Xana Bibele Yi Vulavula Hi Yini?
VAN’WANA va vona Bibele yi ri buku ya matimu, tanihi leswi yi tameleke rungula ra leswi humeleleke eka magidi ya malembe lama hundzeke loko Xikwembu xa ha vulavurisana ni vanhu hi ku kongoma. Van’wana va yi vona yi ri buku ya misinya ya milawu ya mahanyelo. Va vulavula hi vuavanyisi byo tlula 600 lebyi veke kona, milawu leyi khumbaka vutomi bya le kaya, mahanyelo ni vukhongeri ni leyi Xikwembu xi yi vekeleke tiko ra Israyele. Hambiswiritano, van’wana va yi teka yi ri buku-mpfuno ya timhaka ta moya leyi hlamuselaka mianakanyo ya Xikwembu.
Kahle-kahle tinhlamuselo leti hinkwato ti be kona. Bibele hi yoxe yi tihlamusela hi ndlela leyi: “Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu naswona ma pfuna ku dyondzisa, ku tshinya, ku lulamisa swilo, ku laya eku lulameni, leswaku munhu wa Xikwembu a faneleka hi ku helela, a hlomisiwa hi ku helela eka ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.” (2 Timotiya 3:16, 17) Hakunene, hinkwaswo leswi nga eRitweni ra Xikwembu—ku katsa matimu, milawu ni ndzayo ya moya—i swa risima.
Hambiswiritano, Bibele a hi nhlengeleto wa rungula leri pfunaka ntsena. Bibele i nhlavutelo yo hlawuleka ya Yehovha Xikwembu. Yi nyikela ndzayo leyi tirhaka evuton’wini bya siku ni siku leyi huhuteriweke hi Xikwembu. Nakambe yi hlamusela xikongomelo xa Yehovha hi misava ni hi vanhu, yi tlhela yi komba ndlela leyi a nga ta swi herisa ha yona swilo leswi xanisaka vanhu. Xa nkoka swinene, Bibele yi hlamusela leswaku Xikwembu xi onhiwe vito hi vomu, yi tlhela yi vula ndlela leyi xi nga ta yi tlhantlha ha yona mphikamakaneta ya vuako hinkwabyo.
Xikwembu Xi Vuriwa Muhembi Ni Mufumi Wo Biha
Bibele yi vula leswaku Xikwembu xi vumbe vanhu vo sungula ku nga Adamu na Evha, va ri ni mianakanyo ni mimiri leyi hetisekeke kutani xi va veka endhawini ya kahle ngopfu. Xi va veka ku va valanguteri va misava ni swiharhi hinkwaswo. (Genesa 1:28) Adamu na Evha, leswi a va ri vana va Xikwembu a va ri ni lunghelo ro hanya hilaha ku nga heriki emisaveni ntsena loko va yingisa Tata wa vona wa le tilweni. U va sivele nchumu wun’we ntsena. Yehovha u te: “U nga ha tidyela u eneriseka eka murhi wun’wana ni wun’wana wa ntanga. Kambe loko ku ri murhi wa ku tiva leswinene ni leswo biha u nga tshuki u wu dya hikuva siku u nga ta wu dya, u ta fa hakunene.”—Genesa 2:16, 17.
Kambe, xivumbiwa xa moya lexi eBibeleni xi vuriwaka Sathana Diyavulosi, xi va byele mavunwa xi ku: “Entiyisweni mi nga ka mi nga fi.” (Genesa 3:1-5) A nga vanga na tingana ku kaneta Xikwembu, a vula leswaku Muvumbi i muhembi a tlhela a vula nileswaku ndlela leyi A fumaka ha yona a hi yinene—a vula nileswaku munhu a nga tihanyela kahle handle ko yingisa Xikwembu. Sathana u xise Evha leswaku loko a nga yingisi Xikwembu u ta ntshunxeka a tlhela a tihanyela ku rhandza. Sathana u vule leswaku Evha u ta “fana ni Xikwembu”! Xisweswo, Sathana u hlasele vito lerinene ra Yehovha ni xikongomelo xa yena.
