Ku Tswala Vana Loku Nga Ni Vutihlamuleri eNkarhini Lowu Wa Makumu
“Va fambisa vana va vona [swinene].”—1 TIMOTIYA 3:12.
1. Hi kwihi ku navela ka ntumbuluko ka vavasati vo tala, naswona leswi swi tikombisisa ku yini eku sunguleni ka vutomi?
NTSAKO wa vutswari a wu landzuleki. Rintumbuluko ra ku va manana ri tolovelekile, hambi leswi ri nga ni matimba eka vavasati van’wana ku tlula van’wana. Ematikweni yo tala ya le Vupela-dyambu, swifanyetana swi tsakela ngopfu ku tlanga hi swimovhana, loko swinhwanyetana hi ntolovelo swi hlawula swipopana, leswi vaendli va switlangiso va tikarhatelaka ku swi endla swi va swa xiviri hi laha swi nga kotekaka ha kona. Vanhwanyana vo tala va hanyela siku leri va nga ta swi kota ku mbuwetela, hayi xipopana, kambe n’wana wa vona vini la hanyaka, la kufumelaka, la tsakeke.
Mintsako Ni Vutihlamuleri
2. Vatswari va fanele ku languta n’wana la ha ku velekiwaka hi ndlela yihi, naswona va fanele ku tiyimisela ku nghenela yini?
2 Ku tswala vana loku nga ni vutihlamuleri ku lava leswaku vatswari va xiyisisa n’wana la ha ku velekiwaka hayi tanihi nchumu wo tlangisa kambe tanihi xivumbiwa lexi vutomi ni vumundzuku bya xona va tihlamulelaka hi swona eka Muvumbi. Loko va tisa n’wana emisaveni, vatswari va fanele ku tiyimisela ku teka vutihlamuleri lebyikulu ni ku lulamisa hi mfanelo. Va nghenela nongonoko wa 20 wa malembe yo wundla, yo ambexa, yo khathalela rihanyo ni dyondzo, hi vuyelo byo hetelela lebyi nga vhumbekiki.
3. Ha yini Swivuriso 23:24, 25 yi nga tirhisiwaka eka vatswari vo tala va Vukriste?
3 Lexi tsakisaka, vatswari vo tala va Vukriste va kurise vana lava veke malandza lama tshembekaka, lama tinyiketeke ya Yehova. Van’wana va vone vana va vona va kula ivi va nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo tanihi maphayona, varhumiwa, kumbe swirho swa ndyangu wa Bethele. Eka vatswari vo tano ku nga vuriwa hakunene ku: “Tata wa l’a lulameke o ta ṭaka ngopfu, l’a v̌elekeke ṅwana wa v̌utlhari o ta ṭaka ha yena. A a ṭake tata wa wena, na yena, mana wa wena. A a ṭake l’a ku v̌elekeke.”—Swivuriso 23:24, 25.
Ku Vaviseka Ka Timbilu Ka Vatswari
4, 5. (a) I yini lexi lavekaka hi ku ya hi Matsalwa eka vakulu ni malandza ya vutirheli lava nga ni vana? (b) Vana van’wana va vule ‘minhlomulo’ eka tata wa vona hi ndlela yihi?
4 Kambe leswi a swi tano minkarhi hinkwayo, hambi ku ri eka vakulu lava nga ni vana. Muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Hikokwalaho, mufambisi ú fanele ku va munhu la nga riki na xisandzu, a teka nsati un’we ntsena . . . ú fanela ku fambisa ndyangu wa yena swinene, a vona leswaku vana va yena va dyondzisiwa ku yingisa, va va ni xichavo hi matlhelo hinkwawo; (hikuva loko munhu a nga tivi ku fambisa ndyangu wa yena, ú ta swi kotisa ku yini ku risa kereke ya Xikwembu xana?)” Pawulo u engeterile: “Vatirheli ekerekeni a va teke nsati un’we ntsena, kutani va fambisa vana va vona ni ndyangu wa vona swinene.”—1 Timotiya 3:2-5, 12.
5 Kavula, vakulu ni malandza ya vutirheli va Vukriste va nga ka va nga vekiwi nandzu loko vana va vona, loko va kurile, va ala ku hambeta va tirhela Yehova. Kambe va ni vutihlamuleri eka vana va vona lavantsongo ni vana lavakulunyana lava va ha hanyaka ehansi ka xisirhelelo xa vona. Vakulu ni malandza ya vutirheli va lahlekeriwe hi malunghelo lama vangamaka ya ntirho hikwalaho ka ku va va ve lava honisaka kumbe va hluleke swinene ku hlangavetana ni xilaveko xa Matsalwa xo “fambisa vana va vona ni ndyangu wa vona swinene.” Eka vanhu vo tano ni le ka van’wana vo tala, vana va vona va va tisele nhlomulo lowukulu ku tlula ntsako. Xivuriso xi tikombe xi ri ntiyiso hakanyingi swonghasi: “Ṅwana wo hunguka i nhlomulo e ka tata wa yena!”—Swivuriso 19:13.
