Nkarhi Wa Ku Ringiwa Ni Ku Sefiwa

“Kutani šikaṅwe, Hosi leyi mi yi lav̌aka yi ta nghena e tempeleni ya yona, yi nga nṭumi ya ntwanano . . . o ta ṭhama, a ri kari a ṅwokisa, a basisa.”—MALAKIA 3:1, 3.

1, 2. (a) I swiyimo swihi leswi humeleleke exikarhi ka vanhu va Xikwembu hi lembe xidzana ra vuntlhanu B.C.E.? (b) Ha yini vuprofeta bya Malakiya byi fanele byi hi tsakisa?

“ŠI KWINI Šikwembu ša ku av̌anyisa?” Lava va vutiseke xivutiso xexo lexi tlhontlhaka le ndzhaku hi lembe xidzana ra vuntlhanu B.C.E. va tlhele va kaneta va ku “A ŝi pfuni ntšhumu e ku tirela Šikwembu!” Ku onhaka ka vukhongeri ni mahanyelo lamanene exikarhi ka vanhu va Xikwembu hi xoxe, Vayuda, ku pfuxe ku kanakana ehenhleni ka vululami bya Xikwembu. Kambe mahlo ya Xikwembu xa ntiyiso, lexi nga etleriki, a ya ri ehenhla ka vona. Kutani xi lerise Malakiya muprofeta wa Muheveru leswaku a va tivisa leswaku ntirho wo basisa, nkarhi wa ku ringiwa ni ku sefiwa, a wu ri emahlweni. A va ta tiva laha “Šikwembu ša ku av̌anyisa” a xi ri kona loko hi ku hatlisa xi tele ku avanyisa!—Malakia 2:17; 3:1, 14, 15.

² Vuprofeta bya Malakia byi fanele ku va lebyi tlulaka mhaka ya matimu ntsena eka hina. Ha yini? Hikuva entiyisweni bya hetiseka esikwini ra hina. (Varhoma 15:4) Ina, vanhu va Xikwembu namuntlha a va ri karhi va hundza enkarhini wa ku ringiwa ni ku sefiwa! Njhani? Ku kambisisa vuprofeta bya Malakiya swi ta hi pfuna ku hlamula.

3. I yini leswi a swi katseka eka endlelo ra khale ro basisa?

³ Kambe, xo sungula, ha yini Yehova a pfumelela vanhu vakwe ku ringiwa ni ku sefiwa? Tanihi “la ringaka timbilu,” u kunguhate ku basisa vanhu vakwe lava hlelekeke. (Swivuriso 17:3; Psalma 66:10) Eminkarhini ya Bibele endlelo ro basisa a ri katsa ku hisiwa ka nsimbhi yi kondza yi n’oka ivi endzhaku yi onguriwa swithyakiso. Ha hlaya: “Mubasisi u langutisisa matirhele, a yimile kumbe a tshamile, hi ku chivirika lokukulu ngopfu, ku kondza loko . . . [xihalaki xa] nsimbhi xi va ni xivumbeko xa xivoni lexi pholichiweke swinene ngopfu, xi kombisa nchumu wun’wana ni wun’wana ekusuhi ka xona; hambi a ri mubasisi, loko a ri karhi a languta vunyingi bya nsimbhi, a nga ha tivona ku fana ni le ka nghilazi yo tivona kona, naswona xisweswo a nga vumba ku avanyisa lokunene ngopfu malunghana ni ku basa ka nsimbhi. Loko a anerisekile, ndzilo wa susiwa, ivi nsimbhi yi humesiwa etiveni ra ndzilo; kambe loko yi nga xiyiwi yi basile, vurhangeri lebyi engetelekeke bya engeteriwa ivi endlelo ra kona ri phindhiwa.” (Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, hi J. McClintock na J. Strong) Nsuku kumbe silver ya leswi basisiweke tano a swi ri swa nkoka ngopfu.—Ringanisa Nhlavutelo 3:18.

4. Ha yini Yehova a pfumelela ku ringiwa ni ku sefiwa exikarhi ka vanhu vakwe?

⁴ Yehova u pfumelela ku ringiwa ni ku sefiwa leswaku a basisa, kumbe a hlantswa, vanhu vakwe, a va pfuna leswaku va kombisa xifaniso xa yena swinene ngopfu. (Vaefesa 5:1) Eka endlelo ro basisa, u ongula thyaka hi ku susa tidyondzo ni swiendlo leswi nga basangiki. (Esaya 1:25) U tlhela a sefa exikarhi ka vanhu vakwe lava va alaka ku titsongahatela endlelo ro basisa ni “vakhunguvanyisi hinkwavo ni lava endlaka leswo biha.” Leswi swi pfulela “vana va Mfumo” ndlela, Vaisrayele va moya, leswaku va vangama hi ku voninga lokukulu leswaku ntlawa wa la misaveni na wona wu ta hlengeletiwa ivi wu namarhela eka vona hi tlhelo ra nhlengeletano leswaku wu pona.—Matewu 13:38, 41, 43; Vafilipiya 2:15.

Xileriso Xa Malakiya

5, 6. (a) Ngopfu-ngopfu, i vamani lava a va ri ni vutihlamuleri bya xiyimo lexi nga nyawuriki xa moya xa Vaisrayele esikwini ra Malakiya? Hikwalaho ka yini? (b) I vuyelo byihi lebyo biha lebyi leswi swi veke na byona eka Vaisrayele hinkwavo?

⁵ Malakiya u profete endzhaku ka 443 B.C.E., kwalomu ka lembe xidzana endzhaku ka ku vuya ka mahlonga ya Vayuda ya huma eBabilona. Malembe lama tlulaka 70 ya hundzile ku sukela eku nyiketeriweni ka tempele leyi pfuxetiweke hi Zerobabele. Xiyimo xa moya xa Vaisrayele a xi ehlele exiyin’weni xa le hansi. Ngopfu-ngopfu, i vamani lava a va tihlamulela? Vaprista! Njhani? A va ‘sandzisa’ vito ra Yehova hi ku amukela magandzelo lawa ya vabyaka ni lawa ya lamaleke. (Malakia 1:6-8) Va “khunguvanyise lavo tala hi nawu” hi ku hluleka ku dyondzisa vanhu ni ku kombisa xihlawuhlawu eku avanyiseni.—Malakia 2:6-9; Yakobo 3:1.

⁶ Hikwalaho, Vaisrayele hinkwavo va sungule ku kanakana hi ta nkoka wo tirhela Xikwembu, va ala ni ku hakela vukhume lebyi laviwaka hi Nawu. (Malakia 3:6-10, 14, 15; Levitika 27:30) Ku fikela enkarhini wolowo a va wile eka ku tinyiketela ka vona eka Nawu wa Xikwembu lerova van’wana a “v̌a kanganyise” vasati va vona, entiyisweni hi ku va thala leswaku va teka vavasati va vahedeni. Ina, swiendlo swo tano swo nyenyetsa tanihi vungoma, vuoswi, ku hemba ni ku xisa manuku a swi tolovelekile exikarhi ka vanhu va Xikwembu!—Malakia 2:10-16; 3:5.

7, 8. Xileriso xa muprofeta Malakiya a xi ri xihi?

⁷ Xileriso xa Malakiya a xi twala. U paluxe vaprista lava honisaka hi laha ku kongomeke, naswona u endle leswaku vanhu va xiya xiyimo xa vona xa ntiyiso xa moya. Kambe, u kombise leswaku Xikwembu xa rirhandzu ra tintswalo a xi tiyimisele ku rivalela. Yehova u va komberile a ku: “Tlhelelani ka mina, kutani nḍi ta tlhelela ka ṅwina.” (Malakia 3:7) Malakiya u vhumbe leswaku ‘Hosi ya ntiyiso’ a yi ta ta etempeleni ya yona ku ta avanyisa. Vaprista a va fanele ku basisa leswaku “v̌a ta eka Yehova, v̌a humesa maganḍelo hi ku lulama.” (Malakia 3:1-3) Tlhandla-kambirhi, vanhu va xiyisiwile leswaku ‘Hosi ya ntiyiso’ a yi ta va “mbhoni leyi hatlisaka” yo lwisana ni lava va phikeleleke eswiendlweni swo nyenyetsa.—Malakia 3:5.