Bulo rero ri tise vuyelo byo vava. Entiyisweni xikongomelo xa Yehovha xo basisa vito ra yena ni ndhuma ya yena, hi yona nhloko-mhaka ya Bibele. Leswi swi katsakanyiwe kahle eka xikhongelo xa xikombiso—hakanyingi xi vitaniwa Tata wa Hina kumbe Xikhongelo xa Hosi. Yesu u dyondzise valandzeri va yena leswaku va khongela va ku: “Vito ra wena a ri kwetsimisiwe. Mfumo wa wena a wu te. Ku rhandza ka wena a ku endleke emisaveni.”—Matewu 6:9, 10.
Ndlela Leyi Xikwembu Xi Ri Basisaka Ha Yona Vito Ra Xona
Sathana u tlhontlhe timhaka ta nkoka: I mani la vuleke ntiyiso, i Yehovha kumbe Sathana? Xana Yehovha u fuma swivumbiwa swa yena hi ndlela leyinene? Xana swa fanele leswaku a langutela leswaku vanhu va n’wi yingisa? Xana vanhu a va ta tihanyela kahle hi ku tifuma? Leswaku ku hlamuleka swivutiso leswi, Yehovha u pfumelele vanhu leswaku va tifuma swa xinkarhana.
Hi byihi vuyelo bya kona? Hi mpfhuka ka mavunwa lawaya yo sungula le Edeni, matimu ya vanhu ma tele hi maxangu, leswi kombaka leswaku Sathana i muhomboloki la nga ni mavunwa, naswona mhaka ya leswaku vanhu va tifuma handle ka Xikwembu yi tise khombo ntsena. Hambiswiritano, Yehovha, hi rirhandzu ni hi vutlhari byakwe lebyi nga pimanisiwiki na nchumu, xikongomelo xa yena i ku basisa vito ra yena hi ku va a herisa swiphiqo hinkwaswo leswi sunguleke le Edeni. U ta endla tano hi ku tirhisa Mfumo wa Mesiya. Xana Mfumo wolowo i yini?
Xikwembu Xi Ta Herisa Swiphiqo Hi Ku Tirhisa Mfumo Wa Xona
Vanhu va timiliyoni va tshamela ku khongela Xikhongelo xa Hosi. Ha yini u nga anakanyisisi hi leswi xi vulaka swona? Anakanya hi marito lama nge: “Mfumo wa wena a wu te.” (Matewu 6:10) Mfumo wolowo a hi xiyimo xo karhi xa mbilu, hilaha van’wana va ehleketaka hakona. Ematshan’weni ya sweswo, hilaha rito leri nge “hosi” ri vulaka swona, i hulumendhe ya le tilweni leyi mufumi wa yona ku nga Yesu Kreste loyi a nga “Hosi ya tihosi.” (Nhlavutelo 19:13, 16; Daniyele 2:44; 7:13, 14) Bibele yi dyondzisa leswaku u ta fuma misava hinkwayo, a endla vanhu va va ni ku rhula ni ku twanana hilaha ku nga heriki a tlhela a kukula lavo homboloka hinkwavo laha misaveni. (Esaya 9:6, 7; 2 Vatesalonika 1:6-10) Hi ndlela yoleyo, Mfumo wa Xikwembu, ku nga ri hulumendhe yihi ni yihi ya vanhu wu ta hetisisa marito ya Yesu lama nge: “Mfumo wa wena a wu te . . . emisaveni.”
Yesu, leswaku a tiyisekisa ku hetiseka ka marito wolawo u nyikele hi vutomi byakwe byi va nkutsulo leswaku a kutsula vatukulu va Adamu eka xidyoho ni rifu. (Yohane 3:16; Varhoma 6:2) Hikwalaho, ehansi ka Mfumo wa Xikwembu, hinkwavo lava kombisaka ripfumelo eka xitlhavelo xa Kreste va ta vona ku herisiwa ka vuyelo bya xidyoho xa Adamu ni ku nga hetiseki ka vanhu. (Pisalema 37:11, 29) Mavabyi lama hi xanisaka ngopfu-ngopfu loko hi dyuhala a ma nge he vi kona. Hambi ku ri ntshikilelo lowu vuvabyi ni rifu swi wu tiselaka vanhu wu ta ‘hundza.’—Nhlavutelo 21:4.
