Ndzima 4
Wanuna Loyi A Kumaka Xichavo Lexi Enteke
1, 2. Xichavo xi kumiwa njhani, naswona leswi swi kombisiwa kahle hi ndlela yihi emhakeni ya Yesu Kreste?
XICHAVO a xi kumiwi ntsena hi ku byela munhu leswaku a ku xixima. U fanele u kuma xichavo hi ndlela leyi u vulavulaka ha yona, leyi u endlaka swilo ha yona ni leswi u nga xiswona.
2 Leswi swi kombisiwa hi mhaka ya Kreste Yesu. U kume xichavo tanihi mudyondzisi hi mukhuva wa ku dyondzisa ha yena. Endzhaku ka Dyondzo yakwe ya le Ntshaveni “mintshungu a yi hlamele hi ku dyondzisa ka yena.” I yini lexi xi nga n’wi nyika xichavo lexi? I ku tshembela ka yena eritweni ra Xikwembu, Bibele, ematshan’wini ya miehleketo ya vanhu van’wana. Matimba yakwe a ma huma eka Yehovha Xikwembu ntsena ni rito ra Yena ra ntiyiso. Yesu u kume xichavo eka vanghana ni valala vakwe, hi ku nyikiwa xona.—Matewu 7:28, 29; 15:1-9; Yohane 7:32, 45, 46.
3. I ndzhwalo wihi lowu Vaefesa 5:33 yi wu rhwexaka wansati, naswona leswi swi lava yini eka wanuna?
3 Xileriso lexi nyikiwaka eka Vaefesa 5:33 xi ri: “Wansati a ve ni xichavo eka nuna wa yena.” Kambe wanuna u fanele a gingiriteka leswaku a faneriwa hi xichavo lexi, handle ka sweswo swi ta tika ngopfu leswaku nsati wakwe a landza xileriso lexi. Wanuna a nga xi hetisisa njhani xiphemu xa yena hi laha xi andlariweke ha kona eBibeleni leswaku a kuma xichavo xo tano?
HI KU TIRHISA VUNHLOKO LEBYI FANELEKE
4. I xiyimo xihi lexi Bibele yi xi nyikaka wanuna?
4 Bibele yi nyika wanuna xiyimo xa vunhloko elunghiselelweni ra vukati, yi ku: “N’wina vavasati, titsongahateni eka vanuna va n’wina, kukota loko mi titsongahata eka Hosi. Hikuva nuna i nhloko ya nsati wa yena, kukota leswi Kriste na yena a nga nhloko ya [vandlha, NW], naswona Kriste i muponisi wa [vandlha], miri wa yena; kutani, vavasati na vona a va titsongahate eka vanuna va vona, etimhakeni hinkwato.” (Vaefesa 5:22-24) Xana lunghiselelo leri ri nga endla leswaku ntsako wu va kona endyangwini hakunene? Vavasati van’wana a va twanani ni leswi va swi vulaka ku titlakusa ka vavanuna, ku nga ku tivona kumbe ku titiva loku vavanuna van’wana va nga na kona malunghana ni xiyimo xa vona eka vavasati. Kambe a hi vuleni ta ha suka leswaku tidyondzo ta Bibele a ti ku seketeli ku titlakusa ko tano ka va xinuna.
5. Wanuna u fanele a xiya yini hi vunhloko, naswona u fanele a landza swikombiso swa vamani?
5 Bibele yi kandziyisa mhaka ya leswaku a hi wansati ntsena loyi a nga ehansi ka vunhloko, kambe wanuna na yena u le hansi ka byona. Loko hi pfula ebukwini ya Bibele ya 1 Vakorinto, ndzima 11, ndzimana 3, hi kuma leswaku muapostola Pawulo u tsale marito lawa ma ya evandlheni ra le Korinto: “Ndzi lava leswaku mi tiva leswi: Kriste i nhloko ya wanuna un’wana ni un’wana, wanuna i nhloko ya wansati, Xikwembu i nhloko ya Kriste.” Nhloko ya wanuna i Kreste, kutani wena wanuna u fanele ku dyondza ndlela ya ku tirhisa vunhloko, eka Xikwembu na Kreste tanihi swikombiso ni vadyondzisi.
