Ndzi Baleke eTindhawini Leti Vanhu A Va Dlayeteriwa Eka Tona Kutani Ndzi Ya Kuma Vutomi

Hi ku vula ka Sam Tan

Mina ni ndyangu wa ka hina ni vanhu van’wana va kwalomu ka 2 000 va le Cambodia hi hetelele hi fike enambyeni lowu nga ndzilakano wa Thailand. Hi swi kotile ku khandziya hinkwerhu eka xin’wana xa swikepe leswitsongo leswi yisaka vanhu endhawini leyi hlayisekeke. Loko xikepe xo hetelela xi suka, ku humelele masocha ya Khmer Rouge kutani ma sungula ku hi balesela.

HI TE hefu, loko hinkwerhu hi fika hi hlayisekile eThailand. Vanhu hinkwavo a va tsakile handle ka hina, hikuva tatana na malume a va tlhakisiwe hi masocha eka tin’hweti ti nga ri tingani leti nga hundza. Manana u lo titshamela ehansi ivi a sungula ku rila. Kambe loko ndzi nga si mi hlamusela mhaka leyi, mi nge ndzi rhanga hi ku hlamusela ndlela leyi ndzi kurisiweke ha yona.

Loko Ndza Ha Ri Ntsongo, A Ndzi Ri Mubudha

Ndzi velekiwe hi 1960 le Cambodia naswona eka hina hi vana vanharhu. Loko ndzi ri na malembe ya kaye mina ni vatswari va mina hi hlele leswaku ndzi ya sungula ku tirha etempeleni ya Mabudha, ku nga nchumu lowu a wu tolovelekile eka vafana. Nghwendza a yi nghena entirhweni wa yona kwalomu ka awara ya tsevu nimixo, ivi yi suka etempeleni yi famba hi yindlu ni yindlu yi kombela swakudya. A swi ndzi tikela ku kombela swakudya eka vini van’wana va miti hikuva a va dya rikoko ra xilondza. Endzhaku ka sweswo, hina tinghwendza letitsongo a hi sweka swakudya kutani hi phamela tinghwendza letikulu. A hi dya loko hi hete ku ti phamela.

Hi awara ya tsevu nimadyambu, tinghwendza letikulu a ti hlengeletana ti khongela, ti tirhisa ririmi leri loko va ri kona lava ri twisisaka, a va nga talanga. Endzhaku ka malembe mambirhi, ndzi ve nghwendza leyitsongo naswona ndzi endle mintirho yin’wana leyi endliwaka hi tinghwendza letikulu. Nakambe ndzi pfumeleriwe ku khongela na tona. Eka malembe hinkwawo lama hundzeke a ndzi anakanya leswaku a ku na vukhongeri byin’wana handle ka Vubudha emisaveni hinkwayo.

Ndzi Baleka eCambodia

A ndzi nga swi rhandzi ku tirha etempeleni kutani ndzi tlhelele ekaya ndzi ri ni malembe ya 14. Endzhakunyana ka sweswo, murhangeri wa vandla ra politiki loyi a vuriwaka Pol Pot u sungule ku fuma. Vandla rakwe ra Khmer Rouge, leri fumeke ku sukela hi 1975 ku ya eka 1979, ri sindzise vanhu hinkwavo lava a va tshama emadorobeni ku ya ematiko-xikaya leswaku tiko ra Cambodia ri ta fumiwa hi Makhomunisi. Ndyangu wa ka hina na wona wu rhurhisiwile. Hi ku famba ka nkarhi, masocha ya Pol Pot ma tlhakise tatana na malume. A ha ha tlhelanga hi va vona. Entiyisweni, hi nkarhi wa ku fuma ka Khmer Rouge, vanhu va le Cambodia va kwalomu ka 1,7 wa timiliyoni va dlayiwile etindhawini leti vanhu a va dlayiwa eka tona kumbe va fa hikwalaho ko tirhisiwa ngopfu, va dlawa hi vuvabyi kumbe ku sika.

Swiyimo leswi swi endle leswaku hina vanhu va 2 000 lava boxiweke eku sunguleni hi teka riendzo ra masiku manharhu leri nga ni khombo hi famba etindhawini leti nga ni tintshava hi ya endzilakaneni wa Thailand. Hinkwerhu hi fike hi hlayisekile ku katsa ni n’wana wa mufana loyi a velekeriweke eriendzweni ra hina. Vo tala va hina a hi teke mali kambe hi hetelele hi yi cukumetile hikwalaho ka leswi mali ya le Cambodia a yi nga tirhi eThailand hi nkarhi wolowo.

