Tirhisa Mali Ya Wena Hi Vutlhari
HAKANYINGI ku vuriwa leswaku xivuriso lexi nge “Mali i rimitsu ra swilo hinkwaswo swo homboloka,” xi huma eBibeleni. Kahle-kahle Bibele yi ri: “Ku rhandza ngopfu mali i rimitsu ra leswo biha hinkwaswo.” (1 Timotiya 6:10, Bibele—Mahungu Lamanene) Vanhu van’wana va sungule ku rhandza mali naswona va tinyiketele swinene eku hlengeleteni ka rifuwo. Van’wana va sungule ku lawuriwa hi mali naswona sweswo swi va vangele swiphiqo leswikulu. Hambiswiritano, loko mali yi tirhisiwa hi ndlela leyinene yi nga pfuna swinene. Bibele yi pfumelelana na yona mhaka ya leswaku “mali yi tlhantlha swiphiqo swo tala.”—Eklesiasta 10:19, Holy Bible—Easy-to-Read Version.
Hambileswi Bibele yi nga vuliki leswaku yi bula hi timhaka ta mali, yi ni ndzayo leyi tirhaka leyi nga ku pfunaka leswaku u tirhisa mali hi vutlhari. Hakanyingi vatsundzuxi va swa timali va ringanyeta magoza ya ntlhanu lama landzelaka, naswona ma fambisana ni milawu leyi kongomisaka leyi tsariweke khale eBibeleni.
Tivekele mali. Bibele yi kombisa leswaku Vaisrayele va khale a va dyondzisiwe nkoka wa ku tivekela mali. A va byeriwe leswaku va tivekela vukhume etlhelo lembe ni lembe leswaku va byi tirhisa loko va ya eminkhubyeni ya tiko ya lembe na lembe. (Deteronoma 14:22-27) Muapostola Pawulo na yena u khutaze Vakreste vo sungula leswaku va tivekela mali vhiki na vhiki leswaku va ta nyikela ha yona leswaku yi pfuna vapfumeri-kulobye lava pfumalaka. (1 Vakorinto 16:1, 2) Vatsundzuxi vo tala va swa timali va khutaza vanhu ku tivekela mali. Tiyiseka leswaku ku tivekela mali i mhaka ya nkoka swinene. Loko wa ha ku hola, namba u hoxa mali leyi u lavaka ku yi veka ebangi kumbe u yi veka endhawini yin’wana leyi hlayisekeke. Sweswo swi ta ku pfuna leswaku u nga tirhisi mali leyi a wu lava ku tivekela yona.
Tirhisa mali ya wena hi vutlhari. Leyi hi yona ntsena ndlela leyi tirhaka yo kota ku xiyisisa, ku lawula kumbe ku hunguta ndlela leyi u tirhisaka mali ha yona. Ku hlela hi ndlela leyinene swi ta endla leswaku u vona laha mali ya wena yi helelaka kona, naswona swi nga ku pfuna leswaku u kota ku endla swilo leswi u lavaka ku swi endla hi mali ya wena. U fanele u tiva leswaku u hola mali muni kutani u nga yi tirhisi hinkwayo. Dyondza ku hambanisa swilo leswi u swi pfumalaka hakunene ni leswi u ngo swi lava. Malunghana ni mhaka yoleyo, Yesu hi vutlhari u khutaze vayingiseri va yena ku “hlayela ntsengo” loko va nga si sungula ntirho wo karhi. (Luka 14:28) Bibele yi hi tsundzuxa leswaku hi nga tipeti eswikweletini swi nga fanelanga.—Swivuriso 22:7.
Hlela ndlela leyi u nga ta tirhisa mali ya wena ha yona. Swi kambisise hi vukheta swilo leswi u nga ta swi lava enkarhini lowu taka. Hi xikombiso, loko u lava ku xava yindlu ku nga va xiboho lexinene ku lomba mali leyi ringaneke. Hilaha ku fanaka, wanuna la nga ni ndyangu a nga ha vona swi fanerile ku hakela mali ya ndzindza-khombo wa loko ko tshuka ku fe vanhu vo karhi endyangwini, loko vo vabya, va lamala kumbe a hakela timali tin’wana ta ndzindza-khombo leswaku a sirhelela ndyangu wa yena. Ku kambisisa swilo leswi u nga ta swi lava enkarhini lowu taka swi nga ha katsa ku hlela ndlela leyi u nga ta tirhisa mali ya wena ha yona loko se u hume penceni. Swivuriso 21:5 yi hi tsundzuxa leswaku “makungu ya lava va gingiritekaka ma endla leswi pfunaka.”
Dyondza tindlela to hlayisa mali. Tihlayisele mali hi ku dyondza mintirho yo karhi u tlhela u khathalela rihanyo ra wena. Swilo sweswo swi ta ku vuyerisa. Tshama u ri karhi u dyondza swo karhi. Bibele yi teka “vutlhari lebyi pfunaka ni vuswikoti byo ehleketa” byi ri bya nkoka swinene, naswona yi hi khutaza ku ya emahlweni hi byi hlakulela.—Swivuriso 3:21, 22; Eklesiasta 10:10.
U nga lawuriwi hi mali. Minkambisiso yo tala yi kombise leswaku vanhu lava khathalaka swinene hi vanhu van’wana ku tlula mali va tsakile. Van’wana va pfumela ku lawuriwa hi makwanga. Njhani? Loko se va kume leswi a va swi pfumala, va sungula ku hlongorisa rifuwo. Kambe, loko se munhu a kume swakudya, swiambalo ni ndhawu yo tshama eka yona, xana wa ha pfumala yini? A swi hlamarisi leswi mutsari wa Bibele la boxiweke eku sunguleni ka xihloko lexi na yena a tsaleke a ku: “Loko hi ri ni swakudya ni swifunengeto, hi ta eneriseka hi swilo leswi.” (1 Timotiya 6:8) Ku hlakulela ku eneriseka swi hi endla leswaku hi nga rhandzi mali naswona a hi nge vi na swona swiphiqo hinkwaswo leswi fambisanaka ni ku rhandza mali.
Ku rhandza mali hakunene i rimitsu ra swilo swo tala swo homboloka. Mali yi ta ku lawula loko u yi pfumelela. Hambiswiritano, loko u tirhisa mali hi vutlhari yi nga endla leswaku u kota ku endla swilo swa nkoka swinene evuton’wini, swo tanihi ku va ni vuxaka lebyikulu ni ndyangu wa wena, vanghana va wena ni Xikwembu. Nilokoswiritano, emisaveni leyi swi tikomba swi nga koteki leswaku munhu a nga vileli hi mali. Xana mali yi ta tshama yi ri karhi yi vangela vanhu ku vilela? Xana ku ni ntshembo wa leswaku vusweti byi ta hela? Xihloko xo hetelela eka nxaxamelo lowu xi ta hlamula swivutiso leswi.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 5]
U fanele u tiva leswaku u hola mali muni kutani u nga yi tirhisi hinkwayo
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 5]
Dyondza ku hambanisa swilo leswi u swi pfumalaka hakunene ni leswi u ngo swi lava
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 6]
Loko se munhu a kume swakudya, swiambalo ni ndhawu yo tshama eka yona, xana wa ha pfumala yini?
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 7]
DYONDZISA VANA VA WENA KU TIRHISA MALI HI VUTLHARI
Tanihi leswi vanhu vo tala lavakulu va nga ni swiphiqo swa timali namuntlha, vanhu lava nga ni vutshila eku tirhiseni ka mali va khutaza vatswari leswaku va dyondzisa vana va vona matirhiselo ya mali, naswona va fanele va sungula ku va dyondzisa va ha ri vatsongo. Loko wo vutisa vana vo tala leswaku mali yi huma kwihi, va nga ha ku, “eka Tatana” kumbe “ebangi.” Loko wo dyondzisa vana va wena ndlela leyi mali yi faneleke yi tirhisiwa ha yona—ndlela yo hambanisa swilo swa nkoka eka leswi nga riki swa nkoka, ndlela yo hlayisa mali ni ndlela yo tivekela mali—u nga ha va pfuna leswaku va papalata ku tipeta eswikweletini ni ku va mahlonga ya mali. Hi leswi swiringanyeto swi nga ri swingani.
1. Veka xikombiso lexinene. Vana va wena va ta tekelela leswi u swi endlaka ku tlula leswi u va byelaka swona.
2. Vula leswaku ku ta tirhisiwa mali muni. Bula na vona leswaku wena na vona mi nga tirhisa mali muni. Dyondza ku ala naswona u nga cinci.
3. Va pfumelele leswaku va endla swiboho swo tirhisa mali. Loko va nyikiwa mali kumbe va yi hola entirhweni, va nyike swiringanyeto swa ndlela leyi va nga yi tirhisaka ha yona. Kutani va pfumelele ku endla swiboho swo karhi.
4. Va dyondzise ku avelana ni van’wana. Khutaza vana va wena ku avela van’wana leswi va nga na swona swin’we ni leswaku nkarhi ni nkarhi va veka mali yo karhi etlhelo leswaku va ta seketela ntirho wa Xikwembu ha yona.