Ndzima 4
Yesu Kreste—Xilotlelo Xo Kuma Vutivi Bya Xikwembu
1, 2. Xana vukhongeri bya misava leyi byi xi onhise ku yini xilotlelo xo kuma vutivi bya Xikwembu?
ANAKANYA u ri karhi u yime enyangweni, u ringetela swilotlelo swa wena. Ka titimela naswona ku ni munyama, u navela ku nghena endlwini—kambe xilotlelo a xi pfuli. Xi tikomba xi ri xona, kambe xikhweketo a xi lavi ku twa nchumu. Swi hlanganisa nhloko hakunene! U languta swilotlelo swa wena nakambe. Xana u tirhisa lexi faneleke? Xana ku na loyi a nga onha xilotlelo lexi?
2 Lexi i xifaniso lexinene xo kombisa leswi nsohensohe wa vukhongeri bya misava leyi wu swi endleke hi vutivi bya Xikwembu. Kahle-kahle, vo tala va onhe xilotlelo lexi xi hi pfulelaka leswaku hi twisisa—Yesu Kreste. Vukhongeri byin’wana byi suse xilotlelo lexi, byi honisa Yesu hi ku helela. Byin’wana byi soholote xikhundlha xa Yesu, byi n’wi gandzela tanihi Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Entiyisweni, vutivi bya Xikwembu byi pfalekile eka hina loko hi nga ri na kona ku twisisa loku kongomeke ka munhu loyi wa nkoka, Yesu Kreste.
3. Ha yini Yesu a vitaniwa xilotlelo xo kuma vutivi bya Xikwembu?
3 U nga ha va u tsundzuka leswaku Yesu u te: “Kambe vutomi lebyi nga heriki, hi leswaku va ku tiva, wena ntsena u nga Xikwembu xa ntiyiso, na Yesu Kriste loyi u n’wi rhumeke.” (Yohane 17:3) Loko a vula leswi, Yesu a a nga tikukumuxi. Matsalwa ma xi kandziyisa hi ku phindha-phindha xilaveko xa vutivi lebyi kongomeke bya Kreste. (Vaefesa 4:13; Vakolosa 2:2; 2 Petro 1:8; 2:20) Muapostola Petro u te: “Hi yena [Yesu Kreste] loyi vaprofeta hinkwavo va vuleke vumbhoni ehenhla ka yena.” (Mintirho 10:43) Naswona muapostola Pawulo u tsarile: “Eka yena [Yesu] ku tumbetiwile rifuwo hinkwaro ra vutlhari ni ra vutivi.” (Vakolosa 2:3) Pawulo u vule ni leswaku switshembiso hinkwaswo swa Yehovha swa hetiseka hikwalaho ka Yesu. (2 Vakorinto 1:20) Kutani Yesu Kreste hi yena xilotlelo xo kuma vutivi bya Xikwembu. Vutivi bya hina hi Yesu byi fanele byi va lebyi nga pfilunganyekangiki malunghana ni xiyimo xakwe swin’we ni xiphemu xakwe elunghiselelweni ra Xikwembu. Kambe ha yini valandzeri va Yesu va n’wi teka a ri wa nkoka eka swikongomelo swa Xikwembu?
MESIYA LA TSHEMBISIWEKE
4, 5. Hi yihi mintshembo leyi a yi khumba Mesiya, naswona vadyondzisiwa va Yesu va n’wi langute njhani?
4 Ku sukela emasikwini ya wanuna wo tshembeka Avele, malandza ya Xikwembu a ma langutele swinene Mbewu leyi vhumbhiweke hi Yehovha Xikwembu hi byakwe. (Genesa 3:15; 4:1-8; Vaheveru 11:4) Ku paluxiwe leswaku Mbewu a yi ta hetisisa xikongomelo xa Xikwembu tanihi Mesiya, leswi vulaka “Mutotiwa.” A a ta “herisa ŝidyoho,” naswona ku tlakuka ka Mfumo wa yena ku vhumbhiwile eka tipisalema. (Daniyele 9:24-26; Pisalema 72:1-20) I mani loyi a a ta va Mesiya?
