Ndzima 20
Vutomi Ni Ngati—Xana U Swi Teka Tanihi Leswi Kwetsimaka?
1. (a) Xana Xikwembu xi byi languta njhani vutomi? (b) Hi nga swi kombisisa ku yini leswaku ha yi tlangela nyiko ya Xikwembu ya vutomi?
A HI fanelanga hi hlamala leswi langutelo ra Xikwembu hi vutomi ri hambanaka ngopfu ni ra misava. Eka Xikwembu, vutomi bya munhu bya kwetsima. Xana u byi languta hi ndlela yoleyo? Hina hi le hansi ka Xikwembu hi laha ku heleleke, lexi “nyikaka un’wana ni un’wana vutomi, ni ku hefemula, ni swilo hinkwaswo.” (Mint. 17:25-28; Ps. 36:9) Loko hi ri ni langutelo leri fanaka ni ra Xikwembu, hi ta hlayisa vutomi bya hina. Kambe a hi nge wu tluli nawu wa Xikwembu hi ku ringeta ku ponisa vutomi bya hina bya sweswi. Xitshembiso xa Xikwembu xa vutomi lebyi nga heriki eka lava kombisaka ripfumelo ra ntiyiso eka N’wana wa xona, i xa risima eka hina.—Mt. 16:25, 26; Yoh. 6:40; Yuda 21.
2. Xana misava yi kombisa langutelo ra mani hi vutomi, naswona leswi nkarhi wun’wana swi yisa munhu eka mianakanyo yihi?
2 Ku hambana ni sweswo, Yesu u vule leswaku Sathana Diyavulosi, mufumi wa misava leyi, “a a ri mudlayi ni le ku sunguleni.” (Yoh. 8:44; 12:31) Ku sukela eku sunguleni ka ndlela yakwe ya ku xandzuka u tisele vanhu rifu. Matimu ya misava lama teleke hi madzolonga ma kombisa moya wa yena. Kambe Sathana wa swi kota ku tisa xiyimo lexi tikombaka xi hambanile. Vanhu lava kuceteriwaka hi mianakanyo yakwe va vula leswaku, hambi leswi swi nga vaka swinene ku hanya hi vukhongeri, loko vutomi byi ri ekhombyeni, u ta pfuneka loko wo yingisa xitsundzuxo xa vona “xa vutlharhi” ematshan’weni yo tshaha Bibele. (Ringanisa 2 Vakorinto 11:14, 15.) Loko u langutane ni xiyimo xa vutomi ni rifu, xana mbilu ya wena yi ta voyamela kwihi? Kunene, hi fanele hi lwela ku tsakisa Yehovha.
3. (a) Ha yini hi fanele hi lava ngopfu ku tiva leswi Bibele yi swi vulaka hi ngati? (b) Hlaya Genesa 9:3-6 na Mintirho 15:28, 29, ivi u hlamula swivutiso leswi longoloxiweke laha henhla, u tirhisa tindzimana leti.
3 Rito ra Xikwembu ri paluxa vuxaka lebyikulu lebyi nga kona exikarhi ka vutomi ni ngati, ri ri: “Moya [kumbe vutomi] wa nyama wu le ngatini.” Tanihi leswi vutomi byi kwetsimaka, kutani Xikwembu na xona xi endle ngati yi kwetsima. I nchumu lowu nga wa xona, wu fanele wu tirhisiwa hi ndlela leyi xi yi rhandzaka. (Levh. 17:3, 4, 11; Det. 12:23) Kutani i swinene ku kambisisa hi vukheta leswi xi swi lavaka eka hina malunghana ni ngati.
Hlaya Genesa 9:3-6
Hi yihi mikhuva leyi endliwaka endhawini ya ka n’wina, leyi lavaka leswaku u xiyaxiya, leswaku u nga tshuki u dya ngati ya swiharhi?
