Ndzima 5

Wansati Loyi A Rhandziwaka Swinene

1-4. Xana minkarhi yin’wana vavasati va vilela ha yini mayelana ni ku kombiwa rirhandzu hi vanuna va vona?

WANSATI un’wana u titshandze eka wansati-kulobye a ku, ‘ndza swi tiva leswaku nuna wa mina wa ndzi rhandza, kambe a nga si tshama a swi vula. Oho, wa vula minkarhi yin’wana loko ndzi n’wi endla a swi vula, kambe a swi ta va swinene ngopfu loko a swi vula ndzi nga n’wi susumetanga.’

² Wansati lowun’wana wa hlamula, ‘ndza swi tiva. I ndlela leyi vavanuna va nga ha yona. Nkarhi wun’wana ndzi vutise nuna wa mina leswaku wa ndzi rhandza ke, ivi a ku, “ndzi ku tekile, a swi tano ke? Ndza ku hlayisa, ndzi tshama na wena; a a ndzi nga ta swi endla sweswo loko a ndzi nga ku rhandzi.”’

³ A yimanyana, ivi a ya emahlweni: ‘Hambi swi ri tano, madyambu man’wana ku humelele nchumu wun’wana lowu nyanyulaka swinene. Ni nhlikanhi a ndzi ri eku basiseni ka ndhawu ya yena yo hlayela eka yona, eka yin’wana ya tidirowara ta yena ndzi vone xifaniso. A ku ri lexi ndzi nga tshama ndzi n’wi komba xona eka buku ya swifaniso swa ndyangu wa ka hina. A ku ri xa mina, ndzi ambale swiambalo swo hlambela loko ndza ha ri na malembe ya nkombo. A a xi humesile ebukwini ya swifaniso ivi a xi veka edirowarini ya desika ra yena.’

⁴ A n’wayitela loko a swi tsundzuka, ivi a languta munghana wa yena. ‘Ndzi ye eka yena ndzi ri na xona madyambu wolawo loko a vuya ekaya a huma entirhweni. U teke xifaniso a xi khoma hi voko ivi a n’wayitela, a ku, “ndza xi rhandza xinhwanyetana lexi.” Ivi a xi veka ehansi, a ndzi khoma xikandza hi mavoko mambirhi a ku, “ndzi tlangela ni leswi xi nga va swona.” Ivi a ndzi tswontswa hi ndlela ya rirhandzu. Hi loko ndzi khapakhapisa mihloti.’

5. Leswaku wansati a rhandziwa swinene hi nuna wa yena, xana u fanele a tikhoma njhani?

⁵ Wansati loyi a swi tivaka leswaku wa rhandzeka eka nuna wa yena u titwa a kufumerile ni ku sirheleteka endzeni. Rito ra Xikwembu ri laya vavanuna leswaku va va ni rirhandzu ro tano eka vasati va vona. “Hi mukhuva wolowo, vavanuna na vona va fanele ku rhandza vasati va vona, hilaha va rhandzaka miri wa vona hakona. Loyi a rhandzaka nsati wa yena, wa tirhandza, hikuva a ku si tshama ku va ni munhu la vengaka nyama ya yena, kambe wa yi fihluta, wa yi kufumeta, . . . kutani lavambirhi va ta va nyama yin’we ntsena.” (Vaefesa 5:28, 29, 31) Hi laha ana se hi hlamuseleke ha kona, wansati u fanele a va ni xichavo lexi enteke eka nuna wa yena, kambe wanuna u fanele a tikhoma hi ndlela leyi nga ta endla leswaku a kuma xichavo xolexo. Sweswo swa fana ni laha nuna wa wena a tsundzuxiwaka ha kona leswaku a ku rhandza ni ku ku tlangela: Tikhome hi tindlela leti nga ta n’wi susumetela ku endla tano swi huma embilwini.

XANA WA SEKETELA?

6, 7. (a) Eka Genesa 2:18, xana Yehovha u te wansati u n’wi endlele leswaku a hetisisa xiphemu xihi? (b) Leswaku wansati a va mupfuni wa xiviri eka nuna wa yena, ku laveka yini ha yena?

⁶ Leswaku wansati a rhandziwa swinene, ku laveka leswi engetelekeke ku tlula ku titsongahatela vunhloko bya nuna wa wena. Wanuna a nga ha va ni hanci kumbe mbyana leyi leteriweke kahle ni leyi titsongahataka eka yena. Adamu a a tshame ni swiharhi le ntangeni wa Edeni, naswona a swi titsongahata eka yena. Kambe o va yexe wa rixaka ra yena. A a lava munghana wa munhu la tlhariheke loyi a a ta va muhetisisi ni mupfuni loyi a a ta tirha na yena: “A ŝi sasekanga loko munhu a ṭhama a ri ŝakwe; nḍi ta ṅwi endlela nakulobye l’a fanaka na yena.” Ku vula Yehovha Xikwembu.—Genesa 2:18.

