Leswi Ndzi Susumeteleke Ku Lava Ku Tiva Hi Timbhoni Ta Yehovha
Hi ku vula ka Tomás Orosco
Siku ro sungula leri ndzi yeke ha rona eminhlanganweni ya Timbhoni eHolweni ya tona ya Mfumo, xifanyetana xin’wana xi nyikele nkulumo. Hambileswi a xi komilenyana eka tafula ra xivulavuri lerova a xi nga koti ku vona vanhu lava nga emahlweni ka xona, ndlela leyi a xi yime ha yona ni vuswikoti bya xona a swi hlamarisa. Sweswo swi ndzi tsakisile hakunene.
VAYINGISERI lava a ndzi va langutile a va rhiye ndleve. Tanihi leswi ndzi tshameke ndzi va muvulavuleri wa masocha ya le Bolivia eUnited States, ndhuna-nkulu ya masocha tlhelo matsalana wa muungameri wa tiko, a ndzi tolovele ku hluvuleriwa xihuku. Kambe xichavo lexi kumiweke hi xifanyetana lexiya xi ndzi susumetele leswaku ndzi tlhela ndzi kambisisa tipakani ta mina leti ndzi tivekeleke tona evuton’wini.
Tatana u fe hi va-1930 eNyimpini ya Chaco leyi lwiweke hi tiko ra Paraguay ni ra Bolivia. Endzhakunyana ka sweswo, ndzi yisiwe exikolweni xa kereke ya Khatholiki lexi swichudeni swa kona a swi tshama kwalaho. Ku ringana malembe yo tala a ndzi ya eka Xilalelo xa siku ni siku laha a ku yimbeleriwa tinsimu ta kereke, a ndzi yingisela tidyondzo ta katekizimi naswona a ndzi phindha-phindha swikhongelo leswi hlokohatiweke. Nakambe a ndzi pfuna muprista hi nkarhi wa Xilalelo naswona a ndzi yimbelela ekhwayereni. Hambiswiritano, a ndzi nga si tshama ndzi hlaya Bibele hikuva a ndzi nga si tshama ndzi yi vona.
A ndzi tsakela masiku yo kwetsima ya vukhongeri hikuva a ma tekiwa ku fana ni masiku ya nkhuvo naswona a ndzi rhandza ku endla nchumu wun’wana lowu nga faniki ni lowu a hi wu endla eka masiku laman’wana. Kambe vaprista ni vanhu van’wana lava a va dyondzisa tidyondzo ta vukhongeri a va hi khoma hi voko ra nsimbi. A va hi endla hi fambela ekule na vona ematshan’weni yo va hi titwa hi ntshunxekile ku ya eka vona. A ndzi nga ha lavi no twa hi vukhongeri.
Ndzi Kokiwa Rinoko Hi Ku Hleleka Ka Masocha
Siku rin’wana dyambu ri tlhave kahle, masocha mambirhi lawa a ma ha ri vantshwa, lama ambaleke kahle ma fike edorobeni ra Tarija, laha a ndzi tshama kona. A va teke masiku yo wisa entirhweni eLa Paz, ku nga doroba-nkulu ra le Bolivia. A va famba kahle entsendzeleni lowukulu wa doroba va ntshunxekile. Ndzi tsakisiwe hileswi a va languteka va tikhome kahle, va basile ni ku xiximeka. A va ambale yunifomo ya rihlaza ni swihuku leswi swiphemu swa swona leswi sirhelelaka xikandza a swi hatima. Hi nkarhi wolowo ndzi teke xiboho xo lava ku va socha. A ndzi ehleketa leswaku vutomi bya vona byi lo vuya hi mintokoto ni hi swiendlo swo xiximeka.
Hi 1949 loko ndzi ri ni malembe ya 16, ndzi amukeriwe ekholichi ya vusocha ya Bolivia. Buti wa mina u ndzi heleketile naswona hi fike hi fola elayinini yo leha ya majaha leyi a yi famba yi kala yi fika egedeni ra miako ya masocha. U ndzi tivise eka murhangeri wa kona a tlhela a n’wi kombela leswaku a ndzi khathalela. Nakambe u ndzi bumabumerile. Loko buti a fambile, ndzi amukeriwe hi ndlela ya ntolovelo leyi swichudeni leswintshwa swi amukeriwaka ha yona. Ndzi biwe ndzi wela ehansi hiloko murhangeri wa kona a ku: “Hi ta vona leswaku i mani la faneriwaka hi ku bumabumeriwa laha!” Yoleyo ku ve ndlela yo sungula leyi ndzi tshinyiweke ni ku chavisiwa ha yona evusocheni. Hambiswiritano, a ndzi tiyimiserile naswona sweswo a swi ndzi hetanga matimba.