5 Anakanya hi nyanyuko lowu Andriya lontshwa wa Muyuda a veke na wona loko a yingisela marito ya Yesu wa Nazareta. Andriya u tsutsumele eka makwavo Simoni Petro kutani a ku eka yena: “Hi kumile Mesiya.” (Yohane 1:41) Vadyondzisiwa va Yesu a va kholwa leswaku a ri Mesiya la tshembisiweke. (Matewu 16:16) Naswona Vakreste va ntiyiso a va tiyimiserile ku nghenisa vutomi bya vona ekhombyeni hi ku pfumela leswaku Yesu hakunene a a ri Mesiya kumbe Kreste la vhumbhiweke. Xana a va ri ni vumbhoni byihi? A hi languteni swiyenge swinharhu swa vumbhoni.
VUMBHONI BYA LESWAKU YESU A RI MESIYA
6. (a) Hi rihi rixaka leri a ri ta humesa Mbewu leyi Tshembisiweke, naswona hi swi tivisa ku yini leswaku Yesu u hume endyangwini wolowo? (b) Ha yini a swi nga ta koteka leswaku munhu loyi a hanyeke endzhaku ka 70 C.E. a tikombisa a ri Mesiya?
6 Nxaxamelo wa ku tswariwa ka Yesu wu nyika xisekelo xo sungula xa ku n’wi vula Mesiya la tshembisiweke. Yehovha a a byele nandza wa Yena Abrahama leswaku Mbewu leyi tshembisiweke a yi ta huma endyangwini wakwe. Isaka n’wana wa Abrahama, Yakobo n’wana wa Isaka na Yuda n’wana wa Yakobo hinkwavo va kume xitshembiso lexi fanaka. (Genesa 22:18; 26:2-5; 28:12-15; 49:10) Ntlhandlamano wa rixaka ra Mesiya wu hungutiwile endzhaku ka madzana ya malembe loko Hosi Davhida a byeriwe leswaku ntlhandlamano wa ndyangu wa yena hi wona a wu ta tswala Yena. (Pisalema 132:11; Esaya 11:1, 10) Marungula ya Tievhangeli ya Matewu na Luka ma tiyisekisa leswaku Yesu u tswariwe eka ntlhandlamano wa ndyangu wolowo. (Matewu 1:1-16; Luka 3:23-38) Hambi leswi Yesu a a ri ni valala vo tala lavakulu, ku hava loyi a kaneteke ntlhandlamano wa ku tswariwa ka yena lowu a wu tiviwa kahle. (Matewu 21:9, 15) Kutani, swi le rivaleni leswaku rixaka ra ku tswariwa ka yena a ri kanakanisi. Hambi swi ri tano, tirhekhodo ta ndyangu wa Vayuda ti lovisiwile loko Varhoma va hlula Yerusalema hi 70 C.E. Eminkarhini leyi landzeleke, ku hava loyi a ta tivula Mesiya la tshembisiweke.
7. (a) Hi xihi xiyenge xa vumbirhi xa vumbhoni bya leswaku Yesu a ri Mesiya? (b) Xana Mikiya 5:2 yi hetiseke njhani malunghana na Yesu?
7 Vuprofeta lebyi hetisekeke i xiyenge xa vumbirhi xa vumbhoni. Vuprofeta byo tala bya Matsalwa ya Xiheveru byi hlamusela swiphemu swo hambana-hambana swa vutomi bya Mesiya. Eka lembe-xidzana ra vunhungu B.C.E., muprofeta Mikiya u vhumbhe leswaku mufumi loyi lonkulu a ta tswariwa emutini lowutsongo wa Betlehema. EIsrayele a ku ri ni miti yimbirhi leyi a yi vitaniwa Betlehema, kambe vuprofeta lebyi byi boxe lowu nga wona: Betlehema wa Efrata, laha Hosi Davhida a tswaleriweke kona. (Mikiya 5:2) Vatswari va Yesu, Yosefa na Mariya, a va tshama eNazareta, tikhilomitara ta kwalomu ka 150 ku ya en’walungwini wa Betlehema. Hambi swi ri tano, enkarhini wa ku tika ka Mariya, mufumi wa Rhoma, Khezari Awugusto u lerise leswaku vanhu hinkwavo va ya tsarisiwa ematikweni ya ka vona.a Kutani Yosefa u boheke ku famba ni nsati wakwe la tikeke va ya eBetlehema, laha Yesu a tswaleriweke kona.—Luka 2:1-7.