⁷ Lexi wanuna a xi lavaka a hi nsati loyi a n’wi rhandzaka, a n’wi xixima ntsena kambe loyi a nga mupfuni wa xiviri, la n’wi seketelaka eka swiboho leswi a swi endlaka. Leswi a swi tiki loko mi pfumelelana hinkwenu eka swiboho swo karhi endzhaku ka ku kanerisana hi swona swin’we. Kambe swi nga ha nonon’hwa loko u nga byeriwanga kumbe loko swi nga ha endleka u nga pfumelelani na xona. Emhakeni yo tano xana u nga seketela nuna wa wena hi ku tshembeka—u ringeta hi matimba ku endla leswaku xiboho xa yena xi tirha, ntsendze loko ku nga ri nchumu lowu nga riki enawini kumbe lowu nga riki wa matsalwa? Kumbe u ta salela endzhaku, u tiomisa nhloko u yimela ku n’wi vona a tsandzeka leswaku u ta ku, ‘Ndzi swi vone khale’? Loko a ku vona u tirha hi matimba leswaku ntirho wolowo wu humelela, hambi loko u nga titshembi, xana a wu anakanyi leswaku nseketelo wa wena wo tano wu ta n’wi endla a ku rhandza swinene?

8. Wansati a nga n’wi khutaza njhani nuna wa yena leswaku a kombisa vunhloko lebyi faneleke?

⁸ Xa nkoka hi leswaku, u nga ringeti ku wutla vunhloko bya yena! Phela loko wo swi kota a wu nge he n’wi lavi; naswona na yena a nge he ku lavi hambi ku tilava yena n’wini. Kumbexana a nga rhangeli ha yona ndlela leyi a a fanele a rhangela ha yona. Xana u nga n’wi khutaza ku endla sweswo? Xana wa ma tlangela matshalatshala wahi na wahi lama a ma endlaka leswaku a rhangela? Xana u khomisana na yena ni ku n’wi khutaza loko a rhangela, kumbe u n’wi byela leswaku u hoxile, leswaku kungu ra yena a ri nge tirhi? Minkarhi yin’wana na yena wansati u ni xandla eku endleni leswaku nuna wa yena a nga rhangeli kahle—hi xikombiso, loko a sola swiringanyeto swa yena kumbe a lwisana ni matshalatshala ya yena, kumbe loko a hlamurisa xileswi ‘ndzi ku byerile leswo a swi nge tirhi,’ loko kungu ri vonaka ri nga humeleli. Eku heteleleni leswi swi nga endla wanuna a nga titshembi naswona a nga swi koti ku endla swiboho. Hi tlhelo rin’wana, ku tshembeka ni nseketelo wa wena, ku n’wi tshemba ni ku titshega ka wena ha yena, swi ta n’wi nyika matimba, swi n’wi pfuna leswaku a humelela.

“WANSATI WA MIGINGIRIKO”

9. Xana Swivuriso 31:10 yi ri yini hi ta wansati wa migingiriko?

⁹ Leswaku u va wansati la rhandziwaka swinene, nakambe u fanele u khathalela vutihlamuleri bya wena kahle ekaya. Hi wansati wo tano Bibele yi ri: “Nkoka wa yena wu tlula lowuya wa maribye ya risima.” (Swivuriso 31:10, NW) Xana u wansati wo tano? Xana u lava ku va yena?

10, 11. Xana wansati a nga swi kombisisa ku yini leswaku u faneriwa hi nhlamuselo ya Swivuriso 31:15?

¹⁰ Loko buku ya Swivuriso yi hlamusela mintirho ya “wansati wa migingiriko” yi vika leswi: “Nakambe u pfuka ka ha ri vusiku, kutani a nyiketa va ndyangu wa yena swakudya.” (Swivuriso 31:15, NW) Vavasati lavantshwa vo tala va sungula vukati hi ndlela yo nonon’hwa hikuva vamana wa vona a va va dyondzisanga ku sweka; kambe va nga dyondza. Naswona wansati la tlhariheke u ta dyondza ku swi endla kahle! Ku sweka i vutshila. Loko swakudya swi swekiwe kahle, a swo tata khwiri ntsena kambe swi tsakisa ni mbilu.