Hi ku famba ka nkarhi, ndzi dyondze ku lwa nyimpi naswona ndzi ve socha leri xiximekaka. Kambe eka swilo leswi ndzi swi tokoteke, ndzi dyondze leswaku ku basa ni ku xiximeka ka le handle ka masocha ku nga kanganyisa.
Ndzi Kuma Xikhundlha Lexi Xiximekaka
Loko ndza ha ku va socha, ndzi leteriwe exikepeni xa Vuthu ra le Matini ra Argentina lexi vuriwaka General Belgrano, lexi a xi kota ku rhwala masocha lama tlulaka gidi. Loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi nga si tlhekeka, a xi ri xa vuthu ra United States naswona a xi vitaniwa USS Phoenix nakambe endzhaku ka nkarhi xi ponile loko vuthu ra Japani ri hlasele Hlaluko ra Pearl eHawaii hi 1941.
Eku heteleleni ndzi kume xikhundla lexi tlakukeke xa ku va xandla xa murhangeri wa Vuthu ra le Matini ra Bolivia, leri rindzaka milambu leyi vumbaka ndzilakano wa Bolivia. Milambu yoleyo yi katsa leyitsongo leyi nga endhawini leyi rhendzeleke Nambu wa Amazon swin’we ni tiva leri anameke ni ku enta swinene emisaveni, ku nga Tiva ra Titicaca.
Hi nkarhi wolowo, hi May 1980, ndzi hlawuriwe ku va un’wana wa swirho swa ntlawa wa vavulavuleri va masocha lowu rhumeriweke edorobeni ra Washington, D.C., leri nga ntsindza wa United States. Ku hlawuriwe mutirhela-mfumo la tlakukeke eka rhavi ha rin’we ra masocha—masocha ya le misaveni, masocha ya le moyeni ni masocha ya le matini—naswona ndzi vekiwe ku va murhangeri wa ntlawa wolowo hileswi ndzi tirheke malembe yo tala ku va tlula hinkwavo evuthwini ra nyimpi. Ndzi tshame eUnited States kwalomu ka malembe mambirhi naswona endzhaku ka nkarhi ndzi ve matsalana wa muungameri wa Bolivia.
Tanihi leswi a ndzi ri ndhuna-nkulu ya masocha, a ndzi boheka ku ya ekerekeni Sonto yin’wana ni yin’wana. Ku katseka ka mufundhisi ni vaprista va masocha eka matsima ya ku ringeta ku cinca mafambiselo ya tipolitiki etikweni ni le tinyimpini swi ndzi siye ndzi hele matimba. A ndzi swi tiva leswaku swi hoxile ku va tikereke ti hlanganyela eku halatiweni ko tano ka ngati. Kambe ematshan’weni yo va vukanganyisi byo tano byi ndzi endla ndzi tshika vukhongeri, byi ndzi susumetele ku va ndzi lava ntiyiso. A ndzi nga si tshama ndzi hlaya Bibele, xisweswo ndzi sungule ku hlaya tindzimana to hambana-hambana minkarhi yin’wana.
Ku Hleleka eHolweni Ya Mfumo
Leswi ndzi hlamariseke hileswaku nsati wa mina Manuela u sungule ku dyondza Bibele ni Mbhoni yin’wana ya Yehovha, murhumiwa loyi vito rakwe a ku ri Janet. Hi ku famba ka nkarhi, Manuela u sungule ku ya eminhlanganweni endhawini ya tona ya vugandzeri, ku nga Holo ya Mfumo. A ndzi nga ri na mhaka yo n’wi yisa kwalaho hi movha kambe a ndzi nga swi lavi ku hlanganyela eminhlanganweni ya tona. A ndzi tibyele leswaku minhlangano ya tona yi ni huwa naswona a yi endla vanhu va rila.
Siku rin’wana Manuela u ndzi vutisile leswaku ndzi nga swi rhandza ku va ndzi endzeriwa hi nuna wa Janet. Eku sunguleni a ndzi pfumelanga. Kambe ndzi tibyele leswaku a ndzi ta kaneta xin’wana ni xin’wana lexi a a ta xi vula hikwalaho ka leswi a ndzi dyondzisiwe swilo swo tala hi vukhongeri. Loko ndzi hlangane na Ian ro sungula, ndzi tsakisiwe hi vumunhu byakwe, ku nga ri leswi a swi vuleke. A nga ringetanga ku ndzi khomisa tingana hikwalaho ka ndzetelo ni vutivi lebyi a nga na byona hi Bibele. Ku ri na sweswo, a ri ni musa naswona a ndzi xixima.
