Ndzima 16

Minhlangano Ya Vugandzeri, Vuleteri Ni Xikhutazo

MINHLANGANO ya vandlha i xiphemu xa nkoa xa ntirho wa Timbhoni ta Yehovha. Hambi loko swiyimo swi swi endla swi tika, ti lwela leswaku ti ya eminhlanganweni ya tona nkarhi na nkarhi, hi ku pfumelelana ni xikhutazo xa Bibele, lexi nge: “A hi laveni tindlela to pfuxana, hi kombana rirhandzu ni mintirho leyinene. Hi nga tshiki ku hlengeletana, kukota leswi van’wana va toloveleke ku endla swona, kambe hi khongotelana, ngopfu-ngopfu leswi mi vonaka leswaku siku ra Hosi ri ya ri tshinela.” (Hev. 10:24, 25) Loko swi koteka, vandlha rin’wana ni rin’wana ri va ni minhlangano kanharhu hi vhiki, ku ringana 4 wa tiawara ni timinete ta 45. Hambi swi ri tano, xivumbeko xa minhlangano ni fambelo ra yona, swa hambana hi ku ya hi leswi lavekaka enkarhini wo karhi.

Eka lembe xidzana ro sungula, ku kombisiwa ka tinyiko ta mahlori ta moya a ku ri xivumbeko lexikulu xa minhlangano ya Vukreste. Hikwalaho ka yini? Hikuva hi tinyiko leti Xikwembu a xi nyikela vumbhoni emhakeni ya leswaku sweswi a xa ha tirhisi vukhongeri bya Vuyuda kambe leswaku moya wa xona sweswi a wu ri evandlheni ra xona lera ha ku vumbiwaka. (Mint. 2:1-21; Hev. 2:2-4) Eka minhlangano ya Vakreste vo sungula, a ku endliwa swikhongelo, ku yimbeleriwa swidzuniso swa Xikwembu naswona a ku kandziyisiwa mhaka ya ku profeta (hi leswaku, ku vula ku hlavuteriwa ka ku rhandza ka Xikwembu ni xikongomelo xa xona) ni ku nyika vuleteri lebyi a byi ta aka lava va byi twaka. Vakreste volavo a va hanya enkarhini lowu a ku ri ni swiendlakalo leswo hlamarisa malunghana ni xikongomelo xa Xikwembu. A va fanele ku swi twisisa ni ku tiva ndlela yo tirha hi ku pfumelelana na swona. Hambi swi ri tano, ndlela leyi van’wana va tameleke timhaka ha yona eminhlanganweni ya vona a yi nga ri yona kahle, naswona hi laha Bibele yi kombaka ha kona, a ku laveka xitsundzuxo leswaku swilo swi endliwa hi ndlela leyi pfunaka ngopfu.—1 Kor. 14:1-40.

Xana swivumbeko swa minhlangano ya Vakreste volavo vo sungula a swi va erivaleni loko Swichudeni swa Bibele swi hlangana kun’we hi va-1870 ni le ndzhaku ka kwalaho?

Ku Eneta Swilaveko Swa Moya Swa Swichudeni Swa Bibele Swo Sungula

Charles Taze Russell ni ntlawa lowutsongo wa vanghana vakwe va le Allegheny ni le kusuhi na kona, le Pennsylvania, va vumbe ntlawa wa dyondzo ya Bibele hi 1870. Hikwalaho ka minhlangano ya vona, hakatsongo-tsongo va ve ni rirhandzu leri engetelekeke eka Xikwembu ni rito ra xona ivi va ya va tiva leswi Bibele yi swi dyondzisaka hakunene. A ku nga ri kona ku vulavula hi tindzimi ka hlori eka minhlangano leyi. Ha yini swi nga vanga tano? Tinyiko to tano ta hlori ti hetisise xikongomelo xa tona eka lembe xidzana ro sungula, naswona hi laha Bibele yi vhumbheke ha kona, ti herile. Makwerhu Russell u hlamuserile: “Goza leri landzelaka ra nhluvuko a ku ri ku kombisiwa ka mihandzu ya Moya, hi laha Mukwetsimi Pawulo a swi vekaka erivaleni ha kona.” (1 Kor. 13:4-10) Ku tlula kwalaho, tanihi le ka lembe xidzana ro sungula, a ku fanele ku endliwa ntirho wa xihatla wo vula evhangeli, naswona a va fanele ku khutaziwa leswaku va wu endla. (Hev. 10:24, 25) Ku nga ri khale, va ve ni minhlangano mimbirhi ya nkarhi na nkarhi vhiki rin’wana ni rin’wana.

Makwerhu Russell u xiye leswaku a swi ri swa nkoka leswaku malandza ya Yehovha ma va vanhu lava hlanganeke, ku nga khathariseki leswaku va hangalakele kwihi emisaveni hinkwayo. Kutani hi 1879, endzhakunyana ka loko Xihondzo xo Rindza xi sungule ku humesiwa, vahlayi va xona va komberiwe leswaku va kombela Makwerhu Russell kumbe un’wana wa vanghana vakwe leswaku a va endzela. Ntwanano lowu vekiweke erivaleni hi riendzo rero hi lowu nge, “A ri hakerisiwi naswona a ku laveki mali.” Endzhaku ka loko ku te swikombelo swo hlayanyana, Makwerhu Russell u teke riendzo ro leha ra n’hweti leri ri n’wi fikiseke ni le Lynn, eMassachusetts, a va ni minhlangano ya tiawara ta mune ku ya ka tsevu hi siku, kun’wana ni kun’wana laha a yimaka kona. Nhloko-mhaka ya kona a yi ku, “Swilo Leswi Khumbaka Mfumo Wa Xikwembu.”

Eku sunguleni ka 1881, Makwerhu Russell u khongotele vahlayi va Xihondzo xo Rindza lava a va nga si va na yona minhlangano ya nkarhi na nkarhi endhawini ya ka vona: “Yi endleni ekaya kun’we ni ndyangu wa n’wina kumbe ni van’wana lava va tsakelaka. Hlayani, mi dyondza ni ku gandzela swin’we, naswona laha vambirhi kumbe vanharhu va hlanganaka kona hi vito ra Hosi, Yi ta va exikarhi ka vona—yi va mudyondzisi wa vona. Xivumbeko xa minhlangano yin’wana ya kereke a xi ri tano emasikwini ya Vaapostola. (Vona Filemoni, 2).”

Nongonoko wa minhlangano wu kule hakatsongo-tsongo. Ku nyikiwe swiringanyeto, kambe a swi siyeriwa ntlawa wun’wana ni wun’wana leswaku wu tiehleketelela leswi swi fanelaka swiyimo swa wona. Xivulavuri a xi ta nyikela nkulumo nkarhi na nkarhi, kambe a ku kandziyisiwa ngopfu minhlangano leyi un’wana ni un’wana a a ta va ni xiphemu eka yona. Mintlawa yin’wana ya Swichudeni swa Bibele eku sunguleni a yi nga ti tirhisi tibuku ta Sosayiti eka minhlangano ya yona, kambe vatirheli lava famba-fambaka, maphiligrimu, ma va pfunile leswaku va vona ntikelo wa ku ti tirhisa.

Endzhaku ka loko ku humesiwe tivholumo tin’wana leti nge Millennial Dawn, ti sungule ku tirhisiwa tanihi xisekelo xa dyondzo. Hi 1895, mintlawa ya dyondzo yi vitaniwe Minhlangano Yo Sungula Ya Dyondzo Ya Bibele.a Van’wana le Norway endzhakunyana va yi vitane “minhlangano yo hlaya ni ku vulavurisana,” va engetela va ku: “Marito lama humaka etibukwini ta Makwerhu Russell a ma hlayeriwa ehenhla, naswona loko vanhu va ri ni tinhlamulo kumbe swivutiso, a va tlakusa mavoko ya vona.” Makwerhu Russell u bumabumele leswaku eka tidyondzo to tano lava hlanganyelaka va tirhisa ku hundzuluxela ko hambana-hambana ka Matsalwa hi vutlharhi, tinhlamuselo ta le matlhelweni ta Bibele ni tikhonkodensi ta Bibele. Hakanyingi tidyondzo a ti khomiwa ni mintlawa ya mpimo lowu ringaneke, ekaya ra makwerhu wo karhi, naswona eka madyambu lama fanelaka ntlawa kahle. Minhlangano leyi hi yona yo sungula ya Dyondzo ya Buku ya Vandlha ya manguva lawa.