Loko Hi Ri eThailand

Ndyangu wa ka hina wu fike wu tshama ni maxaka eThailand, naswona mina ndzi kume ntirho wo phasa tinhlampfi. Xikepe xa hina a xi tala ku famba xi ya fika ni le lwandle ra le Cambodia, laha a ku ri ni tinhlampfi to tala xikan’we ni swikepe swo rindza swa vandla ra Khmer Rouge. Loko a hi lo kumiwa a hi ta va hi tekeriwe xikepe xa hina ni ku dlayiwa. Entiyisweni hi pone kambirhi ri ahlamile. Hambiswiritano, van’wana a va ponanga, ku katsa ni muakelani wa mina, loyi a khomiweke ivi a tsemiwa nhloko. Hambileswi rifu rakwe ri ndzi karhateke, ndzi hambete ndzi tirha ku phasa tinhlampfi eribuweni ra le Cambodia, hikuva loko a ndzi nga tirhanga ku phasa tinhlampfi kwalaho ndyangu wa ka hina a wu ta va wu file hikwalaho ko sika.

Leswi a ndzi fanele ku tiwundla xikan’we ni ndyangu wa ka hina, ndzi endle xiboho xo ya ekampeni ya vahlapfa le Thailand laha ndzi fikeke ndzi endla xikombelo xo rhurhela etikweni rin’wana naswona loko ndzi ri kwalaho a a ndzi rhumela ndyangu wa ka hina mali. Loko ndzi byela maxaka ya mina hi mhaka leyi, a ma nga lavi no twa nchumu. Kambe mina a ndzi tiyimiserile ku endla leswi ndzi swi lavaka.

Vaendzi lava vulavulaka Xinghezi lava ndzi hlanganeke na vona ekampeni yoleyo, va vule leswaku i Vakreste. Sweswo swi endle leswaku ndzi xiya leswaku a ku ri na vukhongeri byin’wana handle ka Vubudha. Munghana wa mina lontshwa a ku ri Teng Hann naswona ndzi sungule ku tolovelana ni vanhu lava a va tivula Vakreste lava hi kombeke Bibele ni ku hi nyika swakudya. Ndzi tshame ekampeni yoleyo ku ringana lembe ivi ndzi endla xikombelo xo rhurhela eNew Zealand.

Ndzi Sungula Vutomi Lebyintshwa eNew Zealand

Xikombelo xa mina xi amukeriwe hi May 1979, naswona endzhakunyana ka sweswo ndzi yisiwe ekampeni ya vahlapfa ya le Auckland. Munhu un’wana loyi a nga ni malwandla u ndzi pfunile leswaku ndzi kota ku ya tirha efemeni yin’wana edorobeni ra Wellington. Loko ndzi ri kwalaho, ndzi tirhe hi matimba naswona ndzi rhumele mali ekaya hilaha ndzi tshembiseke hakona.

Leswi a ndzi lava ku dyondza hi ta Vukreste, ndzi sungule ku ya etikerekeni timbirhi ta Protestente. Hambiswiritano, a ku nga dyondzisiwi timhaka to tala ta le Bibeleni. Leswi a ndzi lava ku khongela hi ndlela leyi amukelekaka, munghana wa mina u ndzi dyondzise Xikhongelo xa Hosi. (Matewu 6:9-13) Kambe a nga kona loyi a hlamuseleke leswi xikhongelo xexo xi vulaka swona. Hilaha a ndzi khongela hakona loko ndza ha ri Mubudha, a ndzi vula marito hi ku phindha-phindha kambe ndzi nga swi twisisi leswi a ndzi swi vula.

Vukati Lebyi Nga Ni Swiphiqo

Ndzi teke nsati hi 1981. Endzhaku ka lembe, mina na nkatanga hi khuvuriwile hi ku phuphuteriwa mati enhlokweni hi mufundhisi. Hi nkarhi wolowo a ndzi tirha mintirho yimbirhi, ndzi ri ni yindlu yo xonga ni ku hanya vutomi bya vulovolovo, ku nga swilo leswi a ndzi nga si tshama ndzi va na swona eCambodia. Kambe a ndzi nga tsakanga. Vukati bya hina byi sungule ku va ni swiphiqo, naswona ku ya ka hina ekerekeni a swi tikomba swi nga hi pfuni nchumu. Ni mahanyelo ya mina a ma hundzukanga hikuva a ndzi gembula, ndzi dzaha, ndzi ri xindzendzele naswona a ndzi rhandza ngopfu vavasati. Hambiswiritano, ripfalo ra mina a ri ndzi kingindza, naswona ndzi sungule ku kanakana loko ndzi ta faneleka ku ya etilweni laha ndzi byeriweke leswaku vanhu hinkwavo lavanene va ya kona loko va fa.

