa hi xikhongelo ni hi ku dyondza Bibele hi ku ti yimisela. Munhu la lwisanaka ni mintlhaveko leyi nga fanelangiki hi tlhelo ra rimbewu hi langutelo ro tano, swa koteka leswaku a lulamisiwa hi Muvumbi. Petro wo sungula 5:6, 7 yi ri: “Hikokwalaho, titsongahateni ehansi ka voko ra matimba ra Xikwembu, leswaku xi ta mi tlakusa hi nkarhi lowu faneleke; mi ri karhi mi lahlela ku vilela hinkwako ka n’wina eka xona, hikuva xa mi khathalela.”
Ku hlaya Bibele nkarhi ni nkarhi swi hi toloveta malandza yo tshembeka ya Xikwembu lama langutaneke ni ku navela ka nyama kambe ma nga helangiki matimba. Mayana ndlela leyi swikombiso leswi swi khutazaka ha yona! Hi kota ku vona ndlela leyi Pawulo a tshovekeke mbilu ha yona loko a ku: “Mina munhu wa maxangu! I mani loyi a nga ta ndzi ponisa eka miri lowu weriwaka hi rifu leri?” Hambiswiritano, u tlhele a hi kongomisa laha mpfuno wu nga kumekaka kona loko a hlamula xivutiso xa yena: “Ndzi nkhensa Xikwembu ha Yesu Kreste Hosi ya hina!”—Varhoma 7:24, 25.
Ku Kuma Matimba Yo Cinca
Nakambe hi nga havaxela moya wo kwetsima wa Xikwembu. Lawa i matimba lamakulu lama hi pfunaka ku cinca. Moya wo kwetsima wa hi pfuna ‘leswaku hi cukumeta vumunhu bya khale’ kutani hi “ambala vumunhu lebyintshwa lebyi tumbuluxiweke hi ku ya hi ku rhandza ka Xikwembu hi ku lulama ka ntiyiso ni vutshembeki.” (Vaefesa 4:22-24) Tata wa hina wa rirhandzu wa le matilweni a nga tsandzeki ku hlamula loko ku endliwa xikombelo lexi humaka embilwini xo kombela moya wo kwetsima wu hi pfuna leswaku hi cinca. Yesu wa hi tiyisekisa leswaku Tatana u ta “nyika moya lowo kwetsima hilaha ku tlurisaka swinene eka lava n’wi kombelaka.” (Luka 11:13) Hambiswiritano ku endla xikhongelo nkarhi na nkarhi i swa nkoka hi laha swi kombisiweke hi marito yakwe: “Hambetani mi kombela, kutani mi ta nyikiwa.” (Matewu 7:7) Swi ta va tano loko u ri karhi u ringeta ku lawula matimba ya ku navela ya rimbewu.
Xikwembu xi tlhela xi hi pfuna hi ku tirhisa vumakwerhu bya Vukreste bya ntiyiso, lebyi hlanganisaka vanhu va tinxaka hinkwato. Vakreste van’wana elembeni-xidzana ro sungula evandleni ra le Korinto a va wela entlaweni wa “vanhu lava hlayiseriweke swikongomelo leswi nga riki swa ntumbuluko” ni “vavanuna lava etlelaka ni vavanuna-kulobye.” Kambe va cincile. Ngati ya Kreste yi va hlantswile kutani va amukelekile ematihlweni ya Xikwembu. (1 Vakorinto 6:9-11) Ninamuntlha van’wana va fanele va endla ku cinca loku fanaka. Naswona vanhu vo tano va nga kuma nseketelo evandlheni ra Vukreste enyimpini ya vona yo lwa ni ku navela loko biha.
Xana leswi swi vula leswaku loko u va Mukreste, swo tiendlekela leswaku munhu a tshunguleka eka ku navela ko hambana-hambana kumbe eka mpfilumpfilu wa ku nga tivi leswaku u wa rimbewu rihi? A swi tano. Ku phikelela eku tirhiseni ka milawu ya Bibele swi pfune van’wana leswaku va hanya vutomi lebyinene. Hambiswiritano, Vakreste lava, hakanyingi a swi va boha ku lwa nyimpi ya siku ni siku ya ku navela loku nga riki kunene. Vanhu vo tano va tirhela Xikwembu hambiloko va ri ni “mutwa [wo fanekisela] enyameni.” (2 Vakorinto 12:7) Ntsena loko va hambeta va lwa ni mboyamelo wo endla leswo biha ni ku namarhela mahanyelo lama lulameke, Xikwembu xi va languta va ri malandza ya xona yo tshembeka naswona va basile ematihlweni ya xona. Va nga languta emahlweni enkarhini lowu taka laha vanhu hinkwavo va nga ‘ta ntshunxiwa evuhlongeni bya ku onhaka kutani va va ni ntshunxeko lowu vangamaka wa vana va Xikwembu.’—Varhoma 8:21.
Swa sweswi, hinkwavo lava rhandzaka ku tsakisa Xikwembu va fanele va khomelela emimpimanyetweni ya xona yo lulama. Vakreste va ntiyiso va hlawula ku tirhela Xikwembu—ku ri ni ku landzelela mimboyamelo ya vona ya vutianakanyi. Lava va titsongahatelaka ku rhandza ka Xikwembu emahanyelweni ya vona hinkwawo va ta hakeriwa hi ntsako lowu nga heriki.—Pisalema 128:1; Yohane 17:3.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 30]
Loko ku ta emhakeni ya rimbewu, Xikwembu xi nyikele swiletelo leswi kongomeke
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 31]
Vakreste van’wana elembeni-xidzana ro sungula evandleni ra le Korinto a va wela entlaweni wa “vanhu lava hlayiseriweke swikongomelo leswi nga riki swa ntumbuluko” ni “vavanuna lava etlelaka ni vavanuna-kulobye.” Kambe va cincile
[Xifaniso lexi nga eka tluka 32]
Ku dyondza Bibele swi pfuna ku hlakulela mahanyelo ya xiyimo lexinene