Makwerhu Russell u xiye leswaku a ku laveka swo tala, ku nga ri timhaka ta dyondzo ntsena. Ku fanele ku va ni marito ya ku tinyikela leswaku timbilu ta vanhu ti susumetiwa hi ku tlangela rirhandzu ra Xikwembu ni hi ku navela ku xi xixima ni ku xi tirhela. Mintlawa leyi yi khutaziwe ku hlela nhlangano wo hlawuleka kan’we hi vhiki leswaku ku endliwa sweswo. Nkarhi wun’wana a yi vitaniwa “Cottage Meetings,” hikuva a yi khomeriwa emakaya ya vamakwerhu. Nongonoko lowu a wu katsa swikhongelo, tinsimu ta ku dzunisa ni ku runguriwa ka mintokoto hi lava va nga kona.b Mintokoto leyi a yi khutaza swinene nkarhi wun’wana; nakambe a ku katsiwa miringo, ku nonon’hweriwa ni ku kayakaya loku nga kona masiku lawa. Eka tindhawu tin’wana minhlangano leyi a yi nga xi fikeleli xikongomelo xa yona hikwalaho ko va munhu a kandziyisa mhaka ya yena hi yexe ku tlula mpimo. Swiringanyeto swa musa swa ku antswisa xiyimo xexo a swi rhumeriwa hi Xihondzo xo Rindza.

Loko a tsundzuka minhlangano yoleyo, Edith Brenisen, nsati wa un’wana wa maphiligrimu yo sungula le United States, u te: “A ku ri madyambu yo anakanyisisa hi nkhathalelo wa rirhandzu wa Yehovha ni ku va ni vunghana bya le kusuhi ni vamakwerhu va xinuna ni va xisati. Loko hi ri karhi hi yingisela mintokoto yin’wana ya vona hi ye hi va tiva ku antswa. Hi ku vona ku tshembeka ka vona, ku vona ndlela leyi a va hlula swihinga swa vona ha yona, hakanyingi swi hi pfune leswaku hi tlhantlha swin’wana swa swihinga swa hina.” Hambi swi ri tano, hi ku famba ka nkarhi swi ve erivaleni leswaku minhlangano yo tano a yi endleriwe ku hlomisa un’wana ni un’wana leswaku a hlanganyela entirhweni wo vula evhangeli hi ndlela leyi pfunaka swinene.

Ndlela leyi nhlangano wa Sonto a wu tameriwa ha yona etindhawini tin’wana a yi va khumba swinene vamakwerhu. Mintlawa yin’wana a yi ringeta ku hlamusela Bibele hi tindzimana ha yin’we-yin’we. Kambe minkarhi yin’wana ku hambana ka mianakanyo malunghana ni nhlamuselo a ku nga aki nikatsongo. Leswaku ku antswisiwa xiyimo lexi, van’wana va le vandlheni ra Los Angeles, le California, va vumbe tinkulumo ta dyondzo ya Bibele ya tinhloko-mhaka, ni swivutiso ni tinhlamuselo leti nga ta kambisisiwa hi ntlawa hinkwawo wu nga si ta enhlanganweni wolowo. Hi 1902 Sosayiti yi endle Bibele leyi a yi ri ni “Berean Bible Study Helps,” ku katsa ni xikombo xa tinhloko-mhaka.c Leswaku ku olovisiwa timhaka nakambe, ku sukela eka Xihondzo xo Rindza (hi Xinghezi) xa March 1, 1905, tinkulumo ta mabulo ya vandlha ti humesiwile, ti ri ni swivutiso kun’we ni tinhlamuselo ta Bibele ni tibuku ta Sosayiti to endla ndzavisiso. Leswi swi tirhe ku fikela hi 1914, loko swivutiso swa dyondzo swi humesiwa eka tivholumo leti nge Studies in the Scriptures leswaku swi tirhisiwa ku va xisekelo xa Tidyondzo ta Vaberiya.

Mintlawa hinkwayo a yi ri na yona mhaka leyi, kambe nhlayo ya minhlangano ya vhiki na vhiki a yi hambana hi nhlangano wun’we ku ya ka mune kumbe ku tlula, hi ku ya hi leswi a swi hleriwile kwalaho. EColombo, le Ceylon (laha sweswi ku nga Sri Lanka), ku sukela hi 1914, minhlangano a yi khomiwa masiku ya nkombo hi vhiki.

Swichudeni swa Bibele a swi khutaziwa leswaku swi dyondza ku endla ndzavisiso, leswaku swi “kambisisa hinkwaswo,” swi phofula mianakanyo hi marito ya swona. (1 Tes. 5:21, KJ) Makwerhu Russell u khutaze ku bula hi mhaka ya dyondzo hi ku helela ni hi ku tshunxeka. U tlhele a tsundzuxa: “Mi nga tshuki mi rivala leswaku Bibele i Mpimanyeto wa hina ni leswaku ku nga khathariseki leswaku swipfuneto leswi humaka eka Xikwembu swi njhani, ko va ‘swipfuneto’ ntsena, hayi swisivi swa Bibele.”

Ku Tsundzuka Rifu Ra Hosi

Ku sukela kwalomu ka 1876, Swichudeni swa Bibele swi endle malunghiselelo lembe na lembe ya ku tsundzuka rifu ra Hosi.d Eku sunguleni, ntlawa wa le Pittsburgh, le Pennsylvania ni lava nge kusuhi a va hlangana ekaya ra un’wana wa vamakwerhu. Hi 1883, nhlayo ya lava vaka kona a yi kule yi fika kwalomu ka dzana kwale naswona ku tirhisiwe holo leyi hirhiweke. Leswaku ku tshamisisiwa vayingiseri vo tala lava a va languteriwe ePittsburgh hi 1905, vamakwerhu va kunguhate ku kombela ku tirhisa Holo leyikulu ya Carnegie.

Swichudeni swa Bibele a swi xi languta tanihi nkhuvo wa lembe na lembe, ku nga ri nchumu lowu a wu fanele ku endliwa vhiki rin’wana ni rin’wana. Siku leri a va endla nkhuvo lowu ha rona a ri yelana na Nisan 14 eka khalendara ya Xiyuda, ku nga nkarhi wa ku fa ka Yesu. Hi ku famba ka malembe, ku ololoxiwe ndlela leyi siku rero a ri hlayeriwa ha yona.e Kambe mhaka-nkulu leyi a yi laveka a ku ri nkoka wa xiendlakalo lexi.

Hambi leswi Swichudeni swa Bibele a swi hlanganela xitsundzuxo lexi hi mintlawa ya mimpimo yo hambana-hambana etindhawini to tala, hinkwavo lava a va ta swi kota ku hlanganyela ni vamakwerhu va le Pittsburgh a va amukeriwa. Ku sukela hi 1886 ku ya ka 1893, ngopfu-ngopfu vahlayi va Xihondzo xo Rindza va rhamberiwe ku ta ePittsburgh loko swi koteka, naswona va tile, va huma eswiphen’wini swo hambana swa United States ni le Canada. Leswi a swi endlanga ntsena leswaku va kota ku tlangela Xitsundzuxo swin’we kambe swi tlhele swi va pfuna leswaku va tiyisa mafundzu ya vun’we bya moya. Hambi swi ri tano, loko nhlayo ya mintlawa yi ya yi kula, eUnited States ni le swiphen’wini swin’wana swa misava, a swi nga ha ri swinene leswaku ku hlanganiwa ndhawu yin’we, naswona va swi vone swi ta pfuna ngopfu ku hlengeletana ni vapfumeri-kulobye endhawini ya kaya ra un’wana.