8. (a) Xana “maviki” ya 69 ma sungule rini naswona hi xiendlakalo xihi? (b) Xana “mavhiki” ya 69 a ma lehise ku yini, naswona ku endleke yini loko ma hela?
8 Eka lembe-xidzana ra vutsevu B.C.E., muprofeta Daniyele u vhumbhe leswaku “Mesia Hosi” a ta humelela eka “maviki” ya 69 endzhaku ka loko ku vuriwe xileriso xa ku pfuxiwa ni ku akiwa ka Yerusalema. (Daniyele 9:24, 25) Rin’wana ni rin’wana ra “maviki” lawa a ri lehe malembe ya nkombo.b Hi ku ya hi Bibele ni matimu ya tiko, xileriso xa ku pfuxetiwa ka Yerusalema xi humesiwe hi 455 B.C.E. (Nehemiya 2:1-8) Kutani Mesiya a ta humelela emalembeni ya 483 (69 a andzisiwe hi 7) endzhaku ka 455 B.C.E. Sweswo swi hi tisa eka 29 C.E., lembe leri Yehovha a toteke Yesu ha rona hi moya lowo kwetsima. Xisweswo Yesu u ve ‘Kreste’ (leswi vulaka “Mutotiwa”), kumbe Mesiya.—Luka 3:15, 16, 21, 22.
9. (a) Xana Pisalema 2:2 yi hetiseke njhani? (b) Hi byihi vuprofeta byin’wana lebyi hetisekeke ha Yesu? (Vona chati.)
9 Ina, a hi hinkwavo lava amukeleke Yesu tanihi Mesiya la tshembisiweke naswona Matsalwa a ma swi vhumbhile leswi. Hi laha ku tsariweke ha kona eka Pisalema 2:2, Hosi Davhida u huhuteriwe hi Xikwembu leswaku a vhumbha a ku: “Šana tihosi ta misav̌a ti pfukele yini, ni tihosana ti hlengeletene ha yini na v̌ona, ku pfukela Yehova ni Muhlawuriwa wa yena?” Vuprofeta lebyi a byi kombisa leswaku varhangeri va matiko yo hlaya a va ta hlengeletana leswaku va hlasela Mutotiwa kumbe Mesiya wa Yehovha. Kutani swi ve tano. Varhangeri va vukhongeri va Vayuda, Hosi Heroda ni mufumi wa Rhoma Pontiyo Pilato, hinkwavo va hoxe xandla leswaku Yesu a dlayiwa. Heroda na Pilato lava khale a va ri valala, va hundzuke vanghana lava tshembanaka ku sukela kwalaho. (Matewu 27:1, 2; Luka 23:10-12; Mintirho 4:25-28) Leswaku u kuma vumbhoni lebyi engetelekeke bya leswaku Yesu a ri Mesiya, vona chati leyi tsariweke laha leyi nge “Vuprofeta Byin’wana Lebyi Xiyekaka Bya Vumesiya.”
10. Xana Yehovha u swi tiyisekise hi tindlela tihi leswaku Yesu a a ri Mutotiwa wakwe la tshembisiweke?
10 Xitiyisekiso xa Yehovha Xikwembu i xiyenge xa vunharhu xa vumbhoni lebyi seketelaka Vumesiya bya Yesu. Yehovha u rhumele tintsumi ti ta tivisa vanhu leswaku Yesu a ri Mesiya la tshembisiweke. (Luka 2:10-14) Entiyisweni, enkarhini wa vutomi bya Yesu bya laha misaveni, Yehovha hi byakwe u vulavule a ri etilweni, a kombisa leswaku u amukela Yesu. (Matewu 3:16, 17; 17:1-5) Yehovha Xikwembu u nyike Yesu matimba yo endla mahlori. Hlori rin’wana ni rin’wana a ri ri xikombiso xin’wana xa Xikwembu xa leswaku Yesu a a ri Mesiya, hikuva Xikwembu a xi nga ta nyika munhu wa vukanganyisi matimba yo endla mahlori. Yehovha nakambe u tirhise moya wakwe lowo kwetsima leswaku a huhutela marungula ya Tievhangeli, leswaku vumbhoni bya Vumesiya bya Yesu byi va xiphemu xa Bibele, buku leyi hundzuluxeriweke ni ku hangalasiwa swinene ematin’wini.—Yohane 4:25, 26.