⁸ Malakiya a a tshembekile exilerisweni xakwe; u twarise xitsundzuxo. Leswi a swi vuleke a swi ri mpfuno eka vaprista ni vanhu esikwini rakwe. Hambi swi ri tano, malembe xidzana yo hlayanyana ya hundzile vuprofeta byakwe byi nga si vona timhaka tin’wana ta byona ti va ntiyiso eka ku hetiseka ko sungula.

Ku Hetiseka Ka Lembe Xidzana Ro Sungula

9. Eku hetisekeni ka vuprofeta bya Malakiya, “ntsumi” a ku ri mani xana? Ha yini u hlamula tano?

⁹ Loko a vulavula a ri xiluvelweni xa yena lexi tlakukeke etilweni, Muavanyisi Lonkulu u ri: “Vonani, nḍi ta ruma nṭumi ya mina, yi ta lunghisa ndlela e mahlweni ka mina.” (Malakia 3:1a) “Nṭumi” yoleyo a yi ri mani xana? Marka mutsari wa Bibele u hlanganisa vuprofeta bya Malakia 3:1 na Esaya 40:3 ivi a byi tirhisa havumbirhi ka byona eka Yohane Mukhuvuri. (Marka 1:1-4) Yesu Kriste, na yena, endzhakunyana u kombetele Yohane tanihi “ntsumi.” (Matewu 11:10-14) Kutani a ku ri kwalaho hi ximun’wana xa 29 C.E., laha Yohane Mukhuvuri a sunguleke ntirho wa yena tanihi “nṭumi,” mupfuri wa ndlela. A a fanele ku lunghiselela ku ta ka Yehova eku avanyiseni ndlela hi ku endla leswaku Vaisrayele va rindzela ku ta ka Muyimeri-Nkulu wa Xikwembu, Yesu Kriste.

10. Xana Yohane Mukhuvuri u tirhise ku yini “leswaku a lunghiselela [Yehova] tiko leri lulameke”? (Luka 1:17)

¹⁰ Ku rhumiwa ka Yohane emahlweni ka nkarhi a ku ri xikombiso xa musa wa Xikwembu eka Vayuda. Eka vuxaka byo twanana na Yehova, a va fanele ku hundzuka eswidyohweni swa vona swo lwisana ni Nawu. Yohane u lulamise timhaka ta vukhongeri ivi a paluxa vukanganyisi bya vukhongeri. (Matewu 3:1-3, 7-12) U phaphamisele Vayuda lava nga ni timbilu letinene ku langutela Kriste leswaku va ta N’wi landzela.—Yohane 1:35-37.

11. Xana hi nga vona ‘Hosi ya ntiyiso’ leyi a yi ta nghena etempeleni hi ku hatlisa hi ndlela yihi?

¹¹ Vuprofeta bya Malakiya byi ya emahlweni byi ku: “Kutani šikaṅwe, Hosi leyi mi yi lav̌aka yi ta nghena e tempeleni ya yona, yi nga nṭumi ya ntwanano lowu mi wu nav̌elaka. Vonani, wa ta, ku v̌ula Yehova wa mav̌andla.” (Malakia 3:1b) ‘Hosi ya ntiyiso’ leyi a yi ta nghena etempeleni ya yona “šikaṅwe,” kumbe yi nga rindzeriwanga a yi ri mani xana? Rito ra Xiheveru leri tirhisiweke i ha·’A·dhohnʹ. Ku tirhisiwa ka xirhangi lexi heleleke ha emahlweni ka rito ‘A·dhohnʹ (“Hosi, N’wini”) ku hika ku tirhisiwa ka rito leri eka Yehova Xikwembu ntsena. Hakunene, a ku ri “etempeleni ya Yona” laha Yehova a a ta ta kona.—Habakuk 2:20; Psalma 11:4.