¹¹ Ku ni swo tala leswi nga dyondziwaka emhakeni ya ku sweka swakudya. I swa nkoka ku tiva swakudya leswi fuweke, leswaku u ta kota ku sirheleta rihanyo ra va ndyangu wa wena. Kambe ku veka swakudya leswi akaka miri emahlweni ka nuna wa wena a swi nge n’wi endli a ku bumabumela. Bibele yi vula leswaku nsati wa Isaka, Rebeka, a a tiva ku sweka swakudya leswi nga ni “nantswo” lerova nuna wa yena a swi tsakela. (Genesa 27:14, NW) Vavasati vo tala va nga pfuneka eka xikombiso xa yena.

12. Xana ku nga katsiwa yini eka wansati loyi a hanyaka hi ku twanana na Swivuriso 31:14?

¹² Eswiphen’wini swin’wana swa misava vavasati va ya etindhawini ta mabindzu mixo wun’wana ni wun’wana leswaku va ya kuma swilo leswi va nga ta swi tirhisa siku rolero. Kun’wana, kumbexana va xava kan’we hi vhiki ivi va veka leswi nga onhakaka eswigwitsirisini. Ku nga khathariseki leswaku swi endlisiwa ku yini, wanuna u ta n’wi fundzha wansati la tirhisaka mali ya le kaya hi vukheta, ni loyi a landzelelaka kungu ra ndyangu ra mpimanyeto wa mali. Loko a dyondza ku vona swakudya ni swiambalo leswi swi nga swa nkoka lowunene, naswona a tiva nxavo wa swona, a nge tshameli ku xava nchumu lowu a rhangaka a wu vona. Ku ri na sweswo, eka Swivuriso 31:14, (NW) yi ri: “U tikombise a fana ni tingalava ta n’wamabindzu. U ya ekule a ya singila.”

13. Hi ku ya hi Swivuriso 31:27, ku nga languteriwa yini eka wansati wa migingiriko mayelana ni ku khathalela kaya?

¹³ Nkhathalelo wo tano mayelana ni ntirho wa yena na wona wu fanele wu vonakala ekaya rakwe. Loko yi ya emahlweni yi vulavula hi leswi kombisaka wansati wa mingingiriko, Swivuriso 31:27, (NW) yi ri: “U langutela mahanyelo ya ndyangu wa yena, naswona xinkwa xa vulolo a nga dyi.” Ku titoloveta ku hlwela ku etlela, a heta nkarhi wo tala swinene a ri karhi a vulavula hi swilo leswi nga nyawuriki ni vaakelani—sweswo a hi swa yena. Hambi leswi ku vabya kumbe swivangelo leswi nga tivekiki minkarhi yin’wana swi nga ha n’wi vangelaka ku salela endzhaku hi mintirho ya yena ya le kaya, kaya ra yena minkarhi hinkwayo ri ta tshama ri hlelekile ri basile. Nuna wa yena a nga tiyiseka leswaku, loko vanghana va endza, a nge khomiwi hi tingana hi ndlela leyi kaya ra vona ri nga ha yona.

14, 15. Xana ndzayo ya Bibele eka vavasati yi ri yini mayelana ni swiambalo ni ku tibombisa?

¹⁴ Vavasati vo tala va swi tiva va nga byeriwanga leswaku i swa nkoka ku khathalela ndlela leyi va langutekaka ha yona, kambe van’wana va swi lava ku tsundzuxiwa. A swi olovi ku rhandza munhu loyi ndlela leyi a vonakaka ha yona yi kombaka leswaku a nga tikhathaleli. Bibele yi khutaza vavasati leswaku “va hlova va pima.” Nakambe yi tsundzuxa leswaku va nga tikarhateli ngopfu ku lunghisa misisi, swin’wetsin’wetsi ni swiambalo leswi durhaka ngopfu, leswi endlaka la swi ambaleke a koka nyingiso lowu nga faneriki.—1 Timotiya 2:9.

¹⁵ Mahanyelo ya loyi a ambaleke swiambalo sweswo ma wu tlula swinene nkoka wa swona. Muapostola Petro u byela vavasati va Vakreste leswaku “moya lowu nga onhakiki wa ku olova ni ku rhula . . . [wu] ni nkoka lowukulu emahlweni ka Xikwembu.” (1 Petro 3:3, 4) Naswona Swivuriso, loko yi longoloxa timfanelo ta wansati la fanelekaka, yi engetela leswaku “mavoko yakwe u ma pfulele xisiwana” naswona “nawu wa tintswalo ta rirhandzu wu le ririn’wini ra yena.” A nga tilaveli swa yena kumbe ku va ni “mona” kambe wa hanana naswona u ni tintswalo. (Swivuriso 31:20, 26, NW) Nhlamuselo yi ya emahlweni, “ku saseka ku nga va ka mavunwa, naswona vumbhuri byi nga va bya hava; kambe wansati loyi a chavaka Yehovha hi yena loyi a tikumelaka ku dzunisiwa.”—Swivuriso 31:30, NW.