11. Xana i vumbhoni byo fikela kwihi lebyi kombisaka leswaku Yesu a ri Mesiya?
11 Loko swi hlanganile, swiphemu leswi swa vumbhoni swi ni madzana ya tinhla leti kombisaka Yesu tanihi Mesiya la tshembisiweke. Kutani, swi le rivaleni leswaku Vakreste va ntiyiso va n’wi langute hi laha ku faneleke tanihi ‘loyi vaprofeta hinkwavo va nyikeleke vumbhoni ha yena’ ni xilotlelo xo kuma vutivi bya Xikwembu. (Mintirho 10:43) Kambe ku na swin’wana leswi faneleke ku dyondziwa malunghana na Yesu Kreste ku tlula mhaka ya leswaku a ri Mesiya. Xana u pfa kwihi? Xana a ri njhani?
VUKONA BYA YESU A NGA SI VA MUNHU WA NYAMA
12, 13. (a) Xana hi swi tivisa ku yini leswaku Yesu u hanye etilweni a nga si ta emisaveni? (b) Xana “Rito” i mani, naswona u endle yini a nga si va munhu wa nyama?
12 Vutomi bya Yesu byi nga avanyisiwa hi swiyenge swinharhu. Byo rhanga byi sungule khale a nga si velekiwa emisaveni. Mikiya 5:2 yi vule leswaku masungulo ya Mesiya a ma ri kona “ka ha ri ku sunguleni, e mikarini le’yi nga riki na ku sungula.” Naswona Yesu u vule khwatsi leswaku a a huma “le henhla,” hi leswaku, etilweni. (Yohane 8:23; 16:28) Xana u hanye nkarhi wo fikela kwihi etilweni a nga si ta emisaveni?
13 Yesu a vitaniwa ‘N’wana la velekiweke a ri swakwe’ wa Xikwembu hikuva u vumbiwe hi Yehovha hi ku kongoma. (Yohane 3:16) Tanihi “mativula ya hinkwaswo leswi tumbuluxiweke,” Yesu u tlhele a tirhisiwa hi Xikwembu ku vumba swilo leswin’wana hinkwaswo. (Vakolosa 1:15; Nhlavutelo 3:14) Yohane 1:1 yi vula leswaku “Rito” (Yesu a nga si va munhu wa nyama) a ri ri ni Xikwembu “eku sunguleni.” Hikwalaho Rito a ri ri na Yehovha loko “tilo ni misav̌a” swi endliwa. Xikwembu a xi byela Rito loko xi ku: ‘A hi endle munhu hi xifaniso xa hina.’ (Genesa 1:1, 26, ringanisa NW.) Hi laha ku fanaka, Rito ri fanele ri ve ‘mutirhi lonkulu,’ la rhandzekaka wa Xikwembu loyi a hlamuseriwaka eka Swivuriso 8:22-31 tanihi ximunhuhatwa xa vutlharhi, a a tirha na Yehovha a endla swilo hinkwaswo. Endzhaku ka loko Yehovha a ri endlile, Rito ri hete tinguva to tala swin’we ni Xikwembu etilweni ri nga si va munhu wa laha misaveni.