6. Vavanuna va nga dyondza yini hi vunhloko eka Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste?
6 Vunhloko bya Yehovha ehenhla ka Kreste byi tirhisiwe hi tintswalo ta rirhandzu, naswona nhlamulo ya Kreste a ku ri leyi, “Šikwembu ša nga, nḍi ṭakela ku endla ku ranḍa ka wena!” (Pisalema 40:8; Vaheveru 10:7) Vunhloko bya Yesu Kreste na byona i bya rirhandzu. Eka lava a va ta va vadyondzisiwa vakwe u te: “Ndzi ni mbilu yo rhula ni ya tintswalo; kutani mimoya ya n’win[a] yi ta kuma ku wisa.” (Matewu 11:29) Lava va nga swirho swa vandlha rakwe, leri Matsalwa ma ri fanisaka ni mutekiwa, hakunene va ku kumile ku phyuphya ko tano ehansi ka vunhloko byakwe. A nga va dyelelanga, kambe u tinyiketerile hi rirhandzu rakwe. Hi lowu muxaka wun’wana wa vunhloko lebyi wanuna a faneleke a va na byona eka nsati wakwe: “N’wina vavanuna, rhandzani vasati va n’wina kukota leswi Kriste na yena a nga rhandza [vandlha, NW], kutani ú nyiketile vutomi bya yena hikwalaho ka [r]ona . . . Hi mukhuva wolowo, vavanuna na vona va fanele ku rhandza vasati va vona, hilaha va rhandzaka miri wa vona hakona. Loyi a rhandzaka nsati wa yena, wa tirhandza, hikuva a ku si tshama ku va ni munhu la vengaka nyama ya yena, kambe wa yi fihluta, wa yi kufumeta, tanihi leswi Kriste na yena a endlelaka [vandlha], . . . a swi ve tano eka n’wina hinkwenu: Wanuna a a rhandze nsati wa yena, kukota loko a tirhandza; na yena wansati a a ve ni xichavo eka nuna wa yena.” (Vaefesa 5:25-29, 33) Loko u veka xikombiso xa ku titsongahatela vunhloko bya Kreste, a swi nge nonon’hwi—entiyisweni swi ta tsakisa—leswaku nsati wa wena a va ni xichavo lexi enteke eka vunhloko bya wena tanihi wanuna.
7, 8. Boxa tindlela tin’wana leti vavanuna va hlulekaka ha tona ku tirhisa vunhloko lebyi faneleke.
7 Xiphiqo lexikulu i mhaka ya leswaku, hikwalaho ka ku nga hetiseki ni vutitivi lebyi hi velekiweke na byona, ku ni minkarhi leyi wanuna a hlulekaka ku kombisa rirhandzu leri lavekaka ni ku khathalela nsati wakwe, kasi yena u lava ku xiximiwa leswi a nga nhloko ya ndyangu. Hakanyingi wansati a nga vula leswaku a nga titwi a rhandziwa hi nuna wakwe, a vula leswaku nuna wakwe u lava ku titsakisa ni ku tienerisa ntsena. Nakambe, vasati van’wana va vilela hi leswaku vanuna va vona va va fuma. Kumbexana leswi swi nga ha va swi vangiwe hi ku va wansati a ringeta ku vutla vunhloko bya yena, kambe a ala ku vutleriwa. Kumbe, wanuna a nga ha va a kulele endhawini leyi vavanuna vo tala va tikukumuxaka ni ku tshikilela. Ku nga khathariseki leswaku swi nga va swi vangiwa hi yini, ku tirhisiwa koloko ko biha ka vunhloko ku endla u nga xiximiwi hi munhu.
8 Hi hala tlhelo, ematshan’wini ya ku tirhisa vunhloko hi ndlela yo biha, vavanuna van’wana va byi lan’wa. Va tshiketa vasati va vona va endla swiboho hinkwaswo. Kumbe, hambi loko va byela nsati leswaku ‘a nga swi hatliseli,’ va swi hlwerisa ku tlula mpimo lerova swilaveko swa ndyangu swi nga khathaleriwi. Swi nga ha endleka va nga lolohi kumbe ku tshama hi mavoko hi ntumbuluko, kambe loko va nga endli matshalatshala yo anakanya, vuyelo bya kona byi nga fana ni lebyi hlamuseriwaka eka Swivuriso 24:33, 34: “V̌urongwanyana, ni ku khuḍehelanyana, ni ku khondla mav̌oko e ku tilata, v̌usiwana byi ta ta byi ku ṭhukisa kukota muenḍi, ni ndlala kukota munhu l’a hlomeke.”
