Swilo Leswi Nga Ni Matimba Leswi Sirhelelaka Misava

LE MPFHUKENI ku ni khombo hikuva mahiselo ya kona ma dlaya naswona ku ni swiribyana leswi nga ni khombo. Kambe pulanete ya hina a yi hlaseriwi hi swilo sweswo. Ha yini? Hikuva misava yi sirheleriwile hi swisirhelelo leswi hlamarisaka, ku nga matimba lamakulu ya maginete ni xibakabaka lexi endliweke hi ndlela yo hlawuleka.

Matimba ya maginete ya misava ma huma le ndzeni-ndzeni ka pulanete leyi ma famba ma ya fika le mpfhukeni, laha ma fikaka ma endla xisirhelelo lexi nga vonakiki lexi vuriwaka magnetosphere (lexi kombisiweke exineneni). Matimba lawa ma hi sirhelela eka matimba lamakulu ya miseve ya timboni leti nga le mpfhukeni ni le ka makhombo lama humaka edyambyini. Makhombo wolawo ma katsa moya lowu humaka edyambyini, lowu tshamelaka ku humesa tiprotoni ni tielektroni; ku buluka loku humaka edyambyini loku vangaka ku buluka ka tibomo ta tibiliyoni ta hayidrojini hi timinete ti nga ri tingani; naswona xiphemu xa le handle xa dyambu xi humesa ku hisa lokukulu loku bulusaka tibiliyoni ta tithani ta swilo leswi humaka eka xiphemu xa le handle xa dyambu swi ya empfhukeni. Ku buluka loku humaka edyambyini ni swilo leswi humaka eka xiphemu xa le handle xa dyambu swi humesa timboni ta mivalavala leti vonakaka ehenhla ka xibakabaka ekusuhi ni xiphemu xa le n’walungwini ni xa le dzongeni xa misava lexi nga ni maginete (leti kombisiweke ehansi exineneni).

Xibakabaka xa misava na xona xa yi sirhelela. Xiphemu xa le handle xa xibakabaka lexi vuriwaka stratosphere, xi na okisijini leyi vuriwaka ozoni, leyi tswongaka kwalomu ka 99 wa tiphesente ta ku hisa loku nga vaka ni khombo enhlongeni. Hikwalaho, ozoni yi sirhelela swilo swo tala leswi hanyaka, ku katsa ni vanhu ni swimilana ni swihadyana swa le matini, eka ku hisa loku nga ni khombo. Lexi tsakisaka, mpimo wa ozoni a wu tshami wu ri karhi wu fana minkarhi hinkwayo kambe wu cinca hi ku ya hi leswaku ku hisa loku nga ni khombo ku kule ku fikela kwihi, leswi endlaka leswaku ozoni yi kota ku sirhelela misava.

Xibakabaka xi tlhela xi hi sirhelela eka swiribyana leswi nga ni khombo swa timiliyoni leswi waka siku ni siku ku suka empfhukeni, leswi hambanaka hi vukulu ku suka eka leswitsongo ngopfu ku ya fika eka leswikulu. Nkateko wa kona, swo tala swa swiribyana leswi swi tshwa swa ha ri exibakabakeni, kutani swi humesa ku vonakala lokukulu.

Swilo leswi sirhelelaka misava a swi ku siveli ku hisa ko tanihi miseve ya dyambu ni ku voninga ka rona, loku nga ka nkoka eka swilo leswi hanyaka. Xibakabaka xi pfuna ku hangalasa ku hisa emisaveni hinkwayo, naswona nivusiku xi tirha tanihi nkumba, xi endla leswaku ku hisa ku nga heli hi ku hatlisa.

Entiyisweni xibakabaka ni matimba ya maginete ya misava swi tumbuluxiwe hi ndlela yo hlamarisa lerova nisweswi a swi si twisisiwa kahle leswaku swi tirha njhani. Ku nga ha vuriwa leswi fanaka malunghana ni swilo swin’wana swo hlamarisa leswi nga kona emisaveni, ku nga mati yo tala lama nga kona.