Xana U Ni Moya Lowu Nga Fiki?

XANA ku ni vutomi endzhaku ka rifu? Xivutiso xexo xi pfuvapfuve byongo bya vanhu hi magidi ya malembe. Hi malembe yo tala, vanhu va tinxaka to hambana va kamane ni mhaka leyi, hiloko ku pfindluka tidyondzo to hambana-hambana.

Emisaveni hinkwayo, vanhu vo tala va pfumela leswaku “moya” wu sala wu hanya loko munhu a file. Xana i ntiyiso leswaku munhu u ni nchumu lowu humaka emirini loko a file, ivi wu ya emahlweni wu hanya? I yini moya lowu nga eka munhu la hanyaka? Ku humelela yini ha wona loko hi fa? Bibele, ku nga Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke, ri hi nyika tinhlamulo ta ntiyiso ta swivutiso leswi, leti khorwisaka.

Moya I Yini?

EBibeleni, marito lama hundzuluxeriweke ma va “moya,” kahle-kahle ma vula “ku hefemula.” Kambe nhlamuselo ya kona yi dzike ku tlula ku hefemula ntsena. Hi xikombiso, Yakobo mutsari wa Bibele u ri: “Miri lowu nga riki na moya wu [file].” (Yakobo 2:26) Hikwalaho, moya i nchumu lowu hanyisaka miri.

Matimba lawa ma hanyisaka a ma nge vi ku hefemula ntsena kumbe moya lowu nghenaka emahahwini. Hikwalaho ka yini? Hikuva loko munhu a nga ha hefemuli, vutomi byi sala bya ha ri kona etiseleni ta miri swa nkarhinyana—“timinete to hlayanyana,” hi ku ya hi The World Book Encyclopedia. Hikwalaho, munhu a nga sisimuka loko ku endliwa matshalatshala ya ku n’wi hefemurisa, naswona swirho swa miri swi nga susiwa eka munhu un’wana swi ya nghenisiwa eka un’wanyana. Kambe loko xitiko xa vutomi xi timeka etiseleni ta miri, hambi ko ba lexi dumaka a swi nge he koteki ku kondletela vutomi. Hambi ko va sele yin’we ntsena a yi nge sisimuki hambiloko yo kuma moya hinkwawo lowu hefemuriwaka emisaveni. Kutani moya i matimba ya vutomi lama nga vonakiki—xitiko xa vutomi—lexi endlaka leswaku tisele ti tshama ti ri karhi ti hanya. Matimba lawa ya vutomi ma kondleteriwa hi ku hefemula.—Yobo 34:14, 15.

Xana moya wo tano wu tirha evanhwini ntsena? Bibele yi hi pfuna ku kuma nhlamulo leyi twalaka ya xivutiso lexi. Hosi Solomoni wo tlhariha u tsarile a ku: “I mani la tivaka leswaku kumbexana moya wa vana va vanhu wu tlhandlukela ehenhla; ni moya wa xiharhi leswaku kumbexana wu rhelela ehansi emisaveni?” (Eklesiasta 3:21) Kutani swiharhi ni vanhu swi ni moya. Njhani?

Moya kumbe matimba ya vutomi, wu nga fanisiwa ni gezi loko ri nghena emuchinini kumbe eka xin’wana lexi tirhaka ha rona. Gezi leri nga vonakiki ri nga tirhisiwa ku endla swilo swo hambana-hambana, swi ya hi muxaka wa nchumu lowu tirhisaka rona. Hi xikombiso, xitofu xi kota ku hisa, khompyuta yi kota ku humesa rungula ni tinhlayo kasi thelevhixini yi kota ku humesa swifaniso ni mpfumawulo. Kambe gezi a ri hundzuki wona nchumu lowu ri wu endlaka leswaku wu tirha. Ri tshama ri ri matimba lama endlaka leswaku nchumu wolowo wu tirha. Hilaha ku fanaka, matimba ya vutomi a ma hundzuki xivumbiwa lexi ma xi hanyisaka. A ma na vumunhu naswona a ma koti ku ehleketa. Vanhu ni swiharhi “swi ni moya wun’we.” (Eklesiasta 3:19) Kutani loko munhu a fa, moya wa yena a wu yi emahlweni wu hanya exivandleni xin’wana wu ri xivumbiwa xa moya.

Kutani ke, xana lava feke va le xiyin’weni xihi? Hi hala tlhelo, xana ku endleka yini hi moya loko munhu a fa?

“U Ta Tlhelela eNtshurini”

Loko munhu wo sungula, Adamu, a tlule xileriso xa Xikwembu hi vomu, Yehovha u n’wi byele a ku: “U ta dya xinkwa hi nyuku wa xikandza xa wena kukondza u tlhelela emisaveni hikuva u humesiwe eka yona. Hikuva u ntshuri u ta tlhelela entshurini.” (Genesa 3:19) Adamu a a ri kwihi loko Yehovha a nga si n’wi vumba hi ntshuri? Kunene, a a nga ri helo! Ku vula mhaka ya xiheri, ni ku va kona a a nga ri kona. Kutani loko Yehovha Xikwembu a vula leswaku Adamu a a ta “tlhelela emisaveni,” a a vula leswaku Adamu a a ta fa. Adamu a a nga ta hundzela exivandleni xa moya. Loko a fa a a nga ha ta va ni vutomi, a a nga ha ta va kona. U gweveriwe rifu—ku ka a nga ha hanyi—ku nga ri ku hundziseriwa exivandleni xin’wana.—Varhoma 6:23.