9, 10. Loko a endla swiboho leswi khumbaka ndyangu, wanuna u fanele a languta mavonelo ya mani?
9 U ta xiximiwa hi nsati wa wena loko u vonaka u tiyile, u ri ni matimba naswona u swi kota ku endla swiboho. Kambe sweswo a swi vuli swona leswaku u fanele u nga vulavurisani na munhu endyangwini kumbe leswaku miehleketo ya nsati wa wena a yi nge langutiwi ngopfu hi mhaka ya leswi yi nga fambisaniki ni ya wena. Loko ku sungula rhekhodo ya Bibele hi hlaya hi xiphiqo lexikulu xa ndyangu wa Abrahama na Sara, lexi katsaka n’wana wa vona Isaka ni n’wana wa nandza wa vona Hagara. Sara u bumabumele xiboho lexi a xi nga twanani ni miehleketo ya Abrahama emhakeni leyi. Kambe Xikwembu xi byele Abrahama xi ku: “Yingisela rito rakwe.”—Genesa 21:9-12, NW.
10 Hi ku ya hi leswi a hi nge vuli leswaku wanuna u fanele nkarhi hinkwawo a pfumelelana ni ku rhandza ka nsati wakwe. Kambe swi nga pfuna ku burisana na yena hi swiboho leswi khumbaka ndyangu, a n’wi khutaza leswaku a boxa mianakanyo yakwe ni ndlela leyi a titwaka ha yona, a tshunxekile. Tshama u pfule tindlela ta ku vulavurisana, u tshineleleka ni ku langutisisa kahle swilo leswi a swi lavaka eka swiboho leswi u swi endlaka. U nga tikurisi kumbe u va ni nsele loko u tirhisa vunhloko, kambe kombisa ku titsongahata. A wu hetisekanga, swihoxo u ta swi endla naswona loko u swi endla, u ta lava leswaku nsati wa wena a swi twisisa. Loko ku va ni swiyimo sweswo, nsati loyi nuna wakwe a rhuleke swi ta n’wi olovela ku xixima vunhloko byakwe ku tlula loyi a nga ni munghana la tikurisaka.
HI KU VA MUPHAMERI LONENE
11, 12. (a) Hi byihi vutihlamuleri bya wanuna malunghana ni ku phamela swilaveko swa swilo leswi vonakaka swa vutomi? (b) Malunghiselelo yo tano ma endliwa njhani hi matshatshala ya vanhu vambirhi?
11 I vutihlamuleri bya wanuna ku phamela swilaveko leswi vonakaka swa vutomi swa ndyangu wakwe. Timotiya wo Sungula 5:8 (BX) yi ri: “Loko uṅwana a nga hlayisi v̌arikwav̌o, ngopfu v̌a yindlu ya yena, o lanḍurile ku pfumela, o tlula hi ku biha l’a nga pfumeriki.” Namuntlha, ku hanya ematikweni yo tala ku lava mali yo tala, naswona wena tanihi wanuna u fanele ku vona leswaku yi ta kumiwa njhani. Kumbexana u ta kuma leswaku, loko u vuya ni mali leyi u yi holaka, u fanele u twanana ni nsati wa wena hi mali leyi mi nga ta yi veka etlhelweni. Hakunene leswi swi vula leswaku mi va ni lunghiselelo ra ku tirhisa mali hi ndlela yo ringanisela. Swi ta mi pfuna leswaku mi hanya hi leswi mi nga na swona, naswona swi nga pfuna ngopfu ku sivela timholovo leti nkarhi wun’wana ti vaka kona loko mali yi hela ku nga si fika siku ra ku hola.