Hi ku ya hi leswi vuriwaka eka ndzimana 4 malunghana ni ngati ya swiharhi, xana u nga ku yini emhakeni ya ku nwa ngati ya munhu (leswi a swi endliwa emintlangweni ya ku lwa ya le Rhoma)?
Hi laha swi kombisiwaka ha kona eka tindzimana 5 na 6, i mani loyi ngopfu-ngopfu munhu a faneleke a tihlamulela eka yena loko a halate ngati ya munhu?
Hlaya Mintirho 15:28, 29
Xana yi vula leswaku swilaveko leswi a swi ta tirha nkarhi wo koma ntsena? Xana swa tirha eka hina?
Xana ngati ya munhu a yi hlanganisiwi hi ku ya hi marito lama tirhisiweke laha?
Xana ndzimana leyi yi kombisa leswaku loko ku ri ni xiyimo xa xihatla, a swi tirhi leswi yi vulaka swona?
4. Hi laha swi hlamuseriweke ha kona laha, Matsalwa ma kombisa goza rihi leri munhu a nga ri tekaka leswaku a nga vi ni nandzu wa ngati?
4 Malunghana ni ngati ya munhu, a hi nge vuli leswaku loko hi nga dlayi munhu, a hi na nandzu. Matsalwa ma kombisa leswaku loko hi ri xiphemu xa nhlengeletano yihi na yihi leyi nga ni nandzu wa ngati emahlweni ka Xikwembu, hi fanele hi hambana na yona loko hi nga swi lavi ku nghena eswidyohweni swa yona. (Nhlav. 18:4, 24; Mik. 4:3) Sweswo swi fanele swi endliwa hi ku hatlisa.
5. Ku hiseka evutirhelini bya nsimu ku yelana njhani ni ku pfumala nandzu wa ngati?
5 Malandza ya Xikwembu lawa xi ma rhumeke leswaku ma tsundzuxa vanhu hi ndzoviso lowu taka eka nhlomulo lowukulu, leswaku ma pfumala nandzu wa ngati ma fanele ma twarisa rungula rolero hi ku tshembeka. (Ringanisa Ezekiyele 3:17-21.) Muapostola Pawulo a a tivona nandzu evanhwini va tinxaka hinkwato hikwalaho ka vutirheli lebyi a a averiwe byona. U titwe a nga ha ri na vutihlamuleri engatini ya vona, loko se a va byele vumbhoni lebyi heleleke malunghana ni lunghiselelo ra Xikwembu ra ku ponisa vanhu. (Rhom. 1:14, 15; Mint. 18:5, 6; 20:26, 27) Xana ku hiseka ka wena evutirhelini bya nsimu ku kombisa leswaku u wu xiya hi laha ku fanaka ntirho lowu nga emavokweni ya Timbhoni ta Yehovha hinkwato?
6. Hi kwihi ku yelana loku nga kona exikarhi ka ku sivela khombo ni ku xixima ku kwetsima ka vutomi?
6 Hi fanele hi papalata swinene makhombo lamakulu. Ehansi ka Nawu wa Muxe vanhu lava a va dlaya munhu ku nga ri ha vomu, a va langutiwa va ri ni nandzu. A va rihisiwa. (Eks. 21:29, 30; Det. 22:8; Tinhl. 35:22-25) Loko hi yingisa nawu lowu khumbaka leswi, hi ta va ni vukheta leswaku hi nga tshuki hi vanga khombo hikwalaho ka machayelelo ya hina ya movha, ku tivangela khombo, kumbe ku tshika swiyimo leswi nga ni khombo swi va kona ekaya kumbe laha hi tirhaka kona. Xana langutelo ra wena hi swilo leswi ri kombisa leswaku u languta vutomi byi ri lebyi kwetsimaka?
KU VURIWA YINI HI KU TIRHISA NGATI EKA VUTSHUNGURI?
