Ndzima 17

“Tiyani Eku Rhandzaneni”

1, 2. (a) I yini lexi hakanyingi xi tsakisaka lava sungulaka ku ya eminhlanganweni ya Timbhoni ta Yehovha? (b) Hi xihi xikombiso xin’wana xa mfanelo leyi, lexi va xi vonaka emintsombanweni ya hina?

LOKO vanhu va ta ro sungula eminhlanganweni ya vandlha ya Timbhoni ta Yehovha hakanyingi va tsakisiwa ngopfu hi rirhandzu leri kombisiwaka kona. Va ri vona eka vunghana byo kufumela lebyi nga kona ni hi mukhuva lowu va amukeriwaka ha wona.

² Emintsombanweni ya hina vaendzi va tlhela va xiya leswaku vunyingi bya lava nga kona va tikhoma kahle. Muviki un’wana wa mahungu u tsale leswi malunghana ni ntsombano wo tano: ‘A nga kona ni un’we la pyopyiweke hi swidzidzirisi kumbe swakunwa swa xihoko. A ku na ku khahlana kumbe ku tlatlarhuka. A ku na ku susumetana. A ku na ku dlidlimetana. A nga kona la rhuketelaka kumbe la phyandlasaka nhlambha. Ku hava mafenya lama thyakeke kumbe ririmi ro bola. A ku na moya lowu teleke musi wa fole. A ku yiviwi. A nga kona loyi a cukumetaka swikotela ebyanyini. A swi hlamarisa hakunene.’ Hinkwaswo leswi i xikombiso xa rirhandzu, leri nga ‘hanyiki hi ndlela yo soleka, leri nga tilaveriki swa rona ntsena.’—1 Kor. 13:4-8.

3. (a) Hi ku famba ka nkarhi, i yini lexi faneleke xi vonaka loko hi kombisa rirhandzu? (b) Hi ku tekelela Kreste, i rirhandzu ra muxaka muni leri hi faneleke hi ri hlakulela?

³ Rirhandzu i mfanelo leyi funghaka Mukreste un’wana ni un’wana wa ntiyiso. (Yoh. 13:35) Loko hi ri karhi hi kula emoyeni, hi fanele hi ya hi ri kombisa hi xitalo. Muapostola Pawulo u khongelele leswaku rirhandzu ra vamakwavo “ri ya mahlweni ri kula masiku hinkwawo.” (Flp. 1:9; 1 Tes. 3:12) Petro na yena u khutaze Vakreste-kulobye leswaku va pfumelela rirhandzu ra vona ri funengeta ‘nhlengeletano hinkwayo ya vamakwerhu.’ (1 Pet. 2:17) Rirhandzu ra hina ri fanele ri hi susumetela ku endla leswi engetelekeke, ematshan’weni yo hlanganyela minhlangano ni vanhu lava hi nga tikarhateliki ku va tiva kahle. Ri fanele ri katsa ni swin’wana, ku nga ri ku vula leswaku “Xewani” ntsena nkarhi na nkarhi. Muapostola Yohane u kombise leswaku ri fanele ri tinyiketela. U tsarile: “Hi nga tiva leswi rirhandzu ri nga swona loko hi tiva Kriste [N’wana wa Xikwembu], loyi a nyiketeke vutomi bya yena hikwalaho ka hina. Kutani na hina swa hi fanela ku nyiketa vutomi bya hina hikwalaho ka vamakwerhu.” (1 Yoh. 3:16; Yoh. 15:12, 13) A hi si swi endla sweswo. Xana entiyisweni hi nga byi nyikela vutomi bya hina hikwalaho ka vamakwerhu? Ina, i matshalatshala wahi lawa sweswi hi ma endlaka ya ku va pfuna, hambi loko swi nga olovi?

4. (a) Hi yihi ndlela yin’wana leyi hi nga kombisaka rirhandzu hi xitalo ha yona? (b) Ha yini swi ri swa nkoka ku rhandzana hi laha ku tiyeke?

⁴ Swiendlo leswi kombisaka moya wa ku tinyiketela, i swa nkoka leswaku swi fambisana ni rirhandzu ra hina leri kufumelaka eka vamakwerhu. Rito ra Xikwembu ra hi khongotela: “Tolovelanani, mi rhandzana tanihi vamakwavo.” (Rhom. 12:10) Hinkwerhu hi titwa hi ndlela yoleyo eka vanhu van’wana. Xana hi nga katsa ni van’wana eka ntlawa lowu hi wu rhandzaka hi ndlela yoleyo? Tanihi leswi makumu ya mafambiselo ya khale ma tshinelaka, i swa nkoka leswaku hi tshinelelana swinene ni vamakwerhu va Vakreste. Bibele yi hi kombisa mhaka leyi, yi ku: “Ku hela ka swilo hinkwaswo ku le kusuhi. . . . Ku tlula leswi hinkwaswo, tiyani eku rhandzaneni, hikuva rirhandzu ri funengeta swidyoho leswo tala.”—1 Pet. 4:7, 8.

5. Ha yini swi hoxile ku ehleketa leswaku swiphiqo a swi nge vi kona exikarhi ka swirho swa vandlha?

⁵ Ina, tanihi leswi hi nga hetisekangiki, minkarhi yin’wana hi ta endla swilo leswi nga ta khunguvanyisa van’wana. Na vona, va ta hi dyohela hi tindlela to hambana-hambana. (1 Yoh. 1:8) Loko u tikuma u ri eka xiyimo xo tano, u fanele u endla yini?

LEXI U NGA XI ENDLAKA LOKO KU HUMELELA SWIPHIQO

6. (a) Ha yini ndzayo ya Bibele minkarhi yin’wana yi nga pfumelelani ni mimboyamelo ya hina? (b) Kambe xana ku ta humelela yini loko hi yi tirhisa?

⁶ Matsalwa ma nyika nkongomiso lowu lavekaka. Kambe leswi ma hi layaka ha swona swi nga ha endleka swi nga fambelani ni leswi hina vanhu lava nga hetisekangiki hi toloveleke ku swi endla. (Rhom. 7:21-23) Hambi swi ri tano, loko hi tikarhatela ku swi endla swi ta kombisa ku navela loku hi nga na kona ka ku tsakisa Yehovha, naswona swi ta tlhela swi kurisa rirhandzu ra hina eka van’wana.

7. (a) Loko un’wana a hi vavisa, ha yini hi nga fanelanga hi rihisela? (b) Ha yini hi nga fanelanga hi papalata makwerhu loyi a hi dyohelaka?

⁷ Nkarhi wun’wana loko vanhu va dyoheriwa va lava tindlela ta ku tirihisela eka loyi a va dyoheleke. Kambe sweswo swi endla xiyimo xi biha ngopfu. Loko ku rihisela swi fanerile, hi fanele hi swi veka emavokweni ya Xikwembu. (Swiv. 24:29; Rhom. 12:17-21) Van’wana va nga ha ringeta ku tsema vuxaka ni loyi a va dyoheleke, va papalata ku hlangana na yena. Kambe sweswo a hi nge swi endli eka vagandzeri-kulorhi. Ku amukeriwa ka vugandzeri bya hina, hi ndlela yo karhi ku titshege hi ku rhandza vamakwerhu. (1 Yoh. 4:20) Xana hi nga vula hi mbilu yo basa leswaku hi rhandza munhu loyi hi nga n’wi vulavurisiki kumbe loyi hi nga tsakiki loko a ri ekusuhi na hina? Hi fanele hi langutana ni xiphiqo xa kona, hi xi tlhantlha. Njhani?

8, 9. (a) Loko hi ri ni xisolo hi makwerhu wa hina, hi wihi nchumu lowunene lowu hi nga wu endlaka? (b) Kambe ku vuriwa yini loko a hi dyohele ko tala? (c) Ha yini hi fanele hi tamela mhaka hi ndlela leyi, naswona i yini lexi nga ta hi pfuna ku endla sweswo?

