Xana Dyambu Ri Nga Voninga Njhani eXikarhi Ka Vusiku?

“XANA swi nga endleka njhani leswaku dyambu ri nga peli?” Tanihi leswi a ndzi ri murhumiwa wa evhangheli la humaka eFinland kambe a tirhaka ePapua New Guinea, a ndzi tala ku twa swivutiso swo fana ni xexo. Le tindhawini ta Titropiki, tiawara ta siku ti cinca switsongonyana n’hweti ni n’hweti. Hikwalaho, vanhu va le tindhawini ta Titropiki a va swi ehleketi ni ku swi ehleketa leswaku ku hela tin’hweti dyambu ri nga peli le Arctic. Naswona loko ndzi ringeta ku va hlamusela leswaku dyambu a ri humi hi xixika, vo tala va hlamala ngopfu.

Hikwalaho, dyambu ri voninga njhani exikarhi ka vusiku? Xiendlakalo lexi xo hlamarisa xi vangiwa hileswi lembe ni lembe loko misava yi rhendzela dyambu, yi voyamaka hi 23,5 wa tidigrisi, wu va ekule ni misava. Hikwalaho, hi ximumu le Hafini ya Misava leyi nga eN’walungwini, North Pole yi voyama yi tshinela ekusuhi ni dyambu, kasi hi xixika yi va ekule na rona. Tanihi leswi misava yi rhendzelekaka kan’we hi siku eka ndzhati lowu nga lo thwii (axis), le Arctic Circle, kan’we hi lembe—kwalomu ka June 21—dyambu a ri peli. Hilaha ku fanaka, kan’we hi lembe—kwalomu ka December 21—dyambu a ri humi, hambileswi ninhlikanhi ku vonakaka onge hiloko ku ri nimpundzu.

Entiyisweni, loko u nghenelela ngopfu en’walungwini le henhla ka Arctic Circle, ku ni masiku yo tala hi ximumu lawa eka wona dyambu ri nga peliki ni masiku yo tala hi xixika lawa eka wona ri nga humiki. Le vugimamusi (poles), ku va ni munyama tin’hweti ta tsevu, ku va ni dyambu tin’hweti ta tsevu.a

Xana vanhu lava tshamaka etindhawini ta vugimamusi va etlela njhani hi ximumu, naswona va swi kotisa ku yini ku langutana ni vusiku byo leha bya xixika? Eku sunguleni, eka mindhavuko yin’wana, vanhu a va etlela nkarhi lowu phindhekeke kambirhi hi xixika ku tlula lowu va wu etlelaka hi ximumu. Leswi se va hanyaka ximanguva lawa, a va etleli ngopfu ku fana ni le ku sunguleni. Kambe vanhu lava tshamaka eNorthland va gingiriteka ngopfu hi ximumu. “Loko dyambu xi lo hosi hi 11:00 nivusiku, a ndzi titwi ndzi lava ku etlela. Minkarhi yin’wana ndza huma ndzi ya tsema byanyi kumbe ndzi endla mintirho yin’wana,” ku vula Patrick, la tshamaka eAlaska.

Hi hala tlhelo, tin’hweti ta dyambu kumbe ta munyama ti nga ha siya munhu a lo lakahla hi ku karhala—emirini ni le mintlhavekweni. Hikwalaho, van’wana va ringeta ku sivela ku vonakala leswaku ku nga ngheni emakamareni ya vona hi ximumu naswona va voninga ngopfu hi xixika, hinkwaswo leswi va swi endlela leswaku va va ni nkarhi lowu ringaneke wo etlela ni wo tirha leswaku va nga karhali ku tlula mpimo kumbe ku tshikileleka. Kambe, hambileswi ku nga ni ku cinca, vaaki va kwalaho ni vaendzi va pfumela leswaku ku va ni dyambu exikarhi ka vusiku i xiendlakalo lexi nga rivalekiki.—Xi lo nyikeriwa.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Dayagramu/Swifaniso leswi nga eka tluka 31]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Ku voyama ka misava ku endla leswaku tindhawu ta le vugimamusi ti tshamela ku kuma dyambu hi ximumu ni munyama hi xixika (Xikombiso xi nyikeriwe le Hafini ya Misava leyi nga eN’walungwini)

Xixikana ←

● ● ● ● ●

Xixika ● ◯ ● Ximumu

● ● ● ● ● Misava yi rhendzeleka

kan’we hi siku eka

→ Ximun’wana ndzhati lowu nga lo thwii

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Swifaniso leswi kombaka dyambu exikarhi ka vusiku

[Xihlovo Xa Kona]

© Paul Souders/WorldFoto