7. (a) Xana ku nghenisa ngati ya un’wana eka munhu un’wana swa fambelana ni ku kwetsima ka ngati? (b) Ha yini swi nga twali ku vula leswaku xileriso xa ku ‘papalata ngati’ xi tirha ntsena eka swiendlo leswi a swi toloveriwile eka lembe xidzana ro sungula?
7 Hambi leswi xiendlo lexi xi nga riki xintshwa, kambe eka lembe xidzana ra vu-20 ngati yi tirhisiwe ngopfu eka mimpompelo, hi xikongomelo xo ponisa vutomi. Leswi swi endliwa hi ku tirhisa ngati hi yoxe kumbe swiaki swo karhi swa ngati. Ina, matshungulelo yo tano a ma endli leswaku muvabyi a nga fi. Entiyisweni, nkarhi wun’wana munhu wa fa hi ku tirhisiwa ko tano ka ngati. Kambe mhaka leyikulu hi leyi—Xana xilaveko xa Bibele xa leswaku hi ‘papalata ngati’ xa tirha eka vutshunguri bya muxaka lowu? Ina! Ku nghenisa ngati emirini wa wena, leyi humaka eka xivumbiwa xihi na xihi, munhu kumbe xiharhi, swi lwisana ni nawu wa Xikwembu. Swi kombisa ku honisa ku kwetsima ka ngati. (Mint. 15:19, 20) Ku hava xivangelo xo vula leswaku xileriso xa ku ‘papalata ngati’ xi tirha eka swiendlo leswi a swi ri kona eka lembe xidzana ro sungula ntsena xisweswo ku honisiwa matshungulelo ya manguva lawa. Anakanyisisa hi mhaka leyi: Xana u nga vula leswaku xileriso xa Bibele lexi lwisanaka ni ku dlaya, a xi nga katsi ku dlaya munhu hi xibamu, tanihi leswi swibamu swa ha ku endliwaka? Naswona xana swi nga twala ku vula leswaku ku yirisiwa ka vudakwa a ku tirha eka swakunwa leswi a swi tiviwa eka lembe xidzana ro sungula ntsena, ku nga ri eka byala byo kariha bya manguva lawa? Eka vanhu lava hakunene va lavaka ku tsakisa Xikwembu, rungula leri vuriwaka hi xileriso xa ku ‘papalata ngati’ ri twisiseka kahle.
8. (a) Xana u nga swi vonisa ku yini loko endlelo ro karhi ra vutshunguri ri faneleka eka Mukreste kumbe e-e? (b) Loko dokodela a lava ku humesa ngati ya wena, a yi veka ivi a yi tlherisela emirini wa wena loko a endla vuhandzuri, hi yihi milawu ya Bibele leyi yi nga ku pfunaka ku endla xiboho lexinene? (c) Xana munhu a nga ku yini hi vutshunguri lebyi lavaka leswaku ngati yi rhendzeleka hi muchini lowu nga le handle ka miri?