14. Ha yini Yesu a vitaniwa “xifaniso xa Xikwembu lexi nga voniwiki”?
14 A swi hlamarisi leswi Vakolosa 1:15 yi vitanaka Yesu yi ku i “xifaniso xa Xikwembu lexi nga voniwiki”! Eka malembe yo tala ya ku va swin’we, N’wana la yingisaka u fane ni Tata wakwe, Yehovha. Lexi i xivangelo xin’wana lexi endlaka leswaku Yesu a va xilotlelo xo kuma vutivi bya Xikwembu lebyi nyikaka vutomi. Hinkwaswo leswi Yesu a swi endleke loko a ri emisaveni swi fana swinene ni leswi Yehovha a ta va a swi endlile. Hikwalaho, ku tiva Yesu swi vula ku kurisa vutivi hi Yehovha hi nkarhi lowu fanaka. (Yohane 8:28; 14:8-10) Kutani, swi le rivaleni leswaku i swa nkoka ku dyondza swo tala hi Yesu Kreste.
VUTOMI BYA YESU EMISAVENI
15. Xana swi endlekise ku yini leswaku Yesu a tswariwa tanihi n’wana la hetisekeke?
15 Xiyenge xa vumbirhi xa vutomi bya Yesu a xi ri xa laha misaveni. U pfumele hi ku titsongahata loko Xikwembu xi hundzisela vutomi byakwe byi suka etilweni byi nghena ekhwirini ra nhwana wo tshembeka wa Muyuda loyi a vitaniwa Mariya. Moya lowo kwetsima wa matimba wa Yehovha, kumbe matimba lama tirhaka, wu ‘funengete’ Mariya, wu endla leswaku a tika kutani eku heteleleni a tswala n’wana la hetisekeke. (Luka 1:34, 35) Yesu a nga tswariwanga a ri ni ku nga hetiseki, hikuva vutomi byakwe a byi huma eXihlobyeni lexi hetisekeke. U kuriseriwe ekaya ra xiyimo xa le hansi tanihi n’wana wa vuwundli wa muvatli Yosefa, naswona a ri mativula ya vana vakwe vo hlayanyana endyangwini wakwe.—Esaya 7:14; Matewu 1:22, 23; Marka 6:3.
16, 17. (a) Xana Yesu a ma kuma kwihi matimba yo endla mahlori, naswona man’wana ya wona hi wahi? (b) Hi tihi timfanelo tin’wana leti Yesu a ti kombiseke?
16 Ku tinyiketela ka Yesu loku enteke eka Yehovha Xikwembu ana se a ku xiyeka loko a ri ni malembe ya 12 hi vukhale. (Luka 2:41-49) Endzhaku ka loko a kurile kutani a sungula vutirheli byakwe a ri ni malembe ya 30, Yesu u tlhele a kombisa rirhandzu rakwe leri enteke eka vanhu-kulobye. Loko moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu n’wi tiyisa leswaku a endla mahlori, hi ntwela-vusiwana u hanyise vavabyi, swigono, lava lamaleke, mabofu, lava feke tindleve ni vanhlokonho. (Matewu 8:2-4; 15:30) Yesu u phamele magidi lawa a ma khomiwe hi ndlala. (Matewu 15:35-38) U miyete xidzedze lexi a xi lava ku vavisa vanghana vakwe. (Marka 4:37-39) Entiyisweni, u tlhele a pfuxa ni vafi. (Yohane 11:43, 44) Mahlori lawa i timhaka leti tiyeke ta matimu. Hambi ku ri valala va Yesu a va pfumela leswaku u ‘endle swikombiso swo tala.’—Yohane 11:47, 48.
17 Yesu u famba-fambe etiko-xikaya ra ka vona, a dyondzisa vanhu hi ta Mfumo wa Xikwembu. (Matewu 4:17) U tlhele a veka xikombiso lexi tlakukeke xa ku lehisa mbilu ni ku anakanyela. Hambi loko vadyondzisiwa vakwe va n’wi hete matimba, hi tintswalo u te: “Moya wa swi lava, kambe nyama yi tsanile.” (Marka 14:37, 38) Kambe, Yesu a kombisa xivindzi ni ku vulavula hi ku kongoma eka lava a va sola ntiyiso, va tlhela va tshikilela vanhu va xiyimo xa le hansi. (Matewu 23:27-33) Ku tlula hinkwaswo, hi ku hetiseka u tekelele xikombiso xa Tata wakwe xa rirhandzu. Nakambe Yesu a tiyimiserile ku fa leswaku vanhu lava nga hetisekangiki va kuma ntshembo wa nkarhi lowu taka. Kutani, a swi hlamarisi leswi hi nga vulaka hi laha ku faneleke leswaku Yesu i xilotlelo xo kuma vutivi bya Xikwembu! Ina, i xilotlelo lexi hanyaka! Kambe ha yini hi ku i xilotlelo lexi hanyaka? Leswi swi hi tisa eka xiyenge xa vunharhu xa vutomi byakwe.