16. Xana wanuna loyi a tlangelaka u ta titwisa ku yini hi nsati wo tano?

¹⁶ Ina, wansati wo tano u ta rhandziwa swinene hi wanuna wihi na wihi la nga ni mavonelo ya Muvumbi. Malunghana ni nsati wa yena u ta titwa hi ndlela leyi hlamuseriweke hi mutsari wa Swivuriso: “Vanhwana lava kombiseke migingiriko va tele, kambe wena—u va tlule hinkwavo.” (Swivuriso 31:28, 29) Naswona u ta tsakela ku byela nsati wa yena leswaku u titwisa sweswo, handle ko susumetiwa.

VONELO RA WENA HI RIMBEWU I RA NKOKA

17, 18. Xana langutelo ra wansati hi rimbewu ri nga yi khumbisa ku yini ndlela leyi nuna wa yena a n’wi rhandzaka ha yona?

¹⁷ Vuxaka bya rimbewu lebyi nga enerisiki i rimitsu ra swiphiqo swo tala swa vukati. Minkarhi yin’wana leswi swi vangiwa hi loko wanuna a tsandzeka ku anakanyela ni ku twisisa ndlela leyi miri ni mintlhaveko ya nsati wa yena yi nga xiswona, naswona minkarhi yin’wana hi loko wansati a tsandzeka ku hlanganyela ni nuna wa yena hi laha ku heleleke hi miri kumbe hi mintlhaveko eka xiendlo lexi. Loko ha vambirhi, wanuna ni wansati, va hlangana hi rimbewu hi ku swi rhandza ni nkufumelo, sweswo swi ta kombisa rirhandzu ra xiviri leri va rhandzanaka ha rona.

¹⁸ Leswi endlaka leswaku wansati a nga vi na mintlhaveko leyi kufumelaka, i ku tsandzeka ka nuna wakwe ku n’wi anakanyela, kambe ku pfumala ka wansati mintlhaveko ku tlhela ku vilerisa na yena wanuna kumbe ku n’wi endla a titwa a kokeleka eka un’wana. Loko wansati a pfumela ntsena, kambe a nga tinyiketeli, nuna wa yena a nga ha swi teka swi vula leswaku nsati wa yena a nga n’wi khathaleli. Mintlhaveko yi endla munhu a tsakela vuxaka bya rimbewu, naswona loko wansati a nga nyanyuki u fanele a tlhela a kambisisa langutelo ra yena hi vuxaka bya rimbewu.

19. (a) Xana Bibele yi swi komba njhani leswaku swi ta va swi hoxile ku alelana vuxaka bya rimbewu ni munghana wa munhu wa vukati nkarhi wo leha? (b) Ha yini swi nga bohi ku vutisa vanhu lava nga ehandle ka vukati bya mpatswa leswaku va wu pimela maendlelo lama fanelekaka etimhakeni ta rimbewu?

¹⁹ Bibele yi laya nuna ni nsati yi ku “mi nga tshuki mi alelana.” Rito ra Xikwembu a ri swi pfumeleli ku tirhisa rimbewu tanihi nchumu wa ku xupula munghana wa vukati kumbe ku tirihisela, tanihi loko wansati o alela nuna wa yena mavhiki kumbe tin’hweti. Tanihi leswi a faneleke ku “nyik[a] nsati leswi swi nga fanelo ya yena,” na yena a ‘endle tano eka nuna wa yena.’ (1 Vakorinto 7:3, 5) Leswi a swi vuli leswaku wansati u languteriwe leswaku a pfumelela swiendlo leswi humeke endleleni ni leswi a swi vonaka swi thyakile, naswona nuna la rhandzaka ni la xiximaka nsati wa yena a nge n’wi endlisi swilo swo tano. “Rirhandzu . . . a ri endli swa thyaka.” (1 Vakorinto 13:4, 5) A swi kali swi lava ku vutisa munhu un’wana la nga riki evukatini bya n’wina leswaku a pimela mpatswa maendlelo lama fanelekeke ni lama nga fanelekangiki. Eka 1 Vakorinto 6:9-11, Bibele yi swi longoloxa kahle swiendlo leswi ariwaka eka vagandzeri va Yehovha Xikwembu: vumbhisa, vuoswi, vusodoma. (Nakambe ringanisa Levhitika 18:1-23.) Vanhu van’wana lava tshunxekeke va manguva lawa va endla leswi vitaniwaka “mahanyelo lamantshwa”—leswi kahle-kahle ku nga mahanyelo lama thyakeke—va lwela leswaku ku amukeriwa maendlelo man’wana ya rimbewu lama yirisiwaka, loko hi tlhelo van’wana lava va yimaka ni leswi ndhavuko wu swi simekeke, va tlhandleka minsivelo yin’wana eka leyi. Bibele yi nyika vonelo leri ringaniseriweke. Hi ntolovelo, loko vuxaka lebyin’wana hinkwabyo evukatini byi ri lebyinene, loko ku ri ni rirhandzu, ku xiximana, ku vulavurisana lokunene ni ku twisisana, kutani hi xitalo vuxaka bya rimbewu a byi nge vi xiphiqo.

