Vutshila Byo Endla Kofi Leyi Vuriwaka Espresso

Kofi i swakunwa swin’wana leswi rhandziwaka swinene emisaveni hikuva lembe na lembe ku nwiwa tikhapu ta madzana ya timiliyoni.

MAGAZINI wun’wana wu vula leswaku eka vanhu van’wana lava rhandzaka kofi, espresso leyi endliweke kahle i “kofi leyinene ngopfu hikuva ndlela yo hlawuleka leyi yi endliweke ha yona yi humesa nun’hwelo lowunene wa tinyawa leti yi endliweke ha tona.” (Scientific American) Loko yi endliwa, mati yo hisa ma hundza laha ku nga ni mapa lama silekeke kahle ya tinyawa ta kofi.

Munhu un’wana la nga ni vutshila eka bindzu ra ku endla kofi u byele Xalamuka! a ku: “Vanhu va rhandza ku nwa tikofi to hambana-hambana leti endliweke hi ndlela leyi naswona va lava ku tiendlela kofi yo nandziha swinene ku fana ni leyi emakaya ya vona.” Sweswi vanhu va swi kota ku tiendlela kofi leyi hi ku tirhisa michini leyi endleriweke ku tirhisiwa emakaya. Hikwalaho ka sweswo, vanhu lava nwaka muxaka lowu wa kofi leyi endliweke ekaya va ya va andza swinene ematikweni man’wana.

Xana u rhandza kofi? Xana u nga swi tsakela ku va ni vutshila lebyi tikaka byo endla muxaka lowu wa kofi? Ku laveka yini leswaku u kota ku endla khapu ya kofi yoleyo yo nandziha swonghasi? Xalamuka! yi vutise vanhu vambirhi lava nga ni vutshila byo katinga tinyawa to endla kofi, ku nga John ni tata wa yena Gerardo, lava tshamaka eSydney, le Australia.

Ku Pfanganisa Tinyawa Hi Ndlela Ya Kona

Endzeni ka feme ya John na Gerardo yo katinga tinyawa to endla kofi ku ni masaka yo tala ya tinyawa leti nga katingiwangiki lama veketeriweke ekhumbini lama humaka ematikweni man’wana. John u ri: “Ndzi pfanganisa tinyawa to hambana-hambana leti nga katingiwangiki hi ku ya swiringanyeto swa mapfanganiselo yo hlawuleka. Tinyawa hinkwato a ti fani naswona sweswo swi endla leswaku loko se ti pfanganisiwile ti va ni nun’hwelo wo tsakisa. Swi teka nkarhi leswaku ti va ni nun’hwelo lowu u wu lavaka. Entiyisweni, leswaku ndzi kota ku pfanganisa tinyawa ta muxaka lowu wa kofi ya hina leyi dumeke hi ndlela ya kona ndzi ringetele endlelo leri ku ringana tin’hweti ta tsevu.” A swi hlamarisi leswi vakatingi va tinyawa to endla kofi va nga laviki nchumu hi swiringanyeto swa mapfanganiselo ya vona!

Gerardo hi yena la rhangelaka eku katingeni ka tinyawa, ku nga ntirho lowu lavaka ndzetelo lowukulu hikuva ku ti katinga swi nga cinca swinene tikhemikhali ta tona kutani ti cinca hi xihatla ti humesa tigasi ta kwalomu ka 500. Loko tinyawa ti ri karhi ti hundzuluka eka diramu leri nga endzeni ka kamara ro katingela eka rona, ti sungula ku hisa kukondza ku twala mpfumawulo wa ku pandzeka ka tona loko mati ni khaboni-dayokisayidi swi vila kutani tinyawa ti kukumuka. Ku kukumuka koloko ku endla leswaku tisele leti nga endzeni ka tinyawa ti pandzeka kutani ti humesa mafurha yo nun’hwela. Kutani mafurha wolowo hi wona lama nga ta endla leswaku kofi yoleyo yi va ni nun’hwelo yi tlhela yi nandziha. Vutshila byo va mukatingi wa tinyawa ta kofi la nga ni vuswikoti byi titshege hi ku tiva leswaku ti fanele ti katingiwa hi ndzilo wo tanihi kwihi nileswaku ti fanele ti katingiwa nkarhi wo tanihi kwihi.

Loko tinyawa se ti katingeke kahle ti ri ta ntimanyana, Gerardo u ti chululela eka xirhundzu xa nsimbi kutani a ti berisa moya wo titimela leswaku ti nga katingeki ku tlula mpimo. John u ri: “Kofi yi nandziha kahle loko tinyawa ta kona ti tshama siku rin’we kumbe mambirhi endzhaku ka loko ti katingiwile.” Hi nkarhi wolowo tinyawa leti nga ni mafurha lama ti endlaka ti nun’hwela kahle se ti lunghekele ku siriwa leswaku ku endliwa kofi.

