Xiphepherhele Lexi Pfumelelanaka Ni Leswi Tsariweke EBibeleni — Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE

Xiphepherhele Lexi Pfumelelanaka Ni Leswi Tsariweke EBibeleni

◼ Hi va-1870 ku yimburiwe xiphepherhele xa vumba lexi nga leha tisentimitara ta 5,5 ekusuhi ni doroba ra Baghdad ra manguva lawa le Iraq. Hi 2007, Michael Jursa, profesa wa le Yunivhesiti ya le Vienna, eAustria, u hlangane ni xiphepherhele lexi, loko a endla ndzavisiso eMuziyamu ya le Britain. Jursa u vone vito leri nge Nebo-Sasekimi (Nabu-sharrussu-ukin, ri tsariwe hi Xibabilona) ra mutirhela-mfumo wa le Babilona leri ri boxiweke eBibeleni eka Yeremiya 39:3.a

Nebo-sasekimi a a ri un’wana wa tindhuna ta Hosi Nebukadnetsara loko ku lovisiwa Yerusalema hi 607 B.C.E. naswona hi ku ya hi xiphepherhele lexi, u vuriwa “mutsheniwa lonkulu.” Ku tlula kwalaho, xithopo lexi nge mutsheniwa lonkulu a xi nyikiwa munhu un’we, leswi tiyisekisaka leswaku Sasekimi loyi ku vulavuriwaka ha yena, hi yena loyi ku vulavuriwaka ha yena eBibeleni.

Xiphepherhele lexi xi vulavula hi ku tisiwa ka nsuku hi Nebo-sasekimi etempeleni ya Marduk, kumbe Merodaka, xikwembu lexikulu xa Babilona, loyi vito rakwe ri nga kona eBibeleni. (Yeremiya 50:2) Xiphepherhele lexi xi tsariwe siku ra vu-18, n’hweti ya vu-11 ni lembe ra vu-10 ra ku fuma ka Nebukadnetsara. Hambiswiritano, ku tisiwa ka nsuku eYerusalema a swi fambisani helo ni ku lovisiwa ka muti wolowo, loku nga endleka endzhaku ka malembe yo hlayanyana. (2 Tihosi 25:8-10, 13-15) Profesa Jursa u vula leswaku nilokoswiritano, “swa hlamarisa ku kuma nchumu wo fana ni xiphepherhele lexi, lexi eka xona ku nga ni vito ra munhu loyi ku vulavuriwaka ha yena eBibeleni, loyi siku ni siku a yisaka ndzuvo etempeleni ya le Babilona ku tlhela ku vulavuriwa hi siku ro karhi.” Phepha-hungu rin’wana ra le Britain ri vula leswaku leswi xiphepherhele lexi xi tekiwaka tanihi swin’wana swa swilo swa nkoka swinene leswi tshameke swi yimburiwa eka vuyimburi bya manguva lawa bya swilo swa le Bibeleni, xi “seketela mhaka ya leswaku tibuku ta matimu ta Testamente ya Khale, ti sekeriwe entiyisweni.”—Telegraph.

Hambiswiritano, ku tshembeka ka leswi nga tsariwa eBibeleni a swi titsheganga hi swilo leswi yimburiweke. Vumbhoni lebyi nga ni matimba swinene byi kumeka eBibeleni hi yoxe, ngopfu-ngopfu eka vuprofeta bya yona. (2 Petro 1:21) Hi xikombiso, Yehovha Xikwembu hi ku tirhisa muprofeta Esaya u vule leswaku xuma hinkwaxo lexi nga eYerusalema a xi ta ‘rhwariwa xi yisiwa eBabilona,’ ka ha sele malembe ya 100 leswaku vuprofeta byebyo byi hetiseka. (Esaya 39:6, 7) Nakambe hi ku tirhisa muprofeta Yeremiya, Xikwembu xi profete xi ku: ‘Ndzi ta nyikela swilo hinkwaswo leswi hlayisiweke swa muti wa Yerusalema ni hinkwaswo leswi wu swi humesaka evokweni ra valala va vona. Kunene va ta swi phanga, va swi teka, va swi yisa eBabilona.’—Yeremiya 20:4, 5.

Nebo-sasekimi a a ri un’wana wa valala volavo naswona u swi vone hi mahlo loko vuprofeta byebyo bya Bibele byi hetiseka. Ku nga khathariseki leswaku a a swi tiva kumbe a nga swi tivi, u hoxe xandla eku hetisekeni ka vuprofeta byebyo.

[Nhlamuselo ya le hansi]

a Eka Yeremiya 39:3, Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa byi hlayeka hi ndlela leyi: “Samigara-nebo, Sasekimi, Rabusarisi,” endzhaku ka mahikahatelo eka matsalwa ya Vamasorete ya Xiheveru. Kambe xitatisi xa Xiheveru xi nga hundzuluxeriwa xi va: “Samigara, Nebo-sasekimi lowa Murabusarisi [kumbe, Mutirhela-mfumo la Tlakukeke wa le Hubyeni],” leswi pfumelelanaka ni tinhlanga ta xiphepherhele.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 11]