12 Hambi leswi minkarhi yo tala ku nga wanuna loyi a taka ni mali yo wundla ndyangu, mi nga rivaleni leswaku yi kumiwa hi mhaka ya matshalatshala ya n’wina havambirhi. Loko wena wanuna u ehleketa leswaku u swi endla u ri wexe, kutani yima, u ehleketa leswaku a swi ta ku dyela mali muni ku hirha munhu loyi a ku xavelaka swilo, musweki, muhlantswi wa swibya, muhlayisi wa yindlu, musasekisi, muongori ni swin’wana. Hi ntolovelo, nsati wa wena u hlayisa mali leyi hi ku endla ntirho lowu, lowu nga xiphemu xakwe tanihi munghana wa vukati. Naswona loko ku ri yena la endlaka tirhekhodo ta timali ta le kaya, u nga tlhandlekela “n’watikonta” eka nxaxamelo lowu hundzeke. Swivuriso 18:22 yi vurisile: “L’a kumaka nsati wa šiviri o kumile ku kateka.”
13. Loko ku tiwa eka swilo leswi vonakaka, mimpatswa leyi tekaneke yi fanele ku papalata mavonelo wahi, naswona leswi swi nga va pfuna njhani?
13 Emhakeni ya ku phamela swilo leswi vonakaka, ku ni khombo leri tshamaka ri ri kona—eka wena ni nsati wa wena—ra ku ngheniwa hi mavonelo ya ku hlongorisa swilo leswi vonakaka ni ku languta vutomi hi ndlela ya nyama. Swilo swi nga ri swingani swi nga onha masungulo ya ntsako wa ndyangu hakatsongo-tsongo hi laha leswi swi endlaka ha kona. Pawulo mutsari wa Bibele u ri: “Hikuva a hi tanga na nchumu emisaveni, naswona hi nga ka hi nga fambi na nchumu, loko hi suka kwala misaveni. Hikokwalaho, loko hi ri ni swakudya ni tinguvu, hi ta kolwa hi swona. Kambe lava navelaka rifuwo, va wela endzingweni, emintlhan’wini ya ku navela leswo tala leswi nga pfuniki nchumu, ku nga ku navela loku ku dlayisaka vanhu, ni ku va peta ekhombyeni ni le ku loveni. Hikuva ku rhandza ngopfu mali i rimitsu ra leswo biha hinkwaswo; hi yo mhaka ya ku navela mali ngopfu leyi yi nga hambukisa van’wana, va tshika vupfumeri, kutani timbilu ta vona ti ngheniwa hi mivilelo leyo tala.” Ku nga khathariseki leswaku ndlela ya ku hlongorisa swilo leswi vonakaka yi nga hi nyika swilo swihi, a yi nge swi herisi switlhavi swa ku vona vuxaka bya ndyangu byi ya ehansi, byi hela. Ku kuma swilo leswi vonakaka ku tluriwa ekule hi ku lahlekeriwa emoyeni ni le mintlhavekweni.—1 Timotiya 6:7-10.
14. I yini lexi kombaka loko swilo leswi vonakaka swi ri swa nkoka ngopfu evuton’wini bya munhu?
14 Ku hlongorisa swilo leswi vonakaka i ku rhandza swilo leswi vonakaka, ku nga ri ku va ni swilo leswi vonakaka. Munhu a nga va xisiwana kambe a rhandza leswi vonakaka, kumbe a va a fuwile kambe a rhandza swilo swa moya. Swi titshege hi leswaku mbilu ya yena yi le kwihi. Yesu u te: “Mi nga tihlengeleteli xuma emisaveni, laha tinsumbha ni ku kurha swi dyaka kona, ni laha makhamba ma tshovaka kona, ma yiva. Kambe tihlengeleteleni xuma etilweni, laha tinsumbha ni ku kurha swi nga dyiki kona, ni laha makhamba ma nga tshoviki kona ma yiva. Hikuva laha xuma xa wena xi nga kona, hi laha mbilu ya wena yi nga ta va kona na yona.”—Matewu 6:19-21.
15, 16. Handle ka ku khathalela kahle swilo leswi vonakaka, i yini swin’wana leswi wanuna a faneleke a swi endla leswaku a va ni ndyangu lowu tsakeke?