Vutshila Byo Endla Kofi Ya Kona

John u ri: “Ku endla muxaka lowu wa kofi a swi durhi kambe swa tika ku tlula maendlelo laman’wana hinkwawo yo endla tikofi letin’wana.” Ku endla kofi leyi kahle swi lava ku ringanisela lokukulu ka maendlelo manharhu ya nkoka: ku sila tinyawa (1), ku chela mapa ya kofi ma tala kahle endzeni ka xihluto (2), ni ku chela mpimo lowutsongo wa kofi ekhapini loko se yi huma (3). John u ri: “I swa nkoka leswaku tinyawa ti siriwa kahle. Loko tinyawa ta kona ti nga silekanga kahle, kofi ya kona yi ta va yi ri mati. Kasi loko tinyawa ta kona ti siriwe ti va mapa, kofi ya kona yi ta bava naswona yi ta nun’hwa ku tshwa. Eka maendlelo wolawo lamambirhi, loko kofi leyi yi cheriwa eka khapu, khuvi ra muvala wa nsuku leri tshamaka ehenhla ka yona, ri ta kombisa loko mafurha ya tinyawa ma tswongeke kahle.”

Endzhaku ka loko John a sile tinyawa, u ti chela eka xihluto, kutani a tirhisa nchumu wun’wana leswaku a gandla ha wona leswaku mapa lawa ma ringanana. Endzhaku ka sweswo u nghenisa xihluto xolexo endzeni ka muchini ivi a wu layita. Mati yo hisa ma nghena eka xihluto xolexo ivi ku huma kofi leyi teleke mati. Leswi John a nga ni ntokoto u kota ku hatla a swi vona leswaku tinyawa a ti silekanga kahle. U ri: “Leswaku u endla kofi leyi yo nandziha hakanyingi swi lava u phindha-phindha endlelo leri. A hi tlheleni hi ringeta ku endla kofi leyi hi tirhisa mapa lama silekeke kahle. Nakambe hi ta endla leswaku kofi leyi yi huma katsongo.”

John u tlhela a sila tinyawa tin’wana ti sileka kahle kutani a tlhela a dumisa muchini. Kutani kofi yoleyo leyi nga ni khuvi ro tala yi huma hakatsongo-tsongo emuchinini wolowo. Ku hlekelela ka John ku kombisa leswaku kofi leyi yi hume kahle naswona u tsakisiwa ni hi nun’hwelo wa yona lowu phomisaka ni marha. U ri: “I swa nkoka swinene leswaku hi tshika ku kangatela kofi leyi loko muvala wa yona wu sungula ku cinca wu nga ha vi wa buraweni.” Ku kangatela kofi yoleyo a swi teki ni hafu ya minete. U ya emahlweni a ku: “Loko wo hambeta u kangatela kofi leyi, ku ta huma yo bava leyi nga ni khafeyini yo tala.”

Loko John a vona khuvi ra kona lerinene u ri: “Ndzi anakanya leswaku hi endle kofi yo nandziha. Xana u kona loyi a lavaka ku nwa kofi leyi?”

Vanhu van’wana va tsakela ku nwa kofi leyi yi ri ya ntima. Hi marito man’wana vo chela chukela ritsongo. Hambiswiritano, van’wana va chela ntswamba wo hisa leswaku yi va mixaka yin’wana ya espresso. Magazini wun’wana wu ri: “Namuntlha mixaka yo hambana-hambana ya kofi ya espresso hi yona leyi xavisiwaka ngopfu.”—Fresh Cup Magazine.a

I ntiyiso leswaku yin’wana ya minkarhi yo tsakisa evuton’wini hiloko vanhu va tidyela mabulo va ri karhi va nwa kofi kumbe tiya leyi endliweke kahle. John u ri: “Swakunwa swo nandziha swi hlanganisa vanhu. Kumbexana sweswo hi swona leswi endlaka leswaku swakunwa leswi swi rhandziwa ngopfu!”

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

SWILO LESWI U FANELEKE U SWI TEKELA ENHLOKWENI LOKO U XAVA NI KU HLAYISA KOFI

Buku yin’wana leyi vulavulaka hi ku xava tikofi yi ri: “Nun’hwelo wa tinyawa ta kofi leti katingiweke wu sungula ku hela endzhaku ka vhiki ti katingiwile, naswona wa tinyawa leti siriweke wu sungula ku hela endzhaku ka awara kasi wa kofi leyi se yi cheriweke ekhapini wu hela endzhaku ka timinete ti nga ri tingani.” Hikwalaho, loko u xava tinyawa to endla kofi i swinene leswaku u xava titsongo naswona u tiveka endhawini leyi nga hisiki leyi dzwihaleke. Kambe u nga ti veki eka xigwitsirisi hikuva ti nga ha va ni ndzhongo kutani ti heleriwa hi nun’hwelo wa tona. Naswona minkarhi hinkwayo u fanele u endla kofi ya wena loko u heta ku sila tinyawa ta kona.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 15]

Photo 3: Images courtesy of Sunbeam Corporation, Australia