Vhiki leri landzeleke, ndzi teke xiboho xo ya eHolweni ya Mfumo laha ndzi tweke xifanyetana lexi a xi ri ni nkulumo, hilaha ndzi vuleke hakona eku sunguleni. Loko ndzi ri karhi ndzi xi yingisile xi ri eku hlayeni ni ku hlamusela tindzimana ebukwini ya Bibele ya Esaya, ndzi vone leswaku ndzi kume nhlengeletano yo hlawuleka. Loko ndza ha ri muntshwa a ndzi lava ku va socha leri xiximekaka, kambe sweswi a ndzi lava ku fana ni xifanyetana lexiya naswona ndzi dyondzisa Bibele. A swi tikomba onge mbilu ya mina yi olove hi xitshuketa naswona ndzi sungule ku amukela tidyondzo letintshwa.
Loko nkarhi wu ri karhi wu famba, ndzi tlhele ndzi tsakisiwa hi leswi Timbhoni a ti hlayisa nkarhi ni ndlela leyi minkarhi hinkwayo a ti ndzi xeweta swi huma embilwini naswona ti ndzi endla ndzi titwa ndzi amukelekile. Ndzi tlhele ndzi tsakisiwa hi swiambalo swa tona swo basa ni leswi langutekaka. Nchumu lowu a ndzi wu rhandza ngopfu i ndlela leyi minhlangano a yi hleleke ha yona—loko ku vuriwe leswaku ku ta nyikeriwa nkulumo yo karhi hi siku ro karhi, hi yona leyi a ndzi ta yi twa hi siku rero. Swi ndzi tsakisile leswaku ku hleleka koloko a ku nga vangiwi hileswi a va chava munhu wo karhi, kambe a ku sekeriwe eka rirhandzu leri a va ri na rona.
Endzhaku ka loko ndzi ye eminhlanganweni ro sungula, ndzi pfumele ku dyondza Bibele na Ian. Hi tirhise buku leyi nge U Nga Hanya Hi Masiku aParadeyisini eMisavenia leswaku hi hlaya ha yona. Ndza ha tsundzuka ndzima ya vunharhu leyi a yi ri ni xifaniso xa bixopo loyi a a ri karhi a khongelela masocha ma nga si ya enyimpini. A ndzi nga kanakani nikatsongo leswaku xifaniso xexo xi tiyisile hikuva a ndzi tivonele hi ya mina loko nchumu lowu fanaka ni wolowo wu endleka. EHolweni ya Mfumo ndzi nyikiwe buku leyi nge Ku Hlamulana Hi Matsalwa. Loko ndzi hlaye leswi Bibele yi swi vulaka malunghana ni ku nga hlanganyeli etimhakeni ta tipolitiki, ndzi swi xiyile leswaku ndzi fanele ndzi endla mindzulamiso yo karhi. Ndzi tibyele leswaku a ndzi nge he pfuki ndzi tlhelele eKerekeni ya Khatoliki naswona ndzi sungule ku ya eminhlanganweni nkarhi na nkarhi eHolweni ya Mfumo. Ndzi tlhele ndzi kunguhata ku tshika ntirho evusocheni.
Ku Endla Nhluvuko Leswaku Ndzi Khuvuriwa
Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani, ndzi twe leswaku vandlha ri ta va ri basisa rivala ra mintlangu leri a ku ta khomeriwa eka rona ntsombano lowu a wu ta va kona. A ndzi swi tsakela swinene ku va kona naswona ndzi fambe ni vandlha leswaku ndzi ya pfuneta eku basiseni ka ndhawu yoleyo. Ndzi tirhe ni vanhu van’wana, naswona ndzi tsakele ntirho swin’we ni xinakulobye. Loko ndzi ri karhi ndzi kukula, wanuna un’wana u te eka mina kutani a ndzi vutisa loko ndzi ri ndhuna-nkulu ya masocha ya le matini.
Ndzi hlamule ndzi ku: “Ina.”
U hlamarile a ku: “A ndzi swi tshembi sweswo. Ndhuna-nkulu ya masocha ya le matini yi kukula rivala!” Mutirhela-mfumo la tlakukeke a wu nga ta pfuka u n’wi vonile a rhola phepha, hambi ku ri ku kukula fulorho. Wanuna yoloye a a ri muchayeri wa mina wa le vusocheni naswona sweswi se a a ri Mbhoni ya Yehovha!
Ku Tirhisana Hikwalaho Ka Rirhandzu
Ku hleleka ka masocha ku vangiwa hileswi ma xiximaka xikhundlha xa varhangeri va wona, ku nga mhaka leyi a yi dzime timitsu swinene embilwini ya mina. Hi xikombiso, ndzi tsundzuka ndzi vutisa loko Timbhoni tin’wana ta Yehovha ti tlakukile ku tlula tin’wana hi swikhundlha leswi ti nga na swona kumbe hi mintirho leyi ti yi endlaka. Langutela ra mina hi xikhundlha a ra ha dzime timitsu swinene embilwini ya mina, kambe a ri ta cinca hi xitshuketa ku nga ri khale.