12. “Nṭumi ya ntwanano” i mani xana, naswona i “nṭumi” ya “ntwanano” wihi?

¹² Endzhaku loko a boxe ntsumi yin’we, Malakiya u kombe leswaku ‘Hosi ya ntiyiso’ a yi ta nghena “etempeleni ya yona” yi heleketiwa hi yin’wana, leyi hambaneke, ntsumi, “nṭumi ya ntwanano.” Loyi a a ta va mani xana? Ina, hikwalaho ka ndlela leyi swilo swi fambeke ha yona, swa twala ku heta hi leswaku “nṭumi ya ntwanano” i Yesu Kriste, loyi Yohane Mukhuvuri a n’wi tiviseke eka vadyondzisiwa vakwe tanihi “Xinyimpfana xa Xikwembu.” (Yohane 1:29-34) Mesiya i “ntsumi” ya “ntwanano” wa yini ke? Vumbhoni bya Luka 1:69-75 na Mintirho 3:12, 19-26 byi ringanyeta leswaku i ntwanano wa Abrahama, exisekelweni lexi Vayuda a va ri vo rhanga ku nyikiwa nkarhi wo va tihosi ta Mfumo eka xona.

13. Yehova ‘Hosi ya ntiyiso’ a a ta nghena etempeleni hi ndlela yihi?

¹³ ‘Hosi ya ntiyiso’ Yehova a nga tanga hi yexe etempeleni ya xiviri eYerusalema. (1 Tihosi 8:27) U te hi muyimeri, hi leswaku, hi ku tirhisa ‘ntsumi yakwe ya ntwanano,’ Yesu Kriste, loyi a teke hi vito ra Yehova na hi ku seketeriwa hi moya lowo kwetsima wa Xikwembu.a

14. (a) Ha yini ku basisa ka Yesu tempele hi 30 C.E. kahle-kahle a ko va xikombiso xa leswi a swi ta ta? (b) Tempele yi basisiwe njhani naswona rini eku hetisekeni ka Malakiya 3:1?

¹⁴ Hi ximun’wana xa 30 C.E., Yesu u nghene etempeleni ya Yehova eYerusalema ivi a hlongola lava a va yi endla ‘yindlu ya minxavo.’ (Yohane 2:13-16) Kambe lexi a xi ri xikombiso xa leswi a swi ta ta ntsena eku hetisekeni ka vuprofeta bya Malakiya. Loko a landzelela xiendlakalo lexi, Yohane, tanihi “nṭumi,” u hambetile a khuvula ni ku kongomisa vadyondzisiwa vakwe eka Yesu. (Yohane 3:23-30) Hambi swi ri tano, hi Nisan 9, 33 C.E., Yesu u endle ku nghena kakwe ka ku hlula eYerusalema, a tikombisa tanihi Hosi. (Matewu 21:1-9; Zakaria 9:9) Yohane a a hete ntirho wakwe, a tsemiwe nhloko hi Heroda kwalomu ka lembe emahlweni. Kutani loko Yesu a nghene etempeleni hi Nisan 10, u te ximfumo tanihi “nṭumi ya ntwanano,” muyimeri wa vuavanyisi wa Yehova ‘Hosi ya ntiyiso’, eku hetisekeni ka Malakia 3:1. Yesu u basise tempele, a hlongola lava xaviselaka eka yona, a wisetela matafula ya vacinci va mali. U hambetile a ku: “Xana a ku tsariwanga leswaku [eka Esaya 56:7], ‘yindlu ya [Yehova] yi ta endliwa yindlu ya xikhongelo eka matiko hinkwawo’ xana? Kasi n’wina mi yi endlile ‘baku ra makhamba.”’—Marka 11:15-18.

15. Tanihi ntlawa, xana varhangeri va vukhongeri bya Vayuda va amukele endlelo ro basisa hi ndlela yihi, kambe ntiyiso a wu ri wihi hi vaprista van’wana?