Hi laha Xihondzo xo Rindza xi kombiseke ha kona, a va ri vanyingi lava a va vula leswaku va pfumela eka nkutsulo, naswona ku hava ni un’we wa vona loyi a tlherisiweke eka xitsundzuxo xa lembe na lembe. Kambe xiendlakalo lexi a xi ri xa nkoka hi ndlela yo hlawuleka eka lava a va ri va “ntlhambinyana” wa Kreste hakunene. Hi lava va nga ta hlanganyela eka Mfumo wa le tilweni. Hi vusiku bya le mahlweni ka rifu ra Yesu, loko a sungule Xitsundzuxo, Kreste u byele vanhu lava nyikiweke ntshembo wo tano, a ku: “Endlani leswi hi ku ndzi anakanya.”—Lk. 12:32; 22:19, 20, 28-30.

Ngopfu-ngopfu ku sukela hi va-1930, lava va nga ha vaka swirho swa “vunyingi lebyikulu,” kumbe “ntshungu lowukulu” wa tinyimpfu tin’wana, va sungule ku tikombisa. (Nhlav. 7:9, 10, KJ; Yoh. 10:16) Hi nkarhi wolowo a va vitaniwa Vayonadabu. Ro sungula enkandziyisweni wa xona wa February 15, 1938, Xihondzo xo Rindza (hi Xinghezi) xi va rhambe hi ku kongoma leswaku va va kona eXitsundzuxweni, xi ku: “Endzhaku ka awara ya tsevu ni madyambu hi April 15 ntlawa wun’wana ni wun’wana wa vatotiwa a wu hlangane wu tlangela Xitsundzuxo, vanghana va vona, Vayonadabu va va kona na vona.” Va tile tanihi vahlaleri kambe a va dyanga. Nhlayo ya vona yi sungule ku tlula nhlayo ya lava nga kona enkarhini wa Xitsundzuxo xa rifu ra Kreste. Hi 1938 lava veke kona a va ri 73 420, kasi lava nga dya xinkwa xo fanekisela ni vhinyo a va ri 39 225. Emalembeni lama nga landzela, lava a va va kona tanihi vahlaleri na vona va sungule ku katsa nhlayo leyikulu ya vanhu lava ha ku tsakelaka ni van’wana lava a va nga si va Timbhoni ta Yehovha leti hisekaka. Xisweswo, hi 1992, loko nhlayo leyikulu ya lava a va hlanganyela evutirhelini bya nsimu yi ri 4 472 787, lava veke kona eXitsundzuxweni a va ri, 11 431 171 naswona nhlayo ya lava va nga dya swifanekiselo a yi ri 8 683 ntsena. Ematikweni man’wana lava veke kona a va tlula nhlayo ya Timbhoni leti hisekaka, ka ntlhanu kumbe ka tsevu.

Hikwalaho ka xichavo xa tona lexi enteke xa ku hlawuleka ka rifu ra Kreste, Timbhoni ta Yehovha ti endla Xitsundzuxo hambi loko ti langutane ni swiyimo swo tika swinene. Hi va-1970, loko ku vekiwa ka minkarhi yo va un’wana ni un’wana a va ekaya hi nkarhi wa nyimpi le Rhodesia, (laha sweswi ku vitaniwaka Zimbabwe) swi endle leswaku swi nga koteki ku huma ni madyambu, vamakwerhu etindhawini tin’wana a va hlangana ekaya ra un’wana wa Timbhoni ta Yehovha ni nhlikanhi ivi va tlangela Xitsundzuxo ni madyambu. Kavula, a va nga muki endzhaku ka nhlangano, kutani a va tshama vusiku hinkwabyo. Tiawara leti seleke ta ni madyambu a ti tirhiseriwa ku yimbelela tinsimu ta Mfumo ni ku rungulelana mintokoto, leswi a swi ri xihlovo xa ku phyuphya kun’wana.

Etikampeni ta nxaniso eka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, Xitsundzuxo a xi tlangeriwa, hambi leswi ku xi tlangela a swi ta va xupurisa ku vava hi varindzi loko vo swi twa. Loko a ri swakwe ekhotsweni le China ra Vukhomunisi ku sukela hi 1958 ku ya ka 1963 hikwalaho ka ripfumelo rakwe ra Vukreste, Harold King u tlangele Xitsundzuxo hi ndlela yo antswa leyi a a ta kota ha yona exiyin’weni lexi a ri eka xona. Endzhaku u te: “Loko ndzi ri efasitereni ra le khotsweni ndzi vone n’weti wu tala loko ximun’wana xi lava ku sungula. Ndzi hlayele siku ra nkhuvo lowu hi laha a ndzi ta kota ha kona.” Ú endle swifanekiselo leswi lavekaka, a endla vhinyo yitsongo hi madiriva ya ntima, a tirhisa ni rhayisi leyi nga riki na comela, a endla xinkwa ha yona. U tlhele a ku: “Ndzi yimbelerile ndzi khongela ni ku nyikela nkulumo leyi tolovelekeke ya xiendlakalo lexi, hi laha a swi ta endliwa ha kona eka vandlha rin’wana ni rin’wana ra vanhu va Yehovha. Kutani ndzi titwe ndzi ri swin’we ni vamakwerhu lembe na lembe emisaveni hinkwayo eka xiendlakalo lexi xa nkoka.”

Laha Vantshwa Va Fanelekaka Kona

Emalembeni ya khale, tibuku ni minhlangano ya Swichudeni swa Bibele a swi nga endliwanga hi ndlela leyi a yi ta eneta swilaveko swa vantshwa. A swi koteka leswaku va ta eminhlanganweni naswona van’wana va vona va tile, va yingisela swinene. Kambe a ku nga ri na matshalatshala yo hlawuleka yo va nghenisa eka leswi a swi endleka. Hikwalaho ka yini swi nga vanga tano?

Matwisiselo ya vamakwerhu hi nkarhi wa kona a ku ri leswaku a ku sele nkarhinyana ntsena, kutani swirho hinkwaswo swa mutekiwa wa Kreste swi ta va swin’we na yena eku kwetsimeni ka le tilweni. Xihondzo xo Rindza (hi Xinghezi) hi 1883, xi hlamuserile: “Hina lava hi leteriwaka hikwalaho ka xirhambo xa le henhla a hi nge wu tshiki ntirho wo hlawuleka wa nguva leyi—ntirho wa ku lulamisa ‘Mutekiwa, nsati wa Xinyimpfana.’ Mutekiwa u ta tilunghisa; naswona enkarhini lowu wa sweswi, laha ku hlova ko hetelela ku endliwaka kona hi ku lunghiselela vukati, ntirho wa xirho xin’wana ni xin’wana wa laveka entirhweni lowu wa nkoka, wa namuntlha.”

Vatswari va khutaziwe hi matimba leswaku va byarha vutihlamuleri bya vona lebyi humaka eka Xikwembu leswaku va khathalela ku letela vana va vona emoyeni. Swikolo swa Sonto swa vana a swi nga khutaziwi. A swi ri erivaleni leswaku ku tirhisa ka Vujagana swikolo swa Sonto ku onhe swilo swo tala. Vatswari lava yiseke vana va vona eka swikolo sweswo hakanyingi a va ri ni mavonelo ya leswaku lunghiselelo leri ri va ntshunxa eka vutihlamuleri bya ku letela vana va vona hi vukhongeri. Vana hi voxe, hi mhaka ya leswi a va nga languti vatswari va vona va ri xihlovo lexikulu xa ku kuma vuleteri mayelana ni Xikwembu, a va kumanga matimba yo xixima vatswari va vona ni ku va yingisa hi mfanelo.

Hambi swi ri tano, ku sukela hi 1892 ku ya ka 1927, Xihondzo xo Rindza (hi Xinghezi) xi siye ndhawu yo hlamusela hi tindzimana leti tirhisiwaka eka “Tidyondzo ta Misava Hinkwayo ta Xikolo xa Sonto,” leti a ti tele hi nkarhi wolowo etikerekeni to tala ta Protestente. Tindzimana leti ti hlawuriwe khale hi F. N. Peloubet, mufundhisi wa Congregational kun’we ni vapfuni vakwe. Xihondzo xo Rindza xi hlamusele tindzimana leti hi ku ya hi matwisiselo lamakulu ya Matsalwa ya Swichudeni swa Bibele. A ku tshembiwa leswaku hi ndlela leyi Xihondzo xo Rindza xi ta tiviwa hi tikereke tin’wana, leswaku ntiyiso wu nyikeriwa ni leswaku swirho swin’wana swa kereke swi ta xi amukela. Kavula, ku hambana a ku ri erivaleni naswona leswi swi hlundzukise mufundhisi wa Protestente.

