Ndzima 28

Ku Ringiwa Ni Ku Sefiwa Ka Le Ndzeni

KU YA emahlweni ni ku kula ka nhlengeletano ya manguva lawa ya Timbhoni ta Yehovha ku katse swiyimo swo tala leswi ringeke ripfumelo ra vanhu. Tanihi leswi ku kandza ni ku hlunguhla ku hambanisaka mavele ni mungu, kutani swiyimo leswi swi pfune ku kombisa lava va nga Vakreste va ntiyiso. (Ringanisa Luka 3:17.) Vanhu lava hlanganyelaka ni nhlengeletano va boheke ku komba leswi swi nga etimbilwini ta vona. Xana a va tirhela ku tipfuna? Xana a va landzelela munhu la nga hetisekangiki? Kumbe xana a va titsongahata, va lava ku tiva ni ku endla ku rhandza ka Xikwembu, va tinyiketela hi ku helela eka Yehovha?—Ringanisa 2 Tikronika 16:9.

Valandzeri va Yesu Kreste va lembe xidzana ro sungula na vona va ringiwe ripfumelo ra vona. Yesu u byele valandzeri vakwe leswaku loko va tshembeka, va ta hlanganyela na yena eMfun’weni wakwe. (Mt. 5:3, 10; 7:21; 18:3; 19:28) Kambe a nga va byelanga nkarhi lowu va nga ta kuma hakelo yoleyo ha wona. Loko va vengiwa hi vanhu, kumbe ku lwisiwa hi ku chumayela ka vona, xana a va ta ya emahlweni hi ku tshembeka va rhangisa swilaveko swa Mfumo wolowo evuton’wini bya vona? A hi hinkwavo lava nga swi endla.—2 Tim. 4:10.

Mukhuva lowu Yesu a dyondziseke ha wona wu tise ndzingo eka van’wana. Vafarisi va khunguvanyekile loko a sola mikhuva ya vona. (Mt. 15:1-14) Hambi ku ri vo tala lava a va tivula vadyondzisiwa va Yesu a va nga yi rhandzi ndlela yakwe yo dyondzisa. Hi nkarhi wun’wana, loko a ri karhi a bula hi nkoka wa ku va ni ripfumelo eka ntikelo wa nyama ni ngati yakwe leswi endliweke gandzelo, vo tala va vadyondzisiwa vakwe va hlamarisiwe hi ririmi ro fanekisela leri a ri tirhiseke. Handle ko yimela nhlamuselo yin’wana, “va tlhelel[e] ndzhaku, va nga ha famba-fambi na yena.”—Yoh. 6:48-66.

Kambe a va tlhelanga hinkwavo. Hi laha Simoni Petro a hlamuseleke ha kona, “Hosi, hi nga ya ka mani xana? U ni marito ya vutomi lebyi nga heriki.” (Yoh. 6:67-69) Va vone ni ku twa swilo swo tala leswi va endleke va kholwa leswaku Yesu hi yena loyi Xikwembu a xi kombisa ha yena ntiyiso wa xona ni xikongomelo xa xona. (Yoh. 1:14; 14:6) Hambi swi ri tano, miringo ya ripfumelo yi ye emahlweni.

Endzhaku ka ku fa ni ku pfuxiwa ka Yesu, u tirhise vadyondzisiwa ni van’wana tanihi varisi va vandlha. A ku ri vavanuna lava nga hetisekangiki, naswona ku nga hetiseki ka vona minkarhi yin’wana a ku ri ndzingo eka lava a va ri na vona. (Ringanisa Mintirho 15:36-41; Vagalatiya 2:11-14.) Hi hala tlhelo, a ku ri ni vanhu lava hlulekeke ku ringanisela eku naveleni ka vona ka Vakreste lava tlakukeke, lava nga te: “Mina, ndzi wa ka Pawulo,” loko van’wana va ku: “Mina, ndzi wa ka Apolosi.” (1 Kor. 3:4) Hinkwavo a va fanele va tivonela leswaku va nga honisi leswi a swi vula swona ku va mulandzeri wa Yesu Kreste.

Muapostola Pawulo u vhumbhe swiphiqo swin’wana leswikulu, a hlamusela leswaku hambi ku ri endzeni ka vandlha ra Vukreste vanhu va ta ‘humelela va vulavula mavunwa leswaku va tikokela vadyondzisiwa.’ (Mint. 20:29, 30) Naswona muapostola Petro u tsundzuxe leswaku vadyondzisi va mavunwa exikarhi ka malandza ya Xikwembu a va ta lava ku dyelela van’wana hi “marito ya vona ya vuxisi.” (2 Pet. 2:1-3) Entiyisweni, miringo ya ripfumelo ni vutshembeki leyi tlhavaka mbilu ya ha ta.

Kutani, ku ringiwa ni ku sefiwa leswi swi nga xiphemu xa matimu ya manguva lawa ya Timbhoni ta Yehovha a swi hlamarisi. Kambe vo tala va hlamarile hi lava khunguvanyekeke ni lexi va khunguvanyiseke.

Xana A Va Wu Tlangela Nkutsulo Hakunene?

Eku sunguleni ka va-1870, Makwerhu Russell ni vanghana vakwe va ve ni vutivi lebyi engetelekeke ni ku twisisa kungu ra Xikwembu. Eka vona a wu ri nkarhi lowu phyuphyisaka emoyeni. Kambe hi 1878, a va langutane ni ndzingo lowukulu wa ripfumelo ra vona ni ku tshembela ka vona eRitweni ra Xikwembu. Ntikelo wa nkutsulo wa miri ni ngati ya Yesu a wu ri mhaka leyikulu—ku nga dyondzo leyi vadyondzisiwa vo tala va Yesu va lembe xidzana ro sungula va khunguvanyisiweke ha yona.

Emalembeni mambirhi emahlweni ka leswi, hi 1876, C. T. Russell u tirhisane na N. H. Barbour wa le Rochester, eNew York. Russell u humese mali ya ku pfuxeta vugandlisi bya magazini wa Barbour lowu nge Herald of the Morning, Barbour yena a ri muhleri kasi Russell a ri xandla xa muhleri. Nakambe va humese swin’we buku leyi nge Three Worlds, and the Harvest of This World.

Kutani xihlamariso xi humelerile! Enkandziyisweni wa August 1878 wa Herald of the Morning, Barbour u tsale xihloko lexi eka xona a nga bakanya matsalwa yo tanihi 1 Petro 3:18 na Esaya 53:5, 6, na Vaheveru 9:22, a tlhela a vula leswaku mhaka ya leswaku Kreste u fele leswaku hi rivaleriwa swidyoho swa hina a yi amukeleki. Endzhaku Russell u tsarile: “Lexi hi hlamarisaka, Nkul. Barbour . . . u tsale xihloko eka Herald a kaneta dyondzo ya ndzivalelo—a kaneta leswaku rifu ra Kreste a ri ri hakelo ya nkutsulo ya Adamu ni rixaka ra yena, a vula leswaku rifu ra Kreste a ri nga herisi xona xigwevo xa swidyoho swa munhu, a ri fana ni ku tlhava nhongana hi neleta u yi twisa ku vava ivi yi fa, kutani mutswari wa xiviri a swi teka tanihi xigwevo lexi faneleke xa vuhunguki bya n’wana wa yena.”a

Leyi a ku ri mhaka yo tika. Xana Makwerhu Russell a ta tshama a tshembekile eka leswi Bibele yi swi vuleke hi ku kongoma malunghana ni lunghiselelo ra Xikwembu ra ku ponisiwa ka vanhu? Kumbe xana a ta kuceteriwa hi filosofi ya vanhu? Hambi leswi Russell a ri ni malembe ya 26 ntsena hi vukhale hi nkarhi wolowo naswona Barbour a n’wi tlula hi malembe yo tala, hi xivindzi Russell u tsale xihloko eka nkandziyiso lowu landzeleke wa Herald laha a nga yimelela ntikelo wo rivalela swidyoho wa ngati ya Kreste, leyi a yi vuleke “yin’wana ya tidyondzo ta nkoka swinene eritweni ra Xikwembu.”

Endzhaku ka sweswo, u rhambe J. H. Paton, xandla xin’wana xa muhleri wa Herald, a n’wi rhambela ku tsala xihloko xo seketela ripfumelo engatini ya Kreste tanihi xisekelo xa ku rivaleriwa swidyoho. Paton u xi tsarile xihloko xexo, kutani xi humesiwe enkandziyisweni wa December. Endzhaku ka matshalatshala yo tala yo kombisana na Barbour hi mhaka leyi hi ku tirhisa Matsalwa, Russell u tseme vuxaka na yena kutani a tshika ku seketela timagazini takwe. Hi July 1879, Russell u sungule ku humesa magazini lowuntshwa—Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence—lowu ku sukela eku sunguleni wu yimeleleke nkutsulo. Kambe a swi helelanga kwalaho.

Endzhaku ka malembe mambirhi, Paton, loyi hi nkarhi wolowo a ri muyimeri la famba-fambaka wa Watch Tower, na yena u sungule ku xandzuka, ivi endzhaku a humesa buku (ya yena ya vumbirhi leyi nge Day Dawn) leyi eka yona a nga kaneta leswaku Adamu u wele exidyohweni ivi eku heteleleni a kanetana ni xilaveko xa mukutsuri. U vule leswaku Hosi hi yoxe i munhu la nga hetisekangiki loyi hi vutomi byakwe a kombiseke van’wana ndlela yo dlaya mimboyamelo ya vona ya vudyoho. Hi 1881, A. D. Jones, xirho xin’wana, u sungule ku humesa magazini (Zion’s Day Star) lowu yelanaka ni Xihondzo xo Rindza kambe a ri ni mianakanyo ya leswaku a wu ta hlamusela tinhla to olova ta xikongomelo xa Xikwembu. Eku sunguleni hinkwaswo a swi tikomba swi famba kahle. Kambe ku nga si hela lembe, magazini wa Jones wu kanete gandzelo ra Kreste ro rivalela swidyoho naswona eka lembe rin’wana, wu kanete Bibele hinkwayo ka yona. Xana a ku endleke yini hi vavanuna volavo? Va pfumelele mianakanyo ya vona ni ku tsakisiwa hi tifilosofi leti dumeke ta vanhu swi va hambukisa eRitweni ra Xikwembu. (Ringanisa Vakolosa 2:8.) Magazini lowu humesiweke hi A. D. Jones wu hume nkarhinyana wo koma kutani wu nyamalala. J. H. Paton u ehlekete ku humesa magazini lowu eka wona a nga hlamusela evhangeli hi laha yena a yi vona ha kona, kambe a wu nga amukeriwi hi vanhu vo tala.

Makwerhu Russell a khumbeke swinene hi nkucetelo lowu leswi hinkwaswo a swi va na wona eka vahlayi va Xihondzo xo Rindza. U xiye leswaku a swi ringa ripfumelo ra un’wana ni un’wana. A swi tiva kahle leswaku van’wana a va teka ku xopaxopa ka yena tidyondzo ta matsalwa ku ri loku hlohloteriwaka hi moya wa ku lwa. Kambe Makwerhu Russell a nga tilavelanga valandzeri. Malunghana ni leswi a swi endleka, u tsarile a ku: “Xikongomelo xa ku ringiwa ni ku sefiwa loku xi vonaka xi ri xa ku hlawula hinkwavo lava ku navela ka timbilu ta vona ku nga riki ka vutianakanyi, lava va tinyiketeleke eHosini hi xitalo, hi ku helela, lava va lavaka ngopfu leswaku ku rhandza ka Hosi ku endliwa ni lava ku tshembela ka vona eka vutlharhi bya yona, ndlela ya yona ni Rito ra yona ku nga kukulu, lerova va ala ku hambukisiwa eRitweni ra Hosi, hi vuxisi bya van’wana kumbe hi makungu ni mianakanyo ya vona.”

Xana Xikwembu A Xi Tirhisa Ndlela Leyi Vonakaka?

Entiyisweni ku ni minhlangano yo tala ya vukhongeri, naswona vadyondzisi vo talanyana va yi tirhisa Bibele hi ndlela yo karhi. Xana Xikwembu a xi tirhisa Charles Taze Russell ntsena? Loko swi ri tano, xana Xikwembu a xa ha vanga na yona ndlela leyi vonakaka loko Makwerhu Russell a fa? Leti ti ve timhaka to tika, leti yiseke eku ringiweni ni ku sefiwa kun’wana.