¹⁵ Xisweswo xitsundzuxo xi yisiwe ehenhla ka varhangeri va vukhongeri va Vaisrayele xa leswaku nkarhi wa vona wu fikile. Tanihi ntlawa, va ale ku amukela “nṭumi ya ntwanano” ya Yehova. A va ri ‘tshembanga siku ra ku ta ka yena,’ hikuva va ale ku titsongahatela endlelo ro basisa ra Mubasisi Lonkulu. (Malakia 3:2, 3) A va faneriwa hi ku sefiwa tanihi lava va fanelaka ku lovisiwa. Hambi swi ri tano, entiyisweni, a ku ri ni “v̌ana v̌a Levi” van’wana lava nga ni timbilu letinene, hikuva ku nga ri khale endzhaku ka rifu ra Yesu “vaprista [Valevhi] lava taka va tinyiketa eku pfumeleni.”—Mintirho 6:7.

16. ‘Siku ra Yehova lerikulu, leri chavisaka’ ri hlasele tiko rero ra Vayuda njhani naswona rini?

¹⁶ Hi Nisan 11, siku ra le ndzhaku ka loko a basise tempele, Yesu u paluxe vakanganyisi va vukhongeri ni ku vhumba ku lovisiwa ka tempele ni ka mafambiselo ya swilo ya Vayuda hi matimba. (Matewu, tindzima 23, 24) Hakunene, “Xikwembu xa ku avanyisa” xi te tanihi “mboni le’yi hatlisaka” ehenhla ka tiko rero ra Vayuda 37 wa malembe endzhakunyana hi 70 C.E., loko “siku ra Yehova ri nga si ta, le’rikulu, le’ri tšhav̌isaka” ri va wela. (Malakia 2:17; 3:5; 4:5, 6) Enkarhini wolowo, Israyele yi hlanganile, tanihi nhlengeletano leyi fanaka ni murhi lowu hlulekeke ku tswala mihandzu leyinene, wu “tsemiwile wu hoxiwa endzilweni” hi ndzoviso emavokweni ya Varhoma. (Luka 3:3-14) Hinkwaswo leswi ‘hikuva a va wu tivanga nkarhi wa ku kamberiwa ka vona.”—Luka 19:44.

Ku Hetiseka Ka Manguva Lawa

17. I yini lexi kombisaka leswaku vuprofeta bya Malakiya a byi ta va ni ku hetiseka kun’wana eminkarhini ya manguva lawa?

¹⁷ Kambe ku vuriwa yini hi ku hetiseka ka vumbirhi, kumbe ka manguva lawa, ka vuprofeta bya Malakiya? Eka lembe xidzana ro sungula, ku hetiseka ko sungula ku landzele ku totiwa ka Yesu hi moya lowo kwetsima leswaku a va Hosi leyi Tlhomiweke ya Mfumo wa Xikwembu. Kahle-kahle, ku fanele ku va ni ku hetiseka loku yaka emahlweni ka vuprofeta endzhaku ka loko Yesu a tshamisiwe exiluvelweni ematilweni hi 1914 C.E. Vuprofeta hi byoxe byi kombise leswaku a byi ta kuma ku hetiseka “siku ra Yehova ri nga si ta, le’rikulu, le’ri tšhav̌isaka.” (Malakia 4:5) Hambi leswi “siku ra Yehova” ri teke ehenhla ka mafambiselo ya Vayuda hi 70 C.E., Matsalwa ya kombetela emahlweni eka “siku ra Yehova” leri taka enkarhini lowu wa “vukona” bya Kriste.—Matewu 24:3; 2 Vatesalonika 2:1, 2; 2 Petro 3:10-13.

18. Hi 1922, xana vanhu va Xikwembu va kombiwe njhani leswaku a va ri enkarhini wa ku avanyisa?

¹⁸ Khale hi 1922, vanhu va Yehova va xalamukisiwile leswaku a va ri enkarhini wa ku avanyisa eku hetisekeni ka vuprofeta bya Malakiya. Xihondzo xo Rindza xa Xinghezi xa September 1 xi te: “Kambe vuprofeta bya Malakiya byi languta leswi tlulaka ku hetiseka ka xiyenge xin’we eka ku ta ka Hosi ya hina ro sungula, ni le mahlweni enkarhini wa loko Mesiya a ta ta hi ku dzuneka ni matimba, ni loko a fanele ku avanyisa exikarhi ka vanhu vakwe . . . Sweswi, nakambe, nkarhi wa ku avanyisa wu tlhele wu ta; nakambe vanhu vakwe lava tinyiketeleke va ringiwa onge hi loko ku ri hi ndzilo, ni vana va Levhi va timbilu letinene va hlengeletiwa hikwalaho ka ntirho.”

19. Eka ku hetiseka ka manguva lawa, “nṭumi” yi rhumiwe emahlweni ka nkarhi hi ndlela yihi?

¹⁹ Hi laha swi kombisiweke ha kona eka Malakia 3:1, murhumiwa la hlawulekeke u rhumiwe nkarhi wa ha ri kona. Loyi u tikombise, a nga ri munhu un’we, kambe ntlawa lowu tirhaka tanihi Yohane Mukhuvuri. Ku sukela hi 1881 ntlawa lowu wu tirhise leswi sweswi swi vuriwaka Watch Tower Bible and Tract Society entirhweni lowu xiyekaka wa dyondzo ya Bibele. Leswi swi vange ku pfuxetiwa ka mintiyiso yo tala ya xisekelo etimbilwini ta varhandzi va Bibele. Tin’wana ta tinhlamuselo leti hi leti: Munhu a nga na wona moya lowu nga fiki, kambe hi yena moya; ku hava tihele leti hisaka; Yesu Kriste a nge vuyi a ri nyama, Yehova i Xikwembu xin’we, hayi Vunharhu-un’we. Kunene, a ku ri ntirho lowu ‘pfuleke ndlela emahlweni ka Yehova’ hikwalaho ka ntirho wakwe wo avanyisa.

20. (a) Hi rini, kahle-kahle, laha Yehova a teke etempeleni? (b) Xana leswi swi tlhontlha swivutiso swihi?

²⁰ Xikan’we-kan’we, Yehova tanihi ‘Hosi ya ntiyiso,’ u tile etempeleni yakwe ya moya. Rini? Xikombiso xi vekiwe eka ku hetiseka ka lembe xidzana ro sungula. Le ndzhaku Yesu u tile ivi a basisa tempele malembe manharhu ni hafu endzhaku ka ku totiwa kakwe tanihi Hosi eYordani. Ku pfumelelana ni xikombiso xolexo, ku sukela loko Yesu a vekiwe exiluvelweni tanihi Hosi hi xixikana xa 1914, swi vonaka swi twala leswaku malembe manharhu ni hafu endzhakunyana a a ta rindzeriwa ku fambisana na Yehova ‘Hosi ya ntiyiso’ ku ya etempeleni yakwe ya moya. Hi ku ya hi vuprofeta, i yini lexi a xi fanele ku humelela ku sukela enkarhini wolowo ku ya emahlweni? Ku ringiwa ni ku sefiwa. Kambe leswi swi tlakusa swivutiso swin’wana swa nkoka: I vumbhoni byihi lebyi nga kona bya ku basisa loku? Xana ku ya emahlweni ku ta fika enkarhini wa sweswi? Naswona xana leswi hinkwaswo swi ku khumbisa ku yini hi wexe? A hi voneni.

[Nhlamuselo ya le hansi]

Xana U Nga Tsundzuka?

◻ Hikwalaho ka yini Yehova a pfumelela vanhu vakwe leswaku va hundza eka ku ringiwa ni ku sefiwa?

◻ Xana Yohane Mukhuvuri u tirhise ku yini tanihi “nṭumi,” kumbe mupfuri wa ndlela?

◻ Eka lembe xidzana ro sungula, xana Yesu u nghenise ku yini etempeleni tanihi “nṭumi ya ntwanano”?

◻ Hi swi tivisa ku yini leswaku vuprofeta bya Malakiya a byi ta va ni ku hetiseka ka manguva lawa?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Tanihi murhumiwa, Yohane Mukhuvuri u lunghiselele tiko hi ku ta ka “nṭumi ya ntwanano