YESU NAMUNTLHA
18. Xana hi fanele hi n’wi teka njhani Yesu Kreste namuntlha?
18 Hambi leswi Bibele yi vikaka hi rifu ra Yesu, sweswi wa hanya! Entiyisweni, madzana ya vanhu lawa a ma hanya eka lembe-xidzana ro sungula C.E. ma ve timbhoni to swi vona hi mahlo leswaku u pfuxiwile. (1 Vakorinto 15:3-8) Hi laha ku profetiweke ha kona, endzhaku ka sweswo u tshame evokweni ra xinene ra Tata wakwe kutani a rindzela ku amukela matimba ya vuhosi etilweni. (Pisalema 110:1; Vaheveru 10:12, 13) Kutani xana hi fanele hi teka Yesu hi ndlela yihi namuntlha? Xana hi fanele hi anakanya leswaku i n’wana wa xiyimo xa le hansi loyi a nga exitsengeleni? Kumbe hi fanele ku n’wi teka tanihi munhu la xanisekaka loyi a lavaka ku dlayiwa? E-e. I Hosi ya matimba, leyi fumaka! Naswona ku nga ri khale ngopfu, u ta kombisa vulawuri byakwe ehenhla ka misava ya hina leyi karhatekeke.
19. Hi rihi goza leri Yesu a nga ta ri teka ku nga ri khale?
19 Eka Nhlavutelo 19:11-15, Hosi Yesu Kreste u hlamuseriwa kahle tanihi loyi a taka hi matimba lamakulu a ta lovisa lavo biha. Mufumi loyi wa le tilweni u fanele a swi navela swinene ku herisa ku xaniseka loku karhataka timiliyoni ta vanhu namuntlha! Naswona u tiyimiserile ku pfuna lava lwelaka ku tekelela xikombiso lexi hetisekeke, lexi a xi vekeke loko a ha ri emisaveni. (1 Petro 2:21) U lava ku va ponisa eka ‘nyimpi ya siku lerikulu ra Xikwembu xa Matimba Hinkwawo’ leyi tshinelaka hi ku hatlisa, leyi hakanyingi yi vitaniwaka Armagedoni, leswaku va hanya hi laha ku nga heriki tanihi vafumiwa va laha misaveni va Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni.—Nhlavutelo 7:9, 14; 16:14, 16.
20. Xana Yesu u ta va endlela yini vanhu enkarhini wa ku Fuma ka yena ka Gidi ra Malembe?
20 Enkarhini wa ku Fuma ka Yesu ka Gidi ra Malembe loko rhula, loku vhumbhiweke, u ta endla mahlori leswaku ku pfuneka vanhu hinkwavo. (Esaya 9:6, 7; 11:1-10; Nhlavutelo 20:6) Yesu u ta tshungula vuvabyi hinkwabyo naswona u ta herisa rifu. U ta pfuxa magidi ya timiliyoni ta vanhu leswaku na vona va kota ku hanya hi laha ku nga heriki emisaveni. (Yohane 5:28, 29) Swi ta ku tsakisa ku dyondza swo tala malunghana ni Mfumo wa yena wa Vumesiya eka ndzima leyi nga ta landzela. Tiyiseka hi leswi: A hi swi koti ni ku anakanya leswaku vutomi bya hina byi ta tsakisa ku fikela kwihi ehansi ka vulawuri bya Mfumo. Mawaku ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona ku tolovelana ku antswa na Yesu Kreste! Ina, i swa nkoka leswaku hi nga tshuki hi bakanyela Yesu etlhelo, xilotlelo lexi hanyaka xo kuma vutivi bya Xikwembu lebyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Ku tsarisiwa loku a ku pfuna Mfumo wa Rhoma leswaku wu kota ku hakerisa swibalo. Hikwalaho, handle ko swi xiya Awugusto u hoxe xandla eku hetisiseni ka vuprofeta bya mufumi loyi a ta “ruma murihisi a heta tlhelo ra ku saseka ra ku fuma.” Vuprofeta lebyi fanaka byi vhumbhe leswaku ‘Murhangeri wa ntwanano,’ kumbe Mesiya a ta “hluriwa” emasikwini ya mutlhandlami wa mufumi loyi. Yesu u dlayiwe enkarhini wa ku fuma ka Tiberiyo, mutlhandlami wa Awugusto.—Daniyele 11:20-22.