15 Wanuna loyi a nga muphameri lonene wa swilaveko leswi vonakaka u ta anakanyisisa hi xikhutazo xexo xa Matsalwa, naswona handle ka ku phamela swilo leswi lavekaka swa nyama, u ta tinyika nkarhi wa ku endlela ndyangu wa yena malunghiselelo ya moya. Swi pfuna yini ku heta nkarhi wo tala u ri entirhweni wa ku tihanyisa leswaku u kuma swilo leswi vonakaka swa vutomi lerova u nga kumi nkarhi ni matimba lama eneleke leswaku u aka ndyangu wa wena hi ndlela ya moya? Leswaku u va ni vutlharhi bya ku langutana ni swiphiqo swa vutomi hi laha ku humelelaka, u fanele u va ni nkarhi wa ku aka ndyangu leswaku wu tinyiketela hi matimba eka misinya ya milawu leyinene. Ku hlela nkarhi evuton’wini bya n’wina wa ku hlaya ni ku vulavurisana hi Rito ra Xikwembu xikan’we ni ku khongela swin’we ku nga wu aka ndyangu. Tanihi nhloko ya ndyangu, swi le ka wena wanuna, leswaku u rhangela eka leswi. Nkarhi lowu u wu tirhiseke ni matshalatshala swi ta tluriwa ngopfu hi mimbuyelo ya kona. Xitshembiso xa Xikwembu a xi nge hluleki: “U ṅwi nghenisa e makungwini ya wena hikwawo, o ta lulamisa tindlela ta wena.”—Swivuriso 3:6.
16 Wanuna loyi a tshembaka Muvumbi leswaku a kongomisa mikondzo yakwe u twisisa ku ringanisela loku nga kona eka ndzayo ya Eklesiasta 7:12: ‘Vutlharhi byi ku sirhelela ku kotisa mali; kambe mpfuno wa vutivi hi leswaku vutlharhi byi hanyisa lava nga na byona.’ Kutani, tanihi muphameri lonene, u tirha hi matimba leswaku a phamela swilaveko swa nyama swa ndyangu wakwe. Nakambe, u veka ntshembo wa yena, ‘hayi eka rifuwo leri nga tiyangiki, kambe eka Xikwembu.’ U veka xikombiso hi ku kandziyisa ngopfu swilaveko swa moya, leswaku yena ni nsati va “ta amukela vutomi bya xiviri.” (1 Timotiya 6:17-19) Matshalatshala ya wanuna ya ku endla malunghiselelo yo tano, ya swa nyama ni swa moya ma ta n’wi endla a xiximiwa hi nsati loyi a chavaka Xikwembu.
HI KU XIXIMA NSATI
17-19. Ndzayo ya Bibele malunghana ni ku ‘xixima’ wansati yi nga tirhisiwa njhani mayelana ni vuxaka bya rimbewu?
17 Muapostola Petro u vulavula ni vavanuna malunghana ni vasati va vona, a va byela leswaku va “[va xixima, NW] hikuva va fana ni swibya leswi nga tiyangiki.” (1 Petro 3:7) Eka ndzimana leyi fanaka Petro u komba leswaku wena, wanuna la tshamaka ni nsati wa wena, u fanele u n’wi xixima ‘hi ku ya hi vutivi.’
18 Leswi hakunene swi tirha eka vuxaka bya rimbewu. Ku nga tsakeli ka vavasati hi nkarhi wa rimbewu ku vangiwa hi vavanuna lava nga ehleketiki hi xivumbeko xa wansati xa miri ni xa mintlhaveko. Rito ra Xikwembu ra tsundzuxa: “Nuna a a nyike nsati leswi swi nga fanelo ya yena,” kambe a swi endliwe ‘hi vutivi, a n’wi xixima, hikuva u fana ni xibya lexi nga tiyangiki.’ (1 Vakorinto 7:3) Loko u ‘n’wi xixima’ hakunene, a wu nge holovi ni ku lava hi nkani, u lava ku enerisa ku navela ka wena ntsena hambi loko a karhele kumbe hi minkarhi yo tika ya n’hweti. (Ringanisa Levhitika 20:18.) Naswona loko mi etlela swin’we, a wu nge lavi ku titsakisa ntsena lerova u rivala swilaveko swa yena. Emhakeni leyi ya vutomi, wansati hi ntolovelo a nga hatlisi ku fana ni wanuna. U lava swinene nsovo ni rirhandzu. Loko yi byela wanuna leswaku “a a nyike nsati leswi swi nga fanelo ya yena,” Bibele yi kandziyisa ku nyika, hayi ku kuma.
