Ndzima 15

Ku Sungula Ka Xivumbeko Xa Nhlengeletano

MATIRHELO ya nhlengeletano ya Timbhoni ta Yehovha ma hundzuke hi ndlela yo hlawuleka ku sukela loko Charles Taze Russell ni vanghana vakwe va sungule ku dyondza Bibele swin’we hi 1870. Loko Swichudeni swa Bibele swo sungula swa ha ri switsongo hi nhlayo, a swi ri na switsongo leswi vanhu va le handle a va ta swi languta tanihi leswi swi funghaka nhlengeletano. Kambe, namuntlha tanihi leswi vanhu va vonaka mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha, mintsombano ya tona ni ku chumayela ka tona mahungu lamanene ematikweni yo tlula 200, va hlamarisiwa hi ndlela leyi nhlengeletano leyi yi tirhaka kahle ha yona. Yi sungurise ku yini?

Swichudeni swa Bibele a swi hisekela ngopfu ku twisisa mukhuva lowu ntirho wa Xikwembu a wu fanele wu endliwa ha wona ku nga ri ku twisisa dyondzo ya Bibele ntsena, hi laha swi kombisiwaka ha kona hi Matsalwa. Va swi lemukile leswaku Bibele a yi na yona nhlamuselo ya vafundhisi lava nga ni mavito kun’we ni ntlawa wa vukhongeri lowu a va ta wu chumayela. Makwerhu Russell a tiyimisele leswaku ku nga vi na ntlawa wa vafundhisi exikarhi ka vona.a Hi ku tirhisa Xihondzo xo Rindza, vahlayi va xona va tsundzuxiwe nkarhi na nkarhi leswaku Yesu u byele valandzeri vakwe a ku: “Mudyondzisi wa n’wina i un’we ntsena,” kambe, “n’wina hinkwenu mi vamakwavo.”—Mt. 23:8, 10.

Ku Sungula Ka Nhlengeletano Ya Swichudeni Swa Bibele

Vahlayi va Xihondzo xo Rindza ni tibuku tin’wana leti yelanaka na xona va hatle va swi vona leswaku loko va ta tsakisa Xikwembu, a va fanele ku hambana ni kereke yihi na yihi leyi yi tikombeke yi nga tshembeki eka Xikwembu hi ku rhangisa tidyondzo ni mikhuva ya vanhu, ku ri ni Rito ra xona leri tsariweke. (2 Kor. 6:14-18) Kambe endzhaku ko huma etikerekeni ta Vujagana, va ye kwihi?

Eka xihloko lexi nge “Vandlha,”b Makwerhu Russell u boxe leswaku kereke ya ntiyiso, vandlha ra Vukreste, a hi nhlengeletano leyi nga ni swirho leswi seketelaka dyondzo leyi vumbiweke hi munhu ni ku tsarisa mavito ya swona ebukwini yo tsarisa mavito ya kereke. Ku ri na sweswo, u hlamusele leswaku ri vumbiwa hi vanhu lava “nyikeleke” nkarhi, titalenta ni vutomi bya vona eka Xikwembu ni lava va nga ni ntshembo wo hlanganyela na Kreste eMfun’weni wa le tilweni. U te, lava i Vakreste lava hlanganeke hi swiboho swa rirhandzu ra Vukreste ni ku tsakelana, lava amukelaka nkongomiso wa moya wa Xikwembu ni lava va titsongahatelaka vunhloko bya Kreste. Makwerhu Russell a a nga tsakeli ku vumba lunghiselelo ro karhi, naswona a a nga swi lavi nikatsongo ku hlanganyela eka mimpambukwa leyi a yi ri kona ya lava a va tivula Vakreste.

Hi nkarhi lowu fanaka, u xi twisise kahle xilaveko xa malandza ya Hosi leswaku ma hlangana kun’we, hi ku fambisana ni xitsundzuxo lexi nga eka Vaheveru 10:23-25. Yena n’wini u fambile a endzela ni ku aka vahlayi va Xihondzo xo Rindza ni ku va hlanganisa kun’we ni van’wana lava a va ri ni mianakanyo leyi fanaka ni ya vona endhawini ya ka vona. Eku sunguleni ka 1881 u kombele leswaku lava a va va ni minhlangano nkarhi na nkarhi va tivisa hofisi ya Watch Tower leswaku yi khomeriwa kwihi. U xi vonile xilaveko xo hamba va vulavurisana ni van’wana.

Hambi swi ri tano, Makwerhu Russell u kandziyise leswaku a va ringeti ku vumba “nhlengeletano ya la misaveni.” Kambe, u te, “hi namarhela ntsena eka nhlengeletano ya le tilweni—‘lava mavito ya hina ma tsariweke etilweni.’ (Hev. 12:23; Lk. 10:20.)” Hikwalaho ka matimu ya Vujagana lama thyakeke, ku vulavula hi “nhlangano wa kereke” hakanyingi a swi tsundzuxa munhu hi mimpambukwa, ku lawula ka vafundhisi ni ku va xirho xa vona hi ku namarhela dyondzo leyi sunguriweke hi huvo ya vukhongeri. Kutani, loko va tivitana, Makwerhu Russell u vone ku antswa rito leri nge “nhlengeletano.”

A a swi xiya kahle leswaku vaapostola va Kreste va vumbe mavandlha ni ku veka vakulu eka rin’wana ni rin’wana. Kambe u tlhele a pfumela leswaku Kreste a a ri kona hambi loko a nga vonaki, naswona a a kongomisa ntshovelo wo hetelela wa lava a va ta va vadyandzhaka kun’we na yena. Hi ku vona swiyimo, Makwerhu Russell u rhange a ehleketa leswaku enkarhini wa ntshovelo lunghiselelo ra vakulu leri a ri ri kona emavandlheni ya Vukreste ya lembe xidzana ro sungula a ri nga laveki.

Ku nga khathariseki sweswo, tanihi leswi Swichudeni swa Bibele a swi kula hi nhlayo, Makwerhu Russell u lemuke leswaku Hosi a yi fambisa timhaka hi mukhuva lowu hambaneke ni lowu yena hi yexe a a wu languterile. A ku laveka ku lulamisa mavonelo. Kambe, hi ku tirhisa yini?

Ku Fikelela Swilaveko Swo Sungula Swa Nhlengeletano Leyi Kulaka

Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa November 15, 1895, a xi vulavula ngopfu hi mhaka leyi nge, “Hi Vunene Ni Nhleleko.” Hi ku tshembeka, Makwerhu Russell u pfumerile eka xona, a ku: “Vaapostola a va ri ni swo tala swo swi vula eKerekeni yo sungula malunghana ni nhleleko etinhlengeletanweni ta vakwetsimi; naswona kumbexana ha xi honisa xitsundzuxo lexi xa vutlharhi, hi xi teka xi nga ri xa nkoka ngopfu, hikuva Kereke yi kusuhi ni makumu ya yona naswona ntshovelo i nkarhi wa ku hlawula.” I yini lexi va susumeteleke ku va ni langutelo rin’wana eka xitsundzuxo xexo?

Xihloko xi xaxamete swivangelo swa mune: (1) A swi ri erivaleni leswaku ku kula ka moya ka vanhu ha un’we-un’we a ku siya-siyana. A ku ri ni maxangu, miringo, ku nonon’hweriwa ni makhombo lawa hinkwavo a va lunghekele ku langutana na wona hi ku fanana. Xisweswo, a ku ri ni xilaveko xa valanguteri va vutlharhi ni lava xalamukeke, vavanuna lava nga ni ntokoto ni vuswikoti, lava tsakelaka ngopfu ku khathalela vuhlayiseki bya hinkwavo ni lava kotaka ku va letela entiyisweni. (2) Ku voniwe leswaku ntlhambi a wu lava ku sirheleriwa eka ‘timhisi leti ambaleke tanihi tinyimpfu.’ (Mt. 7:15, KJ) A va fanele ku tiyisiwa hi ku pfuniwa leswaku va kuma vutivi lebyinene bya ntiyiso. (3) Ntokoto wu kombe leswaku loko a ku nga ri na lunghiselelo ra ku hlawula vakulu vo risa ntlhambi, van’wana a va ta teka xikhundlha xexo ivi va endla onge ntlhambi i wa vona. (4) Handle ka lunghiselelo leri hlelekeke, vanhu lava tshembekeke entiyisweni va nga ha vona ntirho wa vona wu nga pfuni nchumu hikwalaho ka nkucetelo wa vanhu va nga ri vangani lava nga pfumelelaniki na vona.

Hi ku ya hi leswi, Xihondzo xo Rindza xi te: “A hi kanakani ku bumabumela xitsundzuxo xa Vaapostola eka Tikerekec endhawini hinkwayo, hambi loko nhlayo ya tona yi ri yikulu kumbe yi ri yitsongo, leswaku eka ntlawa wun’wana ni wun’wana, ku hlawuriwa vakulu leswaku va ‘wundla’ ni ku ‘langutela’ ntlhambi.” (Mint. 14:21-23; 20:17, 28) Mavandlha ya kwalaho ma xi landzerile xitsundzuxo lexi xa Matsalwa lexi twalaka. Leri a ku ri goza ra nkoka eku simekeni ka xivumbeko xa vandlha hi ku fambisana ni leri a ri ri kona emasikwini ya vaapostola.

Hambi swi ri tano, hi ku ya hi ndlela leyi a va twisisa timhaka ha yona enkarhini wolowo, ku hlawuriwa ka vakulu ni ka madiyakoni leswaku ma va pfuna, a ku endliwa hi ku hlawula ka vandlha. Lembe rin’wana ni rin’wana kan’we kumbe ko talanyana loko swi laveka, timfanelo ta lava va nga ha tirhaka a ti kambiwa, ivi ku hlawuriwa. Entiyisweni a ku ri endlelo ra ku ya hi ku rhandza ka vo tala, kambe leri a ri siviwe hi swipimelo leswi endleriweke ku sirhelela. Hinkwavo evandlheni va khutaziwe ku kambisisa hi vukheta timfanelo ta Bibele ni ku kombisa hi ku hlawula, ku nga ri mianakanyo ya vona, kambe leswi a va swi vona ku ri ku rhandza ka Xikwembu. Tanihi leswi a ku ri lava “tinyiketeke hi ku helela” lava a va kota ku hlawula, ku hlawula ka vona loku hlanganeke, loko ku kongomisiwa hi Rito ni moya wa Hosi, a ku langutiwa tanihi loku kombisaka ku rhandza ka Hosi emhakeni yoleyo. Hambi leswi Makwerhu Russell a nga ha vaka a nga swi xiyanga hi ku hetiseka, ku pfumelela ka yena lunghiselelo leri kumbexana hi mpimo wo karhi a ku kuceteriwanga hi ku tiyimisela ka yena leswaku a papalata xiyimo xihi na xihi xa ku va mufundhisi la tlakukeke ntsena, kambe na hi vutomi bya yena a ha ri ntsongo eCongregational Church.

Loko vholumo ya Millennial Dawn leyi nge The New Creation (leyi humesiweke hi 1904) yi tlhele yi nyika vuxokoxoko bya xiphemu xa vakulu ni mukhuva lowu a va fanele ku hlawuriwa ha wona, nyingiso wo hlawuleka wu yisiwile eka Mintirho 14:23. Tikhonkodensi leti tsariweke hi James Strong na Robert Young ti tshahiwile tanihi matimba ya mavonelo ya leswaku nhlamuselo leyi nge “va va veke ku va vakulu” (KJ) yi fanele ku hundzuluxeriwa yi ku, “va va hlawule ku va vakulu hi ku yimisa mavoko.”d Ku hundzuluxela kun’wana ka Bibele ku vula leswaku vakulu a va ‘hlawuriwa hi ku vhota.’ (Literal Translation of the Holy Bible ya Young; Emphasised Bible ya Rotherham) Kambe i mani loyi a a ta fambisa nhlawulo wolowo?

Ku va ni mavonelo ya leswaku nhlawulo a wu fanele ku endliwa hi vandlha hinkwaro a ku nga humesi vuyelo lebyi a byi languteriwile minkarhi yo tala. Lava va hlawulaka a va fanele ku va vanhu lava “tinyiketeke hi ku helela,” naswona van’wana lava va hlawuriweke va ti fikelerile hakunene timfanelo ta Matsalwa naswona va tirhele vamakwavo hi ku titsongahata. Kambe ku hlawula hakanyingi a ku kombisa ku rhandza ka munhu ematshan’weni ya Rito ni moya wa Xikwembu. Xisweswo, eHalle, le Jarimani, loko van’wana lava a va ehleketa leswaku va fanele ku va vakulu va nga xi kumi xikhundlha lexi a va xi lava, va pfuxe timholovo letikulu. EBarmen, le Jarimani, van’wana lava a va ri kona hi 1927 a ku ri vavanuna lava a va kanetana ni ntirho wa Sosayiti, naswona a ku nga ri na huwa yikulu hi nkarhi wa ku kombisa mavoko eku hlawuleni. Kutani a swi fanerile ku hundzukela eka ku hlawula ka xihundla.

Endzhaku hi 1916, malembe yo tala ku nga si endleka swilo leswi, Makwerhu Russell, hi ku karhateka lokukulu, u tsarile: “Swilo swi sungula ku biha eka Mintlawa yin’wana loko ku hlawuriwa. Malandza ya Kereke ma ringeta ku va valawuri, vafambisi—nkarhi wun’wana va tiendla vatshama-switulu va nhlangano hi xikongomelo xa leswaku vona ni vanghana va vona vo hlawuleka va hlawuriwa tanihi Vakulu ni Vadiyakoni. . . . Van’wana va ringeta ku tirhisa Ntlawa hi ndlela yo biha hi ku endla nhlawulo hi nkarhi lowu nga kahle eka vona ni vanghana va vona. Van’wana va lava leswaku nhlangano wu tala hi vanghana va vona, va tisa vapfhumba vo tala, lava nga tiyimiselangiki ku va kona nkarhi na nkarhi eNtlaweni, kambe va ta ntsena hi mhaka ya vunghana leswaku va ta hlawula munghana wa vona.”

Xana a va fanele ku dyondza ntsena leswaku minhlawulo yi tameriwa njhani hi ku ya hi ku rhandza ka lavo tala, kumbe xana a ku ri ni xin’wana lexi humaka eRitweni ra Xikwembu lexi a va nga si xi twisisa?

Ku Hlela Leswaku Mahungu Lamanene Ma Chumayeriwa

Eku sunguleni, Makwerhu Russell u xiye leswaku vutihlamuleri byin’wana bya nkoka swinene bya xirho xin’wana ni xin’wana xa vandlha ra Vukreste a ku ri ntirho wa ku vula evhangeli. (1 Pet. 2:9) Xihondzo xo Rindza xi hlamusele leswaku marito ya vuprofeta ya Esaya 61:1 a ma nga tirhi eka Yesu ntsena, kambe a ma tirha ni le ka valandzeri vakwe hinkwavo lava totiweke hi moya, lava nge: “Yehovha u ndzi totile leswaku ndzi vula mahungu lamanene,” kumbe, hi laha King James Version yi ku hlamuselaka ha kona ku tshaha ka Yesu ka marito lawa, “U ndzi totile leswaku ndzi chumayela evhangeli.”—Lk. 4:18.

Eku sunguleni ka 1881, Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) a xi ri ni xihloko lexi nge “Vahuweleri Va 1 000 Lava Laviwaka.” Lexi a ku ri xikombelo eka xirho xin’wana ni xin’wana xa vandlha leswaku xi tirhisa nkarhi wihi ni wihi lowu xi nga na wona (hafu ya awara, awara yin’we kumbe timbirhi, kumbe tinharhu) leswaku xi hlanganyela eku hangalaseni ka ntiyiso wa Bibele. Vavanuna ni vavasati lava a va nga ri na mindyangu leyi a va fanele ku yi hlayisa naswona va kota ku nyikela hafu ya nkarhi wa vona kumbe ku tlula entirhweni wa Hosi, a va khutaziwa ku nghenela ntirho wa vaevhangeli va makalipotiya. Nhlayo a yi cinca lembe na lembe, kambe hi 1885 a ku ri na 300 lava a va hlanganyela entirhweni lowu tanihi makalipotiya. Van’wana na vona va ve ni xiphemu kambe hi mpimo lowu hikiweke. Makalipotiya ma nyikiwe swiringanyeto mayelana ni ndlela yo endla ntirho wa wona. Kambe nsimu a yi ri yikulu, naswona eku sunguleni, a ma tihlawulela nsimu ya wona ivi ma ya eka tindhawu hi ku hambana ka tona ngopfu-ngopfu loko ti ri tinene eka vona. Kutani loko va hlangana emintsombanweni, a va endla mindzulamiso leyi lavekaka leswaku va hlanganisa matshalatshala ya vona yo tirhisana.

Hi lembe leri ntirho wa makalipotiya wu sunguleke ha rona, Makwerhu Russell a ri ni swiphephana swo hlayanyana (kumbe swibukwana) leswi gandlisiweke leswaku swi hangalasiwa mahala. Lexi xiyekaka exikarhi ka swona a ku ri lexi nge Food for Thinking Christians, lexi hangalasiweke ku fikela eka nhlayo ya 1 200 000 eka tin’hweti ta mune to sungula. Ntirho lowu katsekaka eku hleleni ka ku gandlisa ni ku hangalasa loku, wu vangele ku vumbiwa ka Zion’s Watch Tower Tract Society leswaku yi khathalela swilo leswi lavekaka. Leswaku a sivela ku kavanyeteka ka ntirho loko a tshuka a lova, ni ku olovisa ku tameriwa ka minyikelo leyi nga ta tirhisiwa entirhweni, Makwerhu Russell u endle xikombelo xa ku tsarisa Sosayiti ximfumo, naswona yi tsarisiwe ximfumo hi December 15, 1884. Leswi swi endle leswaku ku va ni xitirho lexi lavekaka xa le nawini.

Loko xi va kona, tihofisi ta marhavi ta Sosayiti ya Watch Tower ti simekiwile ematikweni man’wana. Yo sungula a yi ri eLondon, le Nghilandi hi April 23, 1900. Yin’wana, eElberfeld, le Jarimani hi 1902. Endzhaku ka malembe mambirhi, eka tlhelo rin’wana ra misava ku hleriwe rhavi eMelbourne, le Australia. Enkarhini wa ku tsala loku, ku ni marhavi ya 99 emisaveni hinkwayo.

Hambi leswi a ku ri karhi ku endliwa malunghiselelo yo hlela lawa a ma laveka leswaku ku humesiwa tibuku ta Bibele, eku sunguleni mavandlha a ma tiendlela malunghiselelo wahi ni wahi ya wona, ya ku hangalasa rungula ra kona. Eka papila ra March 16, 1900, Makwerhu Russell u boxe ndlela leyi a languta mhaka leyi ha yona. Papila rero, leri yaka eka “Alexander M. Graham, ni Kereke leyi nga le Boston, Mass.,” u te: “Hi laha hinkwenu mi swi tivaka ha kona, i kungu leri ndzi ri boheke leswaku ndzi siyela ntlawa wun’wana ni wun’wana wa vanhu va Hosi ndlela yo fambisa swilo swa wona, hi ku ya hi mianakanyo ya vona, ndzi nyikela swiringanyeto, ku nga ri ku kavanyeta, kambe hi ku tsundzuxa ntsena.” Leswi a swi katsanga minhlangano ya vona ntsena kambe ni ndlela leyi a va endla vutirheli bya vona bya nsimu ha yona. Xisweswo endzhaku ko nyika vamakwerhu xitsundzuxo lexinene u gimete hi nhlamuselo leyi: “Lexi ko va xiringanyeto ntsena.”

Mintirho yin’wana a yi lava nkongomiso lowu kongomeke swinene wo huma eka Sosayiti. Malunghana ni ku kombisa “Photo-Drama of Creation,” yi siyeriwe vandlha rin’wana ni rin’wana ku tivonela loko ri swi tsakela ni leswaku ri ta swi kota ku hakelela holo yo kombisa bayiskopo kumbe muako wun’wana wo kombisela eka wona. Hambi swi ri tano, a ku laveka ku rhurhisa swilo swi suka eka doroba rin’wana swi ya eka rin’wana, naswona swiyimiso a swi fanele ku fikeleriwa; kutani etimhakeni leti, nkongomiso lowu hlanganeke a wu nyikiwa hi Sosayiti. Vandlha rin’wana ni rin’wana a ri khutaziwa ku va ni Komiti ya Drama ya ku langutela malunghiselelo ya ndhawu yoleyo. Kambe mufambisi loyi a rhumeriweke hi Sosayiti u hlamusele vuxokoxoko bya kona ku tiyisekisa leswaku swilo hinkwaswo swi famba khwatsi.

Loko malembe ya 1914 na 1915 ma hundza, Vakreste volavo lava totiweke hi moya va langutele ku hetiseka ka ntshembo wa le tilweni hi mahlo ngati. Hi nkarhi lowu fanaka, va khutaziwe ku gingiriteka entirhweni wa Hosi. Hambi leswi a a va languta nkarhi lowu saleke wa ku hanya enyameni wu komile, swi ve erivaleni leswaku loko va ta endla ntirho wa ku chumayela mahungu lamanene hi ndlela leyi hlelekeke, a ku laveka nkongomiso lowu engetelekeke ku tlula loko va ha ri madzana ma nga ri mangani. Endzhakunyana ka loko J. F. Rutherford a ve muungameri wa vumbirhi wa Sosayiti ya Watch Tower, nkongomiso wu ve ni swivumbeko leswintshwa. Nkandziyiso wa Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) wa March 1, 1917 wu tivise leswaku ku sukela enkarhini wolowo, nsimu hinkwayo leyi nga ta tirhiwa hi makalipotiya ni vatirhi van’wanae evandlheni yi ta aviwa hi hofisi ya Sosayiti. Endhawini leyi a ku ri ni vatirhi va ndhawu ni makalipotiya lama tirhaka nsimu yoleyo edorobeni kumbe tiko, a a va pandzeriwa nsimu hi komiti ya xifundzha leyi hlawuriweke kwalaho. Lunghiselelo leri ri hoxe xandla leswaku ku hangalasiwa buku leyi nge The Finished Mystery hi laha ku xiyekaka hi tin’hweti ti nga ri tingani hi 1917-18. Nakambe a ri ri ra nkoka eku fikeleleni ka ku hangalasiwa lokukulu ka tikopi ta 10 000 000 ta ku paluxiwa lokukulu ka Vujagana eka xiphephana lexi a xi ri ni mhaka leyi nge “Ku Wa Ka Babilona.”

Endzhakunyana ka leswi, swirho swa vafambisi va Sosayiti swi khomiwile, kutani hi June 21, 1918, swi gweveriwe malembe ya 20 ekhotsweni. Ku chumayeriwa ka mahungu lamanene ku lave ku yima hi ku helela. Xana lowu a wu ri nkarhi lowu va nga ta va swin’we ni Hosi eku dzunekeni ka le tilweni?

Endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani, nyimpi yi herile. Lembe leri landzeleke vatirhi va Sosayiti va humesiwile. A a va ha ri va nyama. A ku nga ri leswi a va swi languterile, kambe va gimete hi leswaku Xikwembu xi fanele xa ha lava leswaku va endla ntirho wo karhi la misaveni.

A ku ri ku ringiwa lokukulu ka ripfumelo ra vona ntsena. Hambi swi ri tano, hi 1919, Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xi va tiyise hi tidyondzo ta Matsalwa leti khutazaka ta nhloko-mhaka leyi nge “Va Katekile Lava Nga Chaviki.” Tona ti tlhandlamiwe hi xihloko lexi nge “Minkarhi Ya Ntirho.” Kambe vamakwerhu a va ehleketanga hi mintirho leyikulu ya nhlengeletano leyi a yi ta humelela eka makume ya malembe lawa a ma ta landzela.

Xikombiso Lexi Faneleke Xa Ntlhambi

Makwerhu Rutherford u swi vonile leswaku loko ntirho wu ta famba hi ndlela leyi hlelekeke, leyi hlanganeke, ku nga khathariseki leswaku wu komise ku yini, a ku laveka xikombiso lexinene xa ntlhambi. Yesu u hlamusele valandzeri vakwe tanihi tinyimpfu, kutani tinyimpfu ti landza murisi wa tona. Entiyisweni, Yesu hi byakwe i Murisi Lonene, kambe u tlhela a tirhisa vakulukumba kumbe vakulu, tanihi varisi-ntsongo va vanhu vakwe. (1 Pet. 5:1-3) Vakulu volavo va fanele ku va vavanuna lava hlanganyelaka entirhweni lowu Yesu a wu aveleke ni lava khutazaka van’wana leswaku va wu endla. Hakunene va fanele va va ni moya wa ku vula evhangeli. Hambi swi ri tano, enkarhini wa ku hangalasiwa ka The Finished Mystery, vakulu van’wana va tlhentlhile; van’wana a va vulavula ni hi ndlela yo heta van’wana matimba ya ku hlanganyela eku yi hangalaseni.

Goza ra nkoka swinene ro lulamisa xiyimo lexi ri tekiwe hi 1919 loko magazini lowu nge The Golden Age wu sungule ku kandziyisiwa. Lexi a xi ta va xitirho xa matimba xa ku twarisa Mfumo wa Xikwembu tanihi wona ntlhantlho lowu nga heriki wa swiphiqo swa vanhu. Vandlha rin’wana ni rin’wana leri a ri tsakela ku nghenela ntirho lowu ri komberiwe leswaku ri kombela Sosayiti yi ri tsarisa tanihi “nhlangano wa vatirhi.” Kutani mufambisi, kumbe mufambisi wa ntirho hi laha a vitaniweke ha kona, loyi a nga hlawuriwiki lembe na lembe, u hlawuriwile hi Sosayiti.f Tanihi muyimeri wa Sosayiti endhawini yoleyo, a fanele ku hlela ntirho, a ava nsimu ni ku khutaza vandlha leri nge nsin’wini yoleyo leswaku ri hlanganyela. Xisweswo, ku fambisana ni vakulu ni vadiyakoni lava hlawuriweke hi ku ya hi ku rhandza ka lavo tala, lunghiselelo ra muxaka wun’wana ri sungule ku tirha, leri ri xiyeke matimba yo hlawula ya le handle ka vandlha ni leri kandziyiseke ngopfu ku chumayeriwa ka mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu.g

Emalembeni lama landzeleke, ntirho wa ku huwelela Mfumo wu seketeriwile swinene, onge hi matimba lama nga sivelekiki. Swiendlakalo swa 1914 ni le ndzhaku ka sweswo swi kombise leswaku vuprofeta lebyikulu lebyi Hosi Yesu Kreste a hlamuseleke ku hela ka mafambiselo ya khale eka byona a byi hetiseka. Hi ku ya hi leswi, hi 1920, Xihondzo xo Rindza xi kombise leswaku hi laha ku vhumbiweke ha kona eka Matewu 24:14, lowu a wu ri nkarhi wa ku twarisa mahungu lamanene malunghana ni “ku hela ka mafambiselo ya khale ya swilo ni ku simekiwa ka mfumo wa Mesiya.”h (Mt. 24:3-14) Endzhaku ko ya entsombanweni wa Swichudeni swa Bibele le Cedar Point, Ohio, hi 1922, vapfhumba va fambe ni marito lawa ma ri karhi ma twala etindleveni ta vona: “Twarisani, twarisani, twarisani Hosi ni mfumo wa yona.” Xiphemu xa Vakreste va ntiyiso xi twisisiwe kahle ngopfu hi 1931 loko ku kumiwe vito leri nge Timbhoni ta Yehovha.

A swi ri erivaleni leswaku Yehovha u nyike malandza yakwe ntirho lowu hinkwawo ma nga hlanganyelaka eka wona. Wu amukeriwe hi ku hiseka. Vo tala va endle mindzulamiso leyikulu evuton’wini bya vona leswaku va tinyikela nkarhi hinkwawo entirhweni lowu. Hambi ku ri exikarhi ka lava nyikelaka nkarhi wo koma ntsena, nhlayo leyikulu ya vona a yi heta dyambu hinkwaro entirhweni wa nsimu hi mahelo-vhiki. Hi ku amukela xikhutazo lexi nga eka Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) na Informant hi 1938 na 1939, Timbhoni ta Yehovha to tala enkarhini wolowo ti ringete hi matimba ku tirhisa tiawara ta 60 n’hweti yin’wana ni yin’wana entirhweni wa nsimu.

Exikarhi ka Timbhoni toleto leti hisekaka a ku ri ni malandza ya Yehovha yo talanyana yo titsongahata, lama tinyiketeleke lawa a ma ri vakulu emavandlheni. Hambi swi ri tano, etindhawini tin’wana, hi va-1920 ni le ku sunguleni ka va-1930, a ku ri ni ku kanetiwa ko karhi ka mhaka ya leswaku un’wana ni un’wana a hlanganyela entirhweni wa nsimu. Vakulu lava hlawuriweke hi ku ya hi ku rhandza ka lavo tala hakanyingi a va boxa ku nga pfumelelani ka vona ni leswi Xihondzo xo Rindza xi swi vuleke malunghana ni vutihlamuleri byo chumayela vanhu va le handle ka vandlha. Ku ala ku yingisa leswi a swi vuriwa hi moya wa Xikwembu, hi Matsalwa yo Kwetsima evandlheni eka mhaka leyi swi sivele ku tirha lokunene ka moya wa Xikwembu eka mintlawa yoleyo.—Nhlav. 2:5, 7.

Hi 1932 ku tekiwe magoza yo lulamisa xiyimo lexi. Yinhla ya nkoka ngopfu a ku nga ri swona leswaku vakulu van’wana lava tlakukeke va nga ha hlundzuka kumbe leswaku van’wana lava nga evandlheni va nga ha tshika ku hlanganyela na rona. Ematshan’weni ya sweswo, ku navela ka vamakwerhu a ku ri ku tsakisa Yehovha ni ku endla ku rhandza kakwe. Emhakeni yoleyo, minkandziyiso ya Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa August 15 na September 1 lembe rero yi hlamusele nhloko-mhaka leyi nge “Nhlengeletano Ya Yehovha.”

Swihloko sweswo swi kombe hi ku kongoma leswaku hinkwavo lava a va ri xiphemu xa nhlengeletano ya Yehovha hakunene va ta tirha ntirho lowu Rito rakwe ri vuleke leswaku wu fanele ku endliwa enkarhini lowu. Swihloko leswi swi seketele langutelo ra leswaku ku va nkulu wa Vukreste a ku nga ri xikhundlha lexi munhu a nga hlawuleriwaka xona kambe a ku ri xiyimo lexi kumiwaka hi ku ya hi ku kula ka moya. Xikhongelo xa Yesu xi kandziyisiwe hi laha ku hlawulekeke leswaku valandzeri “hinkwavo va va un’we”—kun’we ni Xikwembu na Kreste, xisweswo va va ni vun’we hinkwavo eku endleni ka ku rhandza ka Xikwembu. (Yoh. 17:21) Naswona vuyelo byi ve byihi? Xihloko xa vumbirhi xi hlamusele leswaku “un’wana ni un’wana wa masalela u fanele a va mbhoni eka vito ni mfumo wa Yehovha Xikwembu.” Vulanguteri a byi nga ta nyikiwa van’wana ni van’wana lava hlulekeke kumbe lava aleke ku endla leswi a va ta swi kota leswaku va hlanganyela eku nyikeleni ka vumbhoni erivaleni.

Eku heleni ka dyondzo ya swihloko leswi, mavandlha ma komberiwe ku hundzisela xiboho lexi kombisaka ku pfumela ka wona. Xisweswo nhlawulo wa vandlha wa lembe na lembe wa vakulu ni vadiyakoni wu herisiwile. EBelfast, eDzongeni wa Ireland, ku fana ni kun’wanyana, van’wana va “vakulu lava hlawuriweke” eku sunguleni va lan’wile; vanhu van’wana lava a va ri ni mavonelo yo fana ni ya vona va fambe na vona. Leswi swi hungute nhlayo ya vahuweleri, kambe swi tiyise nhlengeletano hinkwayo. Lava va saleke a ku ri vanhu lava a va rhandza ku byarha vutihlamuleri bya Vukreste bya ku nyikela vumbhoni. Ematshan’weni yo hlawula vakulu, mavandlha—lawa a ma ha tirhisa tindlela ta ku ya hi ku rhandza ka lavo tala—ma hlawule komiti ya ntirhoi leyi vumbiwaka hi vavanuna va moya lava wupfeke lava a va hlanganyela hi ku hiseka eku nyikeleni ka vumbhoni erivaleni. Swirho swa vandlha na swona swi hlawule mutshama-xitulu leswaku a ungamela eminhlanganweni ya vona kun’we ni matsalani na n’watinkota. Hinkwavo lava a va ri vavanuna lava a va ri timbhoni leti hisekaka ta Yehovha.

Tanihi leswi se vulanguteri bya vandlha byi byarhisiweke vavanuna lava a va nga tilaveli xikhundlha, kambe va lava ku endla ku rhandza ka Xikwembu—va nyikela vumbhoni eka vito ni Mfumo wa xona—ni lava a va veka xikombiso lexinene hi ku hlanganyela ka vona eka wona, ntirho wu fambe hi ku rhelela. Hambi leswi a va nga si swi tiva hi nkarhi wolowo, a ku ri ni ntirho wo tala wo wu endla, ku nyikeriwa lokukulu ka vumbhoni ku tlula lebyi se a byi nyikeriwile, ku hlengeleta loku a va nga ku langutelanga. (Esa. 55:5) Swi le rivaleni leswaku Yehovha a a va lunghiselela wona.

Vanhu va nga ri vangani lava nga ni ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki emisaveni a va sungula ku hlanganyela na vona.j Hambi swi ri tano, Bibele yi vhumbhe ku hlengeletiwa ka vunyingi lebyikulu (kumbe, ntshungu lowukulu) lebyi nga ni ntshembo wo pona nhlomulo lowukulu lowu taka. (Nhlav. 7:9-14) Hi 1935 nhlamuselo ya vunyingi lebyi lebyikulu yi vekiwe erivaleni. Ku cinca eku hlawuriweni ka valanguteri hi va-1930 ku hlomise nhlengeletano leswaku yi khathalela ntirho wo hlengeleta, wo dyondzisa ni ku va letela ku antswa.

Eka Timbhoni ta Yehovha to tala, ntirho lowu wu kurisiweke a wu ri nhluvuko lowu nyanyulaka. Vutirheli bya tona bya nsimu byi ve bya nkoka hi ndlela leyintshwa. Hambi swi ri tano, van’wana a va nga swi hisekeli ku chumayela. Va kokele endzhaku, naswona va ringete ku landzula ku tsana ka vona hi ku vula leswaku a ku na vunyingi lebyikulu lebyi nga ta hlengeletiwa ku kondza ku fika Armagedoni. Kambe vo tala va vone ku ri nkarhi wun’wana wo kombisa ku tshembeka ka vona eka Yehovha ni ku rhandza ka vona vanhu-kulobye.

Lava va ntshungu lowukulu va nghenise ku yini eka xivumbeko xa nhlengeletano? Va kombiwe ntirho lowu Rito ra Xikwembu ri wu aveleke “ntlhambinyana” wa lava totiweke hi moya, naswona va tirhe hi ntsako, va fambisana ni lunghiselelo rero. (Lk. 12:32-44) Nakambe va dyondze leswaku, ku kotisa lava totiweke hi moya, a va ri ni vutihlamuleri byo avelana mahungu lamanene ni van’wana. (Nhlav. 22:17) Tanihi leswi a va lava ku va vafumiwa va la misaveni va Mfumo wa Xikwembu, Mfumo wolowo a va fanele va wu rhangisa evuton’wini bya vona, naswona a va fanele va hisekela ku byela van’wana ha wona. Leswaku va fanelekela nhlamuselo ya Bibele ya lava va nga ta ponisiwa eka nhlomulo lowukulu va ya emisaveni leyintshwa ya Xikwembu, a va fanele va va vanhu lava “huwelela[ka] hi rito leri tlakukeke va ku: ‘Ku ponisiwa ku huma eka Xikwembu xa hina lexi tshameke exiluvelweni, ni le ka Xinyimpfana!’” (Nhlav. 7:10, 14) Hi 1937, tanihi leswi swirho swa vona a swi sungula ku andza, ni leswi ku hisekela ka vona Hosi ku sunguleke ku vonaka, nakambe va rhambiwile leswaku va byarha ndzhwalo wa vutihlamuleri hi ku langutela vandlha.

Hambi swi ri tano, va tsundzuxiwe leswaku nhlengeletano leyi i ya Yehovha, ku nga ri ya munhu wo karhi. A ku nga fanelanga ku va ni ku avana exikarhi ka masalela ni lava totiweke hi moya ni ntshungu lowukulu wa tinyimpfu tin’wana. A va fanele ku tirhisana tanihi vamakwavo va xinuna ni va xisati entirhweni wa Yehovha. Hi laha Yesu a vuleke ha kona, “Ndzi ni tinyimpfu tin’wana leti nga riki ta tshanga leri; na tona ndzi fanele ku ti vuyisa; ti ta yingisa rito ra mina, kutani ti ta endla ntlhambi wun’we, ti va ni murisi un’we.” (Yoh. 10:16) Ntiyiso wa leswi wu vonakile.

Swiendlakalo leswi hlamarisaka swi endlekile enhlengeletanweni hi nkarhi wo koma. Kambe xana a ku ri ni ntirho wo tala lowu a wu fanele ku endliwa leswaku timhaka ta mavandlha ti fambisiwa hi ku pfumelelana loku heleleke ni tindlela ta Yehovha hi laha ti andlariweke ha kona eRitweni rakwe leri huhuteriweke?

Nhlengeletano Ya Le Tilweni

“Mfumo wa le tilweni” wu vula “vulawuri bya Xikwembu.” Xana hi byona vulawuri byo tano lebyi fumeke mavandlha? Xana a va tshembanga Yehovha ntsena kambe va tlhela va languta eka yena leswaku a fambisa timhaka ta vona ta vandlha? Xana va fambisane hi ku helela ni leswi a swi vuleke malunghana ni timhaka leti eRitweni rakwe leri huhuteriweke? Xihloko xa swiyenge swimbirhi lexi nge “Nhlengeletano” lexi humeleleke eka Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa June 1 na 15, 1938, xi vule hi ku kongoma xi ku: “Nhlengeletano ya Yehovha a yi fambisiwi hi ku ya hi ku rhandza ka lavo tala nikatsongo. Yehovha u tlakukile, naswona hulumendhe kumbe nhlengeletano yakwe i ya le tilweni hi ku helela.” Kambe, eka mavandlha ya ndhawu yoleyo ya Timbhoni ta Yehovha enkarhini wolowo, maendlelo ya ku ya hi ku rhandza ka lavo tala a ma ha tirhisiwa eku hlawuleni ka vo tala lava a va langutela minhlangano ni ntirho wa nsimu. Ku cinca kun’wana a ku fanerile.

Kambe xana Mintirho 14:23 a yi vulanga leswaku vakulu emavandlheni va fanele va hlawuleriwa ntirho hi ku ‘tlakusa voko,’ tanihi ku vhota? Xo sungula eka swihloko sweswo swa Xihondzo xo Rindza leswi nge “Nhlengeletano” xi pfumerile leswaku enkarhini lowu hundzeke ndzimana leyi a yi nga twisisiwi kahle. Ku hlawula exikarhi ka Vakreste va lembe xidzana ro sungula a ku nga endliwi hi ku ‘tlakusa voko’ ka swirho hinkwaswo swa vandlha. Ematshan’weni ya sweswo, ku kombisiwe leswaku, vaapostola ni lava vekiweke hi vona hi vona lava va ‘tlakuseke mavoko ya vona.’ Kambe a swi nga endliwi hi ku hlanganyela eka ku vhota ka vandlha kambe hi ku veka mavoko ya vona eka vanhu lava fanelekaka. Lexi a ku ri xikombiso xo tiyisa, ku amukela kumbe ku hlawula.k Mavandlha ya Vakreste vo sungula minkarhi yin’wana a ma bumabumela vavanuna lava fanelekaka, kambe nhlawulo kumbe ku amukela ko hetelela a ku endliwa hi vaapostola, lava rhumiweke hi Kreste hi byakwe, kumbe hi lava va vekiweke hi vaapostola. (Mint. 6:1-6) Xihondzo xo Rindza xi yise nyingiso eka mhaka ya leswaku muapostola Pawulo, u nyike swiletelo swo hlawula valanguteri eka mapapila lama yaka eka valanguteri lava nga ni vutihlamuleri (Timotiya na Tito) ntsena. (1 Tim. 3:1-13; 5:22; Tito 1:5) Ku hava papila leri huhuteriweke leri yaka emavandlheni leri a ri ri ni swiletelo swo tano.

Kutani, ku hlawuriwa ka vavanuna eka mintirho ya le vandlheni se a ku ta endliwa njhani? Nkambisiso wa Xihondzo xo Rindza wa nhlengeletano ya le tilweni wu kombe hi Matsalwa leswaku Yehovha u veke Yesu Kreste ku va “nhloko ya . . . vandlha”; leswaku loko Kreste a vuya tanihi N’wini, a a ta nyika “nandza [wakwe] la tshembekaka, wo tlhariha” vutihlamuleri “[eka] rifuwo hinkwaro ra n’wini”; leswaku nandza loyi la tshembekaka, wo tlhariha u vumbiwile hi hinkwavo lava nga emisaveni lava totiweke hi moya lowo kwetsima leswaku va va vadyandzhaka na Kreste ni lava a va tirha ehansi ka nkongomiso wakwe hi vun’we; ni leswaku Kreste a ta tirhisa ntlawa wolowo wa nandza tanihi xitirho xakwe eku nyikeleni ka vulanguteri lebyi lavekaka emavandlheni. (Kol. 1:18; Mt. 24:45-47; 28:18) A ku ta va ndzhwalo wa ntlawa wa nandza ku tirhisa swiletelo hi ku khongela, leswi andlariweke eRitweni ra Xikwembu leri huhuteriweke, wu ri tirhisela ku vona loyi a fanekelaka swikhundlha swa ntirho.

Tanihi xitirho lexi vonakaka lexi a xi ta tirhisiwa hi Kreste ku nga nandza la tshembekaka, wo tlhariha (naswona tinhla ta matimu ya manguva lawa, leti se ti kambisisiweke ti komba leswaku “nandza” loyi u tirhisa Sosayiti ya Watch Tower tanihi xitirho-nkulu), Xihondzo xo Rindza xi hlamusele leswaku fambiselo ra le tilweni ri lava leswaku ku hlawula ka ntirho ku endliwa hi ku tirhisa xitirho lexi. Tanihi leswi mavandlha ya le ka lembe xidzana ro sungula ma xiximeke huvo leyi fumaka eYerusalema, kutani namuntlha mavandlha a ma nga ta kula emoyeni handle ka nkongomiso wo hlawuleka.—Mint. 15:2-30; 16:4, 5.

Hambi swi ri tano, leswaku ku hlayisiwa timhaka ti ri eka langutelo leri faneleke, ku kombisiwe leswaku loko Xihondzo xo Rindza xi vulavula hi “Sosayiti,” leswi swi vula huvo ya Vakreste lava totiweke leyi simekeke xitirho xexo xa le nawini ni ku xi tirhisa, ku nga ri xitirho xa le nawini ntsena. Xisweswo rito leri a ri yimela nandza la tshembekaka, wo tlhariha ni Huvo ya yena leyi Fumaka.

Hambi ku ri emahlweni ko humesiwa ka swihloko swa Xihondzo xo Rindza leswi nge “Nhlengeletano” hi 1938, loko mavandlha ya le London, eNew York, le Chicago na Los Angeles ma kule ma fika laha a swi lava leswaku ma avanyisiwa ma va mintlawa leyitsongo, ma kombele leswaku Sosayiti yi hlawula malandza ya wona hinkwawo. Nkandziyiso wa June 15, 1938 wa Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) wu rhambe mavandlha laman’wana hinkwawo leswaku ma endla leswi fanaka. Hikwalaho ka sweswo, ku ringanyetiwe xiboho lexi landzelaka:

“Hina, ntlawa wa vanhu va Xikwembu lava hlawuleriweke vito ra xona, naswona eka . . . . . . . . . . . . , hi lemuka leswaku hulumendhe ya Xikwembu i mfumo wa le tilweni wo tenga naswona Yesu Kreste u le tempeleni, naswona u langutela ni ku lawula nhlengeletano leyi vonakaka ya Yehovha, kun’we ni leyi nga vonakiki, ni leswaku ‘SOSAYITI’ i muyimeri la vonakaka wa Hosi emisaveni, kutani hi kombela ‘Sosayiti’ leswaku yi hlela ntlawa lowu leswaku wu tirha ni ku hlawula malandza yo hambana-hambana ya yona, leswaku hinkwerhu ka hina hi tirha swin’we hi ku rhula, ku lulama, ntwanano ni vun’we lebyi heleleke. Laha hi nghenisa nxaxamelo wa mavito ya vanhu lava nga eka ntlawa lowu lava hi va vonaka va vupfe kahle ni lava va vonakaka va faneleka kahle leswaku va nghena eka swikhundlha swo hambana-hambana leswi vekeriweke ntirho.”l

Mavandlha yo tala ya Timbhoni ta Yehovha ma pfumelelane na swona hi ku hatlisa. Va nga ri vangani lava va aleke, hi ku hatlisa va tshike ku hlanganyela eku huweleleni ka Mfumo, xisweswo va tshika ku va Timbhoni ta Yehovha.

Mimbuyelo Ya Nkongomiso Wa Le Tilweni

Swi le rivaleni leswaku loko tidyondzo, mimpimanyeto ya mahanyelo ni mafambiselo ya nhlengeletano kumbe ya ku nyikela vumbhoni swi endliwa hi ku landza xiboho xa ndhawu yin’wana ni yin’wana, nhlengeletano a yi ta hatla yi lahlekeriwa hi vito ni vun’we bya yona. Vamakwerhu a va ta hambana hi ku olova hikwalaho ka ntshamisano, ndhavuko ni tiko leswi hambanaka. Hi tlhelo rin’wana, nkongomiso wa le tilweni a wu ta tiyisekisa leswaku mimbuyelo ya nhluvuko wa moya yi ta fika eka mavandlha hinkwawo handle ko siveriwa. Xisweswo a ku ta va ni vun’we bya ntiyiso lebyi Yesu a khongeleleke leswaku byi va kona eka valandzeri vakwe ni ntirho wa ku vula evhangeli lowu a leriseke leswaku wu hetisisiwa hi xitalo.—Yoh. 17:20-22.

Hambi swi ri tano, van’wana va vule leswaku hi ku seketela ku cinca loku ka nhlengeletano, J. F. Rutherford a ringeta ntsena ku lawula Timbhoni ni leswaku u tirhise xitirho leswaku a tiyisa matimba yakwe. Xana sweswo a swi ri tano hakunene? A swi kanakanisi leswaku Makwerhu Rutherford a a ri wanuna wa mianakanyo leyi tiyeke. U swi vule hi matimba handle ko landzula, leswi a a swi vona swi ri ntiyiso. A kariha swinene eku tameleni ka swiyimo swo karhi loko a vona leswaku vanhu a va tikhathalela ku tlula ku khathalela ntirho wa Hosi. Kambe Makwerhu Rutherford a titsongahata hakunene emahlweni ka Xikwembu. Hi laha Karl Klein, loyi a veke xirho xa Huvo leyi Fumaka hi 1974, a tsaleke ha kona endzhaku: “Swikhongelo swa Makwerhu Rutherford eka vugandzeri bya ni mixo . . . swi endle ndzi n’wi rhandza. Hambi leswi a ri ni rito lerikulu, loko a vulavula ni Xikwembu a a twala tanihi xifanyetana loko xi vulavula na tata wa xona. Mawaku vuxaka lebyinene na Yehovha lebyi sweswo swi byi kombiseke!” Makwerhu Rutherford a khorwiseka hi nhlamuselo ya nhlengeletano ya Yehovha leyi vonakaka, naswona u ringete ku tiyisekisa leswaku ku nga vi na munhu kumbe ntlawa wa vanhu lowu kotaka ku sivela vamakwerhu va kwalaho ku vuyeriwa hi xitalo eka swakudya swa moya ni nkongomiso lowu Yehovha a a wu nyika malandza yakwe.

Hambi leswi Makwerhu Rutherford a tirheke malembe ya 25 tanihi muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower naswona a nyikeleke ntamu wakwe hinkwawo ku yisa ntirho wa nhlengeletano emahlweni, a a nga ri murhangeri wa Timbhoni ta Yehovha, naswona a a nga swi lavi ku va yena. Entsombanweni wa le St. Louis, eMissouri, hi 1941, loko a nga si fa, u vulavule hi mhaka ya vurhangeri, a ku: “Ndzi lava leswaku vapfhumba hinkwavo lava nga laha va swi tiva leswaku ku vuriwa yini loko va ku munhu i murhangeri wa n’wina, leswaku mi nga rivali. Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko ku humelela nchumu wo karhi ivi wu sungula ku andza, va vula leswaku u kona munhu la nga murhangeri loyi a nga ni valandzeri lavo tala. Loko ku ri ni munhu un’wana eka vayingiseri la ehleketaka leswaku mina, wanuna loyi a nga yima la, ndzi murhangeri wa timbhoni ta Yehovha, a a vule a ku Ina.” Ku te whii, ku hetelela hi “E-e” la tiyeke hi van’wana va vayingiseri. Xivulavuri xi ye emahlweni xi ku: “Loko n’wina lava mi nga laha mi pfumela leswaku ndzi un’wana wa malandza ya Hosi, ni leswaku hi tirha swin’we hi vun’we, hi tirhela Xikwembu kun’we na Kreste, vulani mi ku Ina.” Nhlengeletano yi vule xikan’we yi ku “Ina!” N’hweti leyi landzeleke vayingiseri eNghilandi va hlamule hi ndlela leyi fanaka.

Etindhawini tin’wana mimpfuno ya nhlengeletano ya le tilweni yi voniwe hi ku hatlisa. Kun’wana, swi teke nkarhi; lava a va nga ri malandza lama wupfeke, yo titsongahata, hi ku famba ka nkarhi va susiwile ivi ku hlawuriwa van’wana.

Hambi swi ri tano, loko mafambiselo ya le tilweni ma tirha swinene Timbhoni ta Yehovha ti tsakele ku vona leswi vhumbhiweke eka Esaya 60:17. Hi ku tirhisa marito yo fanekisela leswaku a vhumbha swiyimo leswi antswisiweke leswi a swi ta va kona exikarhi ka malandza ya Xikwembu, Yehovha eka ndzimana yoleyo u ri: “E maṭhaṅweni ya kopor, nḍi ta v̌itana nsuku, e maṭhaṅweni ya nhumbu, nḍi ta v̌itana silver, e maṭhaṅweni ya timhanḍe, e kopor, ni maṭhaṅweni ya maribye, e nhumbu; nḍi ta ku fumisa hi ku rula, kambe u ta risiwa hi ku lulama.” Leswi a swi hlamuseli swona leswi vanhu va nga ta swi endla, kambe ematshan’weni ya sweswo swi hlamusela leswi Xikwembu hi xoxe xi nga ta swi endla ni mimpfuno leyi malandza ya xona ma nga ta yi kuma loko ma titsongahata eka xona. Ku rhula ku fanele ku andza exikarhi ka vona. Ku rhandza ku lulama ku fanele ku va matimba lama va susumetelaka ku tirha.

Maud Yuille wa le Brazil, nkata mulanguteri wa rhavi, u tsalele Makwerhu Rutherford: “Xihloko lexi nga eka Swihondzo (hi Xinghezi) swa June 1 na 15 [1938] xi ndzi susumetela ku vula marito ma nga ri mangani eka wena, loyi Yehovha a n’wi tirhisaka entirhweni wakwe wo tshembeka, ndzi nkhensa Yehovha hi lunghiselelo ro saseka leri a ri endleleke nhlengeletano yakwe leyi vonakaka, hi laha swi kombisiweke ha kona eka Swihondzo swo Rindza leswi haswimbirhi. . . . Swa tsakisa swonghasi ku vona ku hela ka ‘Ku Tifuma Ka Miganga Leyitsongo’, ku katsa ni ‘timfanelo ta vavasati’ ni tindlela tin’wana leti nga riki ta matsalwa leti a ti endla vanhu va fambisana ni mianakanyo ya ndhawu ni mavonelo ya vanhu va ka vona, ematshan’weni ya [Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste], xisweswo ti sandza vito ra Yehovha. I ntiyiso leswaku ‘hi le masikwini ya sweswinyana ntsena laha Sosayiti yi vekeke hinkwavo lava nga enhlengeletanweni hinkwayo tanihi “malandza”’, kambe ndzi vona leswaku hi malembe yo tala emahlweni ka nkarhi wolowo, eka mapapila ya n’wina ni vamakwenu a mi vitanana, ‘makwenu ni nandza, hi ku dzuneka ka Yena’.”

Malunghana ni ndzulamiso lowu wa ku hlela, rhavi ra le Swihlaleni swa Britain ri vikile: “Vuyelo lebyinene bya leswi a byi hlamarisa ngopfu. Nhlamuselo ya vuphati ni ya vuprofeta bya leswi, leyi nga eka Esaya ndzima ya makume tsevu yi xongile swinene, kambe a yi hundzeletiwanga. Un’wana ni un’wana la nga entiyisweni a a vulavula ha yona. A ku ri mhaka-nkulu ya bulo. Ku ve ni ku titwa loku tolovelekeke ka ku va ni ntamu—ku lunghekela ku yisa nyimpi leyi kunguhatiweke emahlweni. Loko ku chava ka tiko ku kula, ntsako wa mfumo wa le tilweni wu andzile.”

Valanguteri Lava Famba-fambaka Va Tiyisa Mavandlha

Vun’we bya nhlengeletano a byi ya byi tiyisiwa ngopfu hikwalaho ka ntirho wa valanguteri lava famba-fambaka. Eka lembe xidzana ro sungula, muapostola Pawulo u hlanganyele entirhweni wo tano hi laha ku xiyekaka. Minkarhi yin’wana vavanuna vo kota Barnaba, Timotiya na Tito va hlanganyerile na vona. (Mint. 15:36; Flp. 2:19, 20; Tito 1:4, 5) Hinkwavo a va ri vavuri va evhangeli lava hisekaka. Ku engetela kwalaho va khutaze mavandlha hi tinkulumo ta vona. Loko ku pfuka timhaka leti a ti ta khumba vun’we bya mavandlha, a ti yisiwa eka huvo leyi fumaka ya kwalaho. Kutani, “loko . . . va ri karhi va hundza emitini leyi,” lava nga ni vutihlamuleri “va nyiketa vamakwavo milawu leyi nga vekiwa hi vaapostola ni vakulukumba va le Yerusalema.” Vuyelo byi ve byihi? “[Mavandlha ma, NW] tiyisiwa eku pfumeleni, [ma] andza siku rin’wana ni rin’wana.”—Mint. 15:1–16:5; 2 Kor. 11:28.

Hi va-1870, Makwerhu Russell se a a yi endzela mintlawa ya Swichudeni swa Bibele—mintlawa ya vanhu vambirhi-vanharhu ni leyikulu—leswaku a yi aka emoyeni. Vamakwerhu van’wana va nga ri vangani va hlanganyerile hi va-1880. Kutani hi 1894, ku endliwe malunghiselelo ya leswaku Sosayiti yi va ni swivulavuri leswi fanelekaka kahle leswaku swi famba-famba minkarhi hinkwayo swi pfuna Swichudeni swa Bibele swi kula hi vutivi ni hi ku twisisa ntiyiso ni ku swi hlanganisa swin’we.

Loko swi koteka xivulavuri a xi heta siku rin’we kumbe masiku yo hlayanyana kun’we ni ntlawa, xi nyikela nkulumo yin’we kumbe timbirhi ta le rivaleni kutani xi endzela mintlawa leyitsongo ni vanhu van’wana, va ya burisana hi swilo swin’wana leswi enteke swa Rito ra Xikwembu. Ku endliwe matshalatshala ya leswaku ntlawa wun’wana ni wun’wana eUnited States ni le Canada wu endzeriwa kambirhi hi lembe, hambi leswi hakanyingi a ku nga ri makwerhu un’we. Loko ku hlawuriwa swivulavuri leswi swi famba-fambaka, a ku kandziyisiwa leswaku swi va ni vutitsongahati ni ku twisisa lokunene ka ntiyiso kun’we ni ku wu namarhela hi ku tshembeka ni vuswikoti byo wu dyondzisa wu twala. A va nga hakeriwi nikatsongo eka vutirheli bya vona. A va nyikiwa swakudya ni byetlelo hi vanghana lava tshamaka kwalaho, naswona eka xiyimo lexi a xi lava ngopfu leswaku va pfuniwa, Sosayiti a yi va pfuna hi timali to famba. Va sungule ku vitaniwa maphiligirimu.

Vo tala va vayimeri lava va famba-fambaka va Sosayiti a va rhandziwa ngopfu hi lava a va va pfuna. A. H. Macmillan, wa le Canada, u tsundzukiwa a ri makwerhu loyi Rito ra Xikwembu a ri ri “nḍilo lo’wu hisaka” eka yena. (Yer. 20:9) Xa yena a ko va ku vulavula ha rona, naswona u endle tano, a vulavula ni vayingiseri ku nga ri eCanada ntsena, kambe ni le swiphen’wini swo tala swa United States ni le ka matiko man’wana. William Hersee, un’wana wa maphiligirimu, u tsundzukiwa khwatsi hikwalaho ka nkhathalelo wakwe wo hlawuleka lowu a wu kombeke vana. Swikhongelo swa yena a swi nga hatli swi rivaleka hikuva a swi kombisa vuenti bya vumoya lebyi khumbeke timbilu ta lavatsongo ni lavakulu.

Ku famba a ku nga olovi eka maphiligirimu emasikwini ya khale. Hi xikombiso, leswaku a ya pfuna ntlawa wa le kusuhi na Klamath Falls, le Oregon, Edward Brenisen u rhange a famba hi xitimela, kutani endzhaku a famba hi xikocikari xo rhwala vanhu ivi eku heteleleni a famba hi golonyi ya mavhilwa ya mune leyi a yi endla leswaku u nga tshamiseki, a khuphuka tintshava a ya epurasini leri a va ta hlangana eka rona. Ni mpundzu swinene, hi siku leri landzeleke ra nhlangano wa vona, makwerhu un’wana u n’wi nyike hanci a famba tikhilomitara ta kwalomu ka 100 a ya exitichini xa xitimela lexi a xi ri xona xa le kusuhi leswaku a ta kota ku ya exiavelweni xakwe lexi landzelaka. A ku ri vutomi byo tika, kambe ku ve ni vuyelo lebyinene hikwalaho ka matshalatshala ya maphiligirimu. Vanhu va Yehovha va tiyisiwile, va hlanganisiwa eku twisiseni ka vona Rito ra Xikwembu, va hlanganisiwa swin’we hambi leswi a va hangalakile hi tindhawu.

Hi 1926, Makwerhu Rutherford u sungule ku endla malunghiselelo lama hundzuleke ntirho wa maphiligirimu, wu suka eka ku va swivulavuri leswi famba-fambaka ntsena va va valanguteri lava famba-fambaka ni vahlohloteri va ntirho wa nsimu emavandlheni. Leswaku ku kandziyisiwa vutihlamuleri bya vona lebyintshwa, hi 1928 va vitaniwe vafambisi va ntirho wa xifundzha. A va tirha swin’we ni vamakwerhu va ndhawu, va va nyika swiletelo swa vona swa ntirho wa nsimu. Sweswi va swi kotile ku fikelela vandlha rin’wana ni rin’wana ra le United States ni le matikweni man’wana kan’we hi lembe, va ri karhi va tsalelana ni vanhu ni mintlawa leyitsongo leyi a yi nga si hleleriwa ntirho.

Emalembeni lama nga landzela, ntirho wa valanguteri lava famba-fambaka wu cinciwile hi tindlela to hambana-hambana.a Wu tiyisiwe ngopfu hi 1938 loko malandza hinkwawo emavandlheni ma hlawuriwa kwalaho emavandlheni ya wona. Ku endzela mavandlha minkarhi yo talanyana emalembeni ma nga ri mangani lama landzeleke ku nyike nkarhi wa ku nyika ndzetelo wa munhu hi yexe eka un’wana ni un’wana wa malandza lama vekiweke ni ku pfuna un’wana ni un’wana hi laha ku engetelekeke entirhweni wa nsimu. Hi 1942, loko valanguteri lava famba-fambaka va nga si tlhela va rhumeriwa emavandlheni, va nyikiwe dyondzo leyikulu; hikwalaho ka sweswo, va endle ntirho wa vona hi ku fanana. Maendzo ya vona a ma kome ngopfu (siku rin’we ku ya ka manharhu, hi ku ya hi vukulu bya vandlha). Hi nkarhi wolowo a va kambela tirhekhodo ta vandlha, va hlangana ni malandza hinkwawo va ma nyika xitsundzuxo xihi na xihi lexi lavekaka, va nyikela nkulumo yin’we kumbe ku tlula evandlheni, va tlhela va rhangela entirhweni wa nsimu. Hi 1946 maendzo ma lehisiwile ma va vhiki rin’we eka vandlha rin’wana ni rin’wana.

Lunghiselelo leri ro endzela mavandlha ri engeteriwe hi 1938 hi ntirho wa nandza wa muganga eka xiavelo lexintshwa. U hlanganise ndhawu leyikulu, nkarhi na nkarhi a heta vhiki kun’we ni wun’wana ni wun’wana wa vamakwerhu lava a va famba eka zoni (xifundzha) va endzela mavandlha. Eka riendzo rakwe a a tirha eka nongonoko wa nhlengeletano lowu khomiweke hi mavandlha hinkwawo ya le ndhawini yoleyo.b Lunghiselelo leri a ri ri nsusumeto lowukulu eka vamakwerhu, naswona nkarhi na nkarhi vadyondzisiwa lavantshwa a va khuvuriwa.

“Loyi A Rhandzaka Ntirho Lowu”

Exikarhi ka lava hlanganyeleke eka ntirho lowu ku sukela hi 1936 a ku ri na John Booth, loyi hi 1974, a veke xirho xa Huvo leyi Fumaka. Loko a ri karhi a vulavurisiwa tanihi loyi a nga ha vaka mulanguteri la famba-fambaka, u byeriwe leswi: “A ku laviwi swivulavuri leswi rhelelaka, ku laviwa ntsena loyi a rhandzaka ntirho lowu naswona a nga ta rhangela eka wona, a tlhela a vulavula hi ntirho eminhlanganweni.” Makwerhu Booth a a wu rhandzisa xisweswo ntirho wa Yehovha, hi laha swi kombisiwaka ha kona hi ntirho wakwe wo hiseka wa vuphayona ku sukela hi 1928, naswona u susumetele van’wana ku hisekela ku vula evhangeli hi xikombiso ni marito ya ku khutaza.

Vandlha ro sungula leri a ri endzeleke, hi March 1936, a ku ri Easton, ePennsylvania. Endzhakunyana u tsarile: “Hi ntolovelo a ndzi fika endhawini hi nkarhi leswaku hi ya entirhweni wa nsimu ni mixo, hi va ni nhlangano kun’we ni malandza ya ntlawa ni madyambu ivi endzhaku ka wona hi khoma wa ntlawa hinkwawo. Hi ntolovelo a ndzi heta masiku mambirhi ntsena kun’we ni ntlawa lowukulu, kasi a ndzi heta siku rin’we eka ntlawa lowutsongo, minkarhi yin’wana ndzi endzela mintlawa yo tano ya tsevu hi vhiki. A ndzi ri ku fambeni nkarhi hinkwawo.”

Endzhaku ka malembe mambirhi, hi 1938, u averiwe ku va nandza wa muganga, leswaku a khathalela nhlengeletano ya xifundzha vhiki rin’wana ni rin’wana. Leswi swi pfune ku tiyisa vamakwerhu hi nkarhi lowu nxaniso a wu ri wukulu eka tindhawu tin’wana. Hi ku tsundzuka masiku wolawo ni vutihlamuleri byakwe byo hambana-hambana, Makwerhu Booth u te: “Evhikini [leri a ndzi ri mbhoni emhakeni ya le hubyeni leyi katsaka Timbhoni ta kwalomu ka 60 eIndianapolis, le Indiana] a ndzi ri muyimeri eka mhaka yin’wana eJoliet, le Illinois, ndzi ri gqweta ra makwerhu eka mhaka yin’wanyana eMadison, le Indiana, naswona ku engetela kwalaho a ndzi fanele ku fambisa nhlengeletano ya xifundzha vhiki rin’wana ni rin’wana.”

Malembe mambirhi endzhaku ka loko tinhlengeletano leti ta tizoni (sweswi ku nga tinhlengeletano ta xifundzha) ti pfuxetiwile hi 1946, Carey Barber a a ri un’wana wa lava a va averiwe ku va malandza ya muganga. Ana se a ri xirho xa ndyangu wa Bethele eBrooklyn, New York ku ringana 25 wa malembe. Muganga wakwe wo sungula wu hlanganise xiphemu hinkwaxo xa le vupela-dyambu bya United States. Eku sunguleni, ku famba u suka eka hlengeletano yin’wana u ya eka yin’wana a ku ri kwalomu ka tikhilomitara ta 1 600 vhiki rin’wana ni rin’wana. Loko nhlayo ni mpimo wa mavandlha swi ya swi kula, mimpfhuka leyi yi hungutekile naswona tinhlengeletano to talanyana ta xifundzha a ti khomiwa eka ntsindza wa ndhawu yo karhi. Endzhaku ka malembe ya 29 ya ntokoto wa ku va mulanguteri la famba-fambaka, Makwerhu Barber u vitaniwe leswaku a vuyela eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo hi 1977 tanihi xirho xa Huvo leyi Fumaka.

Eminkarhini ya nyimpi ni nxaniso lowukulu, valanguteri lava famba-fambaka nkarhi na nkarhi a va peta ntshunxeko wa vona ni vutomi bya vona ekhombyeni leswaku va khathalela vuhlayiseki bya moya bya vamakwavo. Hi nkarhi lowu Manazi ma tekeke tiko ra Belgium ha wona, André Wozniak u hambete a endzela mavandlha, a ma pfuna hi ku ma rhumela tibuku. Magestapo a ma n’wi hlota kambe ma tsandzekile ku n’wi khoma.

ERhodesia (leri sweswi ri vitaniwaka Zimbabwe) eku heleni ka va-1970, vanhu a va nga dyi byi rhelela naswona swo famba ha swona swi yimisiwile hi nkarhi wa nyimpi ya le tikweni rero. Kambe valanguteri lava famba-fambaka va Timbhoni ta Yehovha, tanihi varisi ni valanguteri va rirhandzu, a va “kotisa šisirelelo loko moya wu hunga” eka vamakwavo. (Esa. 32:2) Van’wana a va famba masiku yo tala emananga, va khuphuka, va rhelela ntshava, va pela milambu yo chavisa, va etlela ehandle ni vusiku—hinkwaswo va swi endlela ku fikelela mavandlha ni vahuweleri lava nga voxe, leswaku va va khutaza va tshama va tiyile eripfumelweni. Un’wana wa vona a ku ri Isaiah Makore, loyi a nga pona ri ahlamile loko maqulu ya swibamu ma rila ehenhla ka nhloko yakwe hi nkarhi wa nyimpi exikarhi ka masocha ya hulumendhe ni “valweri va ntshunxeko.”

Valanguteri van’wana lava famba-fambaka va tirhele nhlengeletano hi malembe yo tala ematikweni hinkwawo. Vaungameri va Sosayiti ya Watch Tower va ye eka matiko man’wana nkarhi na nkarhi leswaku va kambela swilaveko swa nhlengeletano ni ku vulavula emintsombanweni. Maendzo yo tano ma pfune ngopfu ku endla leswaku Timbhoni ta Yehovha kun’wana ni kun’wana ti tshama ti xalamukele vumakwavo bya tona bya matiko hinkwawo. Ngopfu-ngopfu Makwerhu Knorr u landzelele ntirho lowu nkarhi hinkwawo, a endzela rhavi rin’wana ni rin’wana ni kaya ra varhumiwa. Tanihi leswi nhlengeletano a yi ya yi kula, misava yi pandziwe yi va miganga ya mune ya matiko hinkwawo, naswona ku sukela hi January 1, 1956, vamakwerhu lava fanelekaka, lava kongomisiwaka hi muungameri, va sungule ku pfuna eka ntirho lowu leswaku wu kamberiwa nkarhi hinkwawo. Maendzo wolawo ya rhavi, lawa sweswi ma kongomisiwaka hi Komiti ya Ntirho ya Huvo leyi Fumaka, ma hambeta ma hoxa xandla eka vun’we bya misava hinkwayo ni ku ya emahlweni ka nhlengeletano hinkwayo.

Mintirho yin’wana yo hlawuleka na yona yi ve ni xiphemu eka xivumbeko xa sweswinyana xa nhlengeletano.

Ku Ololoxa Kun’wana Ka Le Tilweni

Exikarhi ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, Joseph F. Rutherford u lovile hi January 8, 1942, kutani Nathan H. Knorr a va muungameri wa vunharhu wa Sosayiti ya Watch Tower. Nhlengeletano a yi tikeriwa swinene hikwalaho ka ku yirisiwa loku a ku vekiwe entirhweni wa yona ematikweni yo tala, madzolonga ya mintlawa leyi lwelaka ntshunxeko, ni ku khomiwa ka Timbhoni loko ti hangalasa tibuku ta Bibele evutirhelini bya tona bya le rivaleni. Xana ku hundzula vulawuri a ku ta yisa ntirho ehansi, enkarhini wolowo wo nonon’hwa? Vamakwerhu lava khathalelaka timhaka ta vulawuri va tshembe Yehovha leswaku a va kongomisa ni ku va katekisa. Hi ku pfumelelana ni ku navela ka vona ku kongomisiwa hi Xikwembu, va tlhele va kambisisa xivumbeko xa nhlengeletano ku vona loko ku ri ni tindhawu leti faneleke ku twananisiwa ni tindlela ta Yehovha.

Kutani hi 1944, ku khomiwe nhlengeletano ya ntirho ePittsburgh, le Pennsylvania, malunghana ni nhlangano wa lembe na lembe wa Sosayiti ya Watch Tower. Hi September 30, emahlweni ka nhlangano wolowo wa lembe na lembe, nxaxamelo wa tinkulumo ta nkoka swinene wu nyikeriwile mayelana ni leswi Matsalwa ma swi vulaka hi nhlengeletano ya malandza ya Yehovha.c Nyingiso wu yisiwe eka Huvo leyi Fumaka. Hi nkarhi wolowo ku kandziyisiwe leswaku nsinya wa nawu wa le tilweni wu fanele wu tirha eka switirho hinkwaswo leswi tirhisiwaka hi ntlawa wa nandza la tshembekaka, wo tlhariha. Ku hlamuseriwe leswaku nhlangano wa le nawini a wu va endlanga hinkwavo vanhu “lava tinyiketeke” va Xikwembu va va swirho swa yona. Ntsena a wo va yimela, wu va tirhela tanihi xitirho xa le nawini. Hambi swi ri tano, tanihi leswi Sosayiti a yi ri xitirho xo gandlisa lexi tirhiseriwaka ku lunghiselela Timbhoni ta Yehovha tibuku leti nga ni rivoningo ra moya, Huvo leyi Fumaka a yi hlangane hi laha ku faneleke kun’we ni vatirhi ni vakongomisi va Sosayiti yoleyo ya le nawini. Xana misinya ya milawu ya le tilweni a yi landzeriwa hi ku helela etimhakeni ta yona?

Tsalwa ra timfanelo ra Sosayiti ri andlale lunghiselelo ra vini va minhlengo leri munyikelo wa le xikarhi wa $10 (U.S.) a wu endla loyi a hlengeke a kota ku hlawula mayelana ni ku hlawuriwa ka swirho swa huvo ya vafambisi ni vatirhi va Sosayiti. Kumbexana a va vona onge minhlengo yoleyo yi kombisa ku tsakela ka ntiyiso entirhweni wa nhlengeletano. Hambi swi ri tano, lunghiselelo leri ri vange swiphiqo. Makwerhu Knorr, muungameri wa Sosayiti, u hlamuserile: “Hi ku ya hi malunghiselelo ya tsalwa ra timfanelo ta Sosayiti, a swi tikomba onge ku va xiphemu xa huvo leyi fumaka a swi titshege hi minyikelo leyi endliwaka eka Sosayiti ya le nawini. Kambe hi ku ya hi ku rhandza ka Xikwembu a swi fanelanga swi va tano exikarhi ka vanhu va xona va ntiyiso lava hlawuriweke.”

I ntiyiso leswaku Charles Taze Russell, loyi emalembeni ya 32 yo rhanga ya Sosayiti a ri yena la tlakukeke eka huvo leyi fumaka, u nyikele ngopfu hi mali, hi matimba yakwe ni hi mianakanyo eka Sosayiti. Kambe a hi munyikelo wa mali lowu lawuleke ndlela leyi Hosi yi n’wi tirhiseke ha yona. A ku ri ku tinyiketela kakwe loku heleleke, ku hiseka kakwe a nga karhali, ku yimela kakwe Mfumo wa Xikwembu handle ko landzula, ku tshembeka kakwe loku tiyeke loku ku n’wi fungheke emahlweni ka Xikwembu a ri la fanekelaka ntirho. Malunghana ni nhlengeletano ya le tilweni, nawu lowu wa tirha: “Xikwembu xi vekile swirho emirini, xin’wana ni xin’wana hilaha xi rhandzeke hakona.” (1 Kor. 12:18) Makwerhu Knorr u hlamuserile, “Hambi swi ri tano, tanihi leswi tsalwa ra timfanelo ta Sosayiti ri vuleke leswaku swiavelo swa ku hlawula swi fanele ku nyikiwa vanyikeri va mali ya ntirho wa Sosayiti, a ri lava ku sivela kumbe ku tlula nsinya lowu wa nawu wa le Tilweni mayelana ni huvo leyi fumaka; naswona a ri lava ku yi peta ekhombyeni kumbe ku yi hingakanya.”

Hikwalaho, eka nhlangano wa ntirho wa vahlawuri hinkwavo lava nga ni xiavelo xa Sosayiti hi October 2, 1944, hi vun’we ku hlawuriwe leswaku tsalwa ra timfanelo ta Sosayiti ri pfuxetiwa ni ku twananisiwa swinene ni misinya ya milawu ya le tilweni. Vuxirho se a byi nga ta va eka nhlayo leyi hikiweke, kambe a byi ta va exikarhi ka 300 na 500, laha hinkwavo a va ta va vavanuna lava hlawuriweke hi huvo ya vafambisi, hayi hi ku ya hi minhlengo ya mali, kambe hi mhaka ya leswi a va ri Timbhoni ta Yehovha leti tiyeke, leti hisekaka, to tshembeka, leti a ti tirha nkarhi hinkwawo entirhweni wa nhlengeletano kumbe leti a ti ri vatirheli lava gingiritekaka va mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha. Swirho leswi a swi ta kota ku hlawula huvo ya vafambisi, kutani huvo ya vafambisi yi hlawula vatirhi va yona. Malunghiselelo lawa lamantshwa ma sungule ku tirha eka lembe leri landzeleke, hi October 1, 1945. Ma ve xisirhelelo lexinene swonghasi enkarhini lowu mintlawa ya nsele yi hambeteke yi lawula timhaka ta mabindzu leswaku yi fambisa minhlangano ivi yi tlhela yi yi vumba hi vuntshwa leswaku yi fanela makungu ya yona!

Mikateko ya Yehovha eka magoza lawa yo fambisana ni misinya ya milawu ya le tilweni yi ve erivaleni. Ku nga khathariseki ku tshikileriwa lokukulu ka nhlengeletano hi Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, nhlayo ya vahuweleri va Mfumo yi ye emahlweni yi kula. Handle ko karhala, va hambete va vula vumbhoni hi matimba mayelana ni Mfumo wa Xikwembu. Ku sukela hi 1939 ku ya ka 1946, a ku ri ni ku andza loku hlamarisaka ka 157 wa tiphesente eka mintlawa ya Timbhoni ta Yehovha, naswona va fikelele matiko man’wana ya tsevu hi mahungu lamanene. Emalembeni ya 25 lama landzeleke, nhlayo ya Timbhoni leti gingiritekaka yi kule hi tiphesente tin’wana ta kwalomu ka 800, naswona ti vike ntirho eka matiko man’wana ya 86 nkarhi na nkarhi.

Ndzetelo Lowu Hlawulekeke Wa Valanguteri

Vanhu van’wana va le handle a va tshemba swinene leswaku loko nhlengeletano yi kula, mimpimanyeto ya yona a yi ta hundzuka. Kambe, ku hambana ni sweswo, Bibele yi vhumbhe leswaku ku lulama ni ku rhula swi ta andza exikarhi ka malandza ya Yehovha. (Esa. 60:17) Sweswo a swi ta lava dyondzo ya vukheta leyi yaka emahlweni, ya valanguteri lava nga ni vutihlamuleri eRitweni ra Xikwembu, ku twisisa lokunene ka mimpimanyeto ya xona ya vuavanyisi, ni ku tirhisa mimpimanyeto yoleyo nkarhi na nkarhi. Dyondzo yo tano yi nyikeriwile. Dyondzo leyi heleleke ya swilaveko swa Xikwembu swo lulama yi nyikeriwile hi ku siyana ka minkarhi eka Xihondzo xo Rindza, naswona mhaka leyi yi dyondziwe hi ku landzelelana ka yona hi mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo. Kambe, ku engetela kwalaho, valanguteri va ntlhambi va nyikiwe ndzetelo lowu engetelekeke.

Valanguteri lavakulu va marhavi ya Sosayiti va hlanganisiwile leswaku va ta kuma ndzetelo wo hlawuleka eminkarhini ya mintsombano ya misava hinkwayo. Ku sukela hi 1961 ku ya ka 1965, va fambiseriwe tidyondzo ta xikolo leti kunguhatiweke hi ndlela yo hlawuleka, to leha tin’hweti ta nhungu ku ya eka khume le New York. Hi 1977 ku ya ka 1980, ku ve ni nongonoko wun’wana wa tidyondzo ta vona ta ntlhanu. Ndzetelo wa vona a wu katsa ku dyondza ndzimana yin’wana ni yin’wana ya tibuku ta Bibele kun’we ni ku kambisisa vuxokoxoko bya nhlengeletano ni tindlela to yisa ntirho wo chumayela emahlweni. Ku hava ku avana hi ku ya hi matiko exikarhi ka Timbhoni ta Yehovha. Ku nga khathariseki leswaku ti tshama kwihi, ti namarhela mimpimanyeto leyi fanaka, leyi tlakukeke ya Bibele, naswona ti pfumela ni ku dyondzisa swilo leswi fanaka.

Valanguteri va xifundzha ni va muganga na vona va nyikiwe nyingiso wo hlawuleka. Vo tala va vona va nghene Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower kumbe xin’wana xa Swikolo swa yona swo Engetela. Hi ku famba ka nkarhi, va tlhele va hlangana kun’we etihofisini ta rhavi ta Sosayiti, kumbe va hlangana eka tindhawu tin’wana leti faneleke, eka dyondzo ya masiku ma nga ri mangani kumbe vhiki.

Hi 1959 lunghiselelo rin’wana leri xiyekaka ri sungule ku tirha. A ku ri Xikolo xa Vutirheli bya Mfumo, lexi a xi khomiwa hi valanguteri va xifundzha ni va muganga kun’we ni valanguteri va mavandlha. Xi sungule tanihi dyondzo ya n’hweti hinkwayo. Endzhaku ka loko xi tirhe lembe rin’we le United States, mhaka ya dyondzo leyi yi hundzuluxeriwe eka tindzimi tin’wana naswona a yi tirhisiwa nkarhi na nkarhi emisaveni hinkwayo. Tanihi leswi a swi nga koteki leswaku valanguteri va kombela leswaku va xwa entirhweni wo tihanyisa n’hweti hinkwayo, ku sukela hi 1966 ku tirhisiwe dyondzo ya mavhiki mambirhi.

Xikolo lexi a xi nga ri ndhawu ya vuleteri laha vavanuna a va leteriwa kona loko va tilunghisela ku hlawuriwa. Lava a va nghena xikolo lexi ana se a va ri vatirheli lava hlawuriweke. Vo tala va vona a va ri valanguteri ni varisi va ntlhambi hi makume yo tala ya malembe. Ndlela ya vona yo dyondza a yi ri nkarhi wo bula hi swiletelo leswi humaka eRitweni ra Xikwembu hi vuenti mayelana ni ntirho wa vona. Ku kandziyisiwe ngopfu ku hlawuleka ka vutirheli bya nsimu ni ndlela yo byi endla hi laha ku humelelaka. Hikwalaho ka ku hundzuka ka mimpimanyeto ya mahanyelo emisaveni, nkarhi lowu eneleke wu tirhisiwile eka bulo ra ku namarhela mimpimanyeto ya Bibele ya mahanyelo. Dyondzo leyi yi pfuxetiwile emalembeni ya sweswinyana hi tidyondzo leti endliwaka emalembeni man’wana ni man’wana mambirhi kumbe manharhu, kun’we ni hi minhlangano leyi pfunaka leyi fambisiwaka hi valanguteri lava famba-fambaka ni vakulu va vandlha minkarhi yo hlayanyana lembe na lembe. Yi nyike nkarhi wo khathalela swilaveko swa vandlha hi ndlela yo hlawuleka. I xisirhelelo ehenhleni ka ku hambuka kwihi na kwihi eka mimpimanyeto ya Bibele, naswona yi hoxa xandla eku tameleni ka swiyimo hi ndlela leyi fanaka emavandlheni hinkwawo.

Timbhoni ta Yehovha ti tirhisa xileriso lexi nga eka 1 Vakorinto 1:10: “Ndza mi khongotela vamakwerhu, hi vito ra Hosi ya hina Yesu Kriste, ndzi ri: Twananani hinkwenu eku vulavuleni. Ku nga tshuki ku va ni ku avana exikarhi ka n’wina, kambe mi hlangana mi va van’we eku anakanyeni ne makungwini ya n’wina.” Loku a hi ku twanana loku sindzisiwaka; ku vangiwa hi dyondzo ya tindlela ta Xikwembu hi laha ti rhekhodiweke ha kona eBibeleni. Timbhoni ta Yehovha ti tsakela tindlela ta Xikwembu ni xikongomelo xa xona. Loko van’wana va tshiketa ku tsakela ku hanya hi ku ya hi mimpimanyeto ya Bibele, va ntshunxekile leswaku va siya nhlengeletano. Kambe loko van’wana va sungula ku chumayela tidyondzo tin’wana kumbe va tekela milawu ya Bibele ehansi, valanguteri va teka goza ro sirhelela ntlhambi. Nhlengeletano yi tirhisa xitsundzuxo xa Bibele: “Mi tivonela eka lava pfuxaka ku avana, ni swikhunguvanyiso, lava va mi humesaka etidyondzweni leti mi ti kumeke.”—Rhom. 16:17; 1 Kor. 5:9-13.

Bibele yi vhumbhe leswaku Xikwembu xi ta endla xiyimo xo tano xi va kona exikarhi ka malandza ya xona, lexi ku lulama ku nga ta andza eka xona ni ku tswala mihandzu ya ku rhula. (Esa. 32:1, 2, 17, 18) Swiyimo sweswo swi va tsakisa swinene vanhu lava rhandzaka leswinene.

I vangani varhandzi vo tano va ku lulama lava nga ta hlengeletiwa ku nga si hela mafambiselo lawa ya khale? Timbhoni ta Yehovha a ti swi tivi. Kambe Yehovha wa swi tiva leswi ntirho wakwe wu nga ta swi lava naswona hi nkarhi wa yena ni hi ndlela ya yena wa swi vona leswaku nhlengeletano yakwe yi hlomele ku wu endla.

Ku Lunghisela Ku Kula Ka Xihatla

Loko ku ri karhi ku endliwa ndzavisiso lowu fambisiwaka hi Huvo leyi Fumaka, eku lunghiseleleni ka buku ya tinhlamuselo leyi nge Aid to Bible Understanding, ku tlhele ku langutisisiwa ndlela leyi vandlha ra Vakreste va lembe xidzana ro sungula a ri hleriwe ha yona. Ku endliwe dyondzo ya vukheta ya marito ya Bibele yo tanihi “nkulukumba,” “mulanguteri,” ni “mutirheli.” Xana nhlengeletano ya Timbhoni ta Yehovha ya manguva lawa yi nga fambisana hi ku helela ni kungu leri hlayisiweke eMatsalweni tanihi vukongomisi?

Malandza ya Yehovha a ma tiyimisele ku ya emahlweni ma landzela nkongomiso wa Xikwembu. Enongonokweni wa mintsombano leyi khomiweke hi 1971, nyingiso wu yisiwe eka malunghiselelo yo lawula ya vandlha ra Vakreste vo sungula. Ku kombisiwe leswaku rito leri nge pre·sbyʹte·ros (nkulukumba, nkulu), hi laha ri tirhisiwaka ha kona eBibeleni, a ri nga vuli vanhu lava dyuhaleke ntsena, naswona a ri nga vuli hinkwavo lava nga evandlheni lava a va vupfile emoyeni. Ngopfu-ngopfu a ri tirhisiwa hi ndlela ya xikhundlha ri vula valanguteri va mavandlha. (Mint. 11:30; 1 Tim. 5:17; 1 Pet. 5:1-3) Va kume swikhundlha swa vona hi ku hlawuriwa, hi ku pfumelelana ni swilaveko leswi swi veke xiphemu xa Matsalwa lama huhuteriweke. (Mint. 14:23; 1 Tim. 3:1-7; Tito 1:5-9) Laha a ku kumeka vavanuna lava eneleke lava faneleke, a ku va ni vo talanyana evandlheni. (Mint. 20:17; Flp. 1:1) Va vumbe “[huvo ya] vakulukumba,” lava hinkwavo ka vona a va ri ni xiyimo lexi fanaka xa ntirho, naswona a nga kona ni wun’we wa vona loyi a ri xirho lexi tlakukeke swinene evandlheni. (1 Tim. 4:14) Leswaku ku pfuniwa vakulu ku hlamuseriwe leswaku a ku ri ni ‘malandza ya vutirheli’ lama vekiweke, hi ku fambisana ni swilaveko leswi andlariweke hi muapostola Pawulo.—1 Tim. 3:8-10, 12, 13.

Malunghiselelo ma hatle ma endliwa leswaku nhlengeletano yi fambisana swinene ni ntila lowu wa Bibele. Leswi swi sungule eka Huvo leyi Fumaka hi yoxe. Swirho swa yona swi engeteriwile swi tlula nkombo, leswi tanihi swirho swa huvo ya vafambisi va Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, a swi tirha tanihi huvo leyi fumaka ya Timbhoni ta Yehovha. A ku vekiwanga nhlayo leyi pimiweke ya swirho swa Huvo leyi Fumaka. Hi 1971, a va ri 11; hi malembe ma nga ri mangani a va ri 18; hi 1992, a va ri 12. Hinkwavo ka vona i vavanuna lava totiweke hi Xikwembu tanihi vadyandzhaka na Yesu Kreste. Lava va 12, lava tirhaka tanihi swirho swa Huvo leyi Fumaka hi 1992, hi nkarhi wolowo a va ri ni rhekhodo ya malembe yo tlula 728 ya ntirho wa nkarhi hinkwawo va ri vatirheli va Yehovha Xikwembu.

Hi September 6, 1971, ku endliwe xiboho xa leswaku mutshama-xitulu eminhlanganweni ya Huvo leyi Fumaka a cinciwa lembe na lembe hi ku ya hi ku longoloka ka maletere ya swivongo swa swirho swa yona. Leswi swi sungule ku tirha hi October 1. Swirho swa Huvo leyi Fumaka nakambe a swi siyerisana, vhiki rin’wana ni rin’wana, eku rhangeleni eka vugandzeri bya ni mixo ni le ka Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza ya swirho swa vatirhi va yindlu-nkulu.d Lunghiselelo leri ri sungule ku tirha hi September 13, 1971, loko Frederick W. Franz a rhangele nongonoko wa vugandzeri bya ni mixo eka yindlu-nkulu ya Sosayiti eBrooklyn, le New York.

Eka lembe leri landzeleke, ku endliwe lunghiselelo ro ololoxa vulanguteri bya mavandlha. A ku nga ha ta va na nandza wun’we wa vandlha a pfuniwa hi nhlayo yo karhi ya malandza man’wana. Vavanuna lava a va faneleka hi ku ya hi Matsalwa a va ta hlawuriwa leswaku va va vakulu. Van’wana, lava fikeleleke swilaveko swa Bibele, a va ta hlawuriwa ku va malandza ya vutirheli. Leswi swi pfule ndlela ya leswaku nhlayo leyikulu yi hlanganyela eka vutihlamuleri bya vandlha, xisweswo va kume ntokoto wa nkoka. A nga kona exikarhi ka Timbhoni ta Yehovha hi nkarhi wolowo loyi a ri ni miehleketo ya leswaku nhlayo ya mavandlha a yi ta engeteleka hi 156 wa tiphesente eka malembe ya 21 lama landzeleke, ya fikelela nhlayo ya 69 558 hi 1992. Kambe Nhloko ya vandlha, Hosi Yesu Kreste, entiyisweni a endla lunghiselelo ra leswi a swi ta ta.

Eku sunguleni ka va-1970, ku anakanyisisiwe hi ku hleriwa kun’wana ka Huvo leyi Fumaka. Hi mpfhuka ku sunguriwa Sosayiti ya Watch Tower hi 1884, ku humesiwa ka tibuku, ku langutela ntirho wa ku vula evhangeli emisaveni hinkwayo ni malunghiselelo ya swikolo ni mintsombano swi khathaleriwe ehansi ka nkongomiso wa muungameri wa Watch Tower Bible and Tract Society. Kambe endzhaku ka nkambisiso wa vukheta ni ku bula hi vuxokoxoko hi tin’hweti to tala, hi December 4, 1975 ku sunguriwe lunghiselelo lerintshwa hi ku pfumelelana. Ku vumbiwe tikomiti ta tsevu ta Huvo leyi Fumaka.

Komiti Ya Mutshama-xitulu (leyi vumbiwaka hi mutshama-xitulu wa nkarhi wolowo wa Huvo leyi Fumaka, ni loyi a a ri mutshama-xitulu wa nkarhi lowu hundzeke ni loyi a nga ta va mutshama-xitulu) yi amukela swiviko swa timhaka ta xihatla lexikulu, timhangu ni ku xanisiwa, naswona yi endla leswaku swi hatla swi tameriwa hi Huvo leyi Fumaka. Komiti Yo Tsala yi langutela ku tsariwa ka swakudya swa moya, ku rhekhodiwa ka tikhasete ni ku endla tikhasete ta video, ta Timbhoni ta Yehovha ni leti fambiseriwaka vanhu, naswona yi langutela ntirho wo hundzuluxela eka madzana ya tindzimi. Vutihlamuleri bya Komiti Yo Dyondzisa i ku fambisa swikolo ni tinhlengeletano, kun’we ni mintsombano ya muganga ni ya matiko hinkwawo ya vanhu va Yehovha, swin’we ni ndzetelo wa ndyangu wa Bethele ni ku tsala mhaka leyi nga ta tirhiseriwa sweswo. Komiti Ya Ntirho yi langutela swivandla hinkwaswo swa ntirho wo vula evhangeli, ku katsa ni ntirho wa mavandlha ni valanguteri lava famba-fambaka. Ku gandlisiwa, ku humesiwa ni ku rhumeriwa ka tibuku swin’we ni matirhelo ya tifektri ni ku tamela timhaka ta nawu ni ta bindzu, hinkwaswo swi fambisiwa hi Komiti Yo Kandziyisa. Kasi Komiti Yo Langutela Vatirhi yi langutela malunghiselelo ya mpfuno wa munhu hi yexe ni wa moya eka swirho swa mindyangu ya Bethele naswona hi yona yi vitanaka swirho leswintshwa leswaku swi ta tirha emindyangwini ya Bethele emisaveni hinkwayo.

Tikomiti tin’wana leti pfunaka ti averiwa ku langutela tifektri, makaya ya Bethele ni mapurasi lama fambisanaka ni yindlu-nkulu ya misava hinkwayo. Eka tikomiti leti, Huvo leyi Fumaka yi tirhisa ngopfu vuswikoti bya swirho swa “ntshungu lowukulu.”—Nhlav. 7:9, 15.

Mindzulamiso yi endliwile nakambe eka vulanguteri bya marhavi ya Sosayiti. Ku sukela hi February 1, 1976, rhavi rin’wana ni rin’wana a ri fambisiwa hi komiti ya swirho swinharhu kumbe ku tlula, hi ku ya hi swilaveko ni mpimo wa rhavi. Vona va tirha ehansi ka ku kongomisiwa hi Huvo leyi Fumaka eku khathaleleni ka ntirho wa Mfumo endhawini ya ka vona.

Hi 1992, mpfuno wun’wana wu nyikiwe Huvo leyi Fumaka loko vapfuni vo hlayanyana, ngopfu-ngopfu lava humaka eka ntshungu lowukulu, va averiwe ku hlanganyela eka minhlangano ni ntirho wa tikomiti to Tsala, to Dyondzisa, ta Ntirho, to Kandziyisa ni to Langutela Vatirhi.e

Ku nava loku ka vutihlamuleri ku pfunile swinene. Kun’we ni mindzulamiso leyi se yi endliweke emavandlheni, swi pfune ku susa xihinga xihi na xihi lexi xi nga ha hambukisaka vanhu va nga swi twisisi leswaku Kreste i Nhloko ya vandlha. Swi pfune ngopfu ku va ni nhlayo ya vamakwerhu vo tala lava tsundzuxaka etimhakeni leti khumbaka ntirho wa Mfumo. Ku engetela kwalaho, ku hlela loku ku pfuxetiweke ku swi endle swi koteka ku nyika vulanguteri lebyi lavekaka etindhawini to tala laha a byi laveka kona hi xihatla hi nkarhi lowu ku veke ni ku andza ka nhlengeletano hi mpimo lowukulu hakunene. Khale Yehovha u vhumbhile hi muprofeta Esaya: “Lo’nṭongo o ta v̌a khume ra madzana, lo’nṭongo ngopfu, o ta v̌a tiko le’ra matimba. Mina, Yehova, nḍi hatlisisa ŝilo leŝi e mikarini ya ŝona.” (Esa. 60:22) A nga wu hatlisisanga ntsena kambe u tlhele a nyika nkongomiso lowu lavekaka leswaku nhlengeletano yakwe leyi vonakaka yi kota ku wu khathalela.

Lexi tsakisaka Timbhoni ta Yehovha swinene hi leswi Xikwembu xi ti nyikeke ntirho lowu leswaku ti wu endla emasikwini yo hetelela ya misava ya khale, naswona ti lunghekele ku wu endla. Timbhoni ta Yehovha ti vona vumbhoni lebyi nga hoxangiki bya leswaku nhlengeletano leyi a hi ya vanhu kambe i ya Xikwembu, ni leswaku yi kongomisiwa hi N’wana wa Xikwembu, Yesu Kreste. Tanihi Hosi leyi lawulaka, Yesu u ta hlayisa vafumiwa vakwe vo tshembeka eka nhlomulo lowukulu lowu taka, naswona u ta tiyisekisa leswaku va hleriwa hi laha ku humelelaka leswaku va hetisisa ku rhandza ka Xikwembu eka Mfumo wa Gidi ra Malembe lowu taka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Ku sukela hi 1938 ku ya ka 1941, malandza ya xifundzha, eka ntirho lowuntshwa ma pfune nkarhi na nkarhi eka tinhlengeletano ta kwalaho, laha Timbhoni leti humaka eka zoni (xifundzha) a ti hlengeletanela nongonoko wo hlawuleka. Loko ntirho lowu wu pfuxiwile hi 1946, valanguteri lava va famba-fambaka a va tiviwa tanihi malandza ya muganga; sweswi i valanguteri va muganga.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 204]

Ntlawa wa vafundhisi a wu nga ri kona exikarhi ka vona

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 205]

A va ringeti ku vumba “nhlengeletano ya la misaveni”

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 206]

Vakulu a va hlawuriwa njhani?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 212]

Mufambisi u hlawuriwa hi Sosayiti

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 213]

Vakulu van’wana a va nga swi lavi ku chumayela ehandle ka vandlha

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 214]

Ku hunguteka ka nhlayo ya vahuweleri, kambe ku tiyisiwa nhlengeletano

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 218]

Ku hlawula a ku ta endlisiwa ku yini?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 220]

Xana Rutherford a a ringeta ku kuma vulawuri lebyikulu?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 222]

Ku tsalelana ni mintlawa ya vanhu vambirhi-vanharhu kun’we ni mintlawa leyikulu

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 223]

Vutihlamuleri lebyintshwa bya valanguteri lava famba-fambaka

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 234]

Huvo leyi Fumaka leyi kurisiweke, ni vutshama-xitulu byo siyerisana

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 235]

Vufambisi lebyi lavekaka enkarhini wa ku andza lokukulu

[Bokisi leri nga eka tluka 207]

Hikwalaho Ka Yini Ku Cinciwile?

Loko a vutisiwa hi ku cinca ka yena langutelo malunghana ni ku hlawula vakulu eka mintlawa yo hambana-hambana ya vanhu va Hosi, C. T. Russell u hlamurile, a ku:

“Xo sungula ndzi mi byela leswaku a ndzi vulanga leswaku a ndzi endli xihoxo. . . . A hi ku aleli ku kula hi vutivi, ni leswaku sweswi hi ku languta hi ndlela leyi hambanakanyana ku rhandza ka Hosi malunghana ni Vakulu kumbe varhangeri va le ka mintlawa leyitsongo yo hambana ya vanhu va yona. Xihoxo xa hina xa mavonelo a ku ri ku langutela leswikulu eka vamakwerhu lava, lava loko va ha ku nghena eNtiyisweni va veke varhangeri va mintlawa leyi leyitsongo. Langutelo lerinene ha vona leri a hi ri na rona, hi leswaku vutivi bya Ntiyiso byi ta va endla va titsongahata, byi va endla va twisisa nkoka wa vona ni leswaku xin’wana ni xin’wana lexi a va xi tiva ni lexi a va kota ku xi nyikela a xi huma eka Xikwembu ni leswaku va tirhisiwa hi xona. Mintshembo ya hina ya xiviri a ku ri leswaku va ta va swikombiso swa ntlhambi hi tindlela hinkwato; ni leswaku lunghiselelo ra Hosi ri tisa makwerhu un’we kumbe ku tlula eka ntlawa lowutsongo, loyi a fanaka na vona kumbe ku va tlula, leswaku a nyikela Ntiyiso, leswaku moya wa rirhandzu wu va endla va xiximana, xisweswo va pfunana ni ku khutazana ku hlanganyela entirhweni wa Kereke, ku nga huvo ya Kreste.

“Hi ri karhi hi tsundzuka mianakanyo leyi hi gimete hi leswaku tintswalo ni ntiyiso lowukulu lowu nga kona, lowu kumiwaka hi vanhu va Hosi lava tinyikeleke wu ta swi endla swi nga bohi leswaku va landzela ndlela leyi boxiweke hi vaapostola eka Kereke yo sungula. Xihoxo xa hina a ku ri ku tsandzeka ku lemuka leswaku malunghiselelo lama andlariweke hi vaapostola va kongomisiwa hi Xikwembu, ma tlakukile ka xin’wana ni xin’wana lexi van’wana va nga xi sungulaka, ni leswaku Kereke hinkwayo yi fanele yi va ni milawu leyi vekiweke hi vaapostola ku kondza loko, hi ku hundzuka ka hina hi ku pfuxiwa, hinkwerhu hi endliwa hi helela ni ku hetiseka naswona hi hlanganyela ni N’wini hi ku kongoma.

“Xihoxo xa hina hi xi vone loko eka vamakwerhu va hina lava rhandzekaka hi vone moya wo kwetlembetana, naswona van’wana a va navela ku teka vurhangeri bya minhlangano tanihi xikhundlha, ematshan’weni yo byi teka tanihi ntirho, va susa ni ku sivela vamakwerhu van’wana ku endla nhluvuko wo va varhangeri, lava va nga ni vuswikoti lebyi fanaka hi ntumbuluko ni vutivi lebyi ringanaka bya Ntiyiso ni ku phikizana eku tlakuseni ka tlhari ra Moya.”—“Zion’s Watch Tower,” March 15, 1906, tl. 90.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 208, 209]

Miako Leyi A Yi Tirhisiwa Hi Sosayiti Eka Lembe Xidzana Leri Hundzeke eNdhawini Ya Pittsburgh

Bible House, leyi kombisiweke laha, yi tirhe tanihi yindlu-nkulu malembe ya 19, ku sukela hi 1890 ku ya ka 1909f

Makwerhu Russell u yi endlele laha dyondzo yakwe

Swirho swa dyangu wa Bible House leswi tirheke laha hi 1902

Muako a wu katsa ndzawulo leyi ya michini yo gandlisa ni ya ku hlela (ehenhla exineneni), ndzawulo yo rhumela nhundzu (ehansi exineneni), vuhlayiselo bya tibuku, tindlu ta vatirhi, kun’we ni holo (holo ya nhlengeletano) leyi tshamisaka vanhu va kwalomu ka 300

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 211]

I Ntirho Wa Mani?

Ekusuhi ni ku hela ka vutomi bya yena bya la misaveni, Charles Taze Russell u tsarile: “Vanhu va Xikwembu va rivala ngopfu leswaku Hosi hi yoxe yi rhangela ntirho wa yona. Hakanyingi ku ehleketiwa leswaku, Hi ta endla ntirho kutani hi tirha swin’we ni Xikwembu entirhweni wa hina. Onge hi nga va ni mavonelo lamanene ya mhaka leyi, hi twisisa leswaku Xikwembu xi kunguhatile naswona xi endle ntirho lowukulu; ni leswaku wu ta humelela hinkwawo, ku nga khathariseki hina ni matshalatshala ya hina; ni leswaku i lunghelo lerikulu leri nyikiwaka vanhu va Xikwembu leswaku va tirha kun’we ni Muvumbi wa vona eku hetisiseni ka makungu ya yena, swikongomelo swa Yena, malunghiselelo ya Yena, hi ndlela ya yena. Leswaku hi languta timhaka hi ndlela leyi, xikhongelo ni ku tshama ka hina hi xalamukile swi fanele ku va hi xikongomelo xo tiva ni ku endla ku rhandza ka Hosi, hi eneriseka hi leswi hi nyikiwaka swona, hikuva i Xikwembu xa hina lexi xi hi rhangelaka. Lexi i xiyimiso lexi Watch Tower Bible and Tract Society yi hleleke ku xi landzela.”—“Xihondzo xo Rindza” (xa Xinghezi) xa May 1, 1915.

[Bokisi leri nga eka tluka 215]

Swivutiso Swa V.D.M.

Maletere lama nge V.D.M. ma yimela marito ya Xilatini “Verbi Dei Minister,” kumbe Mutirheli wa Rito ra Xikwembu.

Sosayiti yi lunghiselele nxaxamelo wa swivutiso swa timhaka ta Matsalwa hi 1916. Lava a va ta yimela Sosayiti tanihi swivulavuri va komberiwe ku hlamula xin’wana ni xin’wana xa swivutiso leswi hi ku tsala. Leswi swi endle Sosayiti yi kota ku tiva miehleketo, mintlhaveko, ni ku twisisa ka vamakwerhu lava malunghana ni ntiyiso wa nkoka wa Bibele. Tinhlamulo leti tsariweke ti kambisisiwe hi vukheta hi huvo yo kambisisa etihofisini ta Sosayiti. Lava va voniwaka va faneleka ku va swivulavuri a va fanele va kuma 85 wa tiphesente kumbe ku tlula.

Endzhaku, vakulu vo tala ni madiyakoni, ni Swichudeni swa Bibele swin’wana va kombele ku va ni nxaxamelo wa swivutiso. Hi ku famba ka nkarhi, ku vuriwe leswaku a swi ta pfuna loko mintlawa a yi hlawula vanhu lava fanelekaka tanihi V.D.M. va va vayimeri va yona.

Loko Sosayiti yi nyika digri ya ku va Mutirheli wa Rito ra Xikwembu, leswi a swi nga vuli swona leswaku munhu a hlawuriwa. A swi vula ntsena leswaku huvo yo kambisisa ya le tihofisini ta Sosayiti yi kambisise vutivi bya tidyondzo bya munhu wa kona, ni vito rakwe lerinene hi mpimo wo karhi, ivi yi gimeta hi leswaku u lulameriwa hi ku vitaniwa Mutirheli wa Rito ra Xikwembu.

Swivutiso swa V.D.M. hi leswi landzelaka:

(1) Xana Xikwembu xi rhange xi vumba yini?

(2) Rito leri nge “Logos” ri vula yini mayelana ni N’wana wa Xikwembu? naswona marito lama nge Tatana ni N’wana ma vula yini?

(3) Xidyoho xi nghene rini emisaveni, naswona njhani?

(4) Hi xihi xigwevo xa Xikwembu xa xidyoho eka vadyohi? naswona vadyohi i vamani?

(5) Ha yini ku laveke leswaku “Logos” a endliwa nyama? naswona xana u “tswariwe ra vumbirhi”?

(6) Kreste Yesu a a ri wa xivumbeko xihi ku sukela evuhlangini ku ya fika eku feni?

(7) Yesu u le ka xivumbeko xihi ku sukela loko a pfuxiwile; naswona u ni vuxaka byihi lebyikulu na Yehovha?

(8) Hi wihi ntirho wa Yesu eka Nguva leyi ya Evhangeli—ku sukela enkarhini wa Pentekosta ku fikela sweswi?

(9) Yehovha Xikwembu se u yi endlele yini misava ya vanhu sweswi? Yesu yena u endle yini?

(10) Hi rihi kungu ra Xikwembu malunghana ni Kereke hinkwayo?

(11) Hi xihi xikongomelo xa Xikwembu malunghana ni misava ya vanhu?

(12) Ku ta endliwa yini hi lava va nga laviki ku yingisa nikatsongo?

(13) Yi ta va yihi hakelo kumbe mikateko leyi nga ta ta emisaveni ya vanhu hi ku yingisela Mfumo wa Mesiya?

(14) Mudyohi a nga va ni vuxaka lebyinene na Kreste na Tatana wa le Tilweni hi ku teka magoza wahi?

(15) Endzhaku ka loko Mukreste a tswariwe hi Moya lowo Kwetsima, hi yihi ndlela yakwe hi laha yi kombisiwaka ha kona eRitweni ra Xikwembu?

(16) Xana u hundzukile exidyohweni, leswaku u ta tirhela Xikwembu lexi hanyaka?

(17) Xana u nyikele vutomi bya wena ni matimba ya wena ni titalenta ta wena hinkwato eHosini ni ntirho wa yona?

(18) Xana ku tinyikela loku u ku kombisile hi ku khuvuriwa ematini?

(19) Xana u xi endlile Xiboho xa I. B. S. A. [International Bible Students Association] xa ku tenga ka mahanyelo?

(20) Xana u ti hlaye hinkwato, hi vukheta, tivholumo ta tsevu leti nge STUDIES IN THE SCRIPTURES?

(21) Xana u voningeriwile ni ku pfuniwa hi tona?

(22) Xana wa pfumela leswaku u ni vutivi bya Bibele lebyi eneleke, bya nkarhi hinkwawo lebyi nga ta ku endla u humelela ngopfu tanihi nandza wa Hosi evuton’wini bya wena hinkwabyo?

[Swifaniso leswi nga eka tluka 216, 217]

Miako Leyi A Yi Tirhisiwa Khale eBrooklyn

Kaya Ra Bethele

122-124 Columbia Heights

Kamara ro dyela eKaya ra Bethele

Tabernacle

Tihofisi, vuhlayiselo bya tibuku, ndzawulo yo rhumela nhundzu, michini yo tsala ni holo ya switulu swa 800 a swi ri laha, le 17 Hicks Street (swi tirhisiwe hi 1909 ku ya ka 1918)

Ndhawu yo khomela minhlangano

Tifektri Ta Khale

Swirho swa ndyangu wa Bethele leswi a swi tirha efektri ya le Myrtle Avenue hi 1920 (exineneni)

35 Myrtle Avenue (1920-22)

18 Concord Street (1922-27)

117 Adams Street (1927- )

[Swifaniso leswi nga eka tluka 224, 225]

Valanguteri Lava Famba-fambaka Van’wana Va Magidi Lama Tirheke

Canada, 1905-33

Nghilandi, 1920-32

Finland, 1921-26, 1947-70

United States, 1907-15

Ku ya emavandlheni—

Greenland

Venezuela

Lesotho

Mexico

Peru

Sierra Leone

Byetlelo lebyi rhwalekaka le Namibia

Ku tirha nsimu kun’we ni Timbhoni ta le Japan

Ku hlangana ni vakulu va vandlha le Jarimani

Ku nyika xitsundzuxo lexinene eka maphayona le Hawaii

Ku dyondzisa vandlha le Furwa

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 229]

Minhlangano Yo Rhanga Ya Le Nawini

Zion’s Watch Tower Tract Society. Yi rhange yi vumbiwa hi 1881 ivi yi tsarisiwa ximfumo emfun’weni wa Pennsylvania hi December 15, 1884. Hi 1896 vito ra yona ri cinciwile ri va Watch Tower Bible and Tract Society. Ku sukela hi 1955 yi tiviwe tanihi Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania.

Peoples Pulpit Association. Wu vumbiwe hi 1909 malunghana ni ku rhurhisiwa ka tihofisi-nkulu ta Sosayiti ti ya eBrooklyn, New York. Hi 1939 vito leri ri cinciwe ri va Watchtower Bible and Tract Society, Inc. Ku sukela hi 1956 a yi vitaniwa Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

International Bible Students Association. Wu vumbiwe eLondon, le Nghilandi, hi June 30, 1914.

Leswaku ku fikeleriwa swilaveko swa nawu, minhlangano yin’wana yi vumbiwile hi Timbhoni ta Yehovha etindhawini ni le matikweni yo tala. Hambi swi ri tano, Timbhoni ta Yehovha a ti avanyisiwanga ti va minhlangano ya tiko kumbe ya xifundzha. I vamakwavo lava hlanganeke va misava hinkwayo.

[Bokisi leri nga eka tluka 234]

‘Ku Kotisa Vakreste Vo Rhanga’

Buku ya vukhongeri leyi nge “Interpretation” hi July 1956 yi te: “Enhlengeletanweni ni le ntirhweni wa tona wa ku nyikela vumbhoni, [Timbhoni ta Yehovha] ti lava ku fana swinene ni Vakreste vo rhanga. . . . A hi yingani mintlawa leyi tirhisaka ngopfu Matsalwa eka rungula ra yona, hi nomu ni hi ku tsala, ku kotisa tona.”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 210]

Ku simekiwe tihofisi ta marhavi leswaku ku nyikeriwa vulanguteri bya le kusuhi. Yo sungula a yi ri eLondon, le Nghilandi, eka muako lowu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 221]

J. F. Rutherford hi 1941. Timbhoni a ti swi tiva leswaku a a nga ri murhangeri wa tona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 226]

John Booth, mulanguteri la famba-fambaka le U.S.A. hi 1936 ku ya ka 1941

[Xifaniso lexi nga eka tluka 227]

Carey Barber, loyi muganga wakwe a wu katsa xiphemu lexikulu xa le United States

[Xifaniso lexi nga eka tluka 228]

Makwerhu Knorr a a hamba a endzela rhavi ni kaya rin’wana ni rin’wana ra varhumiwa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 230]

Valanguteri-nkulu va marhavi ya Sosayiti va hlanganisiwile, va ta leteriwa hi laha ku hlawulekeke (New York, 1958)

[Swifaniso leswi nga eka tluka 231]

Xikolo xa Vutirheli bya Mfumo xi nyike ndzetelo wa ntikelo eka valanguteri va misava hinkwayo

Xikolo xa Vutirheli bya Mfumo ekampeni ya vabaleki eThailand hi 1978; ePhilippines, 1966 (ehenhla eximatsini)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 232]

Swiletelo swa nhlengeletano swi hambete swi humesiwa nkarhi na nkarhi (swi rhange swi huma hi Xinghezi, ivi swi ta hi tindzimi tin’wana) leswaku ku olovisiwa ntirho wa Timbhoni ni ku tivisa hinkwavo malunghana ni malunghiselelo lama endliwaka yo va pfuna evutirhelini bya vona