Ku vuriwa yini hi van’wana lava feke? Xiyimo lexi lava feke va nga eka xona xi andlariwe kahle eka Eklesiasta 9:5, 10, leyi nge: “Vafi a va tivi nchumu . . . Endzeni ka sirha a ku na ntirho, makungu, vutivi kumbe vutlhari.” (Moffatt) Hikwalaho, loko u file a wa ha ri kona. Mupisalema u tsale leswaku loko munhu a fa, “moya wakwe wa huma, a tlhelela entshurini wa yena; hi siku rero miehleketo yakwe ya lova.”—Pisalema 146:4.

Swi le rivaleni leswaku lava feke a va twi nchumu, a va koti ku endla nchumu. A ku na lexi va xi tivaka. A va koti ku ku vona, a va ku twi naswona a va nge swi koti ku vulavula na wena. A va nge ku pfuni hi nchumu kumbe ku ku vavisa. Kunene, a wu fanelanga u chava lava feke. Kambe moya wu “huma” njhani eka munhu loko a fa?

Moya “Wu Tlhelela Eka Xikwembu Xa Ntiyiso”

Bibele yi vula leswaku loko munhu a fa, “moya wu tlhelela eka Xikwembu xa ntiyiso lexi xi wu nyikeke.” (Eklesiasta 12:7) Xana leswi swi vula leswaku moya hi woxe wu famba hi xiviri wu tsemakanya xibakabaka wu ya laha Xikwembu xi nga kona? A swi tano nikatsongo! Ndlela leyi Bibele yi tirhisaka rito leri nge “tlhelela” ha yona a hi minkarhi hinkwayo yi vulaka ku suka exivandleni xin’wana u ya eka xin’wanyana hi xiviri. Hi xikombiso, Vaisrayele lava nga tshembekangiki va byeriwe leswi: “‘Tlhelelani eka mina, kutani mina ndzi ta tlhelela eka n’wina,’ Yehovha wa mavuthu u vurile.” (Malakiya 3:7) ‘Ku tlhelela’ ka Vaisrayele eka Yehovha a swi vula ku tshika ndlela ya vona ya ku dyoha ivi va tlhela va famba hi ndlela ya Xikwembu yo lulama. Naswona ‘ku tlhelela’ ka Yehovha eka Vaisrayele a swi vula ku va yena a tlhela a yisa nyingiso lowunene eka vanhu vakwe. Emhakeni leyi, ‘ku tlhelela’ a ku katsa langutelo, ku nga ri ku suka hi xiviri eka ndhawu yin’wana u ya eka yin’wanyana.

Hilaha ku fanaka, loko munhu a file moya wakwe a wu ‘tlheleli’ eka Xikwembu hi xiviri, hi ku suka emisaveni wu ya etilweni. U nga rivali leswaku moya i matimba ya vutomi. Loko matimba wolawo mo kala ma huma emunhwini, i Xikwembu ntsena lexi nga kotaka ku ma vuyisela eka yena. Kutani moya “wu tlhelela eka Xikwembu xa ntiyiso” hileswi ntshembo wihi na wihi wa ku va munhu yoloye a hanya enkarhini lowu taka, wu nga emavokweni ya Xikwembu hi ku helela.

Hi xikombiso, xiya leswi Matsalwa ma swi vulaka hi rifu ra Yesu. Luka mutsari wa evhangeli u ri: “Yesu a vitana hi rito lerikulu a ku: ‘Tatana, moya wa mina ndzi wu veka emavokweni ya wena.’ Loko a heta ku vula leswi, a fa.” (Luka 23:46) Loko moya wa Yesu wu huma eka yena, yena a nga nambanga a kongoma etilweni. Yesu u pfuxiwe eku feni hi siku ra vunharhu. Naswona u hete masiku man’wana ya 40 ku ri kona a yaka etilweni. (Mintirho 1:3, 9) Kambe hi nkarhi wa ku fa ka yena, hi ku tiyiseka Yesu u veke moya wakwe emavokweni ya Tata wakwe, a ri karhi a tiyiseka swinene leswaku Yehovha u ni matimba ya ku n’wi tlherisela evuton’wini.

Ina, i Xikwembu ntsena lexi nga tlheriselaka munhu evuton’wini. (Pisalema 104:30) Lexi i xisekelo xa ntshembo lowukulu hakunene!

Ntshembo Lowu Tiyeke

Bibele yi ri: “Nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo va nga ta twa rito ra [Yesu] kutani va huma.” (Yohane 5:28, 29) Ina, Yesu Kreste u tshembise leswaku hinkwavo lava Yehovha a va tsundzukaka va ta pfuxiwa, kumbe va vuyiseriwa evuton’wini. Ematshan’weni ya ku twa switiviso leswi hlomulaka mbilu swa ku fa ka vanhu, ku ta va ni swiviko leswi tsakisaka swa lava va vuyiseriweke evuton’wini. Ntsako wu ta va wukulu loko ku amukeriwa varhandziwa lava humeke emasirheni!

Xana u nga rhandza ku tiva leswi engetelekeke malunghana ni ndlela leyi ntshembo lowu wu humaka eka Xikwembu wu nga ku pfunaka ha yona? Hi ku kombela leswaku u tsalela eka adirese leyi nga laha hansi leswaku u kuma kopi ya broxara leyi nge Mimoya Ya Vafi—Xana Yi Nga Ku Pfuna Kumbe Yi Nga Ku Vavisa? Xana Yi Kona Hakunene?

Handle ka loko ku kombisiwile, Matsalwa lama tshahiweke eka xiphephana lexi ma huma eka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima.