Buku Ya Bibele Ya Vu-53—2 Vatesalonika
Mutsari: Pawulo
Ndhawu Ya Vutsari: Korinto
Ku Hetiwa Ka Vutsari: c. 51 C.E.
1. I yini lexi kombisaka nkarhi ni ndhawu ya vutsari, naswona i yini lexi susumeteleke papila ra vumbirhi leri yaka eka Vatesalonika?
PAPILA ra vumbirhi ra muapostola Pawulo leri yaka eka Vatesalonika ri landzele lero sungula hi ku hatlisa. Ha swi tiva leswaku ri tsariwe hi ku hatlisa endzhaku ka papila lero sungula, naswona na rona ri tsaleriwe emutini lowu fanaka wa Korinto, ri tsaleriwa vamakwavo lava fanaka, Silvanus na Timotiya nakambe va tihlanganisa na Pawulo eku xeweteni ka bandlha ra le Tesalonika. Hinkwavo a va ri malandza lama famba-fambaka ya bandlha ro sungula ra Vukriste, nakambe ku hava rhekhodo ya leswaku ha vunharhu bya vona va tlhele va hlangana endzhaku ka xinakulobye lexi le Korinto. (2 Vates. 1:1; Mintirho 18:5, 18) Nhloko-mhaka ni muxaka wa bulo swi komba leswaku Pawulo u vone xilaveko xa xihatla xo lulamisa bandlha hi ku hatlisa malunghana ni xihoxo lexi a ri wele eka xona.
2. I yini lexi tiyisaka vutshembeki bya Vatesalonika va Vumbirhi?
2 Vutshembeki bya papila leri nakambe byi tiyisiwa tanihi vutshembeki bya Vatesalonika vo Sungula. Na rona ri tshahiwa hi Irenaeus (lembe xidzana ra vumbirhi C.E.) kun’we ni vatsari van’wana vo sungula, ku katsa na Justin Martyr (loyi na yena a nga wa lembe xidzana ra vumbirhi) loyi entiyisweni a kombetelaka eka 2 Vatesalonika 2:3 loko a tsala hi “munhu lowo homboloka [wa vudyoho].” Ra humelela eka tikhataloko leti fanaka to sungula ku fana na Vatesalonika vo Sungula. Hambi leswi sweswi ri nga riki kona eka Chester Beatty Papyrus No. 2 (P46), entiyisweni a ri ri kona eka mambirhi yo sungula ya matluka ya nkombo lama nga riki kona endzhaku ka Vatesalonika vo Sungula.
3, 4. (a) I xiphiqo xihi lexi tlhekekeke ebandlheni ra Tesalonika? (b) Papila leri ri tsariwe rini naswona kwihi, naswona Pawulo u lave ku hetisisa yini ha rona?
3 Xikongomelo xa papila leri a xi ri xihi ke? Exitsundzuxweni lexi Pawulo a xi nyikeke Vatesalonika, hi dyondza leswaku van’wana ebandlheni a va kaneta leswaku siku ra Hosi a ri ri kusuhi, leswaku vambamberi lava a va chumayela mianakanyo leyi ya vona, ni leswaku a va pfuxa dzolonga lerikulu ebandlheni. Swi vonaka onge van’wana a va tlhela va tirhisa leswi tanihi ku tiyimelela leswaku va nga tirhi leswaku va tiwundla. (2 Vates. 3:11) Epapileni ra yena ro rhanga, Pawulo u kombetele eka vukona bya Hosi, naswona a ku na ku kanakana leswaku loko vambamberi lava va twile papila ri hlayiwa, va hatlisele ku soholota marito ya Pawulo ivi va tihlayela eka wona tinhlamuselo leti a ku nga kongomisiwanga eka tona. Nakambe swi nga endleka leswaku papila leri a ri vuriwa ra Pawulo hi ku hoxisa ri hlamuseriwe ri ri leri kombaka leswaku “siku ra [Yehova] sweswi ri fikile.”—2:1, 2.
4 Swi vonaka onge Pawulo a a amukele xiviko xa xiyimo lexi, kumbexana eka munhu loyi a yiseke papila ra yena ro sungula ebandlheni, naswona hikwalaho a a ta karhatekela swinene ku lunghisa mianakanyo ya vamakwavo lava a a va rhandza ngopfu. Kutani hi lembe ra 51 C.E., Pawulo, a ri ni vanakulobye va yena vambirhi, u rhumele papila a ri eKorinto ri ya ebandlheni leri nga eTesalonika. Ku tlhandlekela eku lulamiseni ka langutelo leri hoxeke ehenhleni ka vukona bya Kriste, Pawulo u nyikela xikhutazo lexi kufumelaka xo yima va tiyile entiyisweni.
