Lexi Xi Hi Vangelaka Ku Tiva Vito Ra Xikwembu
“UN’WANA NI UN’WANA la khongelaka vito ra Yehova u ta ponisiwa.” (Varhoma 10:13) Hi marito lawa muapostola Pawulo u kandziyise ndlela leyi swi nga swa ntikelo ha yona leswaku hi tiva vito ra Xikwembu. Marito yakwe ya hi tlherisela exivutisweni xa hina xo sungula lexi nge: Hikwalaho ka yini Yesu a rhangisile ‘ku hlawulekisiwa,’ kumbe ‘ku kwetsimisiwa,’ ka vito ra Xikwembu eXikhongelweni xakwe xa Xikombiso, emahlweni ka timhaka tin’wana to tala ta nkoka? Ku twisisa leswi, hi fanele ku ti twisisa kahle tinhlamuselo ta marito lawa mambirhi lamakulu.
Xo sungula, rito leri nge ‘ku hlawulekisa,’ kumbe ‘ku kwetsimisa,’ hakunene ri vula yini? Hi ku olova ri vula: “ku ri endla leri kwetsimaka.” Kasi vito ra Xikwembu a hi leri ana se ri kwetsimaka xana? Kavula swi tano. Loko hi kwetsimisa vito ra Xikwembu, a hi ri endli leri kwetsimaka ku tlula leswi ri nga xiswona. Kambe hi ri teka tanihi leri kwetsimaka, hi ri hlawula, hi ri khoma tanihi leri tlakukeke. Loko hi khongelela vito ra Xikwembu leswaku ri kwetsimisiwa, hi rindzela nkarhi lowu swivumbiwa hinkwaswo swi nga ta ri xixima tanihi leri kwetsimaka.
Xa vumbirhi, kahle-kahle rito leri nge “vito” ri tirhisa ku yini? Hi swi vonile leswaku Xikwembu xi na vito ra Yehova, ni leswaku vito ra xona ri humelela minkarhi ya magidi-gidi eBibeleni. Nakambe hi vulavule hi ku tlheriseriwa ka vito rero exivandleni xa rona lexi faneleke eBibeleni. Loko vito leri ri nga ri kona, ma ta hetisekisa ku yini marito ya mupisalema lama nge: “Lava tivaka vito ra wena va titshembisa ha wena; hikuva wena Yehova a ku tshiki lava ku lavaka”?—Psalma 9:10.
Kambe ‘ku tiva vito ra Xikwembu’ swi vula ntsena vutivi bya leswaku vito ra Xikwembu hi Xiheveru i YHWH, kumbe hi Xitsonga, i Yehova ke? E-e, swi vula ku tlula sweswo. Loko Muxe a ri eNtshaveni ya Sinayi, “Yehova a xikela epapeni, a yima kona kusuhi na [Muxe], a vula vito ra Yehova.” Xana ku vula loku ka vito ra Yehova a ku fambisana na yini? Nhlamuselo ya timfanelo takwe: “Yehova, Yehova, Xikwembu xa tintswalo ni vunene, lexi hlwelaka ku kariha, lexi teleke tintswalo ni ku tshembeka.” (Eksoda 34:5, 6) Nakambe, emahlweni ka rifu rakwe, Muxe u byele Vaisrayele a ku: “Ndzi ta vula vito ra Yehova.” Ku landzele yini xana? Ku vuriwa ka tin’wana ta timfanelo leto saseka ta Xona, ivi ku ta mpfuxeto wa leswi Xikwembu xi swi endleleke Israyele hikwalaho ka vito ra Xona. (Deuteronoma 32:3-43) Hikwalaho ke, ku tiva vito ra Xikwembu swi vula ku dyondza leswi vito rero ri swi yimelaka ni ku gandzela Xikwembu lexi ri nga ra xona.
Leswi Yehova a hlanganiseke vito ra yena ni timfanelo takwe, swikongomelo ni swiendlo swa yena, hi nga vona leswaku hikwalaho ka yini Bibele yi ku vito ra Xikwembu ri kwetsimile. (Levitika 22:32) Ra hlamarisa, i ri kulukumba, ra chavisa naswona a ri fikeleleki. (Psalma 8:1; 99:3; 148:13) Ina, vito ra Xikwembu ri tlula mfungho ntsena. Ri yimela xona tanihi munhu. A ri nga ri vito ra xinkarhana ntsena leri faneleke ku tirhisiwa nkarhinyana ivi ri pfariwa hi xithopo xo fana ni ku “Hosi.” Yehova hi yexe u byele Muxe a ku: “‘Yehova . . .’ Hi rona vito ra mina hi laha ku nga heriki; hi xona xitsundzuxo xa mina etinxakeni ta tinxaka.”—Eksoda 3:15.