8 Hambi swi ri tano, ku rharhangana ka maendlelo yo karhi ya vutshunguri ku nga ha pfuxa swivutiso. Xana swi nga tlhantlhiwa njhani? Xo sungula, kombela dokodela wa wena a ku hlamusela kahle leswaku i endlelo rihi leri nga ta tirhisiwa. Kutani u anakanyisisa ha rona, hi xikhongelo, hi ku landza misinya ya milawu ya Bibele. Dokodela a nga ha ringanyeta leswaku ngati yin’wana ya wena yi humesiwa ivi yi vekiwa leswaku yi ta tirhisiwa eka vuhandzuri byin’wana, loko byi ta endliwa. Xana u nga pfumela? Tsundzuka leswaku, hi ku ya hi Nawu wa Xikwembu lowu xi wu nyikeke Muxe, ngati leyi humesiwaka eka xivumbiwa a yi fanele yi halatiwa ehansi. (Det. 12:24) Hina namuntlha a hi kona ehansi ka Nawu wolowo, kambe mhaka leyikulu hi leswaku ngati ya kwetsima, naswona, loko yi humesiwa emirini wa xivumbiwa, yi fanele yi tlheriseriwa eka Xikwembu hi ku yi halata evunavelweni bya xona, ku nga misava. (Ringanisa Matewu 5:34, 35.) Kutani xana swi nga faneleka njhani ku veka ngati ya wena etlhelweni (hambi ku ri swa nkarhinyana wo koma) ivi u yi tlherisela emirini wa wena? Kambe ku vuriwa yini loko dokodela a vula leswaku, hi nkarhi wa vuhandzuri kumbe loko ku endliwa vutshunguri byo karhi, ngati ya wena yi ta rhendzelekisiwa hi muchini lowu nga le handle ka miri wa wena, kutani, yi tlhela yi nghena? Xana u nga pfumela? Van’wana va ehlekete leswaku, hi ripfalo leri baseke, va nga swi pfumela sweswo, ntsena loko muchini wa kona wu cheriwe xihalaki lexi nga riki na ngati. Muchini lowu wa le handle va wu langute tanihi ku ndlandlamuxiwa ka fambiselo ra vona ra ndzhendzheleko wa ngati. Entiyisweni, swiyimo a swi fani, kutani hi wena la faneleke a endla xiboho. Kambe xiboho xa wena xi fanele xi ku siya u ri ni ripfalo leri baseke emahlweni ka Xikwembu.—1 Pet. 3:16; 1 Tim. 1:19.
9. (a) Ku tiyisekisa leswaku xiboho xa wena xa ku ‘papalata ngati’ xa xiximiwa, u fanele u rhanga u endla yini? (b) Hambi eka xiyimo xa xihatla, ku holova ku nga papalatiwa hi ndlela yihi? (c) Loko dokodela kumbe huvo yi ringeta ku ku pompela ngati hi nkani, u nga endla yini?
9 Ku tiyisekisa leswaku dokodela wa wena u ta xixima xiboho lexi u xi endleke xa ku ‘papalata ngati,’ vulavula na yena ku nga si humelela xiyimo xo karhi xa xihatla xa vutshunguri. Loko swi lava leswaku u ya exibedlhele u ya tshunguriwa, tisirhelele hi ku tsala xikombelo xa leswaku ngati yi nga tirhisiwi, naswona swi vule hi nomu wa wena eka dokodela loyi a nga ta va a ku tshungula. Kambe ku vuriwa yini loko ku ri ni xiyimo xa xihatla lexi nga rindzeriwangiki? Hakanyingi ku holova ku nga ha papalatiwa loko wo burisana na dokodela hi xichavo, hi ku ringanisela, u n’wi kombela leswaku a tirhisa vuswikoti bya yena byo pfuna, kambe a xixima ripfalo ra wena ra Vukreste. (Swiv. 15:1; 16:21, 23) Hambi swi ri tano, loko kumbexana vaongori lava ehleketelelaka va sindzisa leswaku ku ala ngati swi ta peta vutomi bya hina ekhombyeni ivi va ringeta ku hi kucetela leswaku hi pfumela, hi fanele hi ku yini? Ku va ni ripfumelo ra leswaku tindlela ta Yehovha ti lulamile swi fanele swi hi tiyisa. Ku tshembeka eka Yehovha ku fanele ku hi endla hi ala, hikuva hi hlawula ku yingisa Xikwembu ku tlula vanhu.—Mint. 5:29; ringanisa Yobo 2:4; Swivuriso 27:11.
XANA MHAKA LEYI I YA NKOKA KU FIKELA KWIHI?
