Ndzima 15
Edom Wa Namuntlha Wa Xiviri, Ú Fanele Ku Herisiwa
1, 2. Xana Muvumbi u ma languta njhani matiko lama hlomeke hi ndlela yo hlamarisa, naswona Yehova u tiyimisele yini, ku ya hi vuprofeta bya Esaya?
NAMUNTLHA misava yi hlomile hi ndlela yo hlamarisa ku tlula hambi ku ri rini. Switlhavani swa nyutliya swa matiko hakunene i nxungeto eka vukona bya vanhu. Kutani, xana Muvumbi wa ndyangu wa vanhu, Yehova Xikwembu, u languta xiyimo lexi hi ndlela yihi? Leswi swi andlariwe eka ndzima 34 ya vuprofeta bya Esaya, leyi sungulaka hi marito lawa:
2 “Tshinelani, n’wina matiko, mi ta yingisa! N’wina vanhu yingiselani! Misava a yi yingise ni swa yona hinkwaswo; misava, ni leswi humaka ka yona hinkwaswo! Hikuva Yehova u karihele matiko hinkwawo, u karihele tinyimpi ta wona hinkwato; u va yirisile, u va nyiketile rifu. Lava tlhaviweke va vona va cukumetiwa ntsena, mintsumbu ya vona ya nun’hwa, kutani ngati ya vona yi khuluka etintshaveni. Mavandla hinkwawo ya matiko ma nyuka, kutani matilo [tihulumendhe ta vanhu leti nga ni nkucetelo lowukulu] ma ta songiwa kukota buku, vandla hinkwaro ra wona ri wela hansi kukota matluka ya vhinya loko ma hlanhleka, ni kukota matluka ya murhi wa nkuwa loko ma vunile.” (Esaya 34:1-4) I vuprofeta lebyi chavisaka hakunene!
3. (a) Matiko ma rhamberiwa ku yingisa yini, naswona hikwalaho ka yini xisweswo Yehova a ma lerisa hi mfanelo? (b) I yini xi kombaka leswaku matiko a ma yingisanga?
3 Muvumbi wa misava u tengisana ni matiko namuntlha. Hi yona mhaka leyi matiko ya rhamberiwaka ku yingisa mahungu lama sekeriweke eBibeleni lawa a endleke leswaku ya twarisiwa emisaveni ku sukela hi 1919. Va fanele ku yingisa leswi a swi vulaka hi ku tirhisa Timbhoni ta yena. Kambe mboyamelo wa swiendlakalo swa misava wu komba leswaku a va endlanga tano, kutani Timbhoni ta yena a ti khathariwanga hi matiko, lama hlawuleke Nhlangano wa Matiko hayi Mfumo wa le tilweni emavokweni ya N’wana wa yena la vekiweke exiluvelweni, “Hosana ya ku Rhula.”
Vuprofeta Bya Esaya Eka Edom
4, 5. (a) I vamani lava a va ri Vaedom, naswona i langutelo rihi va ri tekeke eka tiko ra vamakwavo ra Israyele? (b) I yini lexi Yehova a xi lunghiseleleke mayelana na Edom?
4 Ku tirha exikarhi ka mintlawa ya matiko ya namuntlha hakunene i nchumu wa vutihlamuleri lebyikulu. Nchumu wolowo wu kombisiwe hi tiko ra Edom, leri kahle-kahle ri vuriweke eka vuprofeta lebyi. Vaedom a va ri vatukulu va Esawu, loyi a xaviseke vukulukumba bya yena eka makwavo loyi va nga mahahlwa, Yakobo, a kuma “vuswa ni murhu wa tinyawa.” A ku ri eka xiendlakalo xolexo laha Esawu a vuriweke Edom, leswi vulaka “Swo Tshwuka.” (Genesa 25:24-34) Leswi Yakobo a n’wi siveke eka vukulukumba bya yena byo hlawuleka, Esawu u vengile makwavo swinene. Edom u hundzuke nala lonkulu wa tiko ra Israyele wa khale, kumbe Yakobo, hambi leswi a va ri matiko ya vamakwavo va mahahlwa. Hikwalaho ka rivengo leri eka vanhu va Xikwembu, Edom u hlengelete vukari lebyi n’wi fanelaka bya Yehova, Xikwembu xa Israyele, kutani U lunghiselele ndzoviso lowu nga heriki eka Edom. Ku tiyimisela loku ka Xikwembu ku hlamuseriwe eka marito ya muprofeta Esaya:
5 “Hikuva fumu ra mina ri pyopyiwile tilweni, kutani, vonani, ri ta xikela henhla ka Edom, ne henhla ka tiko leri ndzi nga ri yirisa eku ri avanyisa. Fumu ra Yehova ri tele ngati, ri omelele mafurha, ni ngati ya swinyimpfana ni ya swiphongo, ni mafurha ya mipambana ya tinyimpfu; hikuva Yehova u ni xitlhavelo eBotsra [muti lowukulu wa Edom], ni xitlhavelo lexikulu etikweni ra Edom.”—Esaya 34:5, 6.
6. (a) Hikwalaho ka yini Yehova a vulavule hi ku lota “fumu” rakwe ro lwa na Edom “ematilweni”? (b) Loko mfumo wa Yuda wu hlaseriwile hi Babilona, hi rihi langutelo ra tihanyi leri Edom a ri kombiseke eka vanhu va Yehova?
6 Tiko ra rixaka leri taleke ku dlaya ra Edom ri fanele ri totiwile hi ngati ya vona hi “fumu” ra Yehova. Edom u tshame exivandleni lexi tlakukeke xa tintshava. (Yeremia 49:16) Kutani loko a endla ntirho wo dlaya etikweni rolero, Yehova a nga vula hi ku fanekisela leswaku a a ri karhi a lota fumu ra yena ra ku avanyisa “ematilweni.” Edom a a ri karhi a haverisiwa matlhari swinene, naswona mavuthu ya yena ma famba-fambile etintshaveni hinkwato leti tlakukeke ku sirheleta tiko eka vahlaseri. Kutani vuthu ra Edom hi laha ku fanelaka a ri ta swi kota ku vuriwa ‘vandla ra le matilweni.’ Kambe Edom wa matimba a nga ri pfunanga rixaka ra makwavo, ra Israyele, loko ri hlaseriwile hi mavuthu ya Vababilona. Kambe, Edom u tsakele ku vona ku wisiwa ka mfumo wa Yuda ni ku khutaza vaonhi va wona. (Psalma 137:7) Vusopfa bya Edom byi fike laha a hlongorisaka vanhu lava tsutsumaka leswaku va ponisa vutomi bya vona ivi a va yisa eka nala. (Obadia 10-14) Vaedom va kunguhate ku teka tiko leri siyiweke ra Vaisrayele, va vulavula hi ku tikukumuxa eka Yehova.—Ezekiel 35:10-15.
7. Xana Xikwembu xa Israyele xi langute vukanganyisi bya tiko ra Edom hi ndlela yihi?
7 Xana Yehova, Xikwembu xa Israyele wa khale, u xi honisile xiendlo lexi xa tihanyi xa Vaedom eka vanhu vakwe? E-e. Hi yona mhaka leyi mbilu ya Xikwembu yi tsakeleke xikongomelo xa “siku ro rihisa” ni “lembe ro rihisa” eku hakeleni ka leswi hi lunya swi endliweke nhlengeletano yakwe ya laha misaveni, leyi vuriwaka Siyoni. Vuprofeta byi te: “Hikuva Yehova u vekile siku ro rihisa ni lembe ro rihisa, [emahlweni ka Huvo ya Misava Hinkwayo] eSiyoni.”—Esaya 34:8; Ezekiel 25:12-14.
8. (a) I mani loyi Yehova a n’wi tirhiseke ku tisa ku avanyisa eka Edom? (b) Xana muprofeta Obadiya u vhumbe yini mayelena na Edom?
8 Ku nga ri khale endzhaku ka ndzoviso wa Yerusalema, Yehova u sungule ku kombisa ku tirhisa kakwe ka vunene eka Vaedom ha Nebukadnetsar, hosi ya Babilona. (Yeremia 25:8, 15, 17, 21) Loko mavuthu ya Babilona ya hlasela Edom, ku hava lexi koteke ku sirheleta Vaedom! Mavuthu ya Babilona ya wise Vaedom eswivandleni swa vona leswi nga ehenhla-henhla. A ku ri “lembe ro rihisa” eka Edom. Tanihi loko Yehova a vhumbile hi muprofeta un’wana: “Hikwalaho ka ku biha loku u ku endleke eka makwenu Yakobo, u ta funengetiwa hi tingana, u lovisiwa makumu, hi laha ku nga heriki. . . . Lexi u xi endleke, u ta xi endleriwa na wena; swiendlo swa wena swi vuyele ehenhla ka nhloko ya wena.”—Obadia 10, 15.
9. I mani Edom wa xiviri wa manguva lawa, naswona ha yini?
9 Nakambe leswi swi komba langutelo ra Yehova eka Edom wa xiviri wa manguva lawa. I mani yoloye? Hi lembe xidzana ra vu-20, i mani loyi a kongomiseke ku rhuketeriwa ni ku xanisiwa ka malandza ya Yehova? Xana a hi vagwinehi va Vujagana hi ku tirhisa ntlawa wa vona wa vafundhisi va vutikukumuxi? Ina! Vujagana, xivandla xa Vukriste byo hemba, byi titlakusele ehenhla eka timhaka ta misava leyi. I xiphemu lexikulu xa nhlengeletano ya mafambiselo ya swilo ya vanhu, naswona vukhongeri bya byona byi vumba xiphemu lexikulu xa Babilona Lonkulu. Kambe Yehova u lunghiselele “lembe ro rihisa” eka Edom wa xiviri, wa manguva lawa hikwalaho ka ku xanisa vanhu vakwe, Timbhoni ta yena.
Khombo Ro Fana Ni Ra Edom
10. Xana Esaya 34:9, 10 yi hlamusela khombo ra Edom hi ndlela yihi, kambe vuprofeta lebyi byi tirha eka mani namuntlha?
10 Loko hi xiya xiphemu lexin’wana xa vuprofeta lebyi bya Esaya, hi nga va ni Vujagana bya namuntlha emiehleketweni: “Milambu ya Edom yi ta hundzuka nhlaka, ni misava exivavula, kutani tiko ra kona ri ta va tiko ra tinhlaka leti tshwaka; ti nga ka ti nga timiwi hi munhu vusiku ninhlekanhi; musi wa tona wu ta mbuluka hi laha ku nga heriki.” (Esaya 34:9, 10) Tiko ra Edom xisweswo ri fanisiwe tanihi leri lemiweke lerova milambu ya rona yi vonaka yi khuluka nhlaka ni ku vonaka onge ritshuri ra kona i xivavula, kutani minchumu leyi yo khoma ndzilo yi lumekiwa.—Ringanisa Nhlavutelo 17:16.
11, 12. Eka nhlamuselo ya vuprofeta leyi nyikeriweke eka Esaya 34:10-15, xana tiko ra Edom a ri ta va yini, naswona xiyimo xo tano xa tiko a xi ta hambeta nkarhi wo tanihi kwihi?
11 Vuprofeta bya Esaya byi ya emahlweni: “Ku ta va mananga hi masiku ni masiku, kutani a ku na munhu, ni loko a ri un’we, la nga ta hundza kona. Gumba ni nhloni swi ta ri fuma, kukota swikotlwana ni mawukuwuku swi ta aka kona; va ta tshandzavuta kona pindza ra kona, hi xiringaniso xa ku herisa. Vakulukumba va kona—va ta pfumaleka eku hlawula hosi, ni tindhuna hinkwato ta kona ti ta herisiwa. Mitwa yi ta mila etindlwini ta tihosi ta kona, mahlwehlwe ni swigatlu swi ta mila makhokholweni ya kona, kutani ri va tiko ra timhungubye ni rivala ra tiyimbo. Ku ta va laha swivandzana swa nhova swi hlengeletanaka kona swin’we ni timhisi; swiphongo swi ta vitanana kona; byi ta va vuako bya makhuhunhu ya vusiku ntsena, ma ta kuma ku wisa kona. Hi laha nyoka leyi tlulaka yi nga ta endla yindlu ya yona kona, yi tshikela mandza ya yona.”—Esaya 34:10-15.