Hambi loko munhu a swi lava ni ku swi rhandza, a nga ka a nga ri susi vito ra Xikwembu emisaveni. “‘Ku sukela eku humeni ka dyambu, ku ya fika eku peleni ka rona, vito ra mina hi lerikulu exikarhi ka matiko, ni le swivandleni hinkwaswo magandzelo ma ta hisiwa, ni switlhavelo swi tiseriwa vito ra mina, ma nga magandzelo lama tengeke; hikuva vito ra mina ri ri rikulu exikarhi ka matiko,’ ku vula Yehova wa mavandla.”—Malakia 1:11; Eksoda 9:16; Ezekiel 36:23.
Kutani ke, ku kwetsimisiwa ka vito ra Xikwembu i swa nkoka ku tlula mhaka yihi na yihi yin’wana. Swikongomelo hinkwaswo swa Xikwembu swi hlangana ni vito ra xona. Swiphiqo swa vanhu swi sungule loko Sathana a sungule ku thyakisa vito ra Yehova hi ku N’wi vitana muhembi ni la nga faneriki ku fuma rixaka ra vanhu. (Genesa 3:1-6; Yohane 8:44) Hi loko vito ra Xikwembu ri lweriwe kahle ntsena laha vanhu va nga ta tikhorisa hi ntshunxeko lowu heleleke eka vuyelo lebyi petaka nhloko bya vunwa bya Sathana. Hi yona mhaka leyi Vakriste va khongelaka hi matimba leswaku vito ra Xikwembu ri kwetsimisiwa. Kambe ku na swilo leswi va nga tlhelaka va swi endla, ku ri kwetsimisa.
Hi Nga Ri Kwetsimisa Hi Ndlela Yihi Vito Ra Xikwembu?
Ndlela yin’wana i ku vulavula ni van’wana hi Yehova ni ku kombetela eka Mfumo wakwe ha Kriste Yesu tanihi ntshembo wu ri woxe wa vanhu. (Nhlavutelo 12:10) Vo tala va endla tano, eku hetisekeni ka marito lawa ya vuprofeta bya Esaya: “Kutani hi siku rero mi ta ku: Tlangelani Yehova, khongelani vito ra yena, mi tivisa matiko emahlori ya yena, twarisani, mi ku: Vito ra yena hi leri tlakukeke. Yimbelelani Yehova hikuva u endlile timhaka leti hlamarisaka; a ti tiviwe ematikweni hinkwawo!”—Esaya 12:3b-5.
Ndlela yin’wana i ku yingisa milawu ni swileriso swa Xikwembu. Yehova u byele tiko ra Israyele a ku: “Mi ta hlayisa milawu ya mina, mi landza yona: Hi mina Yehova. Mi nga tshuki mi endla vito ra mina ro kwetsima e swa hava, kambe ndzi ta hlawuriwa exikarhi ka vana va Israel. Hi mina Yehova la mi hlawulaka.”—Levitika 22:31-33.
Xana ku hlayisa ka Vaisrayele ka Nawu wa Yehova ku ri hlawulekisise ku yini vito ra yena? Nawu wu nyikiwe Vaisrayele exisekelweni xa vito ra Yena. (Eksoda 20:2-17) Kutani ke, loko va hlayisa Nawu, a va kombisa xichavo lexi faneleke ni ku dzunisa vito rero. Kambe-kambe, vito ra Yehova a ri ri eka Vaisrayele tanihi rixaka. (Deuteronoma 28:10; 2 Tikronika 7:14) Loko va hanya kahle, leswi a swi n’wi dzunisa, tanihi leswi n’wana la hanyaka kahle a endlaka leswaku tata wakwe a xiximiwa.
Hi tlhelo rin’wana, loko Vaisrayele va hluleka ku hlayisa Nawu wa Xikwembu, va thyakise vito ra xona. Xisweswo, swidyoho swo fana ni ku gandzela swifaniso, ku hlambanya hi ku hemba, ku tshikilela swisiwana ni ku oswa swi hlamuseriwa eBibeleni tanihi ‘leswi thyakisaka vito ra Xikwembu.’—Levitika 18:21; 19:12; Yeremia 34:16; Ezekiel 43:7.
Hi ku fanana, Vakriste va nyikiwe swileriso hi vito ra Xikwembu. (Yohane 8:28) Kutani na vona, va katsiwa eka ‘vanhu va vito ra Yehova.’ (Mintirho 15:14) Hikwalaho ke, Mukriste la khongelaka hi mbilu hinkwayo a ku, “Vito ra wena a ri hlawuleke” u ta kwetsimisa vito rero evuton’wini bya yena-vu hi ku hlayisa swileriso hinkwaswo swa Xikwembu. (1 Yohane 5:3) Leswi nakambe a swi ta katsa ku yingisa swileriso leswi nyikeriweke hi Yesu, N’wana wa Xikwembu, loyi minkarhi hinkwayo a dzuniseke Tata wa yena.—Yohane 13:31, 34; Matewu 24:14; 28:19, 20.