10. Ha yini hi nga ta ri cinca langutelo ra hina hambi loko ku vuriwa leswaku ku pomperiwa ngati swi ta ponisa vutomi?
10 Eka vanhu lava va nga siki n’wi tivaka Yehovha, ku seketela mimpompelo ya ngati nkarhi wun’wana swi nga ha vonaka swi kombisa ku xixima ku kwetsima ka vutomi. Kambe hi nga tshuki hi rivala leswaku vunyingi bya lava vulaka leswi, hi hala tlhelo va ku pfumelela ku herisiwa ka vutomi hi ku susa khwiri. Yehovha u byi tiva kahle vutomi ni ngati ku tlula “ntlharhi” yihi na yihi ya vutshunguri. Milawu ya Yena hinkwayo yi pfuna hina, yi sirhelela vutomi bya hina bya sweswi ni vumundzuku bya hina. (Esa. 48:17; 1 Tim. 4:8) Xana xileriso xa ku ‘papalata ngati’ a xi hi pfuni?
11. (a) Xana i ndlela yihi leyi Yehovha a pfumeleleke Vaisrayele leswaku va tirhisa ngati ha yona? (b) Ha yini leswi swi ri swa nkoka swinene eka hina tanihi Vakreste?
11 Nkoka wa ku xixima ku kwetsima ka ngati wu kandziyisiwa hi leswi Yehovha a swi vuleke malunghana ni ndlela yin’we ntsena leyi ngati a yi ta tirhisiwa ha yona. “Moya wa nyama wu le ngatini. Nḍi mi nyikile yona altarini ku phahlela mimoya ya ṅwina e mhamba; hikuv̌a hi yona ngati le’yi phahlelaka moya e mhamba. Hikwalaho nḍi byerile v̌ana v̌a Israel, nḍi ku: Ku nga ṭhuki ku v̌a ni munhu l’a dyaka ngati.” (Levh. 17:11, 12) Ngati hinkwayo ya swiharhi leyi a yi halatiwa ealtarini ya Yehovha hi ku pfumelelana ni xilaveko xexo a yi fanekisela ngati ya risima ya Yesu Kreste. (Hev. 9:11, 12; 1 Pet. 1:18, 19) Xisweswo ku kwetsima ka ngati ya Yesu hi koxe ku kandziyisiwa hi nawu wa Xikwembu lowu sivelaka ku tirhisiwa kwihi na kwihi kun’wanyana ka ngati. Eka leswi, hi nga vona leswaku ku tirhisiwa kun’wana ni kun’wana loko biha ka ngati ku kombisa ku pfumala xichavo elunghiselelweni ra Yehovha ra ku ponisa vanhu hi N’wana wa yena.
12. Loko a langutane ni rifu, ha yini Mukreste wa ntiyiso a nga ta yi tirhisa ngati hi ndlela yo biha leswaku a hanya?
12 Loko u langutane ni xiyimo xa vutomi ni rifu, byi nga va vuphukuphuku lebyikulu loko wo fularhela Xikwembu! Hambi loko hi wu tlangela mpfuno wa madokodela lama ehleketelelaka, a hi tikarhateli swona ku tihlayisa hi hanya kumbe hi hlayisa varhandziwa va hina va hanya masikunyana kumbe malembenyana, kambe hi tlula nawu wa Xikwembu, onge vutomi lebyi hi nga na byona ko va byona ntsena. Hi ni ripfumelo eka nkoka wa ngati ya Yesu leyi halatiweke ni le vuton’wini lebyi nga heriki lebyi yi endlaka leswaku byi va kona. Hi mbilu ya hina hinkwayo hi ni ntshembo wa leswaku malandza yo tshembeka ya Xikwembu—hambi lama faka—ma ta hakeriwa hi vutomi lebyi nga heriki.—Yoh. 11:25; 1 Tim. 4:10.
BULO RO PFUXETA
● I yini lexi endlaka vutomi ni ngati swi va swo kwetsima? Ha yini misava yi seketela langutelo leri hambaneke?
● Malunghana ni swiharhi, xana hi nga xi kombisa njhani xichavo eku kwetsimeni ka ngati ya swona?
● Hi tihi tindlela to hambana-hambana leti hinkwerhu hi faneleke hi kombisa ha tona leswaku vutomi bya munhu hi byi teka byi ri byo kwetsima? I swa nkoka ku fikela kwihi ku endla sweswo?