Xana Xi Lo Endliwa?

Xiphambati Xa Humba Leyi Vuriwaka Clusterwink

● Swihadyana swo tala swa le lwandle swa swi kota ku voninga. Humba leyi vuriwaka clusterwink yi ri tirhisa hi ndlela yin’wana rivoni ra yona. Loko yi hlangana ni nkokotso yi tumbela endzeni ka xiphambati xa yona kutani yi humesa rivoni leri endlaka leswaku nkokotso wu chava. Rivoni leri ri swi kotisa ku yini ku voninga ri ri endzeni ka xiphambati?

Xiya: Xiphambati lexi xi endla leswaku rivoni ri hangalaka, ku ri ni ku va xi ri sivela. Dimitri Deheyn na Nerida Wilson, vativi va sayense va le Scripps Institution of Oceanography le San Diego, eCalifornia, U.S.A., va xiye leswaku rivoni leri humaka eka humba leyi ri hangalaka ni xiphambati hinkwaxo naswona xi kota ku ri hangalasa ku tlula nchumu wun’wana ni wun’wana lowu xavisiwaka hilaha ku phindhiweke ka khume, loko nchumu wa kona wu bumbule ku fana na xona (0,5 milimitara). Hi hala tlhelo, vuswikoti bya xona byo kota ku hundzisa rivoni byi tlula ni swilo leswi endliweke hi vanhu swo endla leswaku rivoni ri voninga swinene hi minkarhi yo tlula nhungu. Lexi hlamarisaka hileswaku tihumba letin’wana ta le lwandle a ti swi koti ku humesa rivoni hi ndlela yo fana ni ya humba leyi. Kutani a swi hlamarisi leswi rivoni ra xona ri kotaka ku voninga ekule swinene elwandle.

Dok. Deheyn u vule leswaku ku tiva leswi humba leyi yi swi endlaka “swi nga pfuna swinene leswaku ku endliwa swilo leswi voningaka kahle.” Vativi lava kambisisaka ndlela leyi swilo leswi hanyaka ni mavoni swi hlanganaka ha yona (biophotonics), lava tirhisaka mavoni etimhakeni ta vutshunguri, na vona va ta vuyeriwa eka ndzavisiso lowu. Leswi vanhu masiku lawa va tirhisaka ti-LED (light-emitting diodes), leti endlaka leswaku rivoni ri voninga swinene, swi ta olova leswaku ku hlayisiwa gezi ro tala loko ko endliwa rivoni ro fana ni ra humba leyi.

U anakanya yini? Xana xiphambati xa humba leyi vuriwaka clusterwink xi lo tiendlekela kumbe xi lo endliwa?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Rivoni ra humba leri tolovelekeke

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Rivoni ra humba leri voningaka ekule swinene

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 18]

Left: www.robastra.com; center and right: Courtesy of Dr. D. Deheyn, Scripps Institution of Oceanography, UC San Diego