19 Hakunene ku nyika koloko ku fanele ku endleriwa munghana wa wena wa vukati ntsena. I ntiyiso, vavanuna vo tala namuntlha va “rhandzana” ni vavasati van’wana. Kambe va hetelela hi ku kuma yini? Va onha ntsako wa kaya ra vona. Va hluleka ku ‘xixima’ vasati va vona, xisweswo a va endli leswaku vasati va vona va va xixima. Ku tlula sweswo, vukati a va byi xiximi, lunghiselelo leri sunguriweke hi Xikwembu. Hi ku ya hi ku nonon’hwa loku leswi swi ku tisaka, swa twisiseka leswaku ha yini Vaheveru 13:4 yi khongotela: “Ku tekana a ku ve loku xiximiwaka hi vanhu hinkwavo, vukati byi nga onhiwi hi ku kanganyisana, hikuva Xikwembu xi ta avanyisa timbhisa ni vaoswi.”
20. Hi laha swi kombisiwaka ha kona eka Vaefesa 5:28, wansati u fanele ku xiximiwa hi tindlela tihi tin’wana?
20 Ku xixima nsati wa wena a swi heleli eka vuxaka bya rimbewu. Ni le ka timhaka tin’wana, nuna loyi a xiximiwaka hakunene wa swi kombisa leswaku u n’wi xixima ngopfu nsati wakwe. A hi swona leswaku wa n’wi tlakusa kutani a va nhlonga rakwe. Ematshan’wini ya sweswo, u endla hi laha hi hlayaka ha kona eka Vaefesa 5:28: “Vavanuna . . . va fanele ku rhandza vasati va vona, hilaha va rhandzaka miri wa vona hakona. Loyi a rhandzaka nsati wa yena, wa tirhandza.” Wanuna loyi a endlaka leswi hakunene a nge tshuki a khoma nsati wakwe onge wo va munhu wa le hansi. Hi nkarhi wa swakudya a nge voni onge miri wa yena wu faneriwa hi ku hlawula leswinene, kutani wa nsati wa yena wu kuma leswi salaka—a nge swi endli loko a n’wi ‘rhandza ku kotisa miri wakwe.’ Ematshan’wini ya ku khathalela ku languteka ka yena ntsena, u ta khathalela ni ka nsati wakwe kumbe a khathalela kona ngopfu, a endla leswi a nga swi kotaka leswaku a n’wi enerisa hi swiambalo swa yena. Munhu a nge heli ntamu loko a hluleka ku endla leswi a lavaka ku swi endla. Na yena wanuna wa Mukreste a nge endli sweswo eka nsati wakwe hi mhaka ya leswi a nga endliki leswi a swi languteleke. Ku hambana ni sweswo, loko un’wana a nga n’wi khomi kahle nsati wakwe, nuna wakwe u ta n’wi lamulela hi ku tshembeka. U n’wi rhandza ku kotisa miri wakwe.
21, 22. Wanuna a nga n’wi pfunisisa ku yini nsati wakwe leswaku a tsaka entirhweni wa yena?
21 Loko u ri karhi u vona tindhawu leti swilaveko swa n’wina swi fanaka ka tona, u fanele u twisisa ni ku hambana ka mianakanyo ya n’wina leswaku u ta ‘xixima’ nsati wa wena. Hi ntolovelo, vavasati va rhandza ku tirha ehansi ka vulawuri, kambe loko byi endliwa hi mfanelo. Leyi i ndlela leyi Yehovha Xikwembu a va endleke ha yona. Nsati u endleriwe ku va ‘mupfuni wa wanuna, tanihi muhetisisi wakwe.’ (Genesa 2:18) Kambe loko vufambisi bya kona byi tika, loko a nga swi koti ku teka goza ivi a tirhisa vuswikoti bya yena, nsati a nga sungula ku ehleketa leswaku ntsako wa yena evuton’wini wa hungutiwa, kutani ku nga ha sungula rivengo.