Xana hi nga tiyiseka njhani leswaku Xikwembu xi ta swi hetisisa switshembiso swa xona? Hi nga tiyiseka hikuva ana se ku hetiseke vuprofeta byo tala lebyi kumekaka eBibeleni. (Vona tluka 9.) Kutani ku tshemba Bibele a hi vuphukuphuku hikuva yi sekeriwe entiyisweni naswona yi tamele vumbhoni byo tala ngopfu.—Vaheveru 11:1.
Ndzayo Ya Yona Namuntlha
Bibele yi hi nyika xisekelo lexi tiyeke xa ku va ni ntshembo hi vumundzuku, yi tlhela yi hi pfuna nileswaku hi tsakela vutomi namuntlha. Hi xikombiso, Rito ra Xikwembu ri hi nyika xitsundzuxo lexinene ngopfu etimhakeni ta vukati, vutomi bya ndyangu, vuxaka bya vanhu, ndlela yo va ni ntsako ni timhaka tin’wana to tala. Xiya swikombiso swi nga ri swingani.
◼ Rhanga u anakanya u nga si vulavula. “U kona la vulavulaka handle ko anakanya ku fana ni ku tlhava ka banga, kambe ririmi ra lavo tlhariha ra horisa.”—Swivuriso 12:18.
◼ Papalata mavondzo. “Mbilu yo rhula i vutomi bya xivumbiwa xa nyama lexi hanyaka, kambe mavondzo i ku bola ka marhambu.”—Swivuriso 14:30.
◼ Tshinya vana va wena. “Letela mufana hi ndlela leyi nga yakwe; hambiloko a kurile a nge hambuki eka yona.” “Mufana la tshikiweke a ntshunxekile u ta n’wi khomisa tingana mana wakwe.”—Swivuriso 22:6; 29:15.
◼ Rivalela. Yesu u te: “Va tsaka lava nga ni tintswalo, hikuva va ta kombiwa tintswalo.” (Matewu 5:7) Hosi Solomoni lowo tlhariha u tsarile a ku: “Rirhandzu ri funengeta ku tlula nawu hinkwako.” (Swivuriso 10:12) Loko un’wana a ku dyohele ngopfu lerova swi nga ku oloveli ku n’wi rivalela ni ku rivala hi mhaka ya kona, Bibele yi khutaza leswi: “Yana u ya andlala xihoxo xakwe erivaleni mi ri swenu.”—Matewu 18:15.
◼ Papalata ku rhandza mali. “Ku rhandza mali i rimitsu ra mixaka hinkwayo ya swilo swo biha, naswona hi ku lwela ku fikelela rirhandzu leri, van’wana . . . va titlhave hinkwako-nkwako hi switlhavi swo tala.” (1 Timotiya 6:10) Xiya leswaku Bibele yi sola “ku rhandza mali,” ku nga ri mali hi yoxe.
“Papila” Leri Humaka Eka Tata Wa Hina La Nge Tilweni
Bibele yi vulavula hi timhaka to tala. Hilaha hi swi voneke hakona, yi vulavula ngopfu hi Xikwembu ni hi xikongomelo xa xona. Kambe yi tlhela yi vulavula hi hina—vanhu—ni ndlela leyi hi nga hanyaka ha yona hi ntsako sweswi ni hilaha ku nga heriki ehansi ka Mfumo wa Xikwembu. Hi marito man’wana, Bibele yi fana ni papila leri humaka eka Yehovha, “Tata wa hina la nge matilweni.” (Matewu 6:9) Hi ku tirhisa yona, Yehovha u hi byela mianakanyo ya yena ya risima, naswona u paluxe ku rhandza ka yena ni vumunhu bya yena lebyinene.
Loko hi hlaya Bibele hi tlhela hi anakanyisisa ha yona, hi twisisa leswi Xikwembu xi nga swona. Timbilu ta hina letinene ti susumeteleka ku xi rhandza ni ku va ni vun’we. (Yakobo 4:8) Leswaku hi tiyiseka ha yona, Bibele a yi vulavuli ntsena hi matimu, vuprofeta ni hi milawu ntsena. Yi vulavula ni hi ku tiendlela vuxaka—ku nga vuxaka bya hina ni Xikwembu. Sweswo swi endla leswaku buku leyi yi va yo hlawuleka ni ya risima swinene.—1 Yohane 4:8, 16.
[Nkomiso eka tluka 19]
Nhloko-mhaka ya Bibele yi katsakanyiwe kahle hi swiga swi nga ri swingani swo sungula swa xikhongelo xa Yesu xa xikombiso.
[Bokisi/Xifaniso eka tluka 21]
NDLELA YO HLAYA BIBELE
Bibele i buku yo tsakisa ku yi hlaya. Entiyisweni timhaka leti yi ti tameleke ni tidyondzo ta mahanyelo ti dume ngopfu lerova ta tirhisiwa eka tibuku ta tindzimi to tala. Bibele yi hi pfuna ku tiva Muvumbi wa hina, Yehovha Xikwembu. Nakambe i xihlovo xo enta xa vutlhari lebyi pfunaka. Xivuriso xa Bibele xi ri: “Vutlhari i nchumu wa risima. Kuma vutlhari; naswona eka hinkwaswo leswi u swi kumaka, kuma ku twisisa.” (Swivuriso 4:7) Hi yihi ndlela yo hlaya Bibele leyi nga ta ku pfuna swinene?
Ringeta ku tivekela nkarhi wo yi hlaya loko mianakanyo ya wena yi xalamukile. U nga yi hlayi hi ku tsutsuma. Pakani ya wena ku fanele ku va ku tata mianakanyo ya wena hi leswi Xikwembu xi swi vulaka u tlhela u swi gayela. Nkarhi na nkarhi loko u heta ku hlaya, anakanyisisa hi leswi u swi hlayeke kutani u swi ringanisa ni leswi se u swi tivaka. Sweswo swi ta ku pfuna ku ya u swi twisisa swinene ni ku va ni vutlhari.—Pisalema 143:5.
Van’wana va nga ha tivutisa leswaku ‘Xana ndzi nga yi sungula kwihi ku yi hlaya?’ Kahle-kahle u nga yi sungula eku sunguleni. Kambe van’wana lava ha ku sungulaka ku yi hlaya va kuma swi olova ku sungula hi Tievhangeli—Matewu, Marka, Luka na Yohane—timhaka ta vutomi bya Yesu ni ta ku chumayela ka yena. Kutani van’wana loko va heta tievhangeli va ya eka tibuku ta swiphato swo saseka swa vutlhari—Pisalema, Swivuriso na Eklesiasta. Endzhaku ka sweswo, u ta tsakela ku hlaya leswi engeteleke eka tibuku letin’wana ta Bibele. (Vona laha hansi.) Naswona u nga tekeleli dyondzo ya mavunwa ya leswaku u fanele u hlaya leti hi ntolovelo ti vitaniwaka Testamente Leyintshwa ntsena. Tsundzuka, “Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu naswona ma pfuna.”—2 Timotiya 3:16.
Ndlela yin’wana leyi tirhaka i ku hlaya nhloko-mhaka hi nhloko-mhaka. Hi xikombiso, buku yo pfuna ku dyondza Bibele, leyi nge Xana Bibele Yi Dyondzisa Yini Hakunene? leyi tirhisiwaka hi Timbhoni ta Yehovha loko ti chumayela, yi ni swihloko swo tanihi leswi nge “Ndlela Yo Va Ni Ndyangu Lowu Tsakeke,” “Vugandzeri Lebyi Amukelekaka Eka Xikwembu” ni lexi nge “Lava Feke Va Kwihi?”—Vona bokisi leri nga eka tluka 18.
[Bokisi eka tluka 21]
KU HLAYA BIBELE HI KU YA HI TINHLOKO-MHAKA
[Nhlamuselo ya xifaniso lexi nga eka tluka 21]
Masungulo ya vutomi ni ku wela ka munhu exidyohweni Genesa
Masungulo ya tiko ra khale ra Israyele Eksoda ku ya ka Deteronoma
Timhaka ta vutomi leti tsakisaka Yoxuwa ku ya ka Estere
Swiphato ni tinsimu leti khutazaka Yobo, Pisalema, Risimu ra Solomoni
Tindlela ta vutlhari to hanya ha tona Swivuriso, Eklesiasta
Vuprofeta ni nkongomiso wa mahanyelo Esaya ku ya ka Malakiya na Nhlavutelo
Vutomi bya Yesu ni leswi a swi dyondziseke Matewu ku ya ka Yohane
Ku simekiwa ni ku hangalaka ka Vukreste Mintirho
Mapapila lama yaka emavandlheni Varhoma ku ya ka Yudha