Lembe ra 1918 ri fikile, naswona masalela kumbe lava seleke va vatotiwa, a va ha ri emisaveni. Nhlayo ya vana eminhlanganweni ya vona a yi engetelekile na yona. Hakanyingi vana a va tshikiwa va titlangela loko vatswari va dyondza. Kambe, vantshwa na vona, a va fanele va dyondza ku “lava ku lulama, va lava ku titsongahata,” leswaku va ta “fihliwa esikwini ra vukarhi bya HOSI.” (Sof. 2:3, KJ) Kutani hi 1918 Sosayiti yi khutaze mavandlha leswaku ma hlela tlilasi ya vantshwa vo sukela eka malembe ya 8 ku ya ka 15. Etindhawini tin’wana a ku ri ni titlilasi tin’wana ta le hansi ta lava a va ri vatsongo ngopfu ku nghena eka tlilasi ya vantshwa. Hi nkarhi lowu fanaka vutihlamuleri bya vatswari eka vana a byi kandziyisiwa.

Leswi swi yise eka mintirho yin’wana. The Golden Age, hi 1920, a yi ri ni xihloko lexi nge “Dyondzo Ya Bibele Ya Vantshwa,” ni swivutiso swi ri ni Matsalwa lama kombisiweke laha ku nga kumiwaka kona tinhlamulo. Hi lembe rero, tidyondzo to sungula ta The Golden Age ABC ti humesiwile; a ku ri xibukwana xa swifaniso xo tirhisiwa hi vatswari eku dyondziseni ka tidyondzo ta xisekelo ta Bibele ni timfanelo ta Vukreste eka vana va vona. Hi 1924 ku landzele buku leyi nge The Way to Paradise, leyi tsariweke hi W. E. Van Amburgh. Yi endliwe yi fanela “swichudeni swa le xikarhi swa Bibele.” Hi nkarhi wo karhi yi tirhisiwile eminhlanganweni ya vana. Tlhandla-kambirhi, eAmerika, “Timbhoni Letitsongo” a ti ri ni malunghiselelo ya tona ya ntirho wa nsimu. ESwitzerland ntlawa wa vantshwa wu vumbe nhlangano lowu vitaniwaka “Vantshwa Va Yehovha,” wa lava nga exikarhi ka malembe ya 13 ku ya ka 25. A va ri ni hofisi ya vona ya matsalana eBerne naswona magazini wo hlawuleka lowu nge Jehovah’s Youth, wu hleriwile ivi wu gandlisiwa eka michini ya Sosayiti ko kwale. Vantshwa lava a va va ni minhlangano ya vona naswona a va endla ni tidrama ta Bibele, hi laha va endleke ha kona eVolkshaus le Zurich eka vayingiseri va 1 500.

Hambi swi ri tano, leswi a swi humelela hi leswaku a ku ri karhi ku vumbiwa nhlengeletano yin’wana exikarhi ka malandza ya Yehovha. Leswi a swi nga byi aki vun’we, kutani swi yimisiwile hi 1936. Hi April 1938, eka pfhumba ra J. F. Rutherford, muungameri wa Sosayiti, ro ya eAustralia u kume leswaku a ku khomiwa tlilasi ya vana ehandle ka ntsombano wa lavakulu. U hatle a lunghiselela leswaku vana hinkwavo va tisiwa eka ntsombano lowukulu, lowu a wu ta pfuna vona ngopfu.

Lembe rero, Xihondzo xo Rindza xi kambisise mhaka hinkwayo ya mintlawa leyi avaneke ya vantshwa evandlheni. Dyondzo yoleyo yi tlhele yi kandziyisa mhaka ya leswaku vatswari va ni vutihlamuleri byo dyondzisa vana va vona. (Ef. 6:4; ringanisa Deteronoma 4:9, 10; Yeremiya 35:6-10.) Nakambe yi kombe leswaku Bibele a yi vuli leswaku vantshwa va fanele va hambanisiwa hi ku ya hi titlilasi letitsongo. Ematshan’weni ya sweswo, va fanele va ta swin’we ni vatswari va vona va ta twa Rito ra Xikwembu. (Det. 31:12, 13; Yox. 8:34, 35) Loko ku laveka nhlamuselo leyi engetelekeke ya mhaka leyi dyondziwaka, a yi nyikiwa hi vatswari ekaya. Ku tlula kwalaho, swihloko swi boxe leswaku malunghiselelo ya titlilasi leti avaneke a ma kavanyeta ku chumayela mahungu lamanene hi yindlu na yindlu. Njhani? Hikuva vadyondzisi a va nga yi entirhweni wa nsimu va lunghiselela titlilasi leti ni ku ti fambisa. Kutani, titlilasi hinkwato leti avaneke ta vantshwa ti yimisiwile.

Ku fikela sweswi, i mukhuva wa Timbhoni ta Yehovha leswaku ndyangu hinkwawo wu ya eminhlanganweni ya vandlha swin’we. Vana va pfuniwa hi vatswari va vona ku lunghiselela leswaku va hlanganyela hi tindlela leti faneleke. Tlhandla-kambirhi, ku endliwe tibuku to tala letinene leswaku vatswari va dyondzisa vana ha tona ekaya. Tin’wana ta tona ku ve tibuku leti nge Children, hi 1941; Listening to the Great Teacher, hi 1971; Your Youth—Getting the Best Out Of It, hi 1976; Buku Yanga Ya Timhaka Ta Bibele (hi Xinghezi), hi 1978; na Swivutiso Leswi Vantshwa Va Swi Vutisaka—Tinhlamulo Leti Tirhaka, hi 1989.

Ku Hlomisa Hinkwavo Leswaku Va Va Vavuri Va Evhangeli Lava Gingiritekaka

Hi mpfhuka ku humesiwa minkandziyiso yo sungula ya Xihondzo xo Rindza, vahlayi va xona va tsundzuxiwe nkarhi na nkarhi hi lunghelo ni vutihlamuleri bya Vakreste hinkwavo bya ku twarisa mahungu lamanene malunghana ni kungu ra Xikwembu. Minhlangano ya vandlha yi pfune ku endla timbilu ni mianakanyo ya vona swi lunghekela ntirho lowu hi ku aka ku rhandza ka vona Yehovha ni vutivi bya vona hi kungu rakwe. Hambi swi ri tano, ngopfu-ngopfu endzhaku ka ntsombano wa le Cedar Point, Ohio, hi 1922, ku kandziyisiwe swinene leswi a swi ri karhi swi endliwa entirhweni wa nsimu ni ndlela yo hlanganyela eka wona hi laha ku humelelaka.

Bulletin,f phepha leri nga ni rungula leri yelanaka ni ntirho wa nsimu hi ku kongoma, a yi ri ni vumbhoni byo koma, lebyi hi nkarhi wolowo a byi vitaniwa nhlamuselo, leyi a yi fanele ku tiviwa hi mbilu ivi yi tirhisiwa loko ku nyikeriwa vumbhoni evanhwini. Exiphen’wini lexikulu xa 1923, eku sunguleni ka n’hweti yin’wana ni yin’wana, tanihi xikhutazo eka matshalatshala lama hlanganeke yo twarisa Mfumo, hafu ya Nhlangano wa Ravunharhu ni madyambu wa Xikhongelo, ku Dzunisa ni Vumbhoni a yi siyeriwa mintokoto leyi yelanaka ni ntirho wa nsimu.