22 Yinhla yin’wana ya nkoka leyi yi lavaka ku langutiwa i ku navela ka wansati ka ntumbuluko ka ku lava ku vona leswaku wa rhandziwa. Nuna la pfunaka u tlangeriwa hi vavasati vo tala, kambe loyi a bakanyaka nsati wakwe kutani ku lawula yena a nga kuma leswaku u onha swo tala, a nga lunghisi nchumu. U nga swi kota ku tshembiwa hi nsati wa wena loko u ri ni vunene ni ku tlangela ni ku n’wi byela leswaku wa n’wi rhandza, leswaku wa n’wi xixima, leswaku mi tirha swin’we, leswaku swilo i swa “hina,” “swerhu,” ku nga ri “mina” na “wena” kumbe “swa mina” ni “swa wena.” Xana wa n’wi byela nsati wa wena leswaku u n’wi lava ni ku n’wi rhandza hi ndlela yihi? A wu swi endli hi ku n’wi hakela mali; u fanele u swi kombisa hi tindlela tin’wana.
TWISISA TIMFANELO TA YENA TA VUSATI
23. Hi ntolovelo, vavanuna ni vavasati va hambana njhani hi mintlhaveko?
23 Mutivi wa mianakanyo ya vavasati u tsarile: “Hi ntolovelo, vavasati vo twela kasi vavanuna vo ehleketa.” Hi yoxe, mfanelo yin’wana a yi antswi ku tlula leyin’wana; to hambana ntsena. A hi na mhaka ni vanhu lava nga riki na ntwela-vusiwana; naswona a hi va lavi vanhu lava nga ehleketiki. Entiyisweni vavasati va swi kota ku twela ni ku ehleketa, naswona vavanuna va tano na vona. Kambe, loko hi vulavula hi ntolovelo, ndlela leyi wansati a titwaka ha yona yi hatla yi vonaka, kasi wanuna hakanyingi u rhandza ku ringeta ku heta ntlhaveko, a kombisa leswi a swi vonaka swi ri ku tshinelela lokunene etimhakeni. Ina, hambi leswi eka van’wana swi nga riki tano, loku i ku hambana kun’wana loku endlaka nuna ni nsati va va lava pfunanaka. Kun’we ni xivumbeko xa yena lexi nga ni ku twela, ku tsakela ka yena vanhu hakanyingi ku n’wi endla a vulavula ngopfu ku tlula wanuna. Naswona u lava un’wana loyi a nga ta hlamula loko a vulavula. Hi kona laha vavanuna vo tala va hlulekaka kona.
24. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku wanuna a yingisa nsati wa yena ni ku vulavurisana na yena?
24 Xana wa vulavurisana ni nsati wa wena? Hayi hi ntirho wa wena ntsena kambe ni hi wa yena? Xana wa wu tsakela, naswona xana wa n’wi komba leswaku wa wu tsakela? Siku ra yena a ri ri njhani? Vana va sale njhani? U nga vuyi ekaya ivi u vutisa u ku, ‘U sweke yini?’ kutani loko se u dyile, u hlaya phepha-hungu, u vulavulela ehansi loko a ringeta ku ku vulavurisa. Tsakela nsati wa wena, marito yakwe, mintirho yakwe, ndlela leyi a titwaka ha yona hi swilo. N’wi khutaze emintirhweni yakwe, n’wi bumabumele eka leswi a swi endleke. Loko a bumabumeriwa eka leswi a swi endlaka, a nga ha sungula ku tirha mintirho leyi a nga ha vaka a yi be hi makatla. Ku xopaxopa ku nga ha va chefu leyi nga xiyekiki naswona ku nga heta matimba, kambe ku dzunisa ka ntiyiso loku nyikiwaka loyi ku n’wi fanelaka i murhi ni xiphyuphyisi lexi tsakisaka moya!—Swivuriso 12:18; 16:24.
25, 26. (a) Xana nyiko yi vula yini eka wansati? (b) I muxaka wihi wa ku nyika lowu nga wa nkoka eka yena?
