Tinhla Ta Bibele Risimu Ra Tinsimu 1:1–8:14

Rirhandzu Ra Ntiyiso Ra Hlula!

Ku ni rirhandzu leri nga hlulekiki. Ra khomelela, ra tiyisela, ra hlula. Rirhandzu ro tano leri nga tsekatsekiki ri kona exikarhi ka Yesu Kriste ni “mutekiwa” wakwe, kumbe bandlha leri tswariweke hi moya. (Nhlavutelo 21:2, 9; Vaefesa 5:21-33) Naswona i ku xonga muni konghasi loku rirhandzu leri ri kombisiweke ha kona eka Risimu ra Tinsimu!

Ri qambiwe malembe ya 3 000 lama hundzeke hi Hosi Solomoni wa vutlhari wa Israyele, ‘risimu leri rikulu’ (1:1) ri vulavula hi rirhandzu leri nga kona exikarhi ka murisi ni n’hwanyana wa tiko la humaka emutini wa Shunem (Shulem). Hi rifuwo ni ku saseka ka yona hinkwako, hosi yi hlulekile ku kuma rirhandzu ra Mushulem, hikuva a a tshembeka eka murisi wakwe la rhandzekaka.

Loko buku leyi ya swiphato yi hlayiwa hi vukheta ni ku tlangela loku faneleke, yi nyika malandza lama nga tekangiki ni lama tekeke ya Yehova swakudya swo tala swa mianakanyo malunghana ni ku tenga, vunene, ku tshembeka ni rirhandzu leri tiyeke leri faneleke ku va mimfungho ya ntiyiso ya xiboho xa vukati bya Vukriste. Hakunene, hinkwerhu ka hina hi nga pfuneka eka risimu leri ehenhleni ka ku hlula ka rirhandzu ra ntiyiso.

Mushulem eNxaxeni Wa Solomoni

Hlaya Risimu ra Tinsimu 1:1-14. Emixaxeni ya vuhosi, Mushulem u vulavule onge hi loko murisi wakwe la rhandzekaka a ri kona. Solomoni u bumabumele vumbhuri byakwe ivi a tshembisa ku n’wi sasekisa hi swilo swa nsuku ni swa silvere. Kambe wanhwana u arile ku gangisa kakwe ivi a n’wi tivisa leswaku u titwe a ri ni rirhandzu eka murisi ntsena.

◆ 1:2, 3—Ha yini ku ringanisiwa loku ka vhinyo ni mafurha a ku fanela?

Vhinyo yi tsakisa mbilu ni ku tiyisa moya lowu nga enhlomulweni. (Psalma 104:15; Swivuriso 31:6) Mafurha a ya cheriwa eka vapfhumba lava rhandzekaka hikwalaho ka ku olovisa ka wona swilo. (Psalma 23:5; Luka 7:38) Xisweswo Mushulem la nga ni gome u tiyisiwile ni ku chaveleriwa hi ku tsundzuka ‘swiga swa murisi swa rirhandzu’ ni “v̌ito” rakwe. Hi ku fanana, masalela ya valandzeri lava totiweke va Kriste ya khutaziwa hi ku anakanyisisa hi rirhandzu ni switshembiso swa Murisi wa vona, Yesu Kriste, hambi leswi va ha riki emisaveni naswona va hambanisiweke na yena.

Dyondzo eka Hina: Solomoni a a ta va a phase Mushulem hi “tiketana ta nsuku” ni “tikunupu ta silver,” kambe u ale miringo leyi yi vonekaka ivi a tiyisa rirhandzu rakwe leri nga hlulekiki eka murisi. (1:11-14) Ku kombisa langutelo rakwe ku nga tiyisa ku tiyimisela ka ntlawa wa “mutekiwa” ku hlula rifuwo leri kanganyisaka ra misava ni ku tshama wu tshembekile eka Muteki wa wona wa le tilweni. Loko mintshembo ya hina yi ri ya laha misaveni naswona hi lunghiselela vukati, onge xikombiso lexi xa wanhwana loyi xi nga hi susumetela ku endla timhaka ta moya, hayi ta nyama, mhaka ya hina leyikulu.

Ku Navela Ka Rirhandzu

Hlaya 1:15–3:5. Murisi u nghene enxaxeni wa vuhosi ivi a boxa rirhandzu rakwe eka Mushulem la titsongahataka, loyi a n’wi tlakuseke ehenhla ka van’wana hinkwavo. Loko va hambanisiwile, wanhwana loyi u tsundzuke minkarhi yo tsakisa ni murhandziwa wakwe ivi a kombela leswaku a hatlisela ku ta eka yena. Nivusiku, u n’wi naverile.

◆ 2:1-3—I yini lexi vuriwaka hi swivumbeko leswi swo vulavula?