Ku nga si hundza 1926, minhlangano ya n’hweti na n’hweti laha a ku buriwa hi ntirho wa nsimu a yi vitaniwa Minhlangano ya Vatirhi. Lava a va tirha ntirho wo tano hakanyingi a ku ri lava a va va kona. Eka minhlangano leyi, a ku buriwa hi tindlela leti tirhisiwaka ta ku nyikela vumbhoni, naswona a ku endliwa makungu ya ntirho wa nkarhi lowu taka. Hi 1928 Sosayiti a yi khongotela mavandlha leswaku ma va ni minhlangano yo tano vhiki rin’wana ni rin’wana. Eka malembe man’wana ya mune, mavandlha a ma sungula ku siva Nhlangano wa Mintokoto (kumbe ku Twarisa) hi lowu se wu vitaniwaka Nhlangano wa Ntirho, naswona Sosayiti yi khutaze un’wana ni un’wana leswaku a va kona. Ku tlula malembe ya 60, nhlangano lowu wa vhiki na vhiki a wu ri karhi wu khomiwa hi mavandlha. Hi tinkulumo, mabulo lama katsaka ni vayingiseri, minkombiso ni mimbulavurisano, ku nyikiwa mpfuno lowu kongomeke mayelana ni swivumbeko hinkwaswo swa vutirheli bya Vukreste.

Entiyisweni nhlangano wa muxaka lowu a wu sungulanga eka lembe xidzana ra vu-20. Yesu hi yexe u letele vadyondzisiwa vakwe hi vuenti a nga si va rhuma va ya chumayela. (Mt. 10:5–11:1; Lk. 10:1-16) Endzhaku, va akane hi ku hlangana va rungulelana mintokoto leyi va veke na yona loko va ri evutirhelini.—Mint. 4:21-31; 15:3.

Ku leteriwa ku vulavula erivaleni, emalembeni ya khale a ku nga endliwi eminhlanganweni ya vandlha ya nkarhi na nkarhi. Hambi swi ri tano, hi 1916, ku ringanyetiwe leswaku lava a va tivona va ta swi kota ku va swivulavuri swa le rivaleni va nga ha khoma titlilasi va ri voxe, kumbexana va va ni nkulu la nga mutshama-xitulu a va yingisela ni ku va nyika xitsundzuxo xo antswisa mongo ni ndlela yo nyikela tinkulumo ta vona. Tinhlengeletano leti, leti a ti khomiwa hi vavanuna ntsena, endzhaku ti vitaniwe Swikolo swa Vaprofeta. Loko a kambisisa swiendlakalo swa masiku wolawo, Grant Suiter u tsundzukile: “Vuxopaxopi lebyi akaka lebyi ndzi byi kumeke exikolweni a byi nga ri nchumu loko ndzi byi ringanisa ni lebyi ndzi byi kumeke eka tata wa mina endzhaku ka loko a ve kona eka wun’wana wa minongonoko a ta twa loko ndzi ringeta ku nyikela nkulumo.” Leswaku va pfuna lava a va ringeta ku endla nhluvuko, vamakwerhu va endle buku-mpfuno ya swiletelo swa ku vulavula, va tlhela va yi kandziyisa, kun’we ni maphepha ya tinkulumo to tala. Hambi swi ri tano, hi ku famba ka nkarhi Swikolo leswi swa Vaprofeta swi tshikiwile. Leswaku ku enetiwa xilaveko lexikulu lexi a xi ri kona hi nkarhi wolowo, nyingiso lowu teleke a wu yisiwa emhakeni yo hlomisa xirho xin’wana ni xin’wana xa vandlha leswaku xi hlanganyela hi xitalo eku vuleni ka evhangeli hi yindlu na yindlu.

Xana a swi koteka ku hlomisa xirho xin’wana ni xin’wana xa nhlengeletano leyi kulaka ya misava hinkwayo leswaku xi nga nyikeli vumbhoni byo koma ni ku fambisa tibuku ta Bibele ntsena kambe xi tlhela xi vulavula hi laha ku humelelaka ni ku va mudyondzisi wa Rito ra Xikwembu? Xexo a ku ri xikongomelo xa xikolo xo hlawuleka lexi simekiweke eka vandlha rin’wana ni rin’wana ra Timbhoni ta Yehovha, ku sukela hi 1943. Ana se a xi sungurile eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha ku sukela hi February 1942. Vhiki rin’wana ni rin’wana, a ku nyikiwa ndzetelo naswona swichudeni a swi nyikela tinkulumo ni ku nyikiwa switsundzuxo malunghana na tona. Eku sunguleni, i vavanuna ntsena lava a va nyikela tinkulumo exikolweni, hambi leswi vandlha hinkwaro a ri khutaziwa leswaku ri va kona, ri lunghiselela tidyondzo ni ku hlanganyela eka mimpfuxeto. Hi 1959 vamakwerhu va xisati na vona va kume lunghelo ro tsarisa, leswaku va leteriwa ku bula hi tinhloko-mhaka ta Bibele hi ku vulavurisana ni un’wana.

Malunghana ni vuyelo bya xikolo lexi, rhavi ra Sosayiti ya Watch Tower ra le Afrika Dzonga ri vikile: “Lunghiselelo leri ro saseka swinene ri humelerile hi xinkarhana ku pfuna vamakwerhu vo tala lava a va ehleketa leswaku a va nge pfuki va ve swivulavuri swa le rivaleni, leswaku va humelela ngopfu eplatifomo kumbe ku humelela swinene ensin’wini. Eswiphen’wini hinkwaswo swa Afrika Dzonga vamakwerhu va ri amukerile lunghiselelo leri lerintshwa ra Yehovha naswona va sungule ku ri tirhisa hi ku hiseka. Leswi swi endliwile ku nga khathariseki swihinga leswikulu swa ririmi ni ku kala ka dyondzo eka van’wana.”

Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni xi ya emahlweni xi va nhlangano wa nkoka emavandlheni ya Timbhoni ta Yehovha. Vo tala lava kotaka ku va kona va tsarisiwa. Lavatsongo ni lavakulu, Timbhoni letintshwa ni lava nga ni ntokoto lowukulu va hlanganyela. I nongonoko wa dyondzo lowu yaka emahlweni.

Ku Rhambiwa Ka Vanhu Va Ta Vona Ni Ku Twa

Timbhoni ta Yehovha i vanhu lava tiviwaka kahle. Tidyondzo ta vona leti sekeriweke eBibeleni ti hlamuseriwa hi ku helela etibukwini leti kumekaka eka un’wana ni un’wana. Tlhandla-kambirhi, ti endla matshalatshala yo hlawuleka ya ku rhamba vanhu leswaku va ta eminhlanganweni va ta vona ni ku twa leswi humelelaka.

Yesu Kreste u letele vadyondzisiwa va yena hi yexe, kambe u tlhele a vulavula erivaleni—eribuweni, entshaveni, emasinagogeni, etempeleni le Yerusalema—lomu mintshungu a yi ta n’wi twa kona. (Mt. 5:1, 2; 13:1-9; Yoh. 18:20) Hi ku tekelela leswi, eku sunguleni ka va-1870, Swichudeni swa Bibele swi sungule ku hlela minhlangano laha vanghana ni vaakelani ni van’wana a va ta twa nkulumo malunghana ni xikongomelo xa Xikwembu eka vanhu.

Matshalatshala yo hlawuleka ma endliwile leswaku tinkulumo leti ti nyikeriwa etindhawini leti vanhu a va ta fika eka tona hi ku olova. A ti vitaniwa ntirho wo ndlandlamuxa ntlawa. Hi 1911, mavandlha lawa a ma ri ni swivulavuri leswi eneleke leswi nga ni vuswikoti a ma khutaziwa ku hlela leswaku van’wana va ya emadorobeni ni le mitini ya le kusuhi va ya fambisa minhlangano etiholweni ta tiko. Lomu a swi koteka kona, a va hlela nongonoko wa tinkulumo ta tsevu. Endzhaku ka leyo hetelela, xivulavuri xi vutise leswaku i vangani exikarhi ka vayingiseri lava a va yi tsakela swinene dyondzo ya Bibele, leswaku va ta nkarhi na nkarhi. Tinkulumo to tano leti tlulaka 3 000 ti nyikeriwile elembeni ro sungula.