b Vayuda va khale hi ntolovelo a va tirhisa mavhiki kumbe malembe. Hi xikombiso, tanihi leswi siku rin’wana ni rin’wana ra vunkombo a ri ri siku ra Savata, lembe rin’wana ni rin’wana ra vunkombo a ri ri lembe ra Savata.—Eksoda 20:8-11; 23:10, 11.
KAMBELA VUTIVI BYA WENA
Xana nxaxamelo wa rixaka ra ku tswariwa ka Yesu wu tiyisa marito yakwe ya leswaku i Mesiya hi ndlela yihi?
Hi byihi vuprofeta byin’wana bya Vumesiya lebyi hetisekeke eka Yesu?
Xana Xikwembu xi swi kombise njhani hi ku kongoma leswaku Yesu a a ri Mutotiwa wa xona?
Ha yini Yesu a ri xilotlelo lexi hanyaka xo kuma vutivi bya Xikwembu?
[Chati leyi nga eka tluka 37]
VUPROFETA BYIN’WANA LEBYI XIYEKAKA BYA VUMESIYA
VUPROFETA XIENDLAKALO KU HETISEKA
VUTOMI BYAKWE BYO SUNGULA
Esaya 7:14 U tswariwe hi wanhwana Matewu 1:18-23
Yeremiya 31:15 Vana va dlayiwile endzhaku Matewu 2:16-18
ka ku tswariwa kakwe
VUTIRHELI BYAKWE
Esaya 61:1, 2 U rhumiwe hi Xikwembu Luka 4:18-21
Esaya 9:1, 2 Vutirheli byi endle vanhu Matewu 4:13-16
va vona ku vonakala lokukulu
Pisalema 69:9 Ku hisekela yindlu ya Yohane 2:13-17
Yehovha
Esaya 53:1 A va pfumelanga eka yena Yohane 12:37, 38
Zakariya 9:9; A nghena eYerusalema a Matewu 21:1-9
Pisalema 118:26 khandziye mbhongolo; a
dzunisiwa tanihi hosi ni
loyi a taka hi vito ra
Yehovha
KU XENGIWA NI KU DLAYIWA KAKWE
Pisalema 41:9; Muapostola un’we la nga Mintirho 1:15-20
109:8 tshembekiki; a xenga
Yesuivi a siviwa endzhaku
Zakariya 11:12 U xengiwe hi tisilivhere Matewu 26:14, 15
ta 30
Pisalema 27:12 Ku tirhisiwe timbhoni ta Matewu 26:59-61
mavunwa ehenhla ka yena
Pisalema 22:18 Ku hoxiwe vuhlolotwanahi Yohane 19:23, 24
tinguvu ta yena
Esaya 53:12 U hlayiwe ni vadyohi Matewu 27:38
Pisalema 22:7, 8 U sandziwile loko a ri Marka 15:29-32
karhi a fa
Pisalema 69:21 U nyikiwe ntsuvi Marka 15:23, 36
Esaya 53:5; U tlhaviwile Yohane 19:34, 37
Esaya 53:9 U lahliwe ni vafuwi Matewu 27:57-60
Pisalema 16:8-11, U pfuxiwe a nga si bola Mintirho 2:25-32;
nhlamuselo ya le 13:34-37
hansi NW
[Xifaniso lexi nga eka tluka 35]
Xikwembu xi nyike Yesu matimba yo hanyisa vavabyi