Mushulem u tivitane “šiluv̌a ša le Saron” hikuva a a ri wansati lontshwa wo titsongahata, la ringaniselaka la tilanguteke tanihi un’wana wa swiluva swo tala leswi tolovelekeke ntsena. Hambi swi ri tano, murisi u swi xiyile leswaku a a ri “koṅwa ya mikov̌a,” hikuva a a rhurile, a a faneleka ni ku tshembeka eka Yehova. Eka wanhwana, murisi a a “kotisa muri wa maapula e šikari ka miri ya šihlahla” hikuva a a ri jaha leri na rona ri khathalelaka swa moya leri ri tinyiketeke eka Xikwembu naswona ri ri ni vutshila ni vuswikoti lebyi navelekaka. Mukriste la nga tekangiki la lavaka munghana evuton’wini u fanele ku lava mupfumeri-kulobye la tshembekaka ntsena la nga ni timfanelo leti fanaka ni letiya ta Mushulem kumbe murisi wakwe la rhandzekaka.

◆ 3:5—Hikwalaho ka yini ku hlambanya loku ku fambisana ni swihari leswi?

Timhala ni timbavala i swihari leswinene, swa musa ni swo saseka leswi nakambe swi hatlisaka ni ku tiyiseka. Manuku ke, kahle-kahle, wanhwana a a boha “v̌anhwanyana v̌a Yerusalem” eka ku hlambanya hi hinkwaswo leswi nga ni musa ni ku xonga. Hi swihari leswi, a a sindzisa vavasati lava ku tshika ku ringeta ku hlakulela rirhandzu ra munhu un’wana eka yena handle ka murisi wakwe la rhandzekaka.

Dyondzo eka Hina: Wanhwana loyi u veke “v̌anhwanyana v̌a Yerusalem,” kumbe vavasati lava n’wi gangisaka lava a va yimele hosi, ehansi ka ku hlambanya ka ku ‘ka va nga pfuxi rirhandzu eka yena ku kondza loko ri fika.’ (2:7; 3:5) Leswi swi komba leswaku a swi koteki ku va ni rirhandzu ra nyanyuko eka mani na mani. Wanhwana hi byakwe a nga titwanga a kokiwa hi Solomoni. Manuku ke, i vutlhari swonghasi eka Mukriste la nga tekangiki loyi a lavaka ku nghena exibohweni xa vukati ku xiyisisa mugandzeri la fanelekaka ni la tshembekaka ntsena wa Yehova loyi a nga rhandziwaka hakunene!—1 Vakorinto 7:39.

Wanhwana eYerusalema

Hlaya 3:6–6:3. Solomoni u tlhelele eYerusalema a xongile. Murisi u hlangane ni wanhwana kona ivi a n’wi tiyisa hi swiga swa rirhandzu. Enorhweni, u amukele ku gongondza ka murhandziwa wakwe endzhaku ka nkarhi naswona u khomiwe hi ndlela yo biha hi varindzi loko a ri karhi a n’wi lavisisa hi mahlo-ngati. Loko a vutisiwe leswi endlaka murhandziwa wakwe a va la hlawulekeke, u nyike “v̌anhwanyana v̌a Yerusalem” nhlamuselo leyi vangamaka ha yena.

◆ 5:12—Mahlo ya murisi a ya ‘fana ni matuva lama hlambaka entswambeni’ hi ndlela yihi?

Eku sunguleni, mahlo ya Mushulem a ya fanisiwe ni lawaya ya tuva hikwalaho ka ku va ka wona lama olovaka, lamanene. (1:15; 4:1) Hikwalaho ka sweswo, murisi u vitane wanhwana hi yexe “tuv̌a” rakwe. (5:2) Laha ntombhi leyi vabyaka hi rirhandzu yi fanise mahlo ya murisi ni matuva ya blawusele ya n’wahuva lama hlambaka eswidan’wanini swa ntswamba. (5:8, 12) Entiyisweni, ku n’wayitela loku ku kombetele eka marhanga ya ntima ya mahlo ya murisi lama rhendzeriweke hi ku basa loku hatimaka ka mahlo yakwe.

Dyondzo eka Hina: Mushulem a a fana ni “nsimu le’yi biyeriweke.” (4:12) Hakanyingi nsimu eIsrayele ya khale a yi fana ni ntanga, paradeyisi ya xiviri leyi nga ni xihlovo xa mati lamanene ni ku hambana-hambana ka miroho, swiluva ni mirhi. Hi ntolovelo, hakanyingi a yi pfariwe hi ndzilakana kumbe rirhangu naswona a ku ta ngheniwa hi nyangwa lowu lotleriwaka ntsena. (Esaya 5:5) Eka murisi, ku tenga ka mahanyelo lamanene ni ku rhandzeka ka Mushulem a ku fana ni ntanga wa ku xonga loku pfumalekaka, mihandzu leyinene, ku nun’hwela lokunene ni ku saseka loku phyuphyisaka. Rirhandzu rakwe a ku nga ri leri kumekaka eka wanuna wihi na wihi, hikuva a a tengile, ku fana ni “nsimu le’yi biyeriweke” leswaku yi nga amukeli lava nghenaka naswona yi pfuleriwa n’wini wa yona wa le nawini ntsena. Eka vunene ni vutshembeki bya mahanyelo lamanene Mushulem xisweswo u veke xikombiso lexinene eka vavasati va Vukriste lava nga si tekiwaka namuntlha.

“Langav̌i Ra Yehova”

Hlaya 6:4–8:14. Solomoni u dzunise vumbhuri bya wanhwana, kambe u n’wi arile ivi a boxa ku tinyiketela kakwe eka murisi. Loko a hlulekile ku kuma rirhandzu rakwe, Solomoni wa n’wi pfumelela a muka. “Muranḍiwa” wakwe a ri etlhelweni rakwe, u tlhelele eShunem tanihi wansati la vupfeke wa ku tiya loku kombisiweke. Rirhandzu exikarhi kakwe ni murisi a ri tiye ku fana ni rifu, naswona ku pupuma ka rona a ku fana ni “langav̌i ra Yehova.”

◆ 6:4—“Tirtsa” a ku ri yini?

Vito leri ri vulaka “Ku tsakisa, Ku xonga,” ri nga hundzuluxeriwa va ku ‘Muti Wo Tsakisa.’ Tirtsa a wu ri muti wa ku xonga lowu dumeke lowu veke ntsindza wo sungula wa mfumo wa le n’walungwini wa Israyele.—1 Tihosi 14:17; 16:5, 6, 8, 15.

◆ 7:4—Nhamu ya wanhwana a yi fanisa ku yini ni “khokholo ra tino ra ndlopfu”?

Entiyisweni a yi ri ni ku olova ka ndlopfu ni ku lala ka khokholo. Eku sunguleni, nhamu yakwe a yi fanisiwe ni “khokholo ra Davhida,” kumbexana khokholo ra Yindlu ya Hosi erirhangwini ra le vuxeni ra Yerusalema. Eka rona ‘a ku hayekiwe matlhari lama tolovelekeke ya gidi ya vavanuna va nyimpi,’ leswi ringanyetaka leswaku nhamu ya Mushulem leyi nga solekiki a yi sasekisiwe hi ngoti ya le nhan’wini leyi nga ni swisasekisi swa xirhendzevutana kumbe swin’wetsin’wetsi.—4:4; Nehemia 3:25-27.

◆ 8:6, 7—Rirhandzu ri “ni matimba e ku fana ni rifu” hi ndlela yihi?

Rifu ri koxe vutomi bya vanhu lava dyohaka handle ko hluleka, naswona rirhandzu ra ntiyiso ri tiyise sweswo. Eku phikeleleni ka rona ehenhleni ka ku tinyiketela loku heleleke, rirhandzu ro tano hi leri nga heriki ku fana na Sheol (xivandla xa vafi) eka ku lava mintsumbu ya lava feke. Tanihi leswi Yehova Xikwembu a vekeke xivandla xa rirhandzu exikarhi ka vanhu, mfanelo leyi yi huma eka yena naswona yi vuriwa “langav̌i ra Yehova” hi laha ku fanelaka. Hambi a ri Hosi Solomoni la fumeke a nga swi kotanga ku xava rirhandzu ro tano.

Dyondzo eka Hina: Ntokoto wa Mushulem na Hosi Solomoni a wu ri ndzingo lowu lavisisaka lowu a wu hluleke hi laha ku humelelaka. A a nga tsekatseki eka rirhandzu ni ku tenga, ku fana ni nyangwa lowu pfulekaka hi ku olova eswikinereni swa wona naswona wu lava ku hinganyetiwa hi pulanga ra kedar ku sivela ku pfuleka ka rona eka munhu loyi a nga amukelekiki kumbe la nga riki kahle. Doo, wanhwana u hlurile vukanganyisi bya hosi, a yima ku fana ni rirhangu leri lwisanaka ni leswi kokaka mahlo hinkwaswo leswi vonekaka swa misava leyi. Hi ku titshega hi Xikwembu ni ku tsundzuka xikombiso lexinene xa Mushulem, vavasati va Vukriste namuntlha hi ku fanana va nga kombisa xiyimo xa vona tanihi vanhu lava tiyeke emilawini leyi tengeke leswaku va dzunisa Yehova.—8:8-10.

Hakunene, ‘risimu leri rikulu,’ leri rirhandzu ku nga nhloko-mhaka ya rona, ri kurisa ku tlangela ka hina xiboho lexi nga kona exikarhi ka Yesu ni lava hlawuleriweke ku va “mutekiwa” wakwe wa le tilweni. Kambe majaha ni tintombhi hinkwato kun’we ni vavanuna ni vavasati lava tinyiketeke eka Yehova va nga pfuneka hi ku lava ku tekelela vutshembeki bya Mushulem ni murisi ehansi ka minhlaselo ni miringo. Naswona xiyenge lexi xinene xa Rito ra Xikwembu xi fanele ku susumetela hinkwerhu ka hina ku tshama hi tshembekile eka Yehova, Xihlovo xa ku hlula ka rirhandzu.