Ku sukela hi 1914, “Photo-Drama of Creation” na yona yi kombiwe vanhu. Vamakwerhu a va nga hakerisi mali ya ku nghena. Ku sukela hi nkarhi wolowo, va tirhise swifaniso swin’wana ni minkombiso ya ti-slide. Ku sukela hi va-1920, ku tirhisiwa lokukulu ka xiya-ni-moya hi Sosayiti ya Watch Tower ku pfune leswaku vanhu va twa tinkulumo ta Bibele emakaya ya vona. Kutani hi va-1930, tinkulumo leti a ti nyikiwa hi J. F. Rutherford a ti rhekhodiwa ivi ti tlangiwa eka magidi ya tinhlengeletano ta le rivaleni.

Hi 1945, a ku ri ni nhlayo leyikulu ya swivulavuri swa le rivaleni leswi swi leteriweke eka Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni. Hi January lembe rero, ku sunguriwe tsima leri lunghiseleriweke kahle ra minhlangano ya le rivaleni. Sosayiti yi nyike minxaxamelo ya nhungu wa tinkulumo leti nyikeriwaka nkarhi na nkarhi hi nxaxamelo. Swiphephana ni makhadi yo nameketiwa a swi tirhisiwa eku tiviseni. Ku engetela eka ku tirhisa tindhawu ta minhlangano ya vandlha ya nkarhi na nkarhi, vamakwerhu va endle matshalatshala lama hlawulekeke yo hlela leswaku va khoma minhlangano leyi ya le rivaleni emasin’wini lawa a ma nga ri na vandlha. Hinkwavo emavandlheni a va hlanganyela—hi ku tivisa minhlangano, hi ku va kona ka vona, swin’we ni hi ku amukela lava sungulaka ku ta ni ku hlamula swivutiso swa vona. Eka lembe ro sungula ra ntirho lowu wo hlawuleka, minhlangano ya le rivaleni ya 18 646 yi khomiwile eUnited States, laha ntsengo wa lava veke kona wu veke 917 352. Lembe leri tlhandlameke, nhlayo ya minhlangano ya le rivaleni yi tlakuke yi ya eka 28 703 ensin’wini ya le Amerika. Naswona eCanada, laha ku hleriweke kona minhlangano yo tano ya 2 552 hi 1945, a ku ri na 4 645 lembe leri tlhandlameke.

Emavandlheni yo tala ya Timbhoni ta Yehovha, Minhlangano ya le Rivaleni sweswi i xiphemu xa xiyimiso xa nkarhi na nkarhi xa minhlangano ya vhiki na vhiki. Eka yona ku nyikeriwa nkulumo leyi un’wana ni un’wana a khutaziwaka ku pfula tindzimana-nkulu ta Matsalwa loko ti hlayiwa ni ku hlamuseriwa. Minhlangano leyi i xihlovo lexi fuweke xa vuleteri bya moya evandlheni ni le ka lava sungulaka ku ta eka yona.

Vanhu lava sungulaka ku ta eminhlanganweni ya Timbhoni ta Yehovha hakanyingi va hlamala. N’watipolitiki la tlakukeke le Zimbabwe u nghene eHolweni ya Mfumo leswaku a ta vona leswi swi endliwaka kona. A a ri munhu la karihaka, naswona u nghene hi vomu a nga tsemetanga malebvu, ni misisi a nga yi kamanga. A a langutele leswaku Timbhoni ti ta n’wi humesa. Ematshan’weni ya sweswo, ti kombe ku n’wi tsakela ka ntiyiso naswona ti n’wi khutaze leswaku a va ni dyondzo ya le kaya ya Bibele. Sweswi i Mbhoni ya Mukreste leyi titsongahataka ni leyi rhuleke.

Entiyisweni ku ni timiliyoni ta vanhu lava loko va tile eminhlanganweni ya Timbhoni ta Yehovha, va susumetelekeke ku vula va ku: “Hakunene Xikwembu xi kona la xikarhi ka n’wina.”—1 Kor. 14:25.

Tindhawu Leti Faneleke To Hlangana Eka Tona

Emasikwini ya vaapostola va Yesu Kreste, Vakreste nkarhi na nkarhi a va khoma minhlangano ya vona emakaya ya vamakwerhu. Etindhawini tin’wana a va swi kota ku ya vulavula emasinagogeni ya Vayuda. Le Efesa muapostola Pawulo u nyikele tinkulumo ku ringana malembe mambirhi exikolweni. (Mint. 19:8-10; 1 Kor. 16:19; Flm. 1, 2) Hi ku fanana, exiphen’wini xo hetelela xa lembe xidzana ra vu-19, Swichudeni swa Bibele a swi hlangana emakaya ya vamakwerhu, nkarhi wun’wana swi vulavula etikerekeni, naswona swi tirhise tiholo tin’wana leti a ti hakeleriwa. Eka minkarhi yi nga ri yingani, swi tlhele swi xava miako leyi khale a yi tirhisiwa hi mintlawa yin’wana ya vukhongeri kutani swi yi tirhisa nkarhi na nkarhi. Sweswo swi ve tano hi Brooklyn Tabernacle na London Tabernacle.

Kambe a swi nga lavi miako ya manyunyu leswaku swi khomela ka yona minhlangano. Mavandlha ma nga ri mangani ma xave miako leyi a yi faneleka ma tlhela ma yi pfuxeta; man’wana ma ake tiholo letintshwa. Endzhaku ka 1935 vito leri nge Holo ya Mfumo ri sungule ku tirhisiwa hakatsongo-tsongo leswaku ku vitaniwa tindhawu leti ta minhlangano ya vandlha. Hakanyingi ti koka mahlo hi ku languteka ka tona kambe a hi ta manyunyu. Xiyimo xa tona xi nga ha hambana hi ku ya hi tindhawu, kambe xikongomelo xa muako i xin’we.

Nongonoko Lowu Hlanganeke Wa Ndzetelo

Exiphen’wini xo hetelela xa lembe xidzana ra vu-19 ni xiphemu xo rhanga xa lembe xidzana ra vu-20, ku kula ka moya ni ntirho swi hambanilenyana hi ku ya hi mavandlha. A va ri ni tidyondzo leti fanaka leti ti va hambaniseke ni Vujagana. Kambe, loko vamakwerhu van’wana va tlangela swinene ndlela leyi Yehovha a a wundla vanhu vakwe ha yona, van’wana a va tekiwa hi ku olova hi mianakanyo ya vanhu lava a va ri ni mavonelo ya vona lama tiyeke etimhakeni.

Emahlweni ka rifu rakwe, Yesu u khongelele leswaku valandzeri vakwe “hinkwavo va va un’we”—va va ni vun’we ni Xikwembu na Kreste ni le xikarhi ka vona. (Yoh. 17:20, 21) A swi nga fanelanga leswaku byi va vun’we lebyi susumetiwaka. A byi ta humesa nongonoko lowu hlanganeke wa dyondzo lowu amukeriweke hi timbilu leti pfulekeke. Hi laha swi vhumbhiweke ha kona khale: “V̌ana v̌a wena v̌a šinuna hikwav̌o v̌a ta v̌a v̌adyonḍisiwa v̌a Yehova, ku rula ka v̌ona ku ta v̌a lo’kukulu.” (Esa. 54:13) Leswaku va kuma ku rhula koloko hi ku helela, hinkwavo a va lava lunghelo ro pfuniwa hi ndzetelo lowu yaka emahlweni lowu Yehovha a a wu nyikela hi ku tirhisa ndlela yakwe leyi vonakaka ya ku vulavurisana. 