25 Xana wa n’wi tisela tinyiko ta nkarhi na nkarhi? Ku nga ri nyiko yo durha—kumbexana ku nga va nchumunyana lowu nge, ‘A ndzi ku tsundzukile.’ Naswona xana u swi endla nkarhi na nkarhi, ku nga ri hi nkarhi wo karhi ntsena, naswona u swi endla hi ku va u lava ku swi endla? Swihlamariso leswi leswinene swa tsakisa nkarhi hinkwawo. Xana a wu tsaki loko a ku hlamarisa hi ku ku swekela swakudya swo hlawuleka leswi u swi rhandzaka? Tlherisela xihlamariso hi xihlamariso, u n’wi tsakisa. Swilo leswitsongo swa ku n’wi tsundzuka leswi susumetiwaka hi rirhandzu, swi tlula tinyiko leti durhaka leti endliwaka nkarhi na nkarhi—leti kumbexana ti nga endliwiki hi ntsako—leti ti endliwaka hi ku va u boheka ku ti endla. “Xikwembu xi rhandza loyi a nyikaka a tsakile.” (2 Vakorinto 9:7) Vavasati na vona a va endle sweswo. Hambi loko swakudya swi nga hlawulekanga, tsundzuka, “Ku dya maṭav̌u ntsena laha ku nga ni riranḍu, ku tlula homu ya ku nona laha ku nga ni ku v̌engana.”—Swivuriso 15:17.
26 Ku nyika ka nkoka swinene i ku tinyikela hi wexe—nkarhi wa wena, ntamu wa wena, vukona ni marito ya wena, ngopfu-ngopfu lawa ma nga embilwini ya wena. Vavanuna vo tala swa va non’hwela leswi. Ku vula marito ya rirhandzu eka vona swi nga vonaka ku ri vuhungiki naswona ku nga ri swa vununa. Kambe loko u rhandza nsati wa wena, u ta tsundzuka leswaku ku langutana, ku khumbanana ni ku vula rito, swi nga vula swo tala eka wansati. Kambe loko swi nga ri kona swi nga n’wi hlundzukisa, swi n’wi karharisa, a nga tsaki. Kutani, landza xikombiso lexi tsariweke eBibeleni eka Risimu ra Tinsimu. Ku kombisa xichavo ni ku rhandza van’wana i swinene eka loyi a swi vulaka. Vanhu va kokeleka swinene eka vanhu lava kufumelaka. Kasi munhu la kufumelaka i munhu wa njhani? I munhu loyi a kombisaka mintlhaveko ni nsovo wa yena eka lava a va khathalelaka. Ku kufumela ko tano ka tekeleriwa hi van’wana; ku ta tlheriseriwa eka munyiki wa kona.—Risimu ra Tinsimu 1:2, 5; Luka 6:38.
27, 28. (a) Wanuna a nga tivutisa yini, leswaku a vona loko a ri ni vunhloko lebyi faneleke? (b) Ha yini swi ri swinene ku khumbeka hi timhaka leti?
27 Wena wanuna tivutise: Xana vunhloko bya mina bya olova leswaku nsati wa mina a byi xixima? Xana ndzi n’wi rhandza kukota loko ndzi tirhandza? Kumbe xana ndzi lava ngopfu ku eneta swilaveko swa mina ntsena? Xana swilaveko swa yena ndzi swi langutisisa ku yini? Ndzi nga si endla swiboho swa ndyangu, xana ndza ma yingisa mavonelo ya yena ni ku languta leswi a swi navelaka? Xana ndzi endla swiboho swa mina ndzi ri karhi ndzi ehleketelela yena? Xana ndza n’wi xixima tanihi xibya lexi nga tiyangiki, tanihi munhu wa xisati? Xana ndza vulavurisana na yena, ndzi n’wi pfulela xifuva xa mina?
28 A wu nge swi koti ku swi endla hi ku hetiseka. Kambe loko u endla matshalatshala lama tiyeke, ya ku titsongahata, u nga kholwa leswaku leswi swi ta ku pfuna leswaku u va wanuna loyi a xiximiwaka hi nsati wa wena ni ku amukeriwa hi Xikwembu.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 49]
Swilo switsongo swi vula leswikulu