LESWI NGA ENDZENI KA VATESALONIKA VA VUMBIRHI
5. Pawulo ni vanakulobye va tlangela Xikwembu hikwalaho ka yini, i xitiyisekiso xihi lexi va xi nyikelaka, naswona va khongelela yini?
5 Ku humelela ka Hosi Yesu (1:1-12). Pawulo ni vanakulobye va tlangela Xikwembu hikwalaho ka ku kula lokunene ka ripfumelo ra Vatesalonika ni ku rhandzana ka vona. Ku tiyisela ni ripfumelo ra vona ehansi ka minxaniso i xikombiso xa ku avanyisa lokunene ka Xikwembu ka leswaku va hlayiwa va ri lava faneriwaka hi Mfumo. Xikwembu xi ta tlherisela nxaniso eka lava va wu endlaka ebandlheni, naswona xi ta ntshunxa lava va xanisekaka. Leswi swi ta va hi “siku Hosi Yesu a humelelaka hi le tilweni, swin’we ni tintsumi ta yena ta matimba . . . loko Hosi yi tela ku ta dzunisiwa exikarhi ka vahlawuriwa va yona.” (1:7, 10) Pawulo ni vanakulobye minkarhi hinkwayo va khongelela Vatesalonika, leswaku onge Xikwembu xi nga va hlaya va ri lava faneriwaka hi ku vitana ka xona ni leswaku onge vito ra Hosi Yesu ri nga kwetsimisiwa eka vona na vona va va ni vun’we na yena.
6. I yini lexi faneleke ku ta emahlweni ka siku ra Yehova, naswona hi ndlela yihi?
6 Vugwinehi byi fanele ku ta emahlweni ka vukona bya Yesu (2:1-12). Vamakwavo a va fanelanga ku nyanyuriwa hi rungula rihi na rihi ra leswaku siku ra Yehova ri fikile. “A ri nga ti, loko ku nga si ta ku [gwineha] lokukulu, ni loko ku nga si humeseriwa erivaleni munhu lowo homboloka, la nga ta helela eku loveni.” Sweswi va tiva “lexi xi sivelaka,” kambe xihundla xa vuhomboloki lebyi ana se xa tirha. Loko nchumu lowu wu sivelaka wu susiwile, “kutani hi kona loko munhu lowo homboloka a nga ta humeseriwa erivaleni, kutani Hosi Yesu u ta n’wi dlaya hi moya lowu humaka enon’weni wa yena, a n’wi lovisa hi ku kwetsima ka yena, siku a taka.” Vukona bya munhu loyi wo homboloka byi pfumelelana ni ku tirha ka Sathana hi mintirho ya matimba ni vuxisi, naswona Xikwembu xi pfumelela ku tirha ka xihoxo ku ya eka lava va nga amukelangiki rirhandzu ra ntiyiso leswaku va ta pfumela mavunwa.—2:3, 6, 8.
7. Vamakwavo va nga ha yima va tiyile ni ku kuma nsirhelelo eka lowo biha hi ndlela yihi?
7 Yimani mi tiyile eku pfumeleni (2:13–3:18). Pawulo u ya emahlweni a ku: “Swa hi fanela ku nkhensa Xikwembu masiku hinkwawo hikwalaho ka n’wina vamakwerhu, n’wina lava [Yehova a] mi rhandzaka, hikuva Xikwembu xi mi hlawurile leswaku mi va lavo rhanga ku ponisiwa, hi Moya lowu wu mi endlaka lava tengeke, ni ku pfumela ka n’wina eka ntiyiso.” Emhakeni leyi mahungu lamanene ma twarisiwile eka vona. Hikwalaho vamakwerhu va fanele ku yima va tiyile ivi va hlayisa ku namarhela ka vona eka mikhuva leyi va dyondzisiweke yona, leswaku Yesu Kriste na Tatana, loyi hi rirhandzu a nyikeleke nchavelelo ni ntshembo lowu nga heriki, a ta va “nyika matimba ya ku endla ni ku vulavula hinkwaswo leswi nga swinene.” (2:13, 17) Pawulo u kombela swikhongelo swa vona, “leswaku Mahungu ya [Yehova] ma hangalaka hi ku hatlisa, ma tsakeriwa.” (3:1) Hosi, leyi tshembekaka, yi ta va tiyisa ni ku va hlayisa eka lowo homboloka, naswona i xikhongelo xa Pawulo leswaku Hosi yi hambeta yi kongomisa timbilu ta vona hi laha ku humelelaka erirhandzwini ra Xikwembu ni le ku tiyiseleni ka Kriste.
8. Hi xihi xitsundzuxo xa matimba lexi nyikeriwaka, naswona hi le ka yini laha Pawulo ni ntlawa wakwe va veke xikombiso kona?