Hi 1987 ndzi nyike manana na sesi wa mina mali leswaku va ta eNew Zealand, naswona va tshame na hina swa xinkarhana. Loko va famba ndzi fambe na vona hi ri vanharhu hi ya le Auckland.

Ndzi Hetelele Ndzi Dyondze Bibele

Loko ndzi suka ekaya ra munghana wa mina ndzi hlangane ni vavanuna vambirhi lava a va nghena hi yindlu ni yindlu. Un’wana wa vona a ku ri Bill, u ndzi vutise a ku, “Xana u ehleketa leswaku u ta ya kwihi loko u fa?” Ndzi hlamule ndzi ku, “Ndzi ya etilweni.” U ndzi hlamule hi ku ya hi Bibele leswaku lava yaka etilweni hi lava 144 000 ntsena, lava nga ta fuma misava tanihi tihosi. U tlhele a ndzi byela leswaku emisaveni ku ta tshama vanhu va timiliyoni lava chavaka Xikwembu nileswaku yi ta hundzuriwa yi va paradeyisi. (Nhlavutelo 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3, 4) Dyondzo yoleyo yi sungule ku ndzi hlundzukisa hikuva a yi kanetana ni leswi ndzi dyondzisiweke swona eku sunguleni. Hambiswiritano, lexi a xi ndzi tsakisa a ku ri ndlela leyi vavanuna volavo va yi tivaka ha yona Bibele ni ndlela leyi a va ri ni ku rhula ha yona. Entiyisweni, ndzi tisorile hileswi ndzi nga va vutisangiki leswaku va nghena kereke yihi.

Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani, ndzi endzele munghana wa mina, loyi vana va yena a va ri karhi va dyondza Bibele na Dick na Stephanie lava nga mpatswa. A va dyondza broxara leyi nge Tsakela Vutomi eMisaveni Hi Masiku! Ndzi sungule ku yi hlaya naswona ndzi kume leswaku leswi tsariweke eka yona swa twisiseka. Ndzi tlhele ndzi kuma leswaku mpatswa wolowo a wu ri Timbhoni ta Yehovha. Kutani ndzi swi xiyile leswaku vavanuna lavaya vambirhi ndza ha ku hlanganaka na vona a va ri Timbhoni, hikuva leswi va swi vuleke a swi fambisana ni leswi vuriwaka eka broxara yoleyo.

Leswi a ndzi tiyimisele ku dyondza swo tala, ndzi rhambe Dick na Stephanie ekaya ra mina, laha ndzi va vutiseke swivutiso swo tala malunghana ni Bibele. Endzhaku ka sweswo, Stephanie u ndzi vutisile loko ndzi ri tiva vito ra Xikwembu. U ndzi kombe Pisalema 83:18 leyi nge: “Leswaku vanhu va ta swi tiva leswaku wena loyi vito ra wena u nga Yehovha, wena u ri wexe u La nge Henhla-henhla emisaveni hinkwayo.” Ndzimana yoleyo yi khumbe mbilu ya mina, naswona ndzi sungule ku dyondza Bibele nkarhi na nkarhi. Nhwanyana la vuriwaka La, loyi a vulavulaka Xilao, loyi a ndzi tshama na yena, u hlanganyele na mina eka dyondzo yoleyo. Hi nkarhi wolowo, ndzi tlhele ndzi nyika buti wa mina na nsati wakwe mali leswaku va ta eNew Zealand. Loko se va tile, na vona va sungule ku dyondza Bibele ni Timbhoni.

Swi nga si ya kwihi, mina na La hi boheke ku tshika ku dyondza, hikwalaho ka leswi hi rhurheke hi ya tirha eAustralia. Hambileswi mianakanyo ya hina a yi dzike eku endleni ka mali yo tala, hi sungule ku tsundzuka tidyondzo leti a hi ti dyondza ta le Bibeleni. Kutani siku rin’wana nivusiku hi khongele eka Yehovha swi huma embilwini leswaku a hi hlanganisa ni vanhu va yena.