20. Vuyelo byi va byihi loko wansati a tirhisa rimbewu ku kuma swo karhi?

²⁰ Wansati la rhandziwaka hakunene a nga tirhisi vuxaka bya rimbewu leswaku a kuma xo karhi. Entiyisweni a hi vavasati hinkwavo lava xavisaka rimbewu, kambe van’wana va swi endla. Va nga tirhisa rimbewu hi tindlela tin’wana ta vutlharhi, leswaku vanuna va vona va va endlela swo karhi. Vuyelo hi byihi? Hi xikombiso, xana wa n’wi rhandza munhu loyi a ku xaviselaka rhoko, doo, a swi tano ke? Ni wanuna a nga n’wi rhandzi wansati la n’wi xaviselaka rimbewu leswaku a kuma swilo leswi a swi lavaka. Wansati la endlaka sweswo a nga ha swi kuma swilo swo tala leswi vonakaka, kambe wa lahlekeriwa emintlhavekweni ni le moyeni.

LAVA RILAKA, LAVA TITSHANDZAKA

21-23. Hi laha swi kombisiweke ha kona emhakeni ya Samsoni, xana ku rila ni ku titshandza ka wansati ku nga herisa ntsako hi ndlela yihi?

²¹ Samsoni a a ri wanuna wo tiya, kambe a a nga swi koti ku tiyisela ntshikilelo wa vavasati lava a va lava ku kuma swilo leswi va swi lavaka hi ku rila ni ku titshandza. Eka khamba rin’wana u kongomane ni xirilo xa wansati loyi a a ta hundzuka nsati wa yena. Hi laha swi rhekodiweke ha kona eka Vaavanyisi 14:16, 17, a “rila e mahlweni ka yena, a ku: Kunene wa nḍi v̌enga, a ku nḍi ranḍi; u v̌ekele v̌ana v̌a tiko ra rikweru e mawetana, kambe a ku nḍi hlamuselanga wona! A ku ka yena: V̌ona, hambi a ri tatana na manana, a nḍi va hlamuselanga wona, nḍi nga ku hlamuserisa ku yini šana?” Hambi loko Samsoni a n’wi kombela leswaku a tirhisa mianakanyo hi ndlela ya vutlharhi, sweswo a swi tirhanga. A hi kanyingi swi tirha loko mintlhaveko yi ri yikulu. “Kambe nsati wa yena a rila e mahlweni ka yena hi masiku ya ntlhanu na mambiri ya nkhuv̌o wa v̌ona, kambe hi ra v̌untlhanu na mambiri a ṅwi hlamusela mawetana, hikuv̌a a ṭhama a ṅwi karata; yena a ya hlamusela v̌ana v̌a tiko ra rikwav̌o e mawetana.”

²² U nga anakanyi leswaku nuna wa wena a nga ku rhandzi ntsena hi leswi a nga ku endleliki xin’wana ni xin’wana lexi u xi lavaka. Loyi a a ta va nsati wa Samsoni u n’wi hehle hi leswaku a a nga n’wi rhandzi, kambe entiyisweni a ku ri yena la nga n’wi rhandziki. U n’wi tshikilerile lerova a nga ha swi koti ku swi tiyiselela. Loko a n’wi byerile mawetana ya yena, u hatlise a tirhisa ku tshembeka kakwe hi ndlela yo biha, a tsutsuma a ya vula xihundla xa yena eka valala vakwe. Eku heteleleni, a va nsati wa wanuna un’wana.

²³ Endzhakunyana, Samsoni u kokiwe mahlo hi wansati un’wana la vitaniwaka Delila. Kumbexana a sasekile emirini, kambe xana u tikombe a ri wansati loyi a a ta n’wi rhandza hakunene? Leswaku a kota ku kuma rungula eka Samsoni, leri a nga ta ri tirhisela swikongomelo swakwe, Delila u tirhise ku titshandza. Mhaka yi ri: “Kutani, . . . a ṭhama a ṅwi karata hi marito ya yena hi masiku hikwawo, ni ku n’wi tinga, mbilu ya Samsoni yi karala, ni ku yisa ku feni.” Vuyelo bya kona a byi bihile swinene.—Vaavanyisi 16:16.

24-27. (a) Xana buku ya Swivuriso yi ri yini hi vuyelo bya ku titshandza ka wansati? (b) Ha yini yi tirhisa vavasati eka ndzayo leyi? (c) I yini lexi hakanyingi xi susumetelaka wanuna ku lava ku endlela nsati wa yena swilo swo saseka?

²⁴ Ku rila ni ku titshandza a swi laveki. Swi onha vukati. Swi karhata wanuna. Bibele yi nyika xitsundzuxo eka swiendlo swo tano, tanihi le ka matsalwa lama landzelaka lama tshahiweke eka The New English Bible: “Loyi a phikelelaka nchumu wun’we u onha vuxaka.” “Wansati la titshandzaka u fana ni mati lama ntshonaka ma nga heti.” “Swa antswa ku hanya u ri wexe emananga ku ri ni ku tshama ni wansati la titshandzaka ni la pfuxaka madzolonga.” “Ku ntshona ka mati ma nga yimi hi siku ra mpfula—sweswo swi fana ni wansati loyi a titshandzaka. Ku ringeta ku n’wi lawula swi fana ni ku ringeta ku lawula mheho! Ku n’wi khoma swi fana ni ku khoma mafurha etintihweni ta wena!”—Swivuriso 17:9; 19:13; 21:19; 27:15, 16.

²⁵ Ha yini Matsalwa ma tirhisa wansati eka ndzayo leyi? Kumbe xana hikwalaho ka leswi vavasati hi ntolovelo va nga ni mintlhaveko swinene ni leswi hakanyingi va kombisaka mintlhaveko ya vona, ngopfu-ngopfu loko va karhatiwe hi xin’wana. Nakambe va nga ha vona onge hi rona tlhari leri va nga na rona ntsena. Leswi a nga nhloko ya ndyangu wanuna a nga ha endla leswi a swi lavaka handle ka xivangelo, kutani wansati a nga ha vona onge u fanele a tirhisa ntshikilelo wa mintlhaveko. Wena, wansati, a wu fanelanga ku tirhisa maendlelo wolawo, naswona nuna wa wena a nga fanelanga a ku endla u titwa u boheka ku endlisa sweswo.

²⁶ I ntiyiso, yi nga ha va kona minkarhi leyi u nga ta titwa u nga tsakanga, kumbexana u tikuma u rila, hambi loko u nga swi lavisi swona. Kambe sweswo i mhaka leyi hambaneke swinene ni ku kombisa mintlhaveko ya le henhla swinene leswaku u kota ku kuma leswi u swi lavaka.

²⁷ Loko va rhandza vavasati va vona hakunene, vavanuna vo tala va ta rhangisa vavasati va vona eka vona, loko ku tiwa etimhakeni leti lavaka ku tihlawulela. Tsakisa nuna wa wena, kutani handle ko kanakana na yena u ta lava tindlela ta ku ku tsakisa.

‘NKARHI WA KU MIYELA NI NKARHI WA KU VULAVULA’

28-35. (a) Hlamusela mikhuva yo vulavula leyi yi nga swi endlaka swi nonon’hwa eka wanuna ku vulavula ni nsati wa yena. (b) I yini lexi nga endliwaka ku antswisa ku vulavurisana exikarhi ka wanuna ni nsati wa yena?

²⁸ Vavasati vo tala va vilela va ku, ‘Nuna wa mina a nga ndzi vulavurisi.’ Xihoxo xi nga ha va xa wena. Hambi swi ri tano, minkarhi yo tala wanuna a nga ha lava ku vulavula ni nsati wa yena, kambe a nga swi endli swi olova leswaku a vulavula na yena. Hi ndlela yihi? Vavasati a va fani. Kambe tivutise leswaku va yi fanela yin’wana ya tinhlamuselo leti:

²⁹ Wo sungula i wansati loyi a nga riki na xiphiqo ni kan’we xo vulavurisana ni vavasati van’wana endhawini leyi a tshamaka eka yona. Kambe endlelo rakwe hi rihi? Loko wansati lowun’wana a hefemulanyana, wa nghenelela. A nga ha n’wi chela hi swivutiso swo hlayanyana, kumbe a nga ha sungula mhaka yin’wana leyi hambaneke hi laha ku heleleke. Hi ku hatlisa loyi a kavanyetiweke wa nghenelela ivi a tlhela a ya emahlweninyana ni mhaka yakwe. Ku hava loyi a tsakelaka bulo leri ra ku nghena-nghenana emilon’wini.

³⁰ Kutani nuna wa yena u vuya ekaya a ri ni mahungu. Loko a nghena enyangweni, wa sungula, ‘Vhumbha leswo ku humelele yini entirhweni . . .’ A nga si ya ekule. U n’wi kavanyeta hi ku, ‘U ri kume kwihi vala rolero ri nga ebajini ra wena? Languta laha u fambaka kona. Ndza ha ku basisa filoro leyi.’ A nga ha kanakana ku sungula mhaka ya yena nakambe.

³¹ Kumbexana, va bula ni vanghana naswona nuna u hlamusela mhaka yo karhi, kambe a siya timhaka tin’wana kumbe a nga tivuli kahle hinkwato hi laha ti nga ha kona. Nsati wa yena wa nghenelela, a sungula hi ku lulamisa swihoxo, ivi endzhaku a lava ku katsakanya mhaka hinkwayo. A nga si ya ekule nuna wakwe wa hefemula ivi a ku, ‘Ha yini u nga hlamuseli hi wexe?’

³² Wansati un’wana yena u khutaza nuna wa yena leswaku a vulavula. A ringeta ku tikomba a nga khumbeki ngopfu, kambe a vutisa hi ndlela yo lava ku tiva ngopfu: ‘Wena a wu ri kwihi?’ ‘I mani a a ri kwalaho?’ ‘Ku humelele yini?’ A nga vutisi hi leswi tolovelekeke evuton’wini, kambe leswi vonakaka onge i swa xihundla hi swona leswi a swi lavaka. U hlanganisa swiphemu-phemu swa rungula leri a nga ri kuma ivi a swi katsa ni leswi a swi anakanyaka. Kumbexana rin’wana i rungula leri nuna wa yena a a fanele a nga ri paluxanga. Swilo swin’wana a fanela ku bula ha swona ni nsati wa yena, kambe i xihundla. Loko a vulavula hi swona ni van’wana, xihundla xexo a xa ha ri kona. Swivuriso 25:9 ya tsundzuxa: “U nga boši makungu ya uṅwana.” Kambe loko o swi boxa, swi nga vanga swiphiqo. Xana u ta titwa a tshunxekile loko a vulavula na yena enkarhini lowu taka?

³³ Kambe wansati wa vunharhu a nga vulavuli ngopfu. Wa swi kota ku endla ntirho wa le kaya, kambe a hi kanyingi a vulavula. Loyi a ringetaka ku vulavula na yena u boheka ku vulavula a ri yexe. Kumbe xana u ni tingana, kumbe xana i mhaka ya leswi a nga va ni nkarhi wutsongo wo dyondza loko a ha ri xihlangi. Ku nga khathariseki leswaku xivangelo hi xihi, matshalatshala yo vulavula na yena a ma humeleli.

³⁴ Kambe swilo swi nga cinciwa. Vutshila byo vulavula byi nga dyondziwa. Loko wansati a nga endli ntirho wa yena wa le kaya ntsena, kambe a hlaya ni swilo leswi akaka ni ku va ni tintswalo eka vanhu van’wana, u ta va ni swilo swo tala leswi akaka leswi a nga swi byelaka munghana wa yena. Naswona bulo leri humelelaka ri lava leswaku mi hlanganyela ha vambirhi. Nakambe ri lava ku xiximana—ku xixima loku ringaneleke loku nga ta ku endla u n’wi pfumelela leswaku a hetisa leswi a swi vulaka, leswaku a swi vula hi ndlela leyi a yi lavaka, ni ku tiva leswaku xihundla xi fanele xi hlayisiwa. Eka Eklesiasta 3:7 yi ri, “nkari wu kona wa ku miyela, wu kona nkari wa ku v̌ulav̌ula.”

³⁵ Hikwalaho, ematshan’wini yo vilela hi leswaku nuna wa wena a nga tali ku vulavula na wena, ha yini u nga swi endli swi n’wi tsakisa leswaku a vulavula na wena? Tsakela swilo leswi a swi endlaka. Yingisela hi vukheta loko a vulavula. Endla nhlamulo ya wena yi kombisa rirhandzu lero kufumela ni xichavo lexi enteke eka yena. Tiyiseka leswaku swilo leswi u swi vulaka swo tala hi leswi a swi rhandzaka ni leswi n’wi akaka. Hi ku hatlisa u ta kuma leswaku ku vulavurisana ka mi tsakisa ha vambirhi ka n’wina.

‘KU KOKIWA HANDLE KA MARITO’

36-38. Hi tihi tindlela tin’wana ta ku fikelela mbilu ya munghana la nga riki mupfumeri-kuloni?

³⁶ Minkarhi yin’wana swiendlo swi vulavula ku tlula marito, ngopfu-ngopfu eka vavanuna lava va nga riki vapfumeri-kulobye va Rito ra Xikwembu. Muapostola Petro loko a vulavula ha vona u te: “Va nga kokiwa hi mahanyelo ya n’wina vasati va vona, hambiloko va nga yingisi Rito . . . a va ta vona xichavo xa n’wina ni ku tenga ka mikhuva ya n’wina.” (1 Petro 3:1, 2) Hakanyingi wanuna la nga riki mupfumeri, u vilela hi leswaku nsati wa yena u tshama a ri eku n’wi “chumayeleni,” kasi yena a nga swi lavi. Ku hambana ni sweswo, van’wana va hundzuke vapfumeri hi ku vona nhluvuko lowu ntiyiso wa Rito ra Xikwembu wu wu endleke eka vasati va vona. Hakanyingi vanhu va tsakisiwa hi mintirho ku ri ni ku chumayeriwa.

³⁷ Loko u vulavula ni munghana wa wena wa vukati la nga riki mupfumeri, “ku vulavula ka n’wina a ku ve lokunene,” kumbe “ku lungiwe hi munyu,” hi laha tsalwa ri swi vekaka ha kona. Wu kona nkarhi wa ku vulavula. Bibele yi ri, “marito la’ma v̌ulav̌uriweke hi nkari ma kotisa malamula ya nsuku e ntewanini wa silver.” Xana ú karhatiwe hi swin’wana? Kumbe swilo a swi fambanga kahle entirhweni. Enkarhini lowu a nga ha tsakela ku byeriwa marito ma nga ri mangani. “Marito yo saseka i šihlenga ša v̌ulombe, ma ṭakisa moya[-xiviri], ma hanyisa marambu.” (Vakolosa 4:6; Swivuriso 25:11; 16:24) Kumbe, hi ku ya hi xiyimo, ku veka voko ra wena eka ra yena swi nga vula swo tala: Ndza swi twisisa, ndzi yima na wena, ndzi nga ku pfuna loko ndzi swi kota.

³⁸ Hambi loko a nga ri mupfumeri-kuloni, Rito ra Xikwembu ri komba leswaku wa ha fanele u titsongahata eka yena. Mahanyelo ya wena ma nga ha n’wi koka, leswaku a hlanganyela na wena eripfumelweni ra wena. Mawaku ndlela leyi siku ra kona ri nga ta tsakisa ha kona! Naswona loko nkarhi wolowo wu fika, ú ta swi xiya leswaku ú na swivangelo swo tala swa ku ku rhandza ku tlula eku sunguleni. Hikuva ku tinyiketela ka wena, ku katsa ni ku tiya ka wena eka leswi u swi tivaka leswaku i ntiyiso, swi ta va swi n’wi pfune leswaku a kuma “vutomi bya xiviri.”—1 Vakorinto 7:13-16; 1 Timotiya 6:19.

39, 40. Hi tihi timfanelo leti nga longoloxiwa eka Tito 2:4, 5, leti endlaka wansati a va wa risima, ku nga ri eka nuna wa yena ntsena, kambe ni le ka Yehovha?

³⁹ Matsalwa ma khutaza vavasati va Vakreste, “ku rhandza vanuna va vona ni vana va vona, va kota ku tikhoma ni ku tenga, va va lava hlayisaka mindyangu ya vona hi mfanelo, va va ni tintswalo, va yingisa vanuna va vona, leswaku Rito ra Xikwembu ri ta ka ri nga sandziwi hi munhu,” ku nga khathariseki leswaku vanuna va vona i vapfumeri kumbe a hi vapfumeri.—Tito 2:4, 5.

⁴⁰ Loko wena wansati, u endle leswi hi laha u nga kotaka ha kona, u ta rhandziwa hakunene, hi nuna wa wena, xikan’we na hi Yehovha Xikwembu.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 57]

“Wansati wa migingiriko . . . nkoka wa yena wu tlula lowuya wa maribye ya risima.”—Swivuriso 31:10, NW.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 64]

Vavasati evuton’wini bya Samsoni