12 Edom u ta va tiko ra ku “herisa” loko swi ta eka vanhu. A a ta va tiko leri nga rhumbi leri nga ni swivandzana swa nhova ntsena, tinyanyana ni tinyoka eka rona. Xiyimo lexi xa ku va mananga a xi ta ya emahlweni, hi laha ndzimana 10 yi vulaka ha kona, “hi masiku ni masiku.” A ku nga ta va na ku pfuxetiwa ka vaaki va yena.—Obadia 18.
13. I yini leswi vhumbiweke swa Vujagana “bukwini ya Yehova,” naswona buku leyi kahle-kahle i yini?
13 I khombo muni ronghasi leri fanekiseriweke ra muyimeri wa manguva lawa wa Edom—Vujagana! Byi tikombe byi ri nala lonkulu wa Yehova Xikwembu, loyi byi xaniseke Timbhoni takwe hi ndlela yo vavisa. Kutani ndzoviso lowu wu taka wa byona emahlweni ka Armagedoni wu vhumbiwile “bukwini ya Yehova.” (Esaya 34:16) Kahle-kahle, ‘buku leyi ya Yehova’ i buku ya yena ya timhaka, vuxokoxoko bya timhaka leti a nga ta ti lulamisa ni lava va nga valala vakwe ni vatshikileri va vanhu vakwe. Leswi swi tsariweke “bukwini ya Yehova” mayelana na Edom wa khale swi vile ntiyiso, naswona leswi swi tiyisa leswaku vuprofeta lebyi hi laha byi tirhaka ha kona eka Vujagana, Edom wa manguva lawa, hi laha ku fanaka byi ta va ntiyiso.
14. Xana i yini lexi Vaedom va xiviri va namuntlha va nga xi amukelangiki, naswona i xikombiso xihi xa vanhu va Yehova lexi va hlulekeke ku xi landzela?
14 Vaedom va ntiyiso va namuntlha a va n’wi amukelanga Yehova Xikwembu tanihi Hosi enkarhini lowu wa “ku hela ka mafambiselo ya swilo.” Ku tlula kwalaho, leswi Vujagana byi nga xiphemu xo kurisa sweswo xa Babilona Lonkulu, byi avanyiseriwe ku hlanganyela eka makhombo yakwe. A byi pfumelelananga ni xileriso xa Yehova xa ku ‘huma’ eka Babilona Lonkulu. (Nhlavutelo 18:4) A byi xi tekelelanga xikombiso xa masalela ya Vaisrayele va moya kumbe lexiya xa “ntshungu lowukulu” wa “tinyimpfu tin’wana.”
15, 16. Hi byihi vumundzuku lebyi nga ekusuhi bya Vujagana, hi laha byi vhumbiweke ha kona eka Nhlavutelo 17 na 18 na Esaya 34?
15 Vumundzuku lebyi nga kusuhi bya Vujagana hakunene byi heta matimba. Byi endla hinkwaswo leswi byi nga swi kotaka ku lamulela vanghana va byona va politiki ni ku endla leswaku va nga hlengeletani va lwa na byona, va byi lovisa, kambe a swi pfuni nchumu!
16 Ku ya hi Nhlavutelo tindzima 17 na 18, Yehova, Xikwembu xa Matimba Hinkwawo, u ta nghenisa etimbilwini ta vona leswaku va nyika politiki ni nyimpi ya vona matimba ya xiendlo xa vuharhi xo lwisana na Babilona Lonkulu eka swiphemu hinkwaswo swa yena swa vukhongeri, ku katsa ni Vujagana. Leswi swi ta susa Vukriste bya mavunwa emisaveni hinkwayo. Xiyimo xa Vujagana xi ta va tanihi lexiya xo vavisa lexi hlamuseriweke eka Esaya 34. Byi nga ka byi nga yi voni ‘nyimpi yo hetelela ya siku lerikulu ra Xikwembu xa Matimba Hinkwawo’ yo lwa ni matiko, lama nga ta va ma lovise Babilona Lonkulu. Edom wa xiviri, Vujagana, byi ta va byi susiwe hi ku helela emisaveni, “hi masiku ni masiku.”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 122]
Vujagana byi ta amukela ku avanyisiwa loku fanaka ni lokuya ka Vaedom, vatukulu va Esawu, loyi a xaviseke vukulukumba bya yena a kuma ndyelo yin’we ya swakudya