Hakunene a swi nga ta languteriwa leswaku Xikwembu xi tirhisa C. T. Russell loko a a nga ri namarhelanga Rito ra Xikwembu hi ku tshembeka. (Yer. 23:28; 2 Tim. 3:16, 17) Xikwembu a xi nga ta n’wi tirhisa munhu loyi a chavaka ku chumayela hi leswi a swi voneke kahle swi tsariwe eMatsalweni. (Ezek. 2:6-8) Naswona Xikwembu a xi nga ta n’wi tirhisa munhu loyi a tirhisaka vutivi byakwe bya Matsalwa leswaku a tidzunisa. (Yoh. 5:44) Kutani, ntiyiso wu komba yini?

Loko Timbhoni ta Yehovha namuntlha ti kamba ntirho lowu Charles Taze Russell a wu endleke, swilo leswi a swi dyondziseke, xivangelo xakwe xa ku swi dyondzisa ni vuyelo bya kona, a ti kanakani leswaku hakunene u tirhisiwe hi Xikwembu hi ndlela yo hlawuleka, hi nkarhi wa kona.

Langutelo leri a ri sekeriwanga ntsena eka xiyimo lexi Makwerhu Russell a xi tekeke malunghana ni nkutsulo. Ri tlhela ri katsa mhaka ya leswaku u papalate ripfumelo leri a ri ri ni masungulo ya tidyondzo ta mavunwa ta Vujagana, hikuva a ti nga hlangani ni Matsalwa lama huhuteriweke. Ripfumelo leri a ri katsa dyondzo ya Vunharhu-un’we (leyi sunguleke eBabilona wa khale naswona lava vuriwaka Vakreste a va yi amukelanga ku kondza loko ku tsariwa ka Bibele ku hetiwile) swin’we ni dyondzo ya leswaku hi ntumbuluko mimoya-xiviri ya vanhu a yi fi (leyi amukeriweke hi vanhu lava a va chavisiwa ngopfu hi filosofi ya Plato naswona yi va siye swi va olovela ku amukela mianakanyo yo tanihi ku xanisiwa ka mimoya-xiviri endzilweni wa tihele hi laha ku nga heriki). Vadyondzi vo tala va Vujagana, na vona va swi tiva leswaku Bibele a yi ti dyondzisi tidyondzo leti,b kambe sweswo a hi swona leswi vachumayeri va vona va swi vulaka etikerekeni. Ku hambana ni sweswo, Makwerhu Russell u endle tsima lerikulu ro vula leswi Bibele yi swi vulaka eka un’wana ni un’wana loyi a rhandzaka ku twa.

Xin’wana lexi xiyekaka, hi leswi Makwerhu Russell a nga swi endla hi ntiyiso wun’wana wa nkoka swinene lowu a wu dyondzeke eRitweni ra Xikwembu. U twisise leswaku Kreste a ta vuya tanihi munhu wo vangama wa moya, a nga vonaki evanhwini. Eku sunguleni ka 1876, u xiye leswaku lembe ra 1914 a ri ta fungha ku hela ka Minkarhi ya Vamatiko. (Lk. 21:24, KJ) Vadyondzi van’wana va Bibele hi laha ku fanaka va twisise swilo leswi naswona va swi seketerile hi ndlela yo karhi. Kambe Makwerhu Russell u tirhise rifuwo rakwe hinkwaro leswaku a endla vuhaxi bya matiko hinkwawo hi mpimo lowu enkarhini wolowo a wu nga ringani ni wa munhu kumbe ntlawa wun’wana.

U khongotele van’wana ku languta hi vukheta leswi a swi tsalaka, va swi ringanisa ni Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke leswaku va eneriseka leswaku leswi a va swi dyondza a swi twanana na rona. Eka un’wana loyi a tsaleke papila ro vutisa, Makwerhu Russell u hlamule a ku: “Loko a swi fanerile eka Vakreste vo sungula ku kambisisa ntiyiso wa leswi a va swi amukela eka vaapostola, lava a va huhuteriwile naswona a va vula leswaku va huhuteriwile, kutani i swa nkoka swinene eka n’wina leswaku mi eneriseka kahle leswaku tidyondzo leti ti fambisana ni swiletelo swa vona ni swa Hosi ya hina;—tanihi leswi mutsari wa swona a nga vuliki leswaku u huhuteriwile, kambe u vula leswaku u kongomisiwa hi Hosi, tanihi loyi yi n’wi tirhisaka ku wundla ntlhambi wa yona.”

Makwerhu Russell a nga vulanga leswaku u ni matimba lama nga riki ya ntumbuluko, ni tinhlavutelo ta Xikwembu. A nga tidzunisanga hi leswi a swi dyondziseke. A ri xichudeni lexi xiyekaka xa Bibele. Kambe u hlamusele leswaku ku twisisa ka yena Matsalwa hi ndlela leyi yo hlawuleka a ku endliwa hi ‘mhaka yo olova ya leswaku nkarhi wa Xikwembu se wu fikile.’ U te: “Loko a ndzi lo pfala nomu, naswona ku nga kumiwi munhu un’wana, maribye a ma ta vulavula.” U tivule leswaku u fana ntsena na sasankambana, la kombaka ntsena leswi tsariweke eRitweni ra Xikwembu.

Charles Taze Russell a a nga lavi ku dzunisiwa hi vanhu. Leswaku a ololoxa mianakanyo ya lava a va rhandza ku n’wi xixima ku tlula mpimo, Makwerhu Russell u tsarile, hi 1896: “Tanihi leswi hi mpimo wo karhi, hi tintswalo ta Xikwembu hi tirhisiweke evutirhelini bya evhangeli, swi fanerile ku vula leswi a hi hamba hi swi vula exihundleni ni le nkarhini lowu hundzeke eka timagazini leti,—ku nga leswaku, loko hi tlangela rirhandzu, ntsetselelo, ntshembo ni vunghana bya malandza-kulorhi ni bya ndyangu hinkwawo wa ripfumelo, a hi lavi ku tlakusiwa, kumbe ku dzunisiwa, kumbe ku tlakusa leswi hi swi tsalaka; naswona a hi swi lavi ku vitaniwa Muchaviseki kumbe Rabi. Kumbe ku navela leswaku ku va ni mintlawa leyi vitaniwaka hi mavito ya hina.”

Loko a ri kusuhi ni ku fa, a nga vanga na rona langutelo ra leswaku a ku nga ha ri na swin’wana leswi nga ta dyondziwa, leswaku kumbexana a ku nga ha ri na ntirho. Hakanyingi u vulavule hi ku tsala vholumo ya vunkombo ya Studies in the Scriptures. Loko a vutisiwa mayelana na yona a nga si fa, u byele Menta Sturgeon munghana wakwe loyi a famba na yena a ku: “Yi nga ha tsariwa hi un’wana.” Eka tsalwa ra yena ra loko a nga si fa u phofule ku navela ka leswaku Xihondzo xo Rindza xi hambeta xi humesiwa ehansi ka nkongomiso wa komiti ya vavanuna lava tinyiketeke hi ku helela eHosini. U vule leswaku lava a va ta tirha hi ndlela yoleyo a ku ta va vavanuna “lava tshembekeke hi ku helela etidyondzweni ta Matsalwa—ngopfu-ngopfu eka dyondzo ya Nkutsulo—leswaku Xikwembu a xi amukeli munhu naswona a xi poniseli munhu evuton’wini lebyi nga heriki handle ka ku pfumela eka Kreste ni ku yingisa Rito ra xona ni moya wa rona.”

Makwerhu Russell u lemuke leswaku a ka ha ri ni ntirho wo tala eku chumayeleni ka mahungu lamanene. Enongonokweni wa swivutiso ni tinhlamulo le Vancouver, B.C., le Canada, hi 1915, u vutisiwe nkarhi lowu valandzeri va Kreste lava totiweke hi moya lava a va hanya hi nkarhi wolowo a va ta langutela ku amukela ha wona hakelo ya le tilweni. U hlamurile a ku: “A ndzi tivi, kambe ntirho i wukulu. Naswona ku wu endla swi ta lava magidi ya vamakwerhu ni timiliyoni ta timali. Leswaku va ta huma kwihi a ndzi swi tivi—Hosi ya ti tiva timhaka ta yona.” Kutani hi 1916, nkarhinyana wo koma a nga si sungula pfhumba ra yena ro vulavula leri a nga fela eka rona, u vitane A. H. Macmillan, mupfuni wa vufambisi leswaku a ta ehofisini yakwe. Enkarhini wolowo u te: “A ndza ha swi koti ku tirha, kambe ntirho i wukulu.” Ku ringana tiawara tinharhu u hlamusele Makwerhu Macmillan ntirho lowukulu wo chumayela lowu wa ha faneleke ku endliwa, hi ku ya hi Matsalwa. Loko Makwerhu Macmillan a kaneta, yena u hlamurile: “Lowu a hi ntirho wa munhu.”

Ku Hundzuka Ka Fambiselo Ku Tisa Miringo

Vanghana vo tala va Makwerhu Russell a va kholwa leswaku Hosi a yi lawula swilo. Enkosini wa Makwerhu Russell, W. E. Van Amburgh u te: “Xikwembu xi tirhise malandza yo tala enkarhini lowu hundzeke naswona handle ko kanakana xi ta tirhisa yo tala enkarhini lowu taka. A hi tinyiketelanga eka munhu, kumbe entirhweni wa munhu, kambe hi tinyiketele ku endla ku rhandza ka Xikwembu, hi laha xi nga ta hi paluxela ha kona hi Rito ra xona ni vukongomisi bya vutlharhi. Xikwembu xa ha ri xona lexi lawulaka.” Makwerhu Van Amburgh a nga tsekatsekanga eka vonelo rero ku kondza a fa.

Hambi swi ri tano, lexi twisaka ku vava hi leswaku a ku ri na van’wana lava a va vula leswaku va rhandza Russell kambe a va kombisa moya lowu hambaneke. Hikwalaho ka sweswo, swiyimo leswi hundzukeke endzhaku ka rifu ra Russell swi vange ku ringiwa ni ku sefiwa. Mintlawa ya vagwinehi yi ve kona le United States swin’we ni le Belfast, eIreland; le Copenhagen, eDenmark; le Vancouver ni le Victoria, le British Columbia, Canada; ni le ka tindhawu tin’wana. Le Helsinki, eFinland, van’wana va ve ni langutelo ra leswaku endzhaku ka rifu ra Russell a ku nga ha ri na ndlela ya rivoningo rin’wana ra moya. Hi ku kuciwa hi vanhu van’wana lava tlakukeke, 164 wa vanhu lava a va ri kwalaho va siye nhlengeletano. Xana va katekisiwile hi Xikwembu? Va humese magazini wa vona swa nkarhinyana, va khoma ni minhlangano ya vona. Hambi swi ri tano, hi ku famba ka nkarhi ntlawa wu avanile, wu hohloka, wu nga ha vi kona; naswona van’wana va tlhelele hi ntsako eminhlanganweni ya Swichudeni swa Bibele. Hambi swi ri tano, a va tlhelanga hinkwavo.

Rifu ra Makwerhu Russell, swin’we ni mintirho leyi landzeleke, swi tise ndzingo ni le ka R. E. B. Nicholson matsalana wa rhavi ra Australia, naswona swi n’wi vangele ku boxa leswi a swi ri embilwini yakwe. Endzhaku ka rifu ra Russell, Nicholson u tsarile: “Ndzi n’wi rhandzile ku tlula hafu ya lembe xidzana, ku nga ri hikwalaho ka mintirho ya yena ntsena, kambe ni hi hanyelo rakwe ro saseka, ndzi tsakele ntiyiso lowu a wu humeseke tanihi ‘swakudya enkarhini lowu faneleke,’ naswona eka ndzayo yakwe, a ndzi tsakisiwa hi timfanelo ta yena ta ntwela-vusiwana, musa, rirhandzu leswi fambisanaka swinene ni xivindzi ni ku tiyimisela ku endla xin’wana ni xin’wana leswaku a endla leswi a swi vona leswaku i ku rhandza ka Xikwembu kumbe ku paluxeka ka Rito ra xona. . . . Ndzi titwa ndzi ri ni xivundza loko ndzi vona phuphu leyi yi nga ha ri kona.”

Joseph F. Rutherford, muungameri lontshwa wa Sosayiti ya Watch Tower, a nga ri yena munhu loyi Nicholson a ehleketa leswaku u fanele a va ni xikhundlha xa vulanguteri lebyi Makwerhu Russell a ri na byona. Nicholson u xopaxope ndlela yo kongoma leyi mhaka leyintshwa ya dyondzo ya Bibele yi paluxeke vukhongeri bya mavunwa ha yona. Hi ku hatlisa u siye nhlengeletano, naswona u fambe ni nhundzu yo tala ya Sosayiti (leyi a a yi tsarise hi vito rakwe) ni lava a va ri le Melbourne lava na vona a va rhandza ku tshemba yena. Hikwalaho ka yini swi endlekile? Swi le rivaleni leswaku Nicholson u pfumelele ku va mulandzeri wa munhu; kutani loko munhu yoloye a fambile, vutshembeki bya Nicholson ni ku hiseka ka yena eku tirheleni ka Hosi swi herile. A nga kona ni wun’we wa lava sukeke hi nkarhi wolowo loyi a endleke nhluvuko wa moya. Hambi swi ri tano, lexi tsakisaka hi leswaku Jane Nicholson, hambi leswi a a tsanile emirini a nga hlanganyelanga ni nuna eku hambukeni kakwe. Ku tinyiketela ka yena a ku ri lokukulu eka Yehovha Xikwembu, naswona u hambete a n’wi tirhela nkarhi hinkwawo ku fikela loko a fa hi 1951.

Vo tala a va vona onge leswi a swi endleka emalembeni ya le ndzhaku ka rifu ra Makwerhu Russell a swi hetisisa ku rhandza ka Hosi. Un’wana wa malandza ya Yehovha le Canada u tsarile malunghana na leswi, a tsalela Makwerhu Rutherford a ku:

“Eka Makwerhu, u nga ndzi teki hi ndlela leyi nga riki yona loko ndzi ku tsalela leswi. Vumunhu bya wena ni bya Makwerhu wa hina Russell la rhandzekaka byi hambane hi ku helela. Vo tala swinene, a va rhandza Makwerhu Russell hikwalaho ka vumunhu, xiyimo xakwe ni swin’wana; naswona a hi vangani lava n’wi kaneteke. Vo tala va amukele ntiyiso hi mhaka ya leswi a ku vula Makwerhu Russell. Kutani, vo tala va gandzele munhu . . . U ta tsundzuka nkarhi lowu Makwerhu Russell entsombanweni a nyikeleke nkulumo leyi kongomeke malunghana ni ku hluleka loku ka vamakwerhu lava a va ri ni swikongomelo leswinene, a sekela nkulumo yakwe eka Yohane ni ntsumi. (Nhlavutelo 22:8, 9) Loko a fa hi swi tivile hinkwerhu leswi nga endleka.

“Kambe wena Makwerhu Rutherford, u ni vumunhu lebyi nga faniki ni bya Makwerhu Russell. Ni nghohe ya wena hi yin’wana. A hi xihoxo xa wena. Hi leswi u nga velekisiwa xiswona, naswona a wu nga ta swi balekela. . . . Ku sukela loko u ve nhloko ya timhaka ta SOSAYITI, u hundzuke nchumu wo soriwa ni ku hemberiwa hi ndlela yo biha, hinkwaswo leswi swi endliwa hi vamakwerhu. Kambe handle ka leswi hinkwaswo u tshembekile ni ku tinyiketa eHosini leyi rhandzekaka ni le ntirhweni wa yona hi laha ku tsariweke ha kona eka Esaya 61:1-3. Xana Hosi a yi swi tiva leswi a yi swi endla loko yi ku endla mufambisi wa swilo? A yi swi tiva kahle. Eku sunguleni hinkwerhu a hi rhandza ku gandzela xivumbiwa ku tlula Muvumbi. Hosi a yi swi tiva sweswo. Kutani yi veke xivumbiwa lexi nga ni vumunhu lebyi hambaneke leswaku xi fambisa swilo, kumbe xi rhangela ntirho, ntirho wo tshovela. Naswona wena a wu lavi munhu leswaku a ku gandzela. Ndza swi tiva sweswo, kambe wa swi navela leswaku hinkwavo lava nga ni ripfumelo leri fanaka ra risima va kuma ku vonakala loku vangamaka sweswi endleleni ya lavo lulama, tanihi leswi Hosi yi swi vonaka swi fanela leswaku ku vangama. Naswona sweswo hi leswi Hosi yi lavaka swi endliwa.”

Ku Hlamusela Xiyimo Xa “Nandza La Tshembekaka, La Tlhariheke”

Vo tala lava hlutiweke hi nkarhi wolowo va khomelele langutelo ra leswaku i munhu un’we ntsena, Charles Taze Russell, loyi a ri “nandza la tshembekaka, la tlhariheke” loyi a vhumbhiweke hi Yesu eka Matewu 24:45-47 (KJ), nandza loyi a ta avela ndyangu wa vapfumeri swakudya. Ngopfu-ngopfu endzhaku ka rifu rakwe, Xihondzo xo Rindza xi kombise langutelo leri hi malembe yo tala. Hi ku ya hi xiphemu lexikulu lexi Makwerhu Russell a xi endleke, Swichudeni swa Bibele swi vone onge leswi swi tano. Yena hi yexe a nga swi vulanga sweswo, kambe a a pfumelelana ni mianakanyo leyi a yi tikomba yi twisiseka ya lava a va swi seketela.c Hambi swi ri tano, u tlhele a kandziyisa leswaku un’wana ni un’wana loyi Hosi yi nga n’wi tirhisaka entirhweni wolowo u fanele a titsongahata a vuya a hisekela ku dzunisa N’wini, ni leswaku loko loyi a hlawuriweke hi Hosi a hluleka, u ta pfariwa hi un’wana.

Hambi swi ri tano, loko ku vonakala ka ntiyiso ku ya ku vangama swinene endzhaku ka rifu ra Makwerhu Russell, ni loko ku chumayela loku Yesu a ku vhumbheke ku ya ku kula, swi ve erivaleni leswaku “nandza la tshembekaka, la tlhariheke,” a nga nyamalalanga loko Makwerhu Russell a fa. Hi 1881, Makwerhu Russell u boxe vonelo ra leswaku “nandza” u vumbiwa hi ntlawa hinkwawo wa Vakreste vo tshembeka lava totiweke hi moya. U n’wi langute tanihi nandza la hlanganisaka vanhu vo tala, ntlawa wa vanhu lava a va ri ni vun’we eku endleni ka ku rhandza ka Xikwembu. (Ringanisa Esaya 43:10.) Ku twisisa loku ku tlhele ku tiyisiwa hi Swichudeni swa Bibele hi 1927. Timbhoni ta Yehovha namuntlha ti languta magazini wa Xihondzo xo Rindza ni tibuku leti yelanaka na wona tanihi leti tirhisiwaka hi nandza lowo tshembeka, wa vutlharhi, eku aveni ka swakudya swa moya. A va vuli leswaku ntlawa lowu wa nandza a wu swi endli swihoxo, kambe va wu languta tanihi ndlela yin’we leyi tirhisiwaka hi Hosi emasikwini ya makumu ya mafambiselo lawa ya swilo.

Loko Vutikukumuxi Byi Pfala Ndlela

Hambi swi ri tano, a ku ri ni minkarhi leyi vanhu lava nga ni vutihlamuleri a va tilanguta tanihi ndlela ya ku vonakala ka moya, ku fikela laha va nga sivela leswi a swi lunghiseleriwa hi nhlengeletano. Van’wana hi ku olova va ngheniwe hi ku navela ku va ni nkucetelo lowukulu. Va lave ku kuma van’wana va va landzela, kumbe hi laha muapostola Pawulo a swi vekaka ha kona, “ku tilavela vadyondzisiwa.” (Mint. 20:29, 30) Kavula, leswi swi tise ndzingo eka minsusumeto ni ku tiya ka vumoya bya lava a va ringeta ku va tsakisa. Languta swikombiso swin’wana:

Mapapila yo hlawuleka lama yaka eka Swichudeni swa Bibele le Allegheny, Pennsylvania, ma swi rhambe leswaku swi ya eka nhlangano wun’wana hi April 5, 1894. Makwerhu Russell ni Nsati a va rhambiwanga naswona a va yanga, kambe van’wana va kwalomu ka 40 a va ri kona. Papila leri sayiniweke hi E. Bryan, S. D. Rogers, J. B. Adamson na O. von Zech, ri vule leswaku nhlangano lowu a wu ta katsa swilo leswi khumbaka “rifuwo ra vona lerikulu.” A ku ri matshalatshala yo tika eka vaendli lava va rhengu leswaku va thyakisa miehleketo ya van’wana hi ku twarisa leswi a va swi teka ku ri vubihi eka swilo swa ntirho wa Makwerhu Russell (hambi leswi a ku nga ri ntiyiso), hi ku vula leswaku Makwerhu Russell a ri ni vulawuri lebyikulu (lebyi a va tilavela byona), ni hi ku vilela hikwalaho ka leswi a seketela ku tirhisiwa ka tibuku eku hangalaseni ka evhangeli ni minhlangano ya ntlawa wa Bibele ematshan’wini yo nyikela tinkulumo ntsena (leti a swi ta va olovela ku nghenisa mavonele ya vona eka tona). Vandlha ri karhatiwe ngopfu hi leswi swi endlekeke, naswona vo tala va khunguvanyekile. Kambe lava va tlheleleke endzhaku, a swi va endlanga va va vanhu va moya kumbe lava hisekaka swinene entirhweni wa Hosi.

Endzhaku ka malembe yo tlula 20, a nga si fa, Makwerhu Russell u boxe kungu rakwe ra ku rhumela Paul S. L. Johnson, xivulavuri lexi nga ni vuswikoti lebyikulu, a n’wi rhumela eBritain a ya tiyisa Swichudeni swa Bibele swa kwale. Hi ku xixima mianakanyo ya Makwerhu Russell, Sosayiti yi hatlise yi rhumela Johnson le Britain hi November 1916. Hambi swi ri tano, loko a fika eBritain, u suse vakongomisi vambirhi va Sosayiti. Hi ku tivona a ri mutirhi wa nkoka, etinkulumeni ni le ka mapapila u vule leswaku leswi a a swi endla swi kombisiwe eMatsalweni ka ha ri emahlweni hi Ezra, Nehemiya na Mordekayi. U tivule nandza (kumbe murhangeri) loyi Yesu a vulavuleke ha yena exifanisweni xakwe eka Matewu 20:8. U ringete ku teka mali ya Sosayiti, naswona u endle xikombelo eHubyeni leyi Tlakukeke eLondon leswaku a fikelela makungu yakwe.

Loko a hetiwe mano eka matshalatshala yakwe, u vuyele eNew York. Kona u fike a kucetela van’wana lava a va tirha eka huvo ya vakongomisi ya Sosayiti leswaku va n’wi seketela. Lava va pfumeleke ku yima na yena va lwele ku fikelela swikongomelo swa vona hi ku ringeta ku endla xiboho xo herisa milawu ya Sosayiti leyi a yi nyika muungameri matimba yo lawula swilo swa yona. A va lava matimba ya swiboho hinkwaswo ma va na vona. Makwerhu Rutherford u teke goza ra le nawini ro sirhelela swilo swa Sosayiti, naswona lava a va lava ku onha ntirho wa yona va komberiwe ku suka eNdyangwini wa Bethele. Eka nhlangano wa lembe na lembe wa swirho leswi nga ni xandla eka nhundzu ya Sosayiti eku sunguleni ka lembe leri landzeleke, loko huvo ya vakongomisi ni vatirhi va yona va hlawuleriwe lembe leri landzeleke, lava a va ri vapfindlusi va ariwe swinene. Kumbexana van’wana va vona va ehlekete leswaku a va lulamile, kambe vo tala va vamakwavo va moya va swi veke erivaleni leswaku a va pfumelelani na vona. Xana a va ta ku amukela ku ariwa koloko?

Endzhaku ka sweswo, P. S. L. Johnson u humelele eminhlanganweni ya Swichudeni swa Bibele kutani a endla onge u twanana ni ripfumelo ni mintirho ya swona. Kambe endzhaku ko tshembiwa hi van’wana, u byale timbewu ta ku kanakana. Loko un’wana a ringanyeta ku siya Sosayiti, leswi u swi sorile hi ndlela ya vukanganyisi—ku kondza a dlaya vutshembeki bya ntlawa hi ku helela. Hi mapapila ni hi maendzo yakwe, u lwele ku kucetela vamakwerhu va le United States kun’we ni va le Canada, Jamaica, Yuropa na Australia. Xana leswi swi humelerile?

Kumbexana swi vonake swi humelerile loko vo tala evandlheni va hlawule ku dlaya vuxaka ni Sosayiti. Kambe a va kotisa rhavi leri tsemiweke emurhini—ri va ra rihlaza nkarhinyana kutani ri vuna, ri fa. Loko vakaneti va khome ntsombano hi 1918, ku ve ni ku hambana, ni ku avana. Ku landzele ku avana kun’wana. Van’wana va hete xinkarhana va ri mimpambukwa leyitsongo leyi nga ni murhangeri loyi a va n’wi tsakela. Ku hava ni un’we wa vona loyi a tinyikeleke ku endla ntirho wo veka vumbhoni erivaleni emisaveni hinkwayo leyi akiweke malunghana ni Mfumo wa Xikwembu, ku nga ntirho lowu Yesu a wu aveleke valandzeri vakwe.

Loko swilo leswi swi humelela, vamakwerhu va titsundzuxe leswi tsariweke eka 1 Petro 4:12: “Varhandziwa, mi nga hlamaleni loko mi wela hi miringo leyi pfurhaka ku fana ni ndzilo ku ta ringa ku tiya ka n’wina, onge hi loko mi humeleriwa hi swin’wana leswi nga riki swona.”

Lava va boxiweke la henhla a ku nga ri vona ntsena lava pfumeleleke vutikukumuxi byi tsanisa ripfumelo ra vona. Van’wana na vona va swi endlile, ku katsa na Alexandre Freytag, mufambisi wa hofisi ya Sosayiti eGeneva, le Switzerland. A lava ku tikokela mahlo ya vanhu, a nghenisa mianakanyo yakwe loko a hundzuluxela tibuku ta Sosayti ti ya eka Xifurwa, naswona u tirhise michini ya Sosayiti ku humesa swilo swakwe. Le Canada, a ku ri na W. F. Salter, mufambisi wa rhavi ra Sosayiti la sunguleke ku kanetana ni tibuku ta Sosayiti, loyi a tiviseke leswaku a langutela ku va muungameri la nga ta landzela wa Sosayiti ya Watch Tower, naswona endzhaku ka ku susiwa, hi ku kala vutshembeki u tirhise phepha leri nga ni vito ra Sosayiti eku leteleni ka mavandlha le Canada ni le ntsungeni leswaku ma dyondza mhaka leyi yi tsariweke hi yena. Le Nigeria, un’wana wa vona a ku ri G. M. Ukoli loyi a sunguleke hi ku komba ku hisekela ntiyiso kambe endzhaku a sungula ku wu languta tanihi ndlela yo kuma swilo leswi vonakaka ni ndhuma. Endzhaku ka sweswo, loko makungu yakwe ma hlulekile, u sungule ku hehla vamakwerhu vo tshembeka eka maphepha-hungu ya mani na mani. Naswona van’wana a va ri kona.

Hambi ku ri emalembeni ya le ndzhaku, vanhu van’wana lava a va ri ni swiyimo swa le henhla swa vulanguteri va kombe moya lowu fanaka.

Entiyisweni vanhu lava a va ntshunxekile leswaku va pfumela leswi va swi hlawulaka. Kambe un’wana ni un’wana loyi erivaleni kumbe exihundleni a seketelaka mavonelo lama hambaneke ni lama tsariweke etibukwini ta nhlengeletano, naswona a endla sweswo a ri karhi a vula leswaku u yimela nhlengeletano yoleyo, u pfuxa ku avana. Xana Timbhoni ta Yehovha ti hlangavetane njhani ni swiyimo leswi?

A ti endlanga tsima ra ku xanisa vanhu volavo (hambi leswi vakaneti lava hakanyingi a va khoma khale ka vamakwavo va vona va moya hi ndlela yo biha), naswona a ti swi lavanga ku va vavisa (hi laha Kereke ya Khatoliki a yi endla ha kona hi ku tirhisa Nxaniso). Ematshan’wini ya sweswo, ti landzele xitsundzuxo lexi huhuteriweke xa muapostola Pawulo, la tsaleke a ku: “Ndza mi khongotela vamakwerhu, ndzi ri: Mi tivonela eka lava pfuxaka ku avana, ni swikhunguvanyiso, lava va mi humesaka etidyondzweni leti mi ti kumeke; hambanani na vona; hikuva lavo tano a va tirheli Hosi ya hina Kriste, . . . hi ku nandzihisa marito ni ku sasekisa mavulavulele, va hambukisa mianakanyo ya lava nga tiviki nchumu.”—Rhom. 16:17, 18.

Loko van’wana va vona leswi a swi endleka, na vona va kume nkarhi wo kombisa leswi a swi ri etimbilwini ta vona.

Mavonelo Eka Dyondzo Ma Lava Ku Lulamisiwa

Timbhoni ta Yehovha ti swi pfumela hi mbilu yo basa leswaku ku twisisa ka tona xikongomelo xa Xikwembu ku ololoxiwile swinene hi ku famba ka malembe. Mhaka ya leswaku vutivi bya xikongomelo xa Xikwembu byi ya emahlweni, yi vula leswaku ku fanele ku va ni ku cinca. A hi swona leswaku xikongomelo xa Xikwembu xa cinca, kambe ku voninga loku xi hambetaka xi ku nyika malandza ya xona ku lava leswaku ma hundzula mavonelo ya wona.

Hi ku tirhisa Bibele, Timbhoni ti komba leswaku leswi a swi ri tano ni le ka malandza ya Xikwembu ya nkarhi lowu hundzeke. Abrahama a ri ni vunghana lebyikulu na Yehovha; kambe loko a suke eUri, munhu yoloye wa ripfumelo a a nga ri tivi tiko leri Xikwembu a xi n’wi yisa eka rona, naswona hi malembe yo tala a a nga swi tivi kahle leswaku Xikwembu xi ta xi hetisisa njhani xitshembiso xa xona xa ku endla tiko lerikulu ha yena. (Gen. 12:1-3; 15:3; 17:15-21; Hev. 11:8) Xikwembu xi paluxe mintiyiso yo tala eka vaprofeta, kambe a ku ri ni swilo swin’wana leswi va nga swi twisisangiki. (Dan. 12:8, 9; 1 Pet. 1:10-12) Hi ku fanana, Yesu u hlamusele swo tala eka vaapostola vakwe, kambe ni le ku heleni ka vutomi byakwe bya la misaveni u va byele leswaku a ka ha ri ni swilo swin’wana swo tala leswi va nga ta swi dyondza. (Yoh. 16:12) Swin’wana swa swilo leswi, tanihi xikongomelo xa Xikwembu xa ku tisa Vamatiko evandlheni, a swi nga twisisiwi ku fikela loko vaapostola va vone leswi a swi endleka hi xiviri, swi hetisisa vuprofeta.—Mint. 11:1-18.

Hi laha swi nga ha languteriwaka ha kona, loko ku hundzuka ku lave leswaku ku cukumetiwa mavonelo lawa a ma tsakeriwa eku sunguleni, sweswo a swi ri ndzingo eka van’wana. Ku tlula kwalaho, a hi hinkwayo mindzulamiso ya ku twisisa leyi teke hi goza rin’we ntsena leri tekiweke. Hikwalaho ka ku nga hetiseki, minkarhi yin’wana ku ni mboyamelo wo hundzeleta swilo hi ndlela yo karhi ku nga si twisisiwa xiyimo lexinene. Leswi swi nga ha teka nkarhi. Van’wana lava toloveleke ku xopaxopa va khunguvanyisiwile hi leswi. Xiya xikombiso lexi:

Eku sunguleni ka 1880, tibuku ta Watch Tower ti hlamusele vuxokoxoko byo hambana-hambana lebyi khumbanaka ni ntwanano wa Abrahama, ntwanano wa Nawu ni ntwanano lowuntshwa. Vujagana byi rivale xitshembiso xa Xikwembu xa leswaku mindyangu hinkwayo ya misava yi ta tidzunisa hakunene hi mbewu ya Abrahama. (Gen. 22:18) Kambe Makwerhu Russell a tsakela ngopfu ku tiva leswaku Xikwembu xi ta swi endla njhani leswi. A ehleketa leswaku eBibeleni u vone nhlamuselo ya Siku ro Phahlelana Mariyeta ra Vayuda leyi kombaka ndlela leyi swi nga endliwaka ha yona malunghana ni ntwanano lowuntshwa. Hi 1907, loko mintwanano leyi fanaka yi tlhele yi hlamuseriwa, naswona ku hlamuseriwa ngopfu xiphemu xa vadyandzhaka swin’we na Kreste eku tiseleni ka vanhu mikateko leyi vhumbhiweke eka ntwanano wa Abrahama, minkaneto yo hisa yi pfuxiwile hi Swichudeni swin’wana swa Bibele.

Hi nkarhi wolowo a ku ri ni swihinga sin’wana swa ku lulamisa matwisiselo ya timhaka. Swichudeni swa Bibele a swi nga si xi vona kahle xiyimo lexi Israyele wa ntumbuluko a ri na xona hi nkarhi wolowo mayelana ni xikongomelo xa Xikwembu. Xihinga lexi a xi susiwanga ku fikela loko se swi vonaka swinene leswaku Vayuda a va nga swi tsakeli ku tirhisiwa hi Xikwembu eku hetisiseni ka rito ra vuprofeta. Xihinga xin’wana a ku ri ku hluleka ka Swichudeni swa Bibele ku hlamusela kahle “ntshungu lowukulu” wa Nhlavutelo 7:9, 10. Nhlamuselo leyi a yi nga vonaki kahle ku fikela loko ntshungu lowukulu wu sungule ku tikomba eku hetisekeni ka vuprofeta. Lava a va sola Makwerhu Russell a va nga ti twisisi ni timhaka leti.

Hambi swi ri tano, hi vunwa, van’wana lava a va tivula vamakwerhu va Vukreste va vule leswaku Xihondzo xo Rindza xi kanetile leswaku Yesu i Muhlanganisi wa Xikwembu ni vanhu, va vula leswaku xi kanete nkutsulo ni ku ala leswaku ndzivalelo wa laveka naswona i wa ntiyiso. Ni xin’we xa leswi a xi nga ri ntiyiso. Kambe van’wana lava swi vuleke a ku ri vanhu lava tlakukeke, naswona va tikokele van’wana tanihi vadyondzisiwa. Kumbexana a va tiyisile eka timhaka tin’wana leti a va ti dyondzisa malunghana ni ntwanano lowuntshwa, kambe xana Hosi yi swi katekisile leswi a va swi endla? Van’wana va vona va khome minhlangano swa nkarhinyana, kambe mintlawa ya vona yi file.

Ku hambana ni leswi, Swichudeni swa Bibele swi hambete swi hlanganyela eku chumayeleni ka mahungu lamanene, hi laha Yesu a leriseke vadyondzisiwa vakwe ha kona. Hi nkarhi lowu fanaka, va hambete va dyondza Rito ra Xikwembu ni ku languta swiendlakalo leswi a swi ta paluxa leswi ri swi vulaka. Eku heteleleni, hi va-1930, swihinga leswikulu leswi sivelaka ku twisisa mintwanano swi susiwile, naswona tinhlamuselo leti lulamisiweke ta mhaka leyi ti humelerile eka Xihondzo xo Rindza ni tibuku leti fambisanaka na xona.d Mayana ntsako lowu swi wu tiseke eka lava va lehiseke mbilu va rindza!

Xana Ku Langutela Ka Vona A Ku Ri Ka Ntiyiso?

Minkarhi yin’wana Swichudeni swa Bibele swi ve ni ku langutela loku a ku sandziwa hi vaxopaxopi. Kambe, mintshembo ni ku langutela koloko hinkwako a ku sekeriwe eku naveleni lokukulu ka ku vona ku hetiseka ka leswi Vakreste lava vo hiseka va swi tekeke tanihi switshembiso leswi nga tsandzekiki swa Xikwembu.

Hi ku dyondza ka vona Matsalwa lama huhuteriweke, a va swi tiva leswaku Yehovha a tshembise mikateko eka matiko hinkwawo ya misava hi mbewu ya Abrahama. (Gen. 12:1-3; 22:15-18) ERitweni ra Xikwembu va vone xitshembiso xa leswaku N’wana wa munhu u ta fuma tanihi Hosi ya le tilweni ehenhla ka misava hinkwayo, ni leswaku ntlhambinyana wa lavo tshembeka wu ta tekiwa emisaveni wu ya va na yena eMfun’weni wakwe, ni leswaku vona va ta fuma tanihi tihosi hi malembe ya gidi. (Dan. 7:13, 14; Lk. 12:32; Nhlav. 5:9, 10; 14:1-5; 20:6) A va xi tiva xitshembiso xa Yesu xa leswaku u ta vuya a ta teka lava a va lunghiseleleke ndhawu etilweni. (Yoh. 14:1-3) Naswona a va tolovelane na xona xitshembiso xa leswaku Mesiya u ta hlawula vakokwa wa yena van’wana vo tshembeka va ta va tihosana emisaveni hinkwayo. (Ps. 45:16) Va swi xiyile leswaku Matsalwa ma vhumbhe ku hela ka mafambiselo ya swilo ya khale layo biha, va tlhela va lemuka leswaku makumu lawa ma fambisana ni siku lerikulu ra Xikwembu xa Matimba Hinkwawo eArmagedoni. (Mt. 24:3; Nhlav. 16:14, 16) Va tsakisiwe ngopfu hi matsalwa lama kombaka leswaku misava yi endleriwe leswaku yi akiwa hi vanhu hi laha ku nga heriki, leswaku lava hanyaka eka yona va fanele va va ni ku rhula ka ntiyiso, ni leswaku hinkwavo lava a va ta pfumela eka gandzelo ra Yesu, munhu la hetisekeke, va ta tiphina hi vutomi lebyi nga riki na ku hela eParadeyisini.—Esa. 2:4; 45:18; Lk. 23:42, 43; Yoh. 3:16.

A swi ri erivaleni leswaku va fanele va tivutisa nkarhi ni ndlela leyi swilo leswi swi nga ta endleka ha yona. Xana Matsalwa lama huhuteriweke ma nyike vuthala byo karhi?

Hi ku tirhisa ndzandzelano wa minkarhi wa Bibele lowu wu rhangeke wu hlamuseriwa hi Christopher Bowen wa le Nghilandi, a va vona onge malembe ya 6 000 ya matimu ya munhu ma hele hi 1873, ni leswaku endzhaku ka sweswo a va ri elembeni ra nguva ya gidi ra vunkombo ya matimu ya munhu, ni leswaku hakunene a va fikile eku Fumeni ka Gidi ra Malembe leri vhumbhiweke. Nongonoko wa tibuku leti vitaniwaka Millennial Dawn (leti endzhaku ti nga vitaniwa Studies in the Scriptures), leti tsariweke hi C. T. Russell, wu yise nyingiso eka tinhlamuselo ta leswi, hi ku ya hi leswi swichudeni swa Bibele a swi twisisa swona malunghana ni Matsalwa.

Xin’wana lexi voniweke tanihi xikombiso xa nkarhi xi katse lunghiselelo leri Xikwembu xi ri sunguleke eIsrayele wa khale ra Yubili, lembe ra ku ntshunxiwa leri taka endzhaku ka lembe rin’wana ni rin’wana ra vu-50. Rona ri te endzhaku ka nongonoko wa minkarhi ya malembe ya nkombo, leyi a yi hela hi lembe ra savata. Elembeni ra Yubili, mahlonga ya Vaheveru a ma ntshunxiwa naswona masimu ya ndzhaka lama xavisiweke a ma tlherisiwa. (Levh. 25:8-10) Ku hlayela loku sekeriweke eka ndzandzelano lowu wa malembe ku yise eka makumu ya leswaku kumbexana Yubili leyikulu ya misava hinkwayo yi sungule hi xixikana xa 1874, ni leswaku Hosi yi tikomba yi vuyile hi lembe rero, naswona a yi ri kona hi ndlela leyi nga vonakiki, ni leswaku “nkarhi wa ku pfuxetiwa ka swilo hinkwaswo” a wu fikile.—Mint. 3:19-21, KJ.

Hi ku ya hi mianakanyo ya leswaku swiendlakalo swa lembe xidzana ro sungula swi nga ha fana ni swiendlakalo swin’wana swa le ndzhaku ka nkarhi, va tlhele va gimeta hi leswaku loko nkhuvulo ni ku totiwa ka Yesu hi xixikana xa 29 C.E. swi kombe masungulo ya vukona lebyi nga vonakiki hi 1874, kutani ku gada ka yena mbhongolo a nghena eYerusalema tanihi Hosi hi ximun’wana xa 33 C.E. a ku ta kombetela eka ximun’wana xa 1878 tanihi nkarhi lowu a nga ta sungula ku fuma tanihi Hosi ya le tilweni.e Naswona a va ehleketa leswaku va ta nyikiwa hakelo ya vona ya le tilweni hi nkarhi wolowo. Loko sweswo swi nga endlekanga, va vule leswaku tanihi leswi valandzeri va Yesu lava totiweke a va ta hlanganyela na yena eMfun’weni, ku pfuxeriwa evuton’wini bya moya ka lava a va etlele vurhongo bya rifu ku sungule hi nkarhi wolowo. Nakambe ku ehleketiwe leswaku ku hela ka rirhandzu ro hlawuleka ra Xikwembu eka Israyele wa ntumbuluko hi 36 C.E. ku nga ha va ku kombetela eka 1881 tanihi lembe leri nkarhi wo hlawuleka wa ku va xiphemu xa Israyele wa moya a wu ta hela ha rona.f

Enkulumeni leyi nge “Timiliyoni Leti Hanyaka Sweswi Ti Nga Ka Ti Nga Fi,” leyi nyikeriweke eHippodrome hi J. F. Rutherford hi March 21, 1920, eHolweni Leyikulu eDorobeni ra New York, ku yisiwe nyingiso elembeni ra 1925. Xana a ri tekiwa ri ri ra nkoka hi mhaka ya yini? Exibukwanini lexi humesiweke hi lembe rero ra 1920, ku kombisiwe leswaku loko 70 wa Tiyubili leti heleleke a to hlayeriwa hi ku ya hi siku leri a ku tiviwa leswaku hi rona Vaisrayele va nga nghena eTikweni leri Tshembisiweke ha rona (ematshan’wini ya ku sungula endzhaku ka Yubili leyi tolovelekeke emahlweni ka vukhumbi bya le Babilona ivi ku hlayeriwa ku sukela eka lembe ra Yubili eku heleni ka ndzhendzeleko wa lembe ra vu-50), ndzandzelano wolowo wa minkarhi a wu ta yisa eka lembe ra 1925. Hi ku ya hi leswi swi vuriweke kwalaho, vo tala a va ri ni ntshembo wa leswaku kumbexana lava saleke va ntlhambinyana a va ta kuma hakelo ya vona ya le tilweni hi 1925. Lembe leri na rona ri hlanganisiwe ni ku langutela ku pfuxiwa ka malandza ya Xikwembu ya le mahlweni ka Vukreste leswaku ma tirha emisaveni tanihi vayimeri lava nga tihosana va Mfumo wa le tilweni. Loko sweswo swi endlekile hakunene, a swi ta vula leswaku vanhu va nghene eka nguva leyi rifu ri nga ta va ri tshike ku va muhluri, naswona timiliyoni leti a ti hanya hi nkarhi wolowo a ti ta va ni ntshembo wa ku ka ti nga fi emisaveni. Mawaku ntshembo wo tsakisa swonghasi! Hambi leswi a wu hoxile, ntshembo wa vona va wu avele van’wana.

Endzhaku ka nkarhi, emalembeni yo sukela ka 1935 ku ya eka 1944, mpfuxeto wa vuxokoxoko hinkwabyo wa ndzandzelano wa minkarhi wa Bibele wu kombe leswaku vuhundzuluxeri lebyi nga kongomangiki bya Mintirho 13:19, 20 eka King James Version,g swin’we ni swivangelo swin’wana, swi lahlise ndzandzelano wa minkarhi hi nkarhi wo tlula dzana ra malembe.h Endzhaku leswi swi pfuxe mianakanyo—leyi nkarhi wun’wana a yi nga vuriwi hi ku kongoma, nkarhi wun’wana yi vuriwa hi ku kongoma—ya leswaku tanihi leswi gidi ra malembe ra vunkombo ra matimu ya vanhu ri nga ta sungula hi 1975, swiendlakalo leswi fambisanaka ni ku sungula ka Mfumo wa Kreste wa Gidi ra Malembe swi nga sungula ku endleka hi nkarhi wolowo.

Xana tidyondzo ta Timbhoni ta Yehovha etimhakeni leti a ti ri ntiyiso? Hakunene a va nga hoxanga hi ku pfumela leswaku Xikwembu handle ko tsandzeka xi ta endla leswi xi swi tshembiseke. Kambe ku hlayela ka vona kun’wana ka minkarhi ni ku langutela loku a ku fambisana ni leswi, ku engetele ku hela matimba lokukulu.

Endzhaku ka 1925, lava vaka kona eminhlanganweni va hunguteke ngopfu eka mavandlha man’wana eFurwa ni le Switzerland. Nakambe hi 1975, van’wana va hele matimba loko ku langutela malunghana ni ku sungula ka Mfumo wa Gidi ra Malembe ku nga humelelanga. Hikwalaho, van’wana va siye nhlengeletano. Van’wana, hi mhaka ya leswi a va lava ku hambukisa ripfumelo ra van’wana, va susiwile evandlheni. A swi kanakanisi leswaku ku hetiwa matimba hi minkarhi leyi nga hetisekiki a ku ri mhaka yin’wana, kambe minkarhi yin’wana timitsu a ti entile. Vanhu van’wana a va nga pfumelelani ni xilaveko xo hlanganyela evutirhelini bya yindlu na yindlu. Van’wana a va swi lavanga ku tisukela hi ku rhula; va sungule ku kaneta nhlengeletano leyi a va ri eka yona hi matimba, naswona va tirhise maphepha-hungu ni thelevhixini leswaku va haxa mavonelo ya vona. Hambi swi ri tano, nhlayo ya lava hambukeke a yi nga nyawuli.

Hambi leswi miringo leyi yi vangeke ku sefiwa ni ku hlunguhliwa tanihi mungu loko ku peperhiwa mavele, van’wana va yime va tiyile. Hikwalaho ka yini? Malunghana ni ntokoto wa yena ni wa van’wana hi 1925, Jules Feller u hlamuserile: “Lava vekeke ntshembo wa vona eka Yehovha va yime va tiyile naswona va yise ntirho wa vona wo chumayela emahlweni.” Va swi xiyile leswaku ku endliwe xihoxo, kambe Rito ra Xikwembu rona a ri hlulekanga, hikwalaho a ku nga ri na xivangelo xo tshika ripfumelo ra vona ri ya ri n’oka kumbe ku kokela endzhaku entirhweni wa ku komba vanhu eMfun’weni wa Xikwembu tanihi ntshembo ntsena wa vanhu.

Ku langutela kun’wana na kona a ku hetisekanga, kambe sweswo a swi vulanga swona leswaku ndzandzelano wa minkarhi ya Bibele a wu nga ri wa nkoka. Vuprofeta lebyi rhekhodiweke hi Daniyele malunghana ni ku humelela ka Mesiya ka mavhiki ya 69 endzhaku ka “[rito] le’ri leriseke leŝaku Yerusalem wu ta tlhela wu akiwa” byi hetiseke hi nkarhi, hi 29 C.E.i (Dan. 9:24-27) Lembe ra 1914 na rona ri funghiwe hi vuprofeta bya Bibele.

1914—Ku Langutela Ni Ku Hetiseka

Hi 1876, C. T. Russell u tsale xihloko xo sungula eka swo tala leswi a kombeteleke elembeni ra 1914 tanihi ku hela ka Minkarhi ya Vamatiko leyi Yesu Kreste a vulavuleke ha yona. (Lk. 21:24, KJ) Eka vholumo ya vumbirhi ya Millennial Dawn, leyi humesiweke hi 1889, Makwerhu Russell u andlale vuxokoxoko hi ndlela leyi twisisekaka, lebyi a byi ta pfuna vahlayi ku vona xisekelo xa Matsalwa xa leswi a swi vuriwa ni leswaku va tivonela hi voxe. Enkarhini lowu tlulaka mune wa makume ya malembe emahlweni ka 1914, Swichudeni swa Bibele swi hangalase timiliyoni ta tikopi ta tibuku leti a ti hlamusela ku hela ka Minkarhi ya Vamatiko. Tibuku ti nga ri tingani ta vukhongeri ti wu xiyile ndzandzelano wa minkarhi ya Bibele lowu a wu kombetela eka 1914, kambe hi wihi ntlawa wun’wana handle ka Swichudeni swa Bibele lowu hambeteke wu byela misava hinkwayo ni ku hanya hi mukhuva lowu a wu komba leswaku va pfumela leswaku Minkarhi ya Vamatiko a yi ta hela hi lembe rero?

Loko 1914 ri tshinela, ku langutela ku kurile. Xana a swi ta vula yini? Eka The Bible Students Monthly (Vholumo VI, No. 1, leyi humesiweke eku sunguleni ka 1914), Makwerhu Russell u tsarile: “Loko siku ni ndzandzelano wa minkarhi lowu hi wu anakanyaka wu pakanisile, Minkarhi ya Vamatiko yi ta hela lembe leri—1914. Hi wihi nkoka wa rona? A hi swi tivi kahle. Ku langutela ka hina hi leswaku ku fuma ka Mesiya ku ta sungula kwalomuya enkarhini wa ku hela ka ku fuma ka Vamatiko loku va ku nyikiweke. Ku langutela ka hina, hambi i ntiyiso kumbe i mavunwa, hi leswaku ku ta va ni swikombiso swo hlamarisa swa ku avanyisa ka Xikwembu ehenhla ka hinkwavo vo biha, ni leswaku leswi swi ta vula ku hela ka minhlangano yo tala ya sweswi, kumbe ku hela ka yona hinkwayo.” U kandziyise leswaku a a nga languteli ‘makumu ya misava’ hi 1914, ni leswaku misava yi ta tshama hi laha ku nga heriki, kambe leswaku mafambiselo ya sweswi ya swilo, lama fumiwaka hi Sathana, ma ta hundza.

Enkandziyisweni wa xona wa October 15, 1913, Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xi te: “Hi ku ya hi mahlayelelo ya ku landzelelana ka minkarhi lawa ma nga wona lamanene ni lawa hi kotaka ku ma twisisa, swi lava ku va nkarhi wolowo—kumbexana ku ta va hi October, 1914, kumbe endzhaku. Handle ko vula hi tiyile, hi langutele swiendlakalo swo karhi: (1) Ku hela ka Minkarhi ya Vamatiko—ku lawula ka Vamatiko emisaveni—naswona (2) Hi langutele ku simekiwa ka Mfumo wa Mesiya emisaveni.”

Xana leswi a swi ta endlekisa ku yini? Eka Swichudeni swa Bibele a swi tikomba swi twisiseka leswaku a swi ta katsa ku kwetsimisiwa ka un’wana ni un’wana loyi a ha riki emisaveni loyi a hlawuriweke hi Xikwembu leswaku a hlanganyela eMfun’weni wa le tilweni na Kreste. Kambe va titwise ku yini loko sweswo swi nga endlekanga hi 1914? Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa April 15, 1916, xi te: “Hi tshemba leswaku masiku ya kona ma tikombe ma ri wona hakunene. Hi tshemba leswaku Minkarhi ya Vamatiko yi herile.” Hambi swi ri tano, xi engetele hi ku tshembeka xi ku: “Hosi a yi vulanga leswaku Kereke hinkwayo yi ta katekisiwa hi 1914. Hi lo tiendlela xiboho, kambe hi hoxisile.”

Emhakeni leyi a va kotisa vaapostola va Yesu hi ndlela yo karhi. Vaapostola a va swi tiva naswona a va ehleketa leswaku va pfumela eka vuprofeta bya Mfumo wa Xikwembu. Kambe hi minkarhi yo hambana-hambana a va ri ni ku langutela loku hoxeke mayelana ni ndlela ni nkarhi lowu leswi a swi ta hetiseka ha wona. Leswi swi hete van’wana matimba.—Lk. 19:11; 24:19-24; Mint. 1:6.

Loko October 1914 a hundza ku nga ri na ku hundzuka loku languteriweke ko kuma vutomi bya le tilweni, Makwerhu Russell a swi tiva leswaku timbilu a ti ta karhateka swinene. Eka Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa November 1, 1914, u tsarile: “A hi tsundzukeni leswaku hi le ka nguva ya ku ringiwa. Vaapostola va ve ni nkarhi lowu fanaka emadyambyini ya le xikarhi ka rifu ra Hosi ya hina ni Pentekosta. Loko Hosi ya hina yi pfuxiwile, Yi humelele eka vaapostola va Yona minkarhi yi nga ri yingani, kutani va nga ha Yi voni masiku yo tala. Kutani va hele matimba ivi va ku, ‘A swi pfuni nchumu ku rindza’; Un’wana u te, ‘Mina ndzi ya eku phaseni ka tinhlampfi.’ Van’wana vambirhi va te, ‘Hi ta famba na wena.’ A ku sele katsongo leswaku va ya entirhweni wo phasa tinhlampfi, va tshika ntirho wa ku phasa vanhu. Lowu a wu ri nkarhi wo ringiwa eka vadyondzisiwa. Kutani ni sweswi wu kona. Loko ku ri ni xivangelo xihi na xihi lexi nga vangelaka wihi na wihi leswaku a tshika Hosi ni Ntiyiso wa Yona ni ku tshika ku tirhela Xikongomelo xa Hosi, kutani ke, ku ta va ku nga ri ku rhandza ka Xikwembu loku n’wi susumeteleke ku tirhela Hosi, kambe ku ta va ku ri nchumu wun’wana; kumbexana i ku anakanya leswaku nkarhi a wu komile; ku tinyiketela a ku ri ka nkarhi wo karhi ntsena.”

Sweswo swi vonaka swi ve tano eka van’wana. Mianakanyo ni ku navela ka vona ngopfu-ngopfu a ku ri eka ntshembo wo yisiwa evuton’wini bya le tilweni. Loko leswi swi nga endlekanga hi nkarhi lowu a wu languteriwile, a va lavanga ku yi twa nhlamuselo ya swilo swo hlamarisa leswi endlekeke hi 1914. Va rivale ntiyiso hinkwawo wa risima lowu va wu dyondzeke eRitweni ra Xikwembu naswona va sungule ku sandza vanhu lava va pfuneke ku wu dyondza.

Hi ku titsongahata, Swichudeni swa Bibele swi tlhele swi kambisisa Matsalwa, swi endla leswaku Rito ra Xikwembu ri ololoxa mavonelo ya swona. Ku kholwa ka swona ka leswaku Minkarhi ya Vamatiko yi hele hi 1914 a ku hundzukanga. Hakatsongo-tsongo va kote ku yi vona kahle ndlela leyi Mfumo wa Vumesiya wu sunguleke ha yona—leswaku wu simekiwe etilweni loko Yehovha a nyike N’wana wakwe Yesu Kreste vuhosi; ni leswaku a wu nga fanelanga wu rindzela leswaku vadyandzhaka swin’we na Yesu va yisiwa evuton’wini bya le tilweni, kambe leswaku va ta katekisiwa na yena endzhaku. Ku engetela kwalaho, va kote ku vona leswaku ku hangalaka ka nkucetelo wa Mfumo a ku lavanga leswaku ku rhanga ku pfuxiwa vaprofeta vo tshembeka va khale, kambe va vone leswaku Hosi a yi ta tirhisa Vakreste vo tshembeka lava hanyaka sweswi tanihi vayimeri va yona leswaku va byela vanhu va matiko hinkwawo hi lunghelo ro hanya hi laha ku nga heriki tanihi vafumiwa va Mfumo va la misaveni.

Loko va ya va vonisisa mhaka leyi yo tsakisa, ku ve ni ku ringiwa ni ku sefiwa kun’wana. Kambe lava a va rhandza Yehovha hakunene ni ku tsakela ku n’wi tirhela va ma tlangerile swinene malunghelo ya ntirho lawa a va ma kuma.—Nhlav. 3:7, 8.

Un’wana wa lava a ku ri A. H. Macmillan. Endzhaku u tsarile a ku: “Hambi loko ku langutela ka hina ka ku yisiwa etilweni ku nga hetisekanga hi 1914, Minkarhi ya Vamatiko yi hele hi lembe rero . . . A swi hi karhatanga ngopfu leswi swilo swin’wana swi nga endlekangiki hi laha a hi langutele ha kona, hikuva a hi khomekile hi ntirho wa Photo-Drama ni swiphiqo leswi pfuxiweke hi nyimpi.” U hambete a khomekile entirhweni wa Yehovha naswona a nyanyukile ku vona nhlayo ya vahuweleri va Mfumo yi kula yi tlula miliyoni loko a ha hanya.

Loko a tsundzuka mintokoto yakwe ya malembe ya 66 a ri swin’we ni nhlengeletano, u te: “Ndzi vone miringo yo tala leyikulu yi wela nhlengeletano ni ku ringiwa ka ripfumelo ra lava nga eka yona. Hi ku pfuniwa hi moya wa Xikwembu yi ponile, yi hambeta yi kula.” Mayelana ni mindzulamiso ya ku twisisa, u engeterile: “Ntiyiso wa nkoka lowu hi wu dyondzeke eMatsalweni a wu hundzukanga. Kutani ndzi dyondze leswaku hi fanele hi amukela swihoxo swa hina kutani hi hambeta hi lavisisa Rito ra Xikwembu leswaku hi kuma ku voningeriwa kun’wana. Ku nga khathariseki mindzulamiso leyi hi nga ha bohekaka ku yi endla nkarhi na nkarhi eka mavonelo ya hina, sweswo a swi nge ri hundzuli lunghiselelo ra musa ra nkutsulo ni xitshembiso xa Xikwembu xa vutomi lebyi nga heriki.”

Loko a ha hanya, Makwerhu Macmillan u swi vonile leswaku exikarhi ka timhaka leti vangeke ku ringiwa eripfumelweni, ku tiyimisela ku veka vumbhoni ni ku tlangela nhlengeletano ya le tilweni hi swona ha swimbirhi leswi paluxeke leswi a swi ri etimbilwini ta vanhu. Njhani?

Ntirho Wa Nsimu Ni Nhlengeletano Swi Va Timhaka Letikulu

Ku sukela enkandziyisweni wa yona wo sungula, ni ku kandziyisiwa loku engetelekeke ka timhaka endzhaku, Zion’s Watch Tower yi khongotele Mukreste un’wana ni un’wana wa ntiyiso leswaku a avela van’wana ntiyiso. Endzhaku ka sweswo, vahlayi va Xihondzo xo Rindza a va khutaziwa nkarhi na nkarhi ku tlangela lunghelo ni vutihlamuleri bya vona byo twarisa mahungu lamanene eka van’wana. Vo tala va hlanganyerilenyana hi tindlela tin’wana, kambe vanhu va nga ri vangani a va ri emahlweni hi ntirho lowu, va famba hi yindlu na yindlu leswaku va pfuna un’wana ni un’wana ku twa rungula ra Mfumo.

Hambi swi ri tano, ku sukela elembeni ra 1919, ku hlanganyela entirhweni wa nsimu ku ve mhaka ya nkoka swinene. Makwerhu Rutherford u ku kandziyise hi matimba enkulumeni ya le Cedar Point, Ohio, lembe rero. Eka vandlha rin’wana ni rin’wana leri kombeleke Sosayiti leswaku yi ri pfuna eku endleni ka ntirho, ku endliwe malunghiselelo ya mufambisi wa ntirho, la hlawuriweke hi Sosayiti leswaku a khathalela ntirho. A fanele ku rhangela naswona a tiyiseka leswaku vandlha ri ni swilo leswi lavekaka.

Hi 1922, Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) a xi ri ni xihloko lexi nge “Ntirho I Wa Nkoka.” Xi kombetele eka xilaveko lexikulu xa leswaku vanhu va twa mahungu lamanene ya Mfumo, xi yisa nyingiso eka xileriso xa Yesu xa vuprofeta lexi nga eka Matewu 24:14, kutani xi byela vakulu va vandlha xi ku: “Ku nga tshuki ku va ni munhu loyi a ehleketaka leswaku leswi a nga nkulu wa vandlha, ntirho wakwe i ku chumayela hi nomu ntsena. Loko nkarhi wu n’wi pfumelela leswaku a ya exikarhi ka vanhu kutani a va fambisela rungula leri gandlisiweke, rero i lunghelo lerikulu naswona u chumayela evhangeli, naswona i ndlela leyi hakanyingi yi humelelaka ku tlula yin’wana ni yin’wana yo chumayela.” Kutani xihloko xi vutisile: “Xana u kona munhu loyi a tinyiketeleke eka Hosi hakunene loyi a nga tivulaka la lulameke kambe a tshame hi mavoko enkarhini lowu?”

Van’wana va kokele endzhaku. Va pfuxe mimphikamakaneta hinkwayo yo hambana-hambana. A va swi vona swi nga fanelanga ku “xavisa tibuku,” hambi leswi ntirho a wu nga endleriwi ku kuma mali, naswona va dyondze hi tona tibuku leti ntiyiso malunghana ni Mfumo wa Xikwembu. Loko ku khutaziwe ku nyikela vumbhoni hi yindlu na yindlu hi Sonto, ku sukela hi 1926, van’wana a va swi pfumelanga, hambi leswi Sonto a ku ri siku leri vo tala a va ri vekela vugandzeri. Xiphiqo lexikulu a ku ri leswaku a va swi vona swi va yisa ehansi ku chumayela hi yindlu na yindlu. Kambe Bibele yi vula kahle leswaku Yesu u rhume vadyondzisiwa vakwe emakaya ya vanhu leswaku va ya chumayela, naswona muapostola Pawulo u chumayele “erivaleni ni le mindyangwini.”—Mint. 20:20; Mt. 10:5-14.

Loko ku kandziyisiwa ka ntirho wa nsimu ku ya ku engeteleka, lava timbilu ta vona a ti nga va susumeteli ku tekelela Yesu ni vaapostola vakwe tanihi timbhoni va humile hakatsongo-tsongo. Vandlha ra Skive le Denmark, swin’we ni man’wana, ri hunguteke ri va kwalomu ka hafu. Exikarhi ka vanhu va kwalomu ka dzana lava a va hlanganyela ni Vandlha ra Dublin eIreland, a ku sele mune. A ku ri ni ku ringiwa ni ku sefiwa loku fanaka eUnited States, Canada, Norway ni le ka matiko man’wana. Leswi swi endle leswaku mavandlha ma basisiwa.

Lava hakunene a va lava ku va vatekeleri va N’wana wa Xikwembu va xi amukele hi ndlela leyinene xikhutazo xa Matsalwa. Hambi swi ri tano, ku tiyimisela ka vona a ku endlanga leswaku swi va olovela ku sungula ku famba hi yindlu na yindlu. Van’wana swi va tikerile ku sungula. Kambe malunghiselelo ya ku veka vumbhoni hi mintlawa ni tinhlengeletano ta ntirho wo hlawuleka a swi ri xikhutazo. Vamakwerhu vambirhi va xisati le dzongeni wa Jutland, eDenmark, a va ri rivalanga siku leri va sunguleke ha rona ntirho wa nsimu. Va hlanganyele ni ntlawa, va yingisa swiletelo, va sungula nsimu ya vona, kambe va sungule ku rila. Vamakwerhu vambirhi va xinuna va swi vonile leswi a swi humelela kutani va vitana vamakwerhu lava va xisati leswaku va ta tirha na vona. Hi ku hatlisa a va tsakile nakambe. Endzhaku ko khangula ntirho wa nsimu, vo tala a va tele hi ntsako naswona a va hisekela ku ya emahlweni.

Kutani hi 1932, Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) a xi ri ni xihloko xa swiyenge swimbirhi leswi nge “Nhlengeletano Ya Yehovha.” (Minkandziyiso ya August 15 na September 1) Yi kombe leswaku mahlawulelo ya vakulu evandlheni a ma nga fambisani ni matsalwa. Mavandlha ma khutaziwe ku tirhisa vavanuna lava a va gingiriteka entirhweni wa nsimu eswikhundlheni swa vutihlamuleri, vavanuna lava namarhelaka vutihlamuleri lebyi fambisanaka ni vito leri nge Timbhoni ta Yehovha. Vavanuna lava a va fanele va tirha tanihi komiti ya ntirho. Un’wana wa vona, la hlawuriwaka hi vandlha, a vekiwa hi Sosayiti a va mufambisi wa ntirho. EBelfast, Ireland, leswi swi sefe vo tala lava a va navela ku titlakusa ematshan’wini yo navela ntirho wa le hansi.

Eku sunguleni ka va-1930, vunyingi bya lava a va ri eJarimani lava a va ringeta ku yisa ntirho wa nsimu ehansi byi humile evandlheni. Van’wana va hume hi ku chava loko hi 1933 ntirho wu yirisiwile ematikweni yo tala ya Jarimani. Kambe magidi ma tiyisele miringo leyi ya ripfumelo naswona a ma tikomba ma swi lava ku chumayela ku nga kathariseki khombo leri nga kona.

Emisaveni hinkwayo ku twarisiwa ka Mfumo ku engetelekile. Ntirho wa nsimu wu hundzuke xiphemu xa nkoka evuton’wini bya Timbhoni ta Yehovha hinkwato. Hi xikombiso, vandlha ra le Oslo, eNorway, ri hirhe tibazi hi mahelo-vhiki leswaku ti rhwala vahuweleri va ya etindhawini ta le kusuhi. A va hlangana ni mpundzu, va sungula nsimu ya vona hi awara ya kaye kumbe ya khume, va tirha swinene entirhweni wa nsimu, va tirha nkombo wa tiawara kumbe nhungu wa tona, kutani va nghena entlaweni wa bazi va tlhelela ekaya. Van’wana a va ya etindhawini ta le makaya hi swikanyakanya, va rhwele minkwama ya tibuku ni mabokisi ma ri ni tibuku leti engetelekeke. Timbhoni ta Yehovha a ti tsakile, ti hiseka, ti ri ni vun’we eku endleni ka ku rhandza ka Xikwembu.

Hi 1938, loko nyingiso wu tlhele wu nyikiwa mhaka ya ku veka vavanuna lava nga ni vutihlamuleri emavandlheni,j ku herisiwa ka minhlawulo hinkwayo ya malandza evandlheni, hinkwavo va ku amukerile. Mavandlha ma rhumele swiboho hi ntsako leswi kombaka ku tlangela nhlengeletano ya le tilweni ni ku kombela “Sosayiti” (leyi a va yi vona yi vula masalela lama totiweke, kumbe nandza lowo tshembeka, wa vutlharhi) leswaku yi hlelela vandlha ntirho ni ku veka malandza hinkwawo. Endzhaku ka sweswo, Huvo leyi Fumaka leyi vonakaka, yi hambete yi endla minhlawulo leyi lavekaka ni ku hlela mavandlha leswaku ma tirha hi vun’we, hi laha ku humelelaka. I mintlawa yi nga ri yingani ntsena leyi humeke, yi siya nhlengeletano hi nkarhi lowu.

Ku Tinyiketela Ku Haxa Rungula Ra Mfumo Ntsena

Leswaku nhlengeletano yi hambeta yi tsakeriwa hi Yehovha, yi fanele yi tirhiseriwa ntirho lowu Rito ra yena ri wu vulaka leswaku wu endliwa esikwini ra hina. Ntirho wolowo i ku chumayeriwa ka mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. (Mt. 24:14) Hambi swi ri tano, ku ve ni swiendlakalo swi nga ri swingani laha vanhu lava a va tikarhata va tirhisana ni nhlengeletano va tlheleke va ringeta ku yi tirhisela ku endla matshalatshala lawa a ma humesa vanghana va vona entirhweni. Loko va soriwa, a ku ri ndzingo eka vona, ngopfu-ngopfu loko va vona leswaku minsusumeto ya vona a yi tlakukile.

Leswi swi endleke le Finland hi 1915, loko vamakwerhu van’wana va sungule nhlangano wo tirhisana lowu vitaniwaka Ararat naswona a wu tirhisa rungula ra nkandziyiso wa Xifinnish wa Xihondzo xo Rindza ku khutaza vahlayi va wona leswaku va joyina nhlangano lowu wa bindzu. Loyi a sunguleke ntirho lowu eFinland u hlamule hi ku titsongahata loko Makwerhu Russell a kombise leswaku yena ni vanghana vakwe a va tipfumelela ku “humesiwa entirhweni wa nkoka wa Evhangeli.” Hambi swi ri tano, vutikurisi byi sivele makwerhu un’wana ku amukela ndzayo leyi fanaka, loyi a gingiriteka entirhweni wa Yehovha ku ringana malembe ya khume eNorway.

Hi va-1930, eUnited States, ku pfuke xiphiqo lexi yelanaka ni lexi. Mavandlha yo tala a ma humesa maphepha ya wona ya swiletelo ya n’hweti na n’hweti, lawa a ma katsa switsundzuxo leswi humaka eka Bulletin ya Sosayiti kun’we ni mintokoto ni xiyimiso xa wona xa ntirho. Rin’wana ra wona, leri a ri humesiwa eBaltimore, Maryland, ri seketele swinene ntirho wo chumayela kambe a ri tirhiseriwa ni ku yisa emahlweni mintirho yin’wana ya bindzu. Eku sunguleni Makwerhu Rutherford u kombise ku swi pfumelela swin’wana swa leswi hambi loko a nga vulanga hi nomu. Kambe loko ku xiyiwe leswi a swi ta humelela hikwalaho ko katseka emintirhweni yo tano leyi nga ni khombo, Xihondzo xo Rindza xi vule leswaku Sosayiti a yi swi pfumelelanga. Leswi swi tise ndzingo lowukulu eka Anton Koerber, hikuva hi tindlela leti a lava ku pfuna vamakwavo hi tlhelo ra timali. Hambi swi ri tano, hi ku famba ka nkarhi u tlhele a tirhisa vuswikoti byakwe hi xitalo leswaku a yisa emahlweni ntirho wo chumayela lowu endliwaka hi Timbhoni ta Yehovha.

Xiphiqo lexi yelanaka ni lexi xi ve kona le Australia ku sukela hi 1938, naswona xi ye emahlweni hi nkarhi wa ku yirisiwa ka Sosayiti (January 1941 ku ya ka June 1943). Leswaku ku khathaleriwa swilaveko leswi a swi tekiwa swi ri swa nkoka hi nkarhi wolowo, hofisi ya rhavi ya Sosayiti yi nghenelele hi ku kongoma emintirhweni yo hambana-hambana ya bindzu. Xisweswo, ku endliwe xihoxo lexikulu. A va ri ni michini leyikulu yo byala, “mapurasi ya Mfumo” lama tlulaka 20, khampani ya vumaki, vubakelo ni mabindzu man’wana. Vugandliselo byimbirhi bya bindzu byi pfumele ku ya emahlweni byi kandziyisela Sosayiti tibuku ta yona exihundleni hi nkarhi wo yirisiwa. Kambe mintirho yin’wana ya vona ya bindzu yi va endle va tlula vukala-tlhelo bya Vukreste, ntirho lowu a wu endliwa tanihi xisekelo xo humesa mali ni ku seketela maphayona hi nkarhi wo yirisiwa. Hambi swi ri tano, mapfalo ya van’wana ma karhateke ngopfu. Hambi leswi vo tala va tshameke enhlengeletanweni, ntirho wo huwelela Mfumo wu yimilenyana. I yini lexi a xi sivela mikateko ya Yehovha?

Loko ku yirisiwa ku herisiwile hi June 1943, vamakwerhu lava hi nkarhi wolowo a va ri ehofisini ya rhavi va lemuke leswaku mabindzu lawa ma fanele ku herisiwa leswaku ku langutaniwa ni ntirho wa nkoka swinene wo chumayela hi Mfumo. Emalembeni manharhu, swi hetisisiwile naswona ndyangu wa le Bethele wu hungutiwe wu fika eka nhlayo leyinene. Kambe a ka ha laveka leswaku ku lulamisiwa xiyimo, ivi xisweswo ku pfuxetiwa ku tshemba nhlengeletano hi ku helela.

Nathan H. Knorr, muungameri wa Sosayiti ni mupfuni wakwe M. G. Henschel va endzele eAustralia leswaku va ya tirhana ni xiyimo lexi hi 1947. Loko xi vika mhaka leyi, Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa June 1, 1947, xi vule leswi malunghana ni ntirho wa bindzu lowu a wu endliwa: “Lexi a xi katseka a hi ntirho wa siku na siku wa vamakwerhu wa ku tihanyisa, kambe a ku ri mhaka ya leswaku hofisi ya Rhavi ya Sosayiti yi kume tinxaka to hambana ta vumaki naswona yi vitana vahuweleri va le swiphen’wini hinkwaswo swa tiko, ngopfu-ngopfu maphayona, leswaku va ta tirha eka vumaki lebyi ematshan’wini yo chumayela evhangeli.” Leswi swi vangele van’wana leswaku va katseka enyimpini hi ndlela yin’wana. Emintsombanweni ya le madorobeni-nkulu ya swifundzha, Makwerhu Knorr u vulavule hi ku kongoma mayelana ni xiyimo lexi. Eka nhlengeletano yin’wana ni yin’wana ku endliwe xiboho lexi ha xona vamakwerhu va le Australia va pfumeleke xihoxo xa vona naswona va kombele tintswalo ni ndzivalelo wa Yehovha hi Yesu Kreste. Xisweswo, a ku laveka ku hiseka naswona ku hlangavetaniwe ni miringo leswaku nhlengeletano yi ya emahlweni yi tinyiketela ku haxa rungula ra Mfumo wa Xikwembu.

Loko Timbhoni ta Yehovha ti kamba matimu ya tona ya manguva lawa, ti vona vumbhoni bya leswaku Yehovha hakunene u basisa vanhu vakwe. (Mal. 3:1-3) Mavonelo lama hoxeke, tidyondzo leti hoxeke ni swiendlo leswi hoxeke swi humesiwile hakatsongo-tsongo, naswona vanhu lava va hlawulaka ku tshama ni swilo leswi va susiwe na swona. Lava va salaka a hi vanhu lava tiyimiselaka ku landzula ntiyiso wa Bibele leswaku va va ni filosofi ya vanhu. A hi valandzeri va munhu kambe i malandza lama tinyiketeleke ya Yehovha Xikwembu. Va landzela nkongomiso wa nhlengeletano hi ntsako hikuva va vona vumbhoni lebyi nga erivaleni bya leswaku i ya Yehovha. Va tsakela ku vonakala loku kulaka ka ntiyiso. (Swiv. 4:18) Va swi languta swi ri lunghelo lerikulu ku va Timbhoni ta Yehovha leti gingiritekaka, ku va vahuweleri va Mfumo wa Xikwembu.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 619]

Ku ringiwa ni ku sefiwa a swi tanga tanihi xihlamariso

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 621]

“Va ala ku hambukisiwa eRitweni ra Hosi”

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 623]

“A hi lavi ku tlakusiwa, kumbe ku dzunisiwa, kumbe ku tlakusa leswi hi swi tsalaka”

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 624]

“Xikwembu xa ha ri xona lexi lawulaka”

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 626]

“Nandza la tshembekaka, la tlhariheke” a nga nyamalalanga loko Makwerhu Russell a fa

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 627]

Matshalatshala yo biha yo nghenisa chefu emianakanyweni ya vanhu

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 628]

Van’wana va pfumelele vutikukumuxi byi herisa ripfumelo ra vona

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 629]

“Mi tivonela eka lava pfuxaka ku avana . . . hambanani na vona”

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 630]

Van’wana va hehle “Xihondzo xo Rindza” hi mavunwa va vula leswaku xi kaneta nkutsulo

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 635]

“Hi lo tiendlela xiboho, kambe hi hoxisile”

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 636]

Lava a va rhandza Yehovha hakunene a va ma tlangela malunghiselelo ya ntirho lama a ma va pfulekerile

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 638]

“Xana u kona munhu loyi a tinyiketeleke eka Hosi hakunene loyi a nga tivulaka la lulameke kambe a tshame hi mavoko enkarhini lowu?”

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 641]

Mavonelo lama hoxeke, tidyondzo leti hoxeke ni swiendlo leswi hoxeke swi humesiwile hakatsongo-tsongo

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 622]

W. E. Van Amburgh

Hi 1916, W. E. Van Amburgh u te: “Ntirho lowu lowukulu wa misava hinkwayo a hi wa munhu un’we. . . . I ntirho wa Xikwembu.” Hambi leswi a nga vona van’wana va tlhelela endzhaku, u yime a tiyile eka ripfumelo rero ku fikela loko a fa hi 1947, a ri ni malembe ya 83 hi vukhale.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 633]

Jules Feller

Loko a ha ri jaha, Jules Feller u vone ku ringiwa lokukulu ka ripfumelo. Mavandlha man’wana eSwitzerland ma hunguteke ma ya eka hafu ya mpimo wa wona kumbe ma va ehansi ka hafu. Kambe endzhaku u tsarile: “Lava vekeke ntshembo wa vona eka Yehovha va yime va tiyile naswona va yise ntirho wa vona wo chumayela emahlweni.” Makwerhu Feller a tiyimisele ku endla sweswo na yena, naswona hikwalaho ka sweswo u tiphine hi ntirho wa le Bethele ku ringana malembe ya 68 ku ta fika eka 1992.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 634]

C. J. Woodworth

C. J. Woodworth u tsalele munhu loyi a nga tshika ntirho wa Yehovha hikwalaho ka leswi valandzeri va Yesu Kreste lava totiweke va nga yisiwangiki etilweni hi 1914 a ku:

“Emalembeni ya makume-mbirhi lama hundzeke mina na wena a hi pfumela eku khuvuriweni ka swihlangi; hi pfumela leswaku vafundhisi va pfumeleriwa hi Xikwembu ku endla nkhuvulo; leswaku nkhuvulo a wu laveka leswaku munhu a pona ku xanisiwa hi laha ku nga heriki; leswaku Xikwembu i rirhandzu; leswaku Xikwembu xi vumbile naswona xi hambete xi vumba swivumbiwa swa tibiliyoni hi xivumbeko xa xona leswi nga ta heta malembe yo tala lama nga riki na ku hela emalangavini ya xivavula lexi pfurhaka, swi kombela thonsi ra mati leswaku swi timula ku xaniseka ka swona kambe swi nga nyikiwi . . . 

“A hi pfumela leswaku loko munhu a file, wa ha hanya; a hi pfumela leswaku Yesu Kreste a nga fanga; ni leswaku A nge fi; ni leswaku ku hava Nkutsulo lowu tshameke wu humesiwa kumbe lowu nga ta humesiwa; ni leswaku Yehovha Xikwembu na Kreste Yesu N’wana Wakwe i van’we naswona i munhu un’we; ni leswaku Kreste a ri Tata wa yena n’wini; ni leswaku Yesu a ri N’wana wa yena n’wini; ni leswaku Moya lowo Kwetsima i munhu; ni leswaku n’we u hlanganisa na n’we, u tlhela u hlanganisa na n’we swi endla n’we; ni leswaku loko Yesu a hayekiwe exihambanweni ivi a ku, ‘Xikwembu xanga, Xikwembu xanga, U Ndzi Tshikele yini xana,’ O tivula hi Yexe; . . . ni leswaku mimfumo ya sweswi i xiphemu xa Mfumo wa Kreste; ni leswaku Diyavulosi a a ri kule eka Tihele leti nga si tshamaka ti voniwa hi munhu, a hi yena la lawulaka mimfumo ya misava leyi . . .

“Ndzi dzunisa Xikwembu hi siku leri ri nga tisa Ntiyiso Wa Sweswi ekaya ra mina. A wu tengile, a wu phyuphyisa mianakanyo ni mbilu, lerova hi ku hatlisa ndzi siyile vuxisi ni mavunwa ya khale kutani ndzi tirhisiwa hi Xikwembu leswaku ndzi pfula ni mahlo ya wena lama a ma nga voni. Hinkwerhu a hi wu tsakela Ntiyiso lowu, hi tirha swin’we ku ringana khume-ntlhanu wa malembe. Hosi yi ku fundzhile swinene tanihi muvulavuleri wa yona; a ndzi nga tivi un’wana loyi a nga paluxaka vunwa bya Babilona ku kota wena. Eka papila ra wena u vutise leswaku, ‘I yini lexi landzelaka?’ Aha, sweswi ku ta nchumu wo karhata! Lexi landzelaka hi leswaku u tshika mbilu ya wena yi hlundzukela loyi mintirho yakwe yi nga ya rirhandzu ni loyi mikateko yakwe ya le henhla yi tiseke Ntiyiso etimbilwini ta hina. U siye nhlengeletano, ivi u teka tinyimpfu tin’wana u famba na tona. . . .

“Kumbexana ndzi tikomba ndzi ri xihlekiso eka wena hikwalaho ka leswi ndzi nga yangiki eTilweni, hi October 1, 1914, kambe eka mina wena a wu xihlekiso—nikatsongo!

“Sweswi leswi ku nga ni khume ra matiko lamakulu ya misava lama nga emaxangwini ya rifu, eka mina swi tikomba ku nga ri nkarhi lowunene wo lava ku sandza wanuna loyi ku ringana makume-mune wa malembe a dyondziseke leswaku Nkarhi wa Vamatiko wu ta hela hi 1914.”

Ripfumelo ra Makwerhu Woodworth a ri tsekatsekisiwanga loko swiendlakalo swa 1914 swi nga endlekanga hi laha a swi languteriwe ha kona. U tivonerile leswaku ka ha ri na swo tala swo swi dyondza. Hikwalaho ko tshembela eka xikongomelo xa Xikwembu, u hete tin’hweti ta kaye ekhotsweni hi 1918-19. Endzhaku u tirhe tanihi muhleri wa timagazini ta “The Golden Age” na “Consolation.” U yime a tiyile eripfumelweni naswona a tshembekile enhlengeletanweni ya Yehovha ku fika eku feni kakwe hi 1951, a ri ni malembe ya 81 hi vukhale.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 637]

A. H. Macmillan

“Ndzi vone vutlharhi bya ku lehisa mbilu ndzi rindzela Yehovha leswaku a lulamisa matwisiselo ya hina ya swilo swa Matsalwa ematshan’wini yo hela matimba hi mhaka ya mianakanyo leyintshwa. Nkarhi wun’wana ku langutela ka hina siku ro karhi a ku nga fambisani ni leswi Matsalwa a ma swi vula. Loko ku langutela koloko ku nga hetiseki, sweswo a swi xi cincanga xikongomelo xa Xikwembu.”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 620]

Ndzingo lowukulu wa ripfumelo a wu katsa ku pfumela eka nkoka wa gandzelo ra Yesu ro rivalela swidyoho

[Swifaniso leswi nga eka tluka 625]

Van’wana lava a va tsakela Russell swinene, va kume leswaku ndlela leyi va anguleke ha yona eka vumunhu bya Rutherford, yi paluxe loyi a va tirhela yena hakunene

[Swifaniso leswi nga eka tluka 639]

Loko ku kandziyisiwe ntirho wa nsimu hi laha ku engetelekeke, vo tala va tshikile; van’wana va hiseke swinene

“Xihondzo xo Rindza” (xa Xinghezi) xa August 15, 1922

“Xihondzo xo Rindza” (xa Xinghezi) xa April 1, 1928

“Xihondzo xo Rindza” (xa Xinghezi) xa June 15, 1927

[Xifaniso lexi nga eka tluka 640]

Loko ku hleriwa ka nhlengeletano ku ve erivaleni, lava a va tilavela ndhuma va sefiwile