Emalembeni yo tala Swichudeni swa Bibele swi tirhise tivholumo to hambana-hambana leti nge Studies in the Scriptures, kun’we ni Bibele, tanihi xisekelo xa bulo. Leswi a ti ri na swona hakunene a ku ri “swakudya [swa moya] hi nkarhi wa kona.” (Mt. 24:45) Hambi swi ri tano, nkambisiso lowu yaka emahlweni wa Matsalwa ehansi ka ku kongomisiwa hi moya wa Xikwembu wu swi veke erivaleni leswaku a ku ri na swo tala swo swi dyondza ni leswaku malandza ya Yehovha a ma ha lava ku basisiwa swinene emoyeni. (Mal. 3:1-3; Esa. 6:1-8) Ku tlula kwalaho, endzhaku ka ku simekiwa ka Mfumo hi 1914, vuprofeta byo tala a byi hetiseka hi ku hatlisa naswona leswi swi kandziyise ntirho wa xihatla lowu Vakreste hinkwavo va ntiyiso va faneleke ku wu endla. Rungula leri ra Matsalwa leri nga enkarhini a ri nyikiwa nkarhi na nkarhi hi ku tirhisa Xihondzo xo Rindza.

Hi ku xiya leswaku a ku nga ri hinkwavo lava a va vuyeriwa hi swihloko leswi, van’wana va vayimeri lava famba-fambaka va Sosayiti va byele hofisi ya yindlu-nkulu leswaku a swi ta antswa loko eka minhlangano leyi tolovelekeke ya vhiki na vhiki, mavandlha hinkwawo ma dyondza Xihondzo xo Rindza. Xibumabumelo xexo xi yisiwe emavandlheni, naswona “Swivutiso Swa Vaberiya” leswi nga ta tirhisiwa eka swihloko-nkulu swa Xihondzo xo Rindza (hi Xinghezi) swi ve xiphemu xa nkarhi na nkarhi xa magazini, ku sukela eka nkandziyiso wa May 15, 1922. Mavandlha yo tala a ma va ni dyondzo yoleyo kan’we kumbe minkarhi yo tala vhiki rin’wana ni rin’wana, kambe mpimo lowu ma dyondzeke ha wona leswi a swi ri eka magazini a wu hambana. Etindhawini tin’wana, hikwalaho ka leswi mufambisi a ri na swo tala swo swi vula, dyondzo leyi a yi teka tiawara timbirhi kumbe ku tlula.

Hambi swi ri tano, hi va-1930 ku hlela ka le tilweni ku sive maendlelo ya ku ya hi ku rhandza ka lavo tala. Leswi swi yi khumbe ngopfu ndlela leyi dyondzo ya Xihondzo xo Rindzag a yi langutiwa ha yona. Ku yisiwe nyingiso lowukulu eku twisiseni ka leswi a swi ri emhakeni leyi dyondziwaka leyi lunghiseleriwaka hi Sosayiti. Lava a va tirhisa minhlangano tanihi nkarhi wa ku phofula mavonelo ya vona ni lava aleke vutihlamuleri byo hlanganyela evutirhelini bya nsimu va humile hakatsongo-tsongo. Hi ku lehisa mbilu, vamakwerhu va dyondze ndlela ya ku heta dyondzo leyi hi awara. Hikwalaho, a va tele lava a va hlanganyela; minhlangano a yi tsakisa swinene. Moya wa vun’we, lowu sekeriweke eka nongonoko wa swakudya swa moya lowu Rito ra Xikwembu a ri ri mpimanyeto wa wona wa ntiyiso na wona wu nghene emavandlheni.

Hi 1938, Xihondzo xo Rindza a xi humesiwa hi tindzimi ta kwalomu ka 20. Xin’wana ni xin’wana xi rhange xi huma hi Xinghezi. Hakanyingi a xi nga kumeki hi tindzimi tin’wana ku ringana tin’hweti to hlayanyana, kumbexana lembe rin’we, hikwalaho ka nkarhi lowu lavekaka wa ku xi hundzuluxela ni ku gandlisa. Hambi swi ri tano, hi ku hundzuka ka tindlela to gandlisa, hi va-1980 nkandziyiso lowu humaka kambirhi hi n’hweti wa Xihondzo xo Rindza wu kumekile hi tindzimi to tala. Hi 1992, mavandlha lama twisisaka tin’wana ta tindzimi ta 66, se a ma swi kota ku dyondza mhaka leyi fanaka hi nkarhi wun’we. Xisweswo Timbhoni ta Yehovha to tala emisaveni hinkwayo ti dya swakudya swa moya leswi fanaka vhiki rin’wana ni rin’wana. EAmerika N’walungu ni le Vupela-dyambu hinkwako, exiphen’wini lexikulu xa Yuropa, ematikweni yo tala ya le Vuxeni, etindhawini to tala eAfrika ni le ka swihlala leswinyingi emisaveni, vanhu va Yehovha va kuma swakudya swa moya leswi fanaka hi nkarhi wun’we. Hinkwavo, va va “van’we eku anakanyeni ne makungwini.”—1 Kor. 1:10.

Tinhlayo ta lava vaka kona eminhlanganweni ya tona ya vandlha ti komba leswaku Timbhoni ta Yehovha ti teka minhlangano ya tona yi ri ya nkoka. EItaly, laha a ku ri ni Timbhoni leti gingiritekaka ta kwalomu ka 172 000 hi 1989, lava a va va kona eHolweni ya Mfumo vhiki rin’wana ni rin’wana a va ri 220 458. Ku hambana ni sweswo, mutirhi wa phepha-hungu ra Khatoliki u vula leswaku 80 wa tiphesente ta vanhu va le Italy va tivula leswaku i Makhatoliki kambe lava yaka ekerekeni kan’we hi vhiki i 30 wa tiphesente ntsena! Le Brazil ku ni nhlayo-xikarhi leyi fanaka. Hi 1989, le Denmark, National Church yi vule leswaku 89,7 wa tiphesente ta vaaka-tiko i swirho swa yona, kambe lava a va va kona ekerekeni kan’we hi vhiki a va endla tiphesente timbirhi ntsena! Exikarhi ka Timbhoni ta Yehovha eDenmark, tinhlayo ta lava veke kona nkarhi wolowo a ti endla 94,7 wa tiphesente. EJarimani, rhekhodo ya Allensbach Opinion Research Institute hi 1989 yi kombe leswaku 5 wa tiphesente ta Malutere ni 25 wa tiphesente ta Makhatoliki le Federal Republic a va ya ekerekeni nkarhi na nkarhi. Hambi swi ri tano, eTiholweni ta Mfumo ta Timbhoni ta Yehovha, lava vaka kona vhiki rin’wana ni rin’wana a va tlula nhlayo ya Timbhoni.

Hakanyingi lava vaka kona va endle matshalatshala lamakulu leswaku va ta. Hi va-1980, wansati wa malembe ya 70 eKenya a hamba a famba mpfhuka wa khume ra tikhilomitara, a pela nambu leswaku a fika eminhlanganweni vhiki rin’wana ni rin’wana. Leswaku yi khoma minhlangano leyi ku tirhisiwaka ririmi ra ka vona, Mbhoni ya Mukorea le United States a yi hamba yi teka riendzo ra tiawara tinharhu ku ya ntsena, yi khandziya bazi, xitimela ni xikepe yi tlhela yi famba hi milenge. ESuriname, ndyangu wun’wana lowu holaka mali yitsongo wu tirhise muholo wa siku rin’we wu hakela bazi vhiki rin’wana ni rin’wana leswaku wu ya eminhlanganweni. EArgentina, ndyangu wun’wana a wu hamba wu famba 50 wa tikhilomitara naswona a wu tirhisa hafu ya muholo wa ndyangu leswaku wu ya eminhlanganweni ya dyondzo ya Bibele. Loko vuvabyi byi sivela van’wana hi laha ku heleleke leswaku va ya eminhlanganweni ya vandlha, hakanyingi ku endliwa malunghiselelo ya leswaku va kota ku yingisela va ri ekaya hi riqingho kumbe va yingisela thepi ya nongonoko.

Timbhoni ta Yehovha ti xi teka xi ri xa nkoka xitsundzuxo xa Bibele xa leswaku hi nga tshiki ku hlangana swin’we, hi ta akana emoyeni. (Hev. 10:24, 25) Naswona a vo ya eka minhlangano ya mavandlha ya vona ntsena. Ku va kona emintsombanweni na kona i yinhla-nkulu ya nongonoko wa vona wa swiendlakalo swa lembe na lembe.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 237]

Minhlangano leyi a yi lava leswaku munhu hi yexe a hlanganyela

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 238]

A ku nga ri filosofi ya mianakanyo, kambe a ku ri marito lawa a ma ta susumeta mbilu

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 246]

Hinkwavo endyangwini va khutaziwa ku ya swin’we eminhlangweni

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 252]

Ku hlanganisa xiyimiso xa ku phamela swilo swa moya

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 253]

Timbhoni ti teka minhlangano ya tona yi ri ya nkoka

[Swifaniso leswi nga eka tluka 239]

Mavandlha Ya Khale

Hi 1916 a ku ri ni mintlawa ya Swichudeni swa Bibele ya kwalomu ka 1 200 emisaveni hinkwayo

Durban, Afrika Dzonga, 1915 (ehenhla exineneni); British Guiana (eGuyana), 1915 (exikarhi exineneni); Trondheim, Norway, 1915 (ehansi exineneni); Hamilton, Ont., Canada, 1912 (ehansi); Ceylon (Sri Lanka), 1915 (ehansi eximatsini); India, 1915 (ehenhla eximatsini)

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 240, 241]

Ku Dzunisa Yehovha Hi Risimu

Tanihi leswi Vaisrayele va khale na Yesu hi yexe, va tirhiseke tinsimu evugandzerini, na tona Timbhoni ta Yehovha ta ti tirhisa eminkarhini ya sweswi. (Neh. 12:46; Mar. 14:26) Hambi leswi ku yimbelela koloko ku dzunisaka Yehovha ni ku kombisa ku tlangela mintirho yakwe, ku pfune ku endla leswaku ntiyiso wa Bibele wu dzika emianakanyweni ni le mbilwini.

Tinsimu to tala ti tirhisiwile hi Timbhoni ta Yehovha emalembeni lama hundzeke. Marito ma pfuxetiwile hi ku fambisana ni ku twisisa loku yaka emahlweni ka Rito ra Xikwembu.

1879: “Songs of the Bride”

(Tinsimu ta 144 leti phofulaka ku navela ni mintshembo ya mutekiwa wa Kreste)

1890: “Poems and Hymns of Millennial Dawn”

(Swiphato swa 151 ni tinsimu ta 333, ti humesiwile ti nga ri na vuyimbeleri. To tala a ti ri tibuku ta vatsari lava dumeke)

1896: “Xihondzo xo Rindza” (hi Xinghezi) xa February 1 a xi vulavula ngopfu hi “Zion’s Glad Songs of the Morning”

(Marito ya 11 wa tinsimu, ma ri ni vuyimbeleri; marito ya kona ma tsariwe hi Swichudeni swa Bibele)

1900: “Zion’s Glad Songs”

(Tinsimu ta 82, to tala ta tona ti tsariwe hi Xichudeni xin’we xa Bibele; ku engetela letiya to rhanga)

1905: “Hymns of the Millennial Dawn”

(Tinsimu ta 333 leti humesiweke hi 1890, ti ri ni vuyimbeleri)

1925: “Kingdom Hymns”

(80 wa tinsimu ni vuyimbeleri, leti endleriweke ngopfu vana)

1928: “Songs of Praise to Jehovah”

(337 wa tinsimu, ti hlanganisiwe ni letintshwa leti tsariweke hi Swichudeni swa Bibele ni tinsimu ta khale. Emaritweni, ku endliwe matshalatshala yo hlawuleka ya ku hambana ni mavonelo ya vukhongeri bya mavunwa ni le ku gandzeleni ka ntumbuluko)

1944: “Kingdom Service Song Book”

(Tinsimu ta 62. Leti tirhiseriweke swilaveko swa ntirho wa Mfumo swa mikarhi. Vatsari kumbe vaqambi a va nga vuriwi hi mavito)

1950: “Songs to Jehovah’s Praise”

(Tinsimu ta 91. Risimu leri a ri ri ni tinhloko-mhaka leti nga enkarhini swinene naswona a ri ri ni ririmi ra khale. Ri hundzuluxeriwe eka tindzimi ta 18)

1966: “Singing and Accompanying Yourselves With Music in Your Hearts”

(Tinsimu ta 119 leti hlanganisaka xiyenge xin’wana ni xin’wana xa mahanyelo ni vugandzeri bya Vukreste. Vuyimbeleri lebyi a byi tiviwa byi sunguriwe hi vanhu va tiko kumbe va vukhongeri bya mavunwa byi susiwile. Tirhekhodo ta vuyimbeleri ta buku hinkwayo ti endliwile naswona ti tirhisiwe ngopfu, a ku landzeriwa tona eminhlanganweni ya vandlha. Ku rhekhodiwe ni swiphemu swin’wana swi yimbeleriwa hi marito. Ku sukela hi 1980, ku humesiwe tirhekhodo ta vuyimbeleri bya “Kingdom Melodies” leswaku vanhu va ta tiphina hi vuyimbeleri lebyi akaka, ekaya)

1984: “Yimbelelelani Yehovha Swidzuniso” (hi Xinghezi)

(Tinsimu ta Mfumo ta 225, ti ri ni marito ni tinotsi leti hinkwato ti endliweke hi malandza ya Yehovha lama humaka eswiphen’wini hinkwaswo swa misava. Ku humesiwe tirhekhodo ni tikhasete ta ku fambisana ni vuyimbeleri)

Eka Cottage Meetings ya swona, Swichudeni swa Bibele a swi katsa tinsimu ta ku dzunisa. Hi ku hatlisa ku yimbelela ku hundzuke xiphemu xa mintsombano ya swona. Van’wana a va yimbelela risimu rin’we va nga si fihlula, leri yelanaka ni vugandzeri bya vona bya ni mpundzu, hi laha a swi endliwa ha kona eku sunguleni le Bible House. Hambi leswi ku yimbelela emavandlheni ya kwalaho ku tshikiweke kwalomu ka 1938, ku tlhele ku pfuxiwa kwalomu ka 1944 naswona ku hambeta ku va xiphemu xa nkoka xa minhlangano ya vandlha ni minongonoko ya mintsombano ya Timbhoni ta Yehovha.

[Xifaniso]

Karl Klein a fambisa vuyimbeleri bya ntsombano hi 1947

[Grafu leyi nga eka tluka 242]

(For fully formatted text see, publication)

Xitsundzuxo Xa Rifu Ra Kreste

Timbhoni Leti Gingiritekaka Lava Veke Kona

11 000 000

10 000 000

9 000 000

8 000 000

7 000 000

6 000 000

5 000 000

4 000 000

3 000 000

2 000 000

1 000 000

1935 1945 1955 1965 1975 1985 1992

[Xifaniso lexi nga eka tluka 243]

Hambi leswi a a ri yexe ekhotsweni ra le China, Harold King u tlangele Xitsundzuxo

[Swifaniso leswi nga eka tluka 244]

Tlilasi ya Bibele ya vantshwa eJarimani, eku sunguleni ka va-1930

[Swifaniso leswi nga eka tluka 244]

ESwitzerland, exikarhi ka va-1930, vantshwa va Timbhoni va humese magazini lowu (ehansi) naswona a va tlangela vayingiseri vo tala tidrama ta Bibele (hi laha swi kombisiweke ha kona la hansi exikarhi)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 247]

“Bulletin” (1919-35), “Director” (1935-36), “Informant” (1936-56), leyi sweswi yi nga “Vutirheli Bya Hina Bya Mfumo” hi 100 wa tindzimi—yi nyike swiletelo swa nkarhi na nkarhi swa vutirheli bya nsimu lebyi hlanganeke bya Timbhoni ta Yehovha

[Xifaniso lexi nga eka tluka 248]

Minkombiso eka Minhlangano ya Ntirho yi pfuna Timbhoni leswaku ti antswisa vutirheli bya tona bya nsimu (eSweden)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 249]

Muntshwa wa Mbhoni eKenya u kuma ntokoto hi ku vekela tata wa yena nkulumo eka Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 250]

Ku sukela hi 1992, mhaka ya dyondzo ya Bibele ya mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha a yi humesiwa xikan’we hi tindzimi ta 66 naswona ku ya ku engeteriwa tin’wana