Nivusiku loko a nga si avanyisiwa, Yesu u tlakuse ntikelo wa vito ra Xikwembu eka Vakriste. Endzhaku ka loko a byele Tata wakwe a ku: “Ndzi va tivisile vito ra wena, kutani ndza ha ta va tivisa rona,” u ya emahlweni a hlamusela a ku, “leswaku rirhandzu leri u ndzi rhandzeke ha rona, ri va ka vona, na mina ndzi va ka vona.” (Yohane 17:26) Ku dyondza ka vadyondzisiwa ka vito ra Xikwembu swi katsile ku tiva ka vona ka rirhandzu ra Xikwembu. Yesu u endle leswaku swi koteka eka vona ku tolovelana ni Xikwembu tanihi Tata wa vona wa rirhandzu.—Yohane 17:3.
Ndlela Leyi Swi Ku Khumbaka Ha Yona
Eka nhlengeletano ya lembe xidzana ro sungula ya vaapostola va Vakriste ni vakulukumba eYerusalema, mudyondzisiwa Yakobo u te: “Simoni u mi amberile hi laha Xikwembu xi nga sungula ku endzela vamatiko, eku tihumesela exikarhi ka vona etiko leri hlayisaka vito ra xona.” Xana u ta hlayiwa ni lava Xikwembu xi va humesaka va va “vanhu lava hlayisaka vito ra xona” loko u hluleka ku tirhisa kumbe ku hlayisa vito rero-ke?—Mintirho 15:14.
Hambi leswi vo tala va nga rhandziki ku tirhisa vito ra Yehova, ni leswi vahundzuluxeri vanyingi va Bibele va ri humesaka eku hundzuluxeleni ka vona, timiliyoni ta vanhu emisaveni hinkwayo hi ntsako ti amukele lunghelo ra ku hlayisa vito ra Xikwembu, ra ku ri tirhisa hayi evugandzerini ntsena kambe ni le ku vulavuleni ka siku na siku, ni ra ku ri twarisa eka van’wana. Loko munhu a vulavula na wena hi ta Xikwembu xa Bibele ivi a tirhisa vito ra Yehova, xana a wu ta ku i wa ntlawa wihi wa vukhongeri ke? Ku na ntlawa wun’we ntsena emisaveni lowu tirhisaka vito ra Xikwembu nkarhi na nkarhi evugandzerini bya wona, ku fana ni leswi vagandzeri va xona va khale va endliseke swona. I Timbhoni ta Yehova.
Vito leri seketeriweke hi Bibele ra Timbhoni ta Yehova ri fungha Vakriste lava tanihi ‘vanhu va vito ra Xikwembu.’ Va tinyungubyisa hi ku byarha vito rero, hikuva hi rona leri Yehova Xikwembu hi yexe a ri nyikeke vagandzeri va ntiyiso. Eka Esaya 43:10, ha hlaya: “‘Mi timbhoni ta mina,’ ku vula Yehova, ‘n’wina ni nandza wa mina loyi ndzi n’wi hlawuleke.’” Xana Xikwembu a xi vula vamani laha ke? Vona tin’wana ta tindzimana leti nga kwala henhla.
Eka tindzimana 5 ku ya eka 7 ta ndzima yoleyi, Esaya u ri: “U nga chavi hikuva ndzi na wena, ndzi ta vuyisa xaka ra wena ri hume vuxeni, ndzi ri hlengeleta ri huma vupela-dyambu. U ta ku ka n’walungu, ‘humesa!’ ni ka dzonga: ‘U nga arisi! vuyisa vana va mina ematikweni ya le kule, ni vanhwana va mina hi le makun’wini ya misava, hinkwavo lava thyiweke hi vito ra mina, vona lava ndzi va endleleke ku vonakala ka mina, lava ndzi va vumbeke, lava ndzi va endleke!’ ” Esikwini ra hina, tindzimana teto ti vulavula hi vanhu va Xikwembu lava xi va hlengeleteke ematikweni hinkwawo leswaku va xi dzunisa ni leswaku va va timbhoni ta xona. Xisweswo vito ra Xikwembu a ri funghi xona ntsena kambe ri tlhela ri pfuna ku hlawula malandza ya ntiyiso ya xona emisaveni namuntlha.