8 Xitsundzuxo xa matimba xa landzela: “Ha mi lerisa vamakwerhu, hi vito ra Hosi Yesu Kriste, leswaku mi hambana ni makwenu wihi ni wihi loyi a nga laviki ku tirha, la nga fambiki hi tidyondzo leti hi mi nyikeke tona.” (3:6) Muapostola u va tsundzuxa hi xikombiso lexi ntlawa wa yena wa vurhumiwa wu xi nyikeleke, wu tirha vusiku ni nhlikanhi leswaku wu nga vi ndzhwalo eka vona, lerova va swi kota ku nyika xileriso lexi nge: “Un’wana ni un’wana loyi a nga laviki ku tirha, ni ku dya a nga dyi!” Kambe sweswi va twa leswaku vanhu van’wana lava nga hava nawu a va tirhi naswona va nghenelela timhaka ta van’wana. Lava va fanele ku tikumela swakudya swa vona vini.—2 Vates. 3:10; 1 Vates. 4:11.
9. Pawulo u ri yini ehenhleni ka ku endla leswinene ni ku khomisa la nga yingisiki tingana, naswona u gimeta papila ra yena hi ndlela yihi?
9 Vamakwavo a va fanelanga ku tshika ku endla leswinene. Kambe loko un’wana eka vona a nga yingisi papila ra Pawulo, bandlha ri fanele ku n’wi khomisa tingana hi ku n’wi fungha ivi ri nga ha tihlanganisi na yena, hi nkarhi lowu fanaka ri n’wi tsundzuxa tanihi makwavo. Pawulo u phofula xikhongelo xa leswaku onge Hosi ya ku rhula yi nga va nyika “ku rhula minkarhi hinkwayo ne matlhelweni hinkwawo,” naswona u dlayelela papila ra yena hi marungula hi xandla xa yena n’wini.—2 Vates. 3:16.
MHAKA LEYI YI PFUNAKA HA YONA
10. Hi tihi tin’wana ta tidyondzo ta xisekelo ni misinya ya milawu leti ti hlanganisiwaka eka Vatesalonika va Vumbirhi?
10 Papila leri ro koma leri huhuteriweke leri yaka eka Vatesalonika ri khumba nxaxamelo lowukulu wa ntiyiso wa Vukriste, lowu hinkwawo ka wona swi pfunaka ku wu kambisisa. Xiya tidyondzo ta xisekelo ni misinya ya milawu leswi landzelaka, leswi swi hlanganisiwaka: Yehova i Xikwembu xa ku hlayiseka, naswona u kwetsimisa hi moya ni ripfumelo entiyisweni (2:13); Mukriste u fanele ku tiyisela ku xaniseka leswaku a hlayiwa loyi a faneriwaka hi Mfumo wa Xikwembu (1:4, 5); Vakriste va fanele ku hlanganisiwa eka Hosi Yesu Kriste eka vukona bya yena (2:1); Yehova u ta tisa ku avanyisa loku lulameke eka lava va nga yingisiki mahungu lamanene (1:5-8); lava va vitaniweke va ta kwetsimisiwa eku hlanganeni na Kriste Yesu, ku pfumelelana ni musa lowu nga fanelangiki wa Xikwembu (1:12); va vitaniwa hi ku chumayeriwa ka mahungu lamanene (2:14); ripfumelo i xilaveko xa nkoka (1:3, 4, 10, 11; 2:13; 3:2); i swinene ku tirhela ku tiwundla evutirhelini; loko munhu a nga tirhi, a nga ha va lolo ivi a sungula ku nghenelela eswilweni leswi swi nga n’wi khumbiki (3:8-12); rirhandzu ra Xikwembu ri yelana ni ku tiyisela (3:5). Mayana rifuwo ra rungula leri akaka swonghasi leri ri nga kumiwaka epapileni rin’we ro koma leri huhuteriweke!
11. I rungula ni xitiyisekiso xihi swa nkoka leswi swi andlariwaka malunghana ni Mfumo?
11 Epapileni leri Pawulo u kombise ku khathalela lokukulu ka vuhlayiseki bya moya bya vamakwavo eTesalonika ni bya vun’we ni ku humelela ka bandlha. U va lulamisile eku pimeni ka siku ra Yehova, a kombisa leswaku “munhu lowo homboloka” u fanele ku rhanga hi ku humelela, a tshama “eTempeleni ya Xikwembu, a ri karhi a tivula leswaku yena hi yena [x]ikwembu.” Hambi swi ri tano, lava va “lulameriweke hi Mfumo wa [Xikwembu]” va nga ha va ni ku tiyiseka loku heleleke ka leswaku Hosi Yesu hi nkarhi lowu faneleke u ta humelela hi le tilweni, a tirihisela endzilweni lowu pfurhaka “loko Hosi yi tela ku ta dzunisiwa exikarhi ka vahlawuriwa va yona, ni ku voniwa hi vapfumeri hinkwavo.”—2:3, 4; 1:5, 10.