Hi nkarhi wolowo hi 1989, ndzi twe leswaku xirho xa Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha lexi humaka edorobeni ra New York xi averiwe ku ta endzela tiko ra Bolivia ni ku ta nyikela nkulumo erivaleni ra mintlangu. A ndzi swi langutele hi mahlo-ngati ku vona ndlela leyi xirho xexo xa nhlengeletano lexi “xiximekaka” a xi ta khomiwa ha yona. A ndzi ehleketa leswaku munhu yoloye la nga ni vutihlamuleri byo tano a a ta khomiwa onge i wa nkoka swinene.
Kutani loko nhlangano wu sungula, a swi nga tikombi leswaku ku fike munhu wo hlawuleka naswona ndzi sungule ku tivutisa. Mina na Manuela hi tikume hi tshame etlhelo ka mpatswa lowu dyuhaleke. Manuela u xiye leswaku nsati wa kona a a khome risimu ra Xinghezi, kutani hi nkarhi wo wisa, Manuela u sungule ku bula na yena. Kambe endzhaku ka sweswo, mpatswa wolowo wu vuye wu famba.
Hi hlamale ngopfu loko endzhakunyana hi vona nuna wa nsati luya a ya exitejini a ya nyikela nkulumo yo hlawuleka! Hi nkarhi wolowo, emiehleketweni ya mina, hinkwaswo leswi ndzi swi dyondzeke evusocheni malunghana ni xikhundlha, xichavo ni vulawuri swi cincile. Kutani ndzi te: “Ehleketa, makwerhu loyi a a tshame na hina eswitulwini leswi gogonyaka swa le rivaleni ra mintlangu a ku ri xirho xa Huvo leyi Fumaka!”
Ndza n’wayitela sweswi loko ndzi ehleketa leswaku Ian u ringete ku ndzi pfuna minkarhi yo tala leswaku ndzi twisisa marito ya Yesu lama nga eka Matewu 23:8 lama nge: “Hinkwenu mi vamakwavo.”
Ku Chumayela Ro Sungula
Loko ndzi tshike mintirho ya mina ya le vusocheni, Ian u ndzi rhambile leswaku ndzi ya chumayela na yena hi yindlu na yindlu. (Mintirho 20:20) Ndhawu leyi hi yeke ku ya chumayela eka yona hi leyi a ndzi nga lavi leswaku hi ya eka yona—a yi tele tiyindlu ta masocha. Ndhuna-nkulu leyi ngopfu-ngopfu a ndzi lava ku yi papalata, hi yona leyi pfuleke nyangwa. Ndzi karhatekile ni ku khomiwa hi rhumbyana, ngopfu-ngopfu loko a vone xikhwama xa mina ni Bibele naswona u ndzi vutise hi ku delela a ku, “Ku humelele yini hi wena?”
Endzhaku ko endla xikhongelo xo koma, ndzi sungule ku titwa ndzi ri ni xivindzi naswona ndzi ntshunxekile. Ndhuna-nkulu yi yingisele rungula ra mina naswona yi tlhele yi amukela ni minkandziyiso ya Bibele. Ntokoto wolowo wu ndzi susumetele ku nyiketela vutomi bya mina eka Yehovha. Ndzi kombise ku tinyiketela ka mina hi ku khuvuriwa hi January 3, 1990.
Hi ku famba ka nkarhi, nsati wa mina, n’wana wa mina wa jaha ni wa nhwanyana na vona va ve Timbhoni ta Yehovha. Sweswi ndzi tiphina hi ku va nkulu evandlheni ni ku va muchumayeri wa nkarhi hinkwawo wa mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Lunghelo ra risima swinene leri ndzi nga na rona i ku tiva Yehovha ni ku tiviwa hi yena. Lunghelo leri ri xi tlula swinene xikhundlha xihi na xihi lexi munhu a nga tikarhatelaka ku xi kuma. Hakunene varhangeri a va fanelanga va khoma van’wana hi tihanyi ni ku nga va anakanyeli leswaku va endla swilo hi ku hleleka, kambe va fanele va va ni rirhandzu ni musa. Yehovha i Xikwembu lexi hlelekeke, kambe xa nkoka swinene hileswaku i Xikwembu xa rirhandzu.—1 Vakorinto 14:33, 40; 1 Yohane 4:8.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Yi kandziyisiwe hi Timbhoni ta Yehovha kambe sweswi a ya ha kandziyisiwi.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
Ndzi ri na buti wa mina Renato, hi 1950
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
Hi ri eka xiendlakalo xin’wana ni tindhuna-nkulu ta masocha leti humaka eChayina ni le matikweni man’wana