Mikateko Leyi Vangiwaka Hi Ku Tiva Vito Ra Xikwembu
Yehova u sirhelela lava rhandzaka vito rakwe. Mupisalema u te: “Leswi a ndzi rhandzaka ndzi ta n’wi kutsula; ndzi n’wi tlakusa, hikuva u tivile vito ra mina.” (Psalma 91:14) U tlhela a va tsundzuka: “Kwalaho lava chavaka vito ra Yehova va vulavula kun’we, un’wana ni makwavo, kutani Yehova a rhiya ndleve, a yingisela; buku ya xitsundzuxo yi tsariwa emahlweni ka yena, yi tsaleriwa lava chavaka Yehova ni lava tsundzukaka vito ra yena.”—Malakia 3:16.
Xisweswo, mimpfuno ya ku tiva ni ku rhandza vito ra Xikwembu a yi hikeriwanga eka vutomi lebyi ntsena. Yehova u tshembise vanhu lava yingisaka evutomi lebyi nga heriki entsakweni emisaveni ya Paradeyisi. Davhida u huhuteriwe ku tsala a ku: “Hikuva lavo biha va ta susiwa, kambe lava tshembaka Yehova va ta fuma misava. Va musa va ta fuma misava, va ta titsakela eku rhuleni lokukulu ka vona.”—Psalma 37:9, 11.
Xana leswi swi ta kotekisa ku yini-ke? Yesu u hlamurile. Eka Xikhongelo xexiya xa Xikombiso laha a hi dyondziseke ku khongela hi ku, “Vito ra wena a ri hlawuleke,” u engeterile a ku: “A ku te ku fuma ka wena; ku rhandza ka wena a ku endliwe misaveni swanga hi le tilweni.” (Matewu 6:9, 10) Ee, Mfumo wa Xikwembu emavokweni ya Yesu Kriste wu ta kwetsimisa vito ra Xikwembu ni ku tisa swiyimo leswinene emisaveni leyi. Wu ta susa vubihi ni ku kukula tinyimpi, vugevenga, ndlala, vuvabyi ni rifu.—Psalma 46:8, 9; Esaya 11:9; 25:6; 33:24; Nhlavutelo 21:3, 4.
U nga tikhorisa hi vutomi lebyi nga heriki ehansi ka Mfumo wolowo. Njhani? Hi ku tiva Xikwembu. “Kambe vutomi lebyi nga heriki, hi leswaku va ku tiva, wena Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, na Yesu Kriste loyi u n’wi rhumeke.” (Yohane 17:3) Timbhoni ta Yehova ti ta tsakela ku ku pfuna leswaku u kuma vutivi byebyo lebyi hanyisaka.—Mintirho 8:29-31.
Ku tshembiwa leswaku marungula lama nga eka broxara leyi ma ku khorwisile leswaku Muvumbi u na vito ra xiviri leri nga ra nkoka lowukulu eka yena. Ri fanele ri va ra nkoka lowukulu ni le ka wena. Onge u nga xiya nkoka wa ku tiva ni ku tirhisa vito rero, ngopfu-ngopfu evugandzerini.
Naswona onge u nga tiyimisela ku vula leswi hi xivindzi swi vuriweke hi muprofeta Mikiya malembe xidzana yo tala lama hundzeke loko a ku: “Vamatiko hinkwawo va famba un’wana ni un’wana hi vito ra xikwembu xa yena, kambe hina, hi famba hi vito ra Yehova, Xikwembu xa hina, hi minkarhi ni minkarhi.”—Mikea 4:5.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 28]
‘Ku tiva vito ra Xikwembu’ swi vula ku tlula ntsena ku va ni vutivi bya leswaku vito ra xona i Yehova
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 30]
Vito ra Yehova ‘ra hlamarisa, i ri kulukumba, ra chavisa naswona a ri fikeleleki.’ Swikongomelo hinkwaswo swa Xikwembu swi fambisana ni vito ra xona
[Bokisi leri nga eka tluka 29]
Eka nhloko-mhaka leyi nga eka Anglican Theological Review (October 1959), Dok. Walter Lowrie u tlakuse xilaveko xa ku tiva vito ra Xikwembu. U tsarile a ku: “Evuxakeni bya vanhu i swa nkoka swinene ku tiva vito hi roxe, vito ra xiviri, ra loyi hi n’wi rhandzaka, loyi hi vulavulaka na yena, hambi a ri loyi hi vulavulaka ha yena. Ngopfu-ngopfu swi tano evuxakeni bya munhu ni Xikwembu. Munhu loyi a nga xi tiviki Xikwembu hi vito entiyisweni a nga xi tivi xi ri munhu, a hi loyi a vulavulaka na xona (ku nga leswi swi endliwaka hi xikhongelo), naswona a nga ka a nga xi rhandzi, loko a xi tiva tanihi nsusumeto lowu nga riki wa xiviri.”