Tatana La Nga Ni Vutihlamuleri
6. Hi xihi xivutiso lexi vavanuna va Vukriste va faneleke ku tivutisa xona?
6 Vavanuna hinkwavo va Vukriste, hambi loko va ri ni vutihlamuleri bya bandlha kumbe va nga ri na byona, na vona va fanele ku xiya vuyelo lebyi ku hlayisa vana lavantsongo ku nga vaka na byona eka vumoya bya vasati va vona. Loko wansati a nga tiyanga emoyeni, xana n’wana, kumbe vana vo hlayanyana, va ta khumba dyondzo yakwe ya munhu hi xiyexe ni minkarhi yo hlanganyela entirhweni wo chumayela hi ndlela yihi?
7. Ku humelele yini eka vasati van’wana va Vukriste, naswona hakanyingi xivangelo xa xiyimo lexi hi xihi?
7 Xana vavanuna minkarhi hinkwayo va swi xiya leswaku ku hlayisa n’wana kumbe n’wana lontsongo hakanyingi swi sivela vasati va vona ku pfuneka hi xitalo eka Dyondzo ya Buku ya Bandlha, minhlangano ya le Holweni ya Mfumo, tinhlengeletano ta xifundza ni mintsombano ya muganga? Xiyimo xo tano xi nga va kona tin’hweti, naswona hambi ya ri malembe, loko vana va landzelana. Hi le ka swilo leswi ndzhwalo, emhakeni leyi, ngopfu-ngopfu wu welaka eka manana, ematshan’wini ya le ka tatana. Minkarhi yin’wana swa xiyiwa leswaku loko vavanuna van’wana va Vukriste va endla nhluvuko emoyeni, hambi ku ri ku ya fika eyinhleni ya ku averiwa malunghelo ebandlheni, vasati va vona va tsana emoyeni. Ha yini? Hakanyingi i mhaka ya leswi vana va vona lavantsongo va sivelaka vasati lava ku yingiserisisa eminhlanganweni, ku endla dyondzo leyi enteke ya Bibele, kumbe ku hlanganyela hi mpimo lowukulu entirhweni wo veka vumbhoni. Xana ku va tatana ku nga vuriwa loku nga ni vutihlamuleri loko ku pfumelela swiyimo swo tano swi va kona?
8. Vatatana vo tala va avelana ndzhwalo wo hlayisa vana hi ndlela yihi, hi mpfuno wihi eka vasati va vona?
8 Nkateko wa kona, leswi a swi hi ndlela leyi minkarhi hinkwayo. Vatatana vo tala va Vukriste va endla leswi va nga swi kotaka leswaku va avelana ndzhwalo wo hlayisa vana. Va teka ku hlanganyela ka vona loku teleke ku vona leswaku vana va vona va tshama va miyerile eminkarhini ya minhlangano ya bandlha. Loko n’wana wa vona a sungula ku rila, kumbe n’wana wa vona a va ni huwa, va siyerisana ku n’wi humesela ehandle va ya n’wi nyika ndzayo leyi faneleke. Ha yini manana minkarhi hinkwayo ku fanele ku va yena a lahlekeriwaka hi swiyenge swa minhlangano? Ekaya vavanuna lava khathalelaka va pfuna vasati va vona hi mintirho ya siku na siku ni ku endla leswaku vana va ya eku etleleni leswaku nuna na nsati va ta tshama ehansi va anakanyisisa hi timhaka ta moya hi ku rhula.
9. I yini lexi kombaka leswaku vana a hi minkarhi hinkwayo va nga xihinga?
9 Loko swilo swi hleriwe khwatsi ebandlheni, vamanana lavantshwa lava nga ni vana va nga hlanganyela entirhweni wa vuphayona bya nkarhinyana. Van’wana i maphayona ya nkarhi hinkwawo. Kutani vana a hi xihinga minkarhi hinkwayo. Vatswari vo tala va Vukriste va kombisa moya lowunene wa vuphayona.
A Va Na Vana Kambe Va Tsakile
10. Mimpatswa yin’wana leyi tekaneke yi kunguhate yini, naswona yi katekisisiwe ku yini?
10 Mimpatswa yin’wana leyintshwa yi kunguhate ku tshama yi ri hava vana. Hambi leswi vavasati va nga ni rintumbuluko ra ku va manana leri nga ni matimba ku fana ni leriya ra vavasati van’wana, va bohe kungu, va pfumelelana ni vanuna va vona, ku tshika ku va ni vana leswaku va ta tinyiketela eku tirheleni ka Yehova nkarhi hinkwawo. Vo tala va vona va tirhe tanihi maphayona kumbe varhumiwa. Sweswi va nga languta endzhaku eka malembe lama hundzeke hi ku tlangela. Entiyisweni, a va vanga ni vana va nyama. Kambe va humese vadyondzisiwa lavantshwa lava hambeteke va gandzela Yehova hi ku tshembeka. ‘Vana lava va ntiyiso eku pfumeleni’ va nga ka va nga rivali lava veke xitirho eku va tiseleni ka ‘rito ra ntiyiso.’—1 Timotiya 1:2; Vaefesa 1:13; ringanisa 1 Vakorinto 4:14, 17; 1 Yohane 2:1.