⁸ Emhakeni leyi muapostola Pawulo u tsarile: “Amukelanani, kutani loko un’wana a vilela hi un’wana, a va rivalelane. Kukota leswi [Yehovha a] mi rivaleleke, na n’wina rivalelanani.” (Kol. 3:13) Xana u nga swi endla sweswo? Ku vuriwa yini hi loko munhu a hambeta a ku dyohela hi tindlela to hambana-hambana?

⁹ Muapostola Petro a ri ni xivutiso lexi fanaka, naswona u ringanyete leswaku kumbexana u fanele a ringeta ku rivalela makwavo yoloye minkarhi ya nkombo. Yesu u hlamule a ku: “A ndzi ku byeli ku n’wi rivalela ka 7, kambe ndzi ri ka 7 loku andzisiwaka hi 70.” Kambe hikwalaho ka yini? Yesu u swi hlamusele hi xifaniso lexi kombiseke vukulu bya nandzu wa hina eka Xikwembu, loko wu ringanisiwa ni leswi munhu wihi na wihi a nga hi kolotaka swona. (Mt. 18:21-35) Hi dyohela Xikwembu hi tindlela to tala siku na siku—nkarhi wun’wana hi xiendlo xa vutianakanyi, minkarhi yo tala hi leswi hi swi vulaka kumbe leswi hi swi ehleketaka, swin’we ni ku tsandzeka ku endla leswi hi faneleke hi swi endla. Hi ku pfumala vutivi minkarhi yin’wana a hi swi lemuki leswaku leswi hi swi endleke swi hoxile, kumbe hikwalaho ka swilo swa vutomi a hi wu kumi nkarhi wo ehleketa hi mhaka ya kona. Xikwembu xi nga ha riha swidyoho swa hina hi vutomi bya hina. (Rhom. 6:23) Kambe xi hambeta xi hi kombisa tintswalo. (Ps. 103:10-14) Hikwalaho, a swi hlamarisi leswi xi lavaka leswaku hina, hi hanyisana hi laha ku fanaka. (Mt. 6:14, 15; Ef. 4:1-3) Loko hi endla sweswo, ematshan’weni ya ku hlundzuka, swi kombisa leswaku hi fikelele rirhandzu leri “[nga riki] na xiveketela xa leswo biha.”—1 Kor. 13:4, 5; 1 Pet. 3:8, 9.

10. Hi fanele hi endla yini loko makwerhu a hi kariherile?

¹⁰ Ku nga ha va ni minkarhi leyi hi lemukaka leswaku, hambi loko hi nga n’wi karihelanga makwerhu, yena u hi kariherile. Hi fanele hi endla yini? Handle ko dya nkarhi hi fanele hi vulavula na yena naswona hi lwela ku lulamisa timhaka. Bibele yi hi khongotela leswaku hi teka goza ku sungula. (Mt. 5:23, 24) Ku endla sweswo swi nga ha nonon’hwa. Swi lava rirhandzu leri fambisanaka ni vutitsongahati. Xana timfanelo teto ti ni matimba swinene eka wena, lerova u nga endla leswi Bibele yi vulaka swona? Leyi i pakani ya nkoka leyi hi nga tirhelaka eka yona.

11. Loko makwerhu a endla swilo leswi swi hi hlundzukisaka, hi fanele hi endla yini?

¹¹ Hi hala tlhelo, swi nga ha endleka leswaku munhu un’wana u endla swilo leswi ku vilerisaka—leswi kumbexana swi vilerisaka ni van’wana. Xana a swi nge vi swinene leswaku un’wana a vulavula na yena? Kumbexana. Loko wena n’wini wo n’wi hlamusela xiphiqo lexi hi musa, leswi swi nga ha tisa vuyelo lebyinene. Kambe u fanele u rhanga u tivutisa: ‘Xana swilo leswi a swi endlaka a swi fambelani ni matsalwa hakunene? Kumbe xana xiphiqo lexi xi vangiwa ngopfu hi leswi ndhavuko ni ku leteriwa ka mina swi hambanaka ni swakwe?’ Loko swi ri tano, tivonele leswaku u nga veki milawu ya wena n’wini ivi u avanyisa hi ku ya hi yona. (Yak. 4:11, 12) Yehovha u amukela vanhu va tinxaka hinkwato handle ka ku ya hi nghohe naswona u va lehisela mbilu loko va ri karhi va kula emoyeni.

12. (a) Loko ku ri ni mhaka ya vudyoho evandlheni, i vamani lava yi kambisisaka? (b) Kambe hi swihi swiyimo leswi endlaka leswaku loyi a dyoheriweke a va ni vutihlamuleri bya ku rhanga a teka goza? Hi xikongomelo xihi?

¹² Hambi swi ri tano, loko un’wana evandlheni a endla xidyoho lexikulu, xi fanele xi kambisisiwa hi xihatla. Kambe xi ta kambisisiwa hi mani? Hakanyingi i vakulu. Hambi swi ri tano, loko xi khumba mhaka ya bindzu exikarhi ka vamakwerhu, kumbe ku tirhisiwa loko biha ka ririmi loku vaviseke un’wana, kutani loyi a dyoheriweke u fanele a rhanga a lwela ku pfuna mudyohi va ri vambirhi. Sweswo swi nga ha tikomba swi nonon’hwa eka van’wana. Kambe hi leswi Yesu a hi tsundzuxaka ha swona eka Matewu 18:15-17. Ku rhandza makwenu ni ku tsakela ku n’wi endla a tshama a ri makwenu, swi ta ku pfuna leswaku u swi endla hi ndlela leyi loko swi koteka, yi nga ta fikelela mbilu ya mudyohi.—Swiv. 16:23.

13. Loko ku va ni xiphiqo exikarhi ka hina ni makwerhu un’wana, i yini lexi nga ta hi pfuna ku ololoxa mhaka leyi hi ndlela leyinene?

¹³ Loko ku va ni xiphiqo, hambi xi ri xikulu kumbe xi ri xitsongo, ha pfuneka loko hi lwela ku twisisa leswaku Yehovha u xi langutisa ku yini. A nga xi tsakeli xidyoho xa muxaka wihi na wihi, kambe wa xi vona eka hina hinkwerhu. Hi nkarhi wakwe lowu faneleke, vadyohi lava nga hundzukiki va susiwa enhlengeletanweni yakwe. Kambe ku vuriwa yini hi hina hinkwerhu? Hinkwerhu hi kona hikwalaho ka ku lehisa mbilu ni tintswalo takwe. U veka xikombiso lexi hi faneleke hi xi tekelela. Loko hi endla sweswo, hi kombisa rirhandzu ra yena.—Ef. 5:1, 2.

LAVISISA TINDLELA TA KU ‘NDLANDLAMUXA’ RIRHANDZU

14. (a) Ha yini Pawulo a khutaze Vakorinto leswaku va ‘ndlandlamuxa’ rirhandzu ra vona? (b) Matsalwa lama kombisiweke laha ma swi kombisa njhani leswaku i swinene eka hina ku ehleketa hi leswi?

¹⁴ Muapostola Pawulo u hete tin’hweti to tala a ri karhi a aka vandlha ra le Korinto, eGreece. U tirhe hi matimba leswaku a pfuna vamakwavo va kwalaho naswona a a va rhandza. Kambe van’wana a va nga n’wi tsakeli. A va languta ngopfu swihoxo. U va khutaze leswaku va ‘ndlandlamuxa’ rirhandzu ra vona. (2 Kor. 6:11-13; 12:15) Hinkwerhu hi endla kahle loko hi languta mpimo lowu hi rhandzaka van’wana ha wona ni ku lavisisa tindlela ta ku ‘ndlandlamuxa’ ha tona rirhandzu ra hina.—1 Yoh. 3:14; 1 Kor. 13:3.

15. I yini lexi xi nga hi pfunaka leswaku hi rhandza munhu wihi na wihi loyi hi titwaka hi nga n’wi rhandzi?

¹⁵ Xana ku ni vanhu vo karhi evandlheni lava swi hi nonon’hwelaka ku va tshinelela? Loko hi tikarhatela ku funengeta swihoxonyana swihi na swihi swa vona, hi laha hi nga ta lava va endla ha kona eka hina, leswi swi nga pfuna ku tiyisa vuxaka exikarhi ka hina. (Swiv. 17:9; 19:11) Ndlela leyi hi va langutaka ha yona na yona yi nga antswa loko hi xiya timfanelo ta vona letinene naswona hi languta tona ngopfu. Xana ha ti languta hakunene tindlela leti Yehovha a tirhisaka vamakwerhu lava ha tona? Leswi hakunene swi ta kurisa rirhandzu ra hina.—Lk. 6:32, 33, 36.

16. Entiyisweni, xana hi nga ri ‘ndlandlamuxa’ njhani rirhandzu ra hina eka lava nga evandlheni ra hina?

¹⁶ Entiyisweni, ku ni ndzilakana eka swilo leswi hi nga swi endlelaka van’wana. Swi nga ha endleka hi nga swi koti ku pfuxela un’wana ni un’wana eminhlanganweni. A swi nge koteki ku katsa un’wana ni un’wana loko hi rhamba vanghana va ta dya na hina swakudya. Hinkwerhu hi ni vanghana lavakulu lava hi hetaka nkarhi wo tala na vona ku tlula van’wanyana. Kambe xana hi nga ‘ndlandlamuxa’ rirhandzu ra hina? Xana hi nga tirhisa timinete ti nga ri tingani vhiki na vhiki hi tolovelana ni un’wana evandlheni ra hina loyi a nga riki munghana lonkulu wa hina? Xana nkarhi wun’wana hi nga rhamba un’wana wa vona leswaku hi tirha na yena evutirhelini bya nsimu? Loko hi rhandzana hi laha ku tiyeke hakunene, hi ta kuma tindlela ta ku swi kombisa.

17. Loko hi ri exikarhi ka vamakwerhu lava hi sungulaka ku va vona, i yini lexi nga ta kombisa leswaku na vona ha va rhandza swinene?

¹⁷ Mintsombano ya Vukreste yi nyika minkarhi leyinene ya ku ‘ndlandlamuxa’ rirhandzu ra hina. Ku nga ha va ku ri ni magidi ya vanhu. A hi nge vulavuli na vona hinkwavo. Kambe hi nga tikhoma hi ndlela leyi kombisaka leswaku hi rhangisa ntsako wa vona eka wa hina, hambi loko hi sungula ku va vona. Naswona hi nga kombisa ku va rhandza ka hina hi nkarhi wo wisa, hi ku va vo rhanga ku pfula nomu hi vulavula ni van’wana lava nga ekusuhi na hina. Siku rin’wana hinkwavo lava hanyaka emisaveni va ta va vamakwavo, lava nga ni vun’we eku gandzeleni ka Xikwembu ni Tata wa hinkwavo. Mawaku ndlela leyi swi nga ta tsakisa ha yona ku va tiva hinkwavo, ni timfanelo ta vona to tala, to hambana-hambana! Loko rirhandzu ra hina ri tiyile eka vona, swi ta hi susumetela ku endla sweswo. Hikwalaho ka yini u nga sunguli sweswi?

BULO RO PFUXETA

● Loko ku va ni swiphiqo exikarhi ka vamakwerhu va xinuna ni va xisati, swi fanele swi tlhantlhiwa njhani? Ha yini?

● Loko hi ri karhi hi kula emoyeni, xana rirhandzu ra hina ri fanele na rona ri kula hi tindlela tihi?

● Xana hi nga swi kotisa ku yini ku kombisa rirhandzu leri tiyeke ni le ka van’wana, handle ka vanghana va hina lavakulu ntsena?