Xikhongelo Xa Hina Xi Hlamuriwa

Endzhaku ka masiku yo hlaya, loko ndzi vuya eswitolo ndzi kume Timbhoni timbirhi enyangweni wa yindlu ya mina. Ndzi nkhense Yehovha hi mbilu, naswona mina na La hi tlhele hi sungula ku dyondza Bibele. Hi tlhele hi sungula ku ya eminhlanganweni ya Vukreste eHolweni ya Mfumo ya kwalaho. Hambiswiritano, ndzi hatle ndzi swi xiya leswaku loko ndzi lava ku tsakisa Xikwembu ndzi fanele ku cinca vumunhu bya mina. Eku heteleleni, ndzi tshike mikhuva ya mina yo biha naswona ndzi tsemete misisi ya mina yo leha. Vanghana va mina va khale a va ndzi hlekula, kambe ndzi swi kotile ku tikhoma. Ndzi boheke ku tlhela ndzi lulamisa xiyimo xa vukati bya mina, hikuva mina na La a hi nga tekananga, naswona mina na nsati wa mina a hi nga dlayanga vukati hi ku ya nawu. Kutani hi 1990, mina na La hi tlhelele eNew Zealand.

Hi ku hatlisa hi bele Dick na Stephanie riqingho. Stephanie u hlamule a ku: “Sam, a ndzi anakanya leswaku a hi nge he hlangani na n’wina!” Hi tlhele hi sungula ku dyondza Bibele na vona, naswona hi ku hatlisa loko timhaka ta mina to dlaya vukati ti herile, mina na La hi tekanile hi ri ni ripfalo lerinene eka Xikwembu. Hi hambete hi tshama eNew Zealand, ku nga laha hi khuvuriweke hi ri kona hi kombisa ku tinyiketela ka hina eka Xikwembu. Leswi a ndzi hisekela ku byela van’wana leswi ndzi swi dyondzeke, ndzi ve ni lunghelo ro dyondza Bibele ni vanhu vo hlaya va le Cambodia ni va le Thailand lava tshamaka eAuckland swin’we ni lava tshamaka ekusuhi.

Hi Tlhelela eAustralia

Hi May 1996, mina na La hi tlhelele eAustralia naswona hi tshame eCairns, leri nga en’walungwini wa xifundzha xa Queensland. Kwalaho ndzi ve ni lunghelo ro rhangela entirhweni wo chumayela exikarhi ka vanhu lava vulavulaka Xicambodia, Xilao ni Xithai va le ndhawini yoleyo.

A ndzi nge swi koti ku nkhensa Yehovha hilaha ku eneleke, hikwalaho ka mikateko leyi a ndzi nyikeke yona ku katsa ni nsati wa mina lonene ni vana va hina vanharhu va vafana ku nga Daniel, Michael na Benjamin. Nakambe ndzi nkhensa swinene leswi manana, sesi, buti, mana wa nsati wa mina ni munghana wa mina Teng Hann wa le kampeni ya le Thailand va amukeleke ntiyiso wa le Bibeleni. Mina ni ndyangu wa mina ha ha ri ni gome ro lahlekeriwa hi tatana na malume, kambe a hi nge vi na gome hilaha ku nga heriki. Ha swi tiva leswaku loko Xikwembu xi pfuxa lava feke xi ta herisa vuhomboloki hinkwabyo lerova swilo swo tano “a swi nge tsundzukiwi, hambi embilwini a swi nge ti.”—Esaya 65:17; Mintirho 24:15.

Endzhaku ka malembe ma nga ri mangani lama hundzeke enhlengeletanweni ya Timbhoni ta Yehovha, ndzi vone munhu un’wana loyi ndzi n’wi tivaka. A ku ri Bill, loyi a tshameke a ndzi endzela eka malembe yo tala lama hundzeke. Ndzi n’wi vutise ndzi ku, “Xana wa ha ndzi tsundzuka?”

U ndzi hlamule a ku: “Ina, ndzi hlangane na wena eNew Zealand eka malembe lama hundzeke naswona ndzi ku byele leswaku hi lava 144 000 ntsena lava yaka etilweni.” Hambileswi se a ku hundze malembe yo tala, Bill a a nga ndzi rivalanga. Hi vukarhanile ivi hi chumbutelana ta khale, tanihi hileswi se hi nga vamakwerhu.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 21]

Background: AFP/Getty Images