11. (a) Mimpatswa yo tala leyi nga hava vana yi tirhela Yehova kwihi, naswona ha yini va nga tisoli? (b) Hi rihi tsalwa leri nga tirhisiwaka eka mimpatswa hinkwayo leyi tshameke yi ri hava vana “hikwalaho ka Mfumo?”
11 Mimpatswa yo tala leyi tekaneke emisaveni hinkwayo leyi honiseke mintsako ya vutswari yi swi kotile ku tirhela Yehova entirhweni wa xifundza, entirhweni wa muganga, kumbe eBethele. Lava hi ku fanana va languta endzhaku hi ku aneriseka ehenhla ka vutomi bya vona lebyi hetiweke va tirhela Yehova ni vamakwavo eka malunghelo lawa yo hlawuleka. Va hava ku tisola. Hambi leswi va nga vangiki ni ntsako wo kurisa vana emisaveni, va endle xiphemu lexikulu eku yiseni ka timhaka ta Mfumo emahlweni eswivandleni swa vona swo hambana-hambana swa ntirho. Eka mimpatswa leyi hinkwayo leyi tshameke yi ri hava vana “hikwalaho ka Mfumo,” tsalwa ri tirha hakunene leri nge: “Hikuva Xikwembu a xi na mona, xi nga ka xi nga rivali ntirho wa n’wina ni rirhandzu leri mi ri kombeke hi vito ra xona, hi ku tirhela vahlawuriwa va xona, hi laha mi swi endlaka ha kona ni sweswi.”—Matewu 19:12; Vaheveru 6:10.
Mhaka Ya Munhu Hi Xiyexe
12. (a) Ha yini ku tswala vana ku ri lunghelo ro hlawuleka? (b) Hi le ka minkarhi yihi laha ku tswala vana a ku ri xiavelo lexi nyikiweke hi Xikwembu?
12 Hi laha hi voneke ha kona eku sunguleni ka bulo leri, ku tswala vana i nyiko ya Xikwembu. (Psalma 127:3) I lunghelo ra nkoka leri nga riki kona eka swivumbiwa swa Yehova swa moya. (Matewu 22:30) Ku ve ni minkarhi leyi ku tswala vana ku vumbeke xiphemu xa ntirho lowu Yehova a wu aveleke malandza yakwe emisaveni. Leswi a swi ri tano hi Adamu na Evha. (Genesa 1:28) A swi ri ntiyiso hi vaponi va Ndhambi. (Genesa 9:1) Yehova u tsakele leswaku vana va Israyele va andza hi ku tswala vana.—Genesa 46:1-3; Eksoda 1:7, 20; Deuteronoma 1:10.
13, 14. (a) I yini leswi nga vuriwaka hi ku tswala vana namuntlha, kutani i xisolo xihi lexi nga fanelangiki? (b) Hambi leswi ku tswala vana enkarhini lowu wa makumu ku nga mhaka ya munhu hi xiyexe, hi yihi ndzayo leyi nyikeriwaka?
13 Namuntlha, ku tswala vana a hi xiphemu lexi kongomeke xa ntirho lowu Yehova a wu nyikeke vanhu va yena. Hambi swi ri tano, ka ha ri lunghelo leri xi ri nyikaka vanhu lava tekaneke loko va swi tsakela. Hikwalaho ke, mimpatswa ya Vukriste leyi kunguhataka ku sungula ndyangu, a yi fanelanga ku soriwa; na yona mimpatswa leyi tshikaka ku va ni vana a yi fanelanga ku soriwa.
14 Kutani mhaka ya ku tswala vana enkarhini lowu wa makumu i ya munhu hi xiyexe leyi mpatswa wun’wana ni wun’wana wu faneleke ku tibohela kungu. Hambi swi ri tano, leswi ‘nkarhi wu nga ha talangiki,’ mimpatswa leyi tekaneke yi endla kahle ku pima mimpfuno ni leswi nga riki mimpfuno swa ku tswala vana eminkarhini leyi hi vukheta na hi xikhongelo. (1 Vakorinto 7:29) Lava va hlawulaka ku va na vana va fanele ku xiyisisa swinene hayi mintsako leyi ku tswala vana ku nga yi tisaka ntsena kambe ni vutihlamuleri lebyi katsekaka ni swiphiqo leswi nga tlhekekelaka vona ni vana lava va va tisaka emisaveni.
Loko Swi Nga Kunguhatiwanga
15, 16. (a) Hi rihi langutelo leri faneleke ku papalatiwa loko nyimba leyi nga languteriwangiki yi humelela, naswona ha yini? (b) N’wana wihi na wihi u fanele ku langutisisiwa ku yini, ku katsa ni vutihlamuleri byihi?
15 Van’wana va nga ha ku: ‘Sweswo hinkwaswo swa twala, kambe ku vuriwa yini loko n’wana a humelela a nga rindzeriwanga?’ Leswi swi humelerile eka mimpatswa yo tala leyi a yi yi xiyisisa hi xitalo mