Ndzima 3
Xikwembu Xa Ntiyiso I Mani?
1. Ha yini vanhu vo tala va pfumelelana ni marito yo sungula ya Bibele?
LOKO u languta etilweni evusikwini lebyi nga riki na mapapa, xana a wu hlamali loko u vona tinyeleti to tala swonghasi? Xana u vona onge ti endliwe hi mani? Naswona ku vuriwa yini hi swilo leswi hanyaka emisaveni—swiluva swo xonga, swinyanyana ni miloti ya swona yo tsakisa, tinkava-va-nga-heti ta matimba leti tlulaka elwandle? Ku hlaya swona i ku xurha. Hinkwaswo leswi a swi nga ta tiendlekela. A swi hlamarisi leswi vo tala va pfumelelanaka ni marito yo rhanga ya Bibele lama nge: “E ku sunguleni Šikwembu ši tumbulušile tilo ni misav̌a”!—Genesa 1:1.
2. Xana Bibele yi ri yini malunghana ni Xikwembu, naswona yi hi khutaza leswaku hi endla yini?
2 Vanhu va ni mavonelo yo hambana-hambana emhakeni ya Xikwembu. Van’wana va ehleketa leswaku Xikwembu i matimba lama nga riki ya vumunhu. Timiliyoni ti gandzela vakokwana lava feke, ti pfumela leswaku Xikwembu a xi tshineleleki hikuva xi le kule ngopfu. Kambe Bibele yi paluxa leswaku Xikwembu xa ntiyiso i munhu wa xiviri loyi a vonakaka a khathala swinene hi hina vanhu. Hi yona mhaka leyi yi hi khutazaka leswaku hi “lava Xikwembu,” yi ku: “A xi le kule ni un’wana ni un’wana wa hina.”—Mintirho 17:27.
3. Ha yini swi nga koteki ku endla xifaniso xa Xikwembu?
3 Xana Xikwembu xi languteka njhani? Malandza ya xona ma nga ri mangani ma vone swivono swa vukona bya xona lebyi vangamaka. Eka swivono leswi xi tikombise xi tshame exiluvelweni, ku ri karhi ku huma ku vangama loku chavisaka eka xona. Hambi swi ri tano, lava voneke swivono swo tano a va kalanga va hlamusela leswaku va vone xikandza xa xona. (Daniyele 7:9, 10; Nhlavutelo 4:2, 3) Xivangelo xa sweswo hi leswaku “Xikwembu i moya”; a xi na miri wa nyama. (Yohane 4:24) Entiyisweni, a swi nge koteki ku endla xifaniso lexi kongomeke xa xivumbeko xa Muvumbi wa hina, hikuva “a ku na munhu la tshamaka a vona Xikwembu ni siku ni rin’we.” (Yohane 1:18; Eksoda 33:20) Kambe, Bibele yi hi dyondzisa swo tala malunghana ni Xikwembu.
XIKWEMBU XA NTIYISO XI NI VITO
4. Hi tihi tinhlamuselo tin’wana leti tirhaka eka Xikwembu eBibeleni?
4 EBibeleni, Xikwembu xa ntiyiso xi hlamuseriwa hi marito yo tanihi lama nge “Šikwembu ša matimba hikwawo,” “L’a-nge-henhla-henhla,” ‘Muvumbi Lonkulu,’ ‘Muleteri Lonkulu,’ ‘Hosi Leyikulu’ na “Hosi ya minkarhi hinkwayo.” (Genesa 17:1; Pisalema 50:14; Eklesiasta 12:1; Esaya 30:20; Mintirho 4:24; 1 Timotiya 1:17) Ku anakanyisisa hi tinhlamuselo to tano swi nga hi pfuna leswaku hi kula evutivini bya Xikwembu.
5. Vito ra Xikwembu i mani, naswona ri humelela kangani eMatsalweni ya Xiheveru?
5 Hambi swi ri tano, Xikwembu xi ni vito leri hlawulekeke leri humelelaka minkarhi ya kwalomu ka 7 000 eMatsalweni ya Xiheveru ntsena—ri humelela ko tala ku tlula swithopo swin’wana swa xona. Emalembeni ya kwalomu ka 1 900 lama hundzeke, hikwalaho ka vukholwa-hava Vayuda va tshike ku vitana vito ra Xikwembu. Xiheveru xa Bibele a xi tsariwa handle ka switwari. Hikwalaho, ku hava ndlela yo swi tiva kahle leswaku Muxe, Davhida kumbe van’wana va le minkarhini ya khale a va swi vitana njhani switatisi swa mune (יהוה) leswi endlaka vito ra Xikwembu. Swidyondzi swin’wana swi ringanyeta leswaku kumbexana vito ra Xikwembu a ri vitaniwa va ku “Yahweh,” kambe a swi tiyiseki. Mavitanelo ya Xitsonga ya “Yehovha” i khale ma ri karhi ma tirhisiwa naswona mavitanelo lama fanaka na wona ya tindzimi to tala ma amukeleka swinene namuntlha.—Vona Eksoda 6:3 na Esaya 26:4 eka Bibele ya Xitsonga.
MHAKA LEYI HA YONA U FANELEKE U TIRHISA VITO RA XIKWEMBU
6. Pisalema 83:18 yi ri yini hi Yehovha, naswona ha yini hi fanele ku tirhisa vito rakwe?
6 Vito ra Xikwembu leri hlawulekeke, Yehovha, ri xi hambanisa ni swikwembu leswin’wana hinkwaswo. Hi yona mhaka leyi vito rero ri humelelaka minkarhi yo tala eBibeleni, ngopfu-ngopfu etindzimaneni ta Xiheveru. Vahundzuluxeri vo tala a va ri tirhisi vito ra Xikwembu, kambe Pisalema 83:18 yi vula hi ku kongoma yi ku: “V̌a ta tiv̌a leŝaku wena loyi v̌ito ra yena a nga Yehova, u tlakukile henhla ka misav̌a hikwayo.” Kutani swi fanerile leswaku hi tirhisa vito ra Xikwembu loko hi vulavula ha xona.
7. Xana nhlamuselo ya vito leri nge Yehovha yi hi dyondzisa yini hi Xikwembu?
7 Vito leri nge Yehovha i muxaka wa riendli ra Xiheveru leri vulaka “ku va kona.” Xisweswo, vito ra Xikwembu ri vula leswaku “U Endla Leswaku Swi Va Kona.” Hikwalaho Yehovha Xikwembu u tihlamusela tanihi Muendli Lonkulu wa Swikongomelo. Nkarhi hinkwawo u endla leswaku swikongomelo swakwe swi hetiseka. I Xikwembu xa ntiyiso ntsena lexi faneriwaka hi vito leri, hikuva vanhu a va nge tiyiseki nikatsongo leswaku makungu ya vona ma ta humelela. (Yakobo 4:13, 14) I Yehovha ntsena loyi a nga kotaka ku vula a ku: “Ni rito ra mina leri humaka enon’wini wa mina ri ta endlisa sweswo. . . . Ri ta humelela hakunene eka leswi ndzi ri rhumeleke swona.”—Esaya 55:11, NW.
8. Hi xihi xikongomelo lexi Yehovha a xi twariseke hi ku tirhisa Muxe?
8 Vapatriarka va Vaheveru ku nga Abrahama, Isaka na Yakobo hinkwavo va ‘vitane vito ra Yehovha,’ kambe a va nga wu tivi hi ku hetiseka nkoka wa vito ra Xikwembu. (Genesa 21:33; 26:25; 32:9; Eksoda 6:3) Loko Yehovha endzhakunyana a paluxe xikongomelo xakwe xa ku kutsula vatukulu va vona, Vaisrayele, evuhlongeni bya le Egipta ni ku va nyika “[tiko] ra nṭwamba ni v̌ulombe,” swi nga ha endleka swi tikombe onge a swi nga ta koteka. (Eksoda 3:17) Hambi swi ri tano, Xikwembu xi kandziyise nkoka lowu nga heriki wa vito ra xona hi ku byela muprofeta wa xona Muxe xi ku: “U ta v̌a byela [vana va Israyele, NW], u ku: Yehova, Šikwembu ša v̌atata wa ṅwina, Šikwembu ša Abraham, Šikwembu ša Isak, Šikwembu ša Yakob, ši nḍi rumile ka ṅwina. Hi rona v̌ito ra mina hi laha ku nga heriki; hi šona šiṭunḍušo ša mina e tinšakeni ta tinšaka.”—Eksoda 3:15.
9. Xana Faro a n’wi languta njhani Yehovha?
9 Muxe u kombele Faro, hosi ya Egipta, leswaku a pfumelela Vaisrayele leswaku va ya gandzela Yehovha emananga. Kambe Faro, loyi yena hi byakwe a tekiwa tanihi xikwembu ni loyi a gandzela swikwembu swin’wana swa le Egipta, u hlamule a ku: “Yehova i mani leŝaku nḍi yingisa rito ra yena, nḍi ṭhika Israel a famba? Yehova a nḍi ṅwi tiv̌i, na Israel nḍi nga ka nḍi nga ṅwi ṭhiki a famba.”—Eksoda 5:1, 2.
10. Xana Yehovha u endle yini aEgipta wa khale, leswaku a hetisisa xikongomelo xa yena lexi khumbaka Vaisrayele?
10 Kutani Yehovha u teke goza rin’wana leswaku a hetisisa xikongomelo xa yena, a endla hi ku pfumelelana ni leswi vito ra yena ri vulaka swona. U tise makhombo ya khume ehenhla ka Vaegipta va khale. Khombo ro hetelela ri dlaye mativula hinkwawo ya le Egipta, ku katsa ni jaha ra Faro loyi a tikurisa. Kutani Vaegipta va tiyimisela ku tshika Vaisrayele va famba. Hambi swi ri tano, Vaegipta van’wana va khumbiwe swinene hi matimba ya Yehovha lerova va famba swin’we ni Vaisrayele loko va suka aEgipta.—Eksoda 12:35-38.
11. Hi rihi hlori leri Yehovha a ri endleke eLwandle ro Tshwuka, naswona valala va yena va boheke ku pfumela yini?
11 Faro wo sihalala ni vuthu rakwe, ni tigolonyi ta rona ta nyimpi ta madzana, u sale mahlonga ya yena hi le ndzhaku leswaku a ta ma khoma. Loko Vaegipta va tshinela, hi hlori Xikwembu xi hambanise Lwandle ro Tshwuka hi le xikarhi leswaku Vaisrayele va tsemakanya hi le ndhawini leyi omeke. Loko lava a va va sale hi le ndzhaku va nghena elwandle, Yehovha “[u hlomule] masonḍo ya makaletši ya v̌ona, kutani v̌a ma koka hi matimba.” Tinhenha ta Vaegipta ti ririle ti ku: “A hi balekeni e mahlweni ka v̌a-Israel, hikuv̌a Yehova a v̌a lwela, a lwa ni v̌a-Egipta.” Kambe a ku nga ha ri na nkarhi. Makhumbi lamakulu ya mati ma vuye ehansi kutani “ma funengeta makaletši ni nyimpi hikwayo ya Faro.” (Eksoda 14:22-25, 28) Xisweswo Yehovha u tiendlele vito lerikulu, naswona xiendlakalo xexo a xi si rivariwa ni namuntlha.—Yoxuwa 2:9-11.
12, 13. (a) Vito ra Xikwembu ri vula yini eka hina namuntlha? (b) I yini leswi vanhu va faneleke ku swi dyondza hi ku hatlisa, naswona ha yini?
12 Vito leri Xikwembu xi tiendleleke rona ri vula leswikulu eka hina namuntlha. Vito ra xona, Yehovha, i xitiyisekiso xa leswaku hinkwaswo leswi xi nga ni xikongomelo xo swi endla, xi ta swi hetisisa. Sweswo swi katsa ku hetisisa xikongomelo xa xona xa le ku sunguleni xo endla misava ya hina yi va paradeyisi. (Genesa 1:28; 2:8) Leswaku xi endla sweswo, Xikwembu xi ta susa vakaneti hinkwavo va vuhosi bya xona namuntlha, hikuva xi te: “[Va] ta tiv̌a leŝaku hi mina Yehova.” (Ezekiyele 38:23) Kutani Xikwembu xi ta hetisisa xikongomelo xa xona xa ku ponisa vagandzeri va xona va nghena emisaveni leyintshwa ya ku lulama.—2 Petro 3:13.
13 Hinkwavo lava lavaka ku amukeriwa hi Xikwembu va fanele va dyondza ku vitana vito ra xona hi ripfumelo. Bibele ya tshembisa: “Un’wana ni un’wana la khongelaka vito ra [Yehovha], ú ta ponisiwa.” (Varhoma 10:13) Ina, vito ra Yehovha i ra nkoka. Ku vitana Yehovha tanihi Xikwembu xa wena ni Mukutsuri wa wena swi nga ku tisela ntsako lowu nga heriki.
TIMFANELO TA XIKWEMBU XA NTIYISO
14. Hi tihi timfanelo ta xisekelo ta Xikwembu leti Bibele yi ti kandziyisaka?
14 Ku dyondza hi ta ku kutsuriwa ka Vaisrayele aEgipta swi kandziyisa timfanelo ta mune ta xisekelo leti Xikwembu xi ti tirhisaka hi ku ringanisela loku hetisekeke. Leswi xi swi endleke eka Faro swi paluxa matimba ya xona lama chavisaka. (Eksoda 9:16) Ndlela ya vutshila leyi Xikwembu xi langutaneke ha yona ni xiyimo xexo xo tika yi kombise vutlhari bya xona lebyi nga pimekiki. (Varhoma 11:33) Xi paluxe vululami bya xona hi ku xupula vakaneti lava sihalaleke ni vatshikileri va vanhu va xona. (Deteronoma 32:4) Mfanelo leyikulu ya Xikwembu i rirhandzu. Yehovha u kombise rirhandzu leri hlamarisaka hi ku hetisisa xitshembiso xakwe malunghana ni vatukulu va Abrahama. (Deteronoma 7:8) Nakambe u kombise rirhandzu hi ku pfumelela Vaegipta van’wana leswaku va fularhela swikwembu swa mavunwa ivi va vuyeriwa swinene hi ku seketela Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso.
15, 16. Xana Xikwembu xi kombise rirhandzu hi tindlela tihi?
15 Loko u ri karhi u hlaya Bibele, u ta xiya leswaku rirhandzu i mfanelo leyikulu ya Xikwembu, naswona xi ri kombisa hi tindlela to tala. Hi xikombiso, rirhandzu hi rona leri endleke leswaku xi va Muvumbi, naswona xi rhanga xi nyika swivumbiwa swa moya ntsako wa vutomi lowu xi nga na wona. Tintsumi teto ta madzana ya timiliyoni ta xi rhandza Xikwembu naswona ta xi dzunisa. (Yobo 38:4, 7; Daniyele 7:10) Xikwembu nakambe xi kombise rirhandzu hi ku vumba misava ni ku yi lunghiselela leswaku vanhu va tshama eka yona va tsakile.—Genesa 1:1, 26-28; Pisalema 115:16.
16 Ha vuyeriwa erirhandzwini ra Xikwembu hi tindlela leti nga hlayekiki. Hi xikombiso, hi rirhandzu Xikwembu xi endle mimiri ya hina hi ndlela yo hlamarisa leswaku hi tsakela vutomi. (Pisalema 139:14) Rirhandzu ra xona ri kombisiwa hi leswi xi hi nyikaka “timpfula to huma etilweni, na tinguva ta ndzalo, xi [hi] andzisela ni swakudya, xi tata timbilu ta [hina] hi ku tsaka.” (Mintirho 14:17) Xikwembu xi tlhela xi “tsuvukisa dyambu ra [xona] ehenhla ka lavo biha ni lavanene, [xi] nisa mpfula ehenhla ka lavo lulama ni lavo homboloka.” (Matewu 5:45) Rirhandzu nakambe ri susumetela Muvumbi wa hina leswaku a hi pfuna hi kota ku kuma vutivi bya Xikwembu ni ku n’wi tirhela hi tsakile hina vagandzeri vakwe. Hakunene, “Xikwembu i rirhandzu.” (1 Yohane 4:8) Kambe vumunhu bya xona byi katsa ni swin’wana.
“ŠIKWEMBU ŠA TINTŜALO NI V̌UNENE”
17. I yini lexi hi xi dyondzaka hi Xikwembu eka Eksoda 34:6, 7?
17 Endzhaku ka loko Vaisrayele va tsemakanye Lwandle ro Tshwuka, a va ha fanele ku xi tiva kahle Xikwembu. Muxe u lemuke xilaveko lexi ivi a khongela a ku: “Ŝeŝi, loko kunene nḍi v̌onile tintŝalo ta wena, nḍi kombise tindlela ta wena, nḍi ta ku tiv̌a, nḍi v̌ona tintŝalo ta wena!” (Eksoda 33:13) Muxe u kote ku xi tiva kahle Xikwembu loko a twa marito ya Xikwembu hi xoxe xi ku: “Yehova, Yehova, Šikwembu ša tintŝalo ni v̌unene, leši hlwelaka ku kariha, le’ši teleke tintŝalo ni ku ṭhembeka, le’ši ṭeṭelelaka e tinšaka ta madzana ya khume, le’ši khomelaka munhu e ku homboloka, ni ku dyoha, ni šiv̌i; kambe leši nga lanḍuriki nanḍu wa loyi a nga na wona.” (Eksoda 34:6, 7) Xikwembu xi ringanisela rirhandzu ra xona ni vululami, a xi va sirheleri lava dyohaka hi vomu eka vuyelo bya vudyoho bya vona.
18. Xana Yehovha u tikombise njhani tanihi loyi a nga ni tintswalo?
18 Hi laha Muxe a swi voneke ha kona, Yehovha u kombisa tintswalo. Munhu wa tintswalo u ni ntwela-vusiwana eka lava xanisekaka naswona u ringeta ku va ponisa. Xisweswo Xikwembu xi kombise ntwela-vusiwana eka vanhu hi ku endla lunghiselelo ra ku va ntshunxa hi ku helela eku xanisekeni, evuvabyini ni le ku feni. (Nhlavutelo 21:3-5) Vagandzeri va Xikwembu va nga ha weriwa hi maxangu hikwalaho ka swiyimo swa misava leyi yo biha, kumbe va nga ha endla swilo leswi nga riki swa vutlhari ivi va langutana ni ku nonon’hweriwa. Kambe loko hi ku titsongahata va hundzukela eka Yehovha leswaku a va pfuna, u ta va chavelela ni ku va pfuna. Ha yini? Hikuva hi tintswalo u kombisa nkhathalelo wa musa eka vagandzeri vakwe.—Pisalema 86:15; 1 Petro 5:6, 7.
19. Ha yini hi vula leswaku Xikwembu xi ni vunene?
19 Vanhu vo tala lava lawulaka va khoma vanhu hi moya wa tihanyi. Ku hambana ni sweswo, Yehovha u ni vunene lebyikulu eka malandza yakwe lama titsongahataka! Hambi leswi a nga mulawuri lonkulu evuakweni hinkwabyo, u kombisa musa lowu xiyekaka hi ndlela leyi fanaka eka vanhu hinkwavo. (Pisalema 8:3, 4; Luka 6:35) Yehovha u ni vunene evanhwini, u hlamula swikombelo leswi va swi endlaka leswaku va amukeriwa. (Eksoda 22:26, 27; Luka 18:13, 14) Ina, ku hava loyi Xikwembu xi bohekaka ku n’wi amukela kumbe ku n’wi kombisa tintswalo. (Eksoda 33:19) Hikwalaho, hi fanele ku kombisa ku tlangela loku enteke ka tintswalo ni vunene bya Xikwembu.—Pisalema 145:1, 8.
U HLWELA KU KARIHA, A NGA YI HI NGHOHE NASWONA U LULAMILE
20. I yini lexi kombisaka leswaku Yehovha u hlwela ku kariha ni leswaku a nga yi hi nghohe?
20 Yehovha u hlwela ku kariha. Kambe, leswi a swi vuli swona leswaku a nga ri teki goza, hikuva u ri tekile loko a lovisa Faro wo sihalala ni vuthu ra yena eLwandle ro Tshwuka. Yehovha nakambe a nga yi hi nghohe. Hikwalaho, vanhu lava a va tsakeriwa hi yena, Vaisrayele, eku heteleleni a nga ha va tsakelanga hikwalaho ka ku phikelela ka vona va endla swilo leswo biha. Xikwembu xa va amukela vanhu lava humaka eka matiko hinkwawo leswaku va va vagandzeri va xona, ntsena loko va pfumelelana ni tindlela ta xona to lulama.—Mintirho 10:34, 35.
21. (a) Xana Nhlavutelo 15:2-4 yi hi dyondzisa yini malunghana ni Xikwembu? (b) I yini lexi nga ta endla swi hi olovela ku endla leswi Xikwembu xi vulaka leswaku swi lulamile?
21 Buku ya Bibele ya Nhlavutelo yi kandziyisa nkoka wa ku dyondza hi ‘swileriso swo lulama’ swa Xikwembu. Yi vula leswaku swivumbiwa swa le tilweni swi yimbelela swi ku: “We Hosi, Xikwembu xa matimba hinkwawo, a hi ku kula ni ku hlamarisa ka mintirho ya wena; we Mufumi wa matiko hinkwawo, a hi ku lulama ni ku tshembeka ka tindlela ta wena! I mani la nga ta ka a nga ku chavi, we Hosi, i mani la nga ta ala ku twarisa vito ra wena ke? Hi wena ntsena loyi a kwetsimeke, kutani vamatiko hinkwavo va ta ta va ta nkhinsama emahlweni ka wena, hikuva mintirho ya wena leyo lulama yi le rivaleni!” (Nhlavutelo 15:2-4) Hi kombisa ku chava lokunene ka Yehovha kumbe ku n’wi xixima, hi ku fambisana ni leswi a vulaka leswaku swi lulamile. Leswi swa olova loko hi titsundzuxa vutlhari ni rirhandzu ra Xikwembu. Milawu ya xona hinkwayo yi pfuna hina.—Esaya 48:17, 18.
‘YEHOVHA XIKWEMBU XA HINA I UN’WE’
22. Ha yini lava amukelaka Bibele va nga byi gandzeli Vunharhu-un’we?
22 Vaegipta va khale a va gandzela swikwembu swo tala, kambe Yehovha i ‘Xikwembu lexi lavaka ku tinyiketela loku hlawulekeke.’ (Eksoda 20:5, ringanisa NW.) Muxe u tsundzuxe Vaisrayele leswaku “Yehovha Xikwembu xa hina i Yehovha a ri un’we.” (Deteronoma 6:4, NW) Yesu Kreste u tlhele a vula marito wolawo. (Marka 12:28, 29) Hikwalaho, lava amukelaka Bibele tanihi Rito ra Xikwembu a va byi gandzeli Vunharhu-un’we lebyi nga ni vanhu kumbe swikwembu swinharhu leswi hlanganeke. Entiyisweni, rito “Vunharhu-un’we” a ri humeleli ni ku humelela eBibeleni. Xikwembu xa ntiyiso i Munhu un’we, loyi a hambaneke na Yesu Kreste. (Yohane 14:28; 1 Vakorinto 15:28) Moya lowo kwetsima wa Xikwembu a hi munhu. I matimba lama tirhaka ya Yehovha, lama tirhisiwaka hi la nga ni Matimba Hinkwawo leswaku a hetisisa swikongomelo swakwe.—Genesa 1:2; Mintirho 2:1-4, 32, 33; 2 Petro 1:20, 21.
23. (a) Xana ku rhandza ka wena Xikwembu ku nga kula hi ndlela yihi? (b) Xana Yesu u te yini hi ku rhandza Xikwembu, naswona i yini lexi hi faneleke ku xi dyondza hi Kreste?
23 Loko u anakanya hi ndlela leyi Yehovha a nga ni vunene ha yona, xana a wu pfumeli leswaku u fanele ku n’wi gandzela? Loko u ri karhi u dyondza Rito ra yena, Bibele, u ta n’wi tiva ku antswa naswona u ta tiva leswi a swi lavaka eka wena leswaku u hlayiseka ni ku tsaka hi laha ku nga heriki. (Matewu 5:3, 6) Ku engetela kwalaho, ku rhandza ka wena Xikwembu ku ta kula. Sweswo swi fanerile, hikuva Yesu u te: “Rhandza [Yehovha] Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo, ni moya wa wena hinkwawo, ni ku anakanya ka wena hinkwako, ni matimba ya wena hinkwawo.” (Marka 12:30) Swi le rivaleni leswaku Yesu a ri ni rirhandzu ro tano eka Xikwembu. Kambe xana Bibele yi paluxa yini malunghana na Yesu Kreste? Hi xihi xiphemu xakwe exikongomelweni xa Yehovha?
KAMBELA VUTIVI BYA WENA
Vito ra Xikwembu i mani, naswona ri tirhisiwa minkarhi yo fikela kwihi eMatsalweni ya Xiheveru?
Ha yini u fanele ku tirhisa vito ra Xikwembu?
Hi tihi timfanelo ta Yehovha Xikwembu leti u ti tsakelaka ngopfu?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]
Xana Muvumbi wa swilo hinkwaswo u n’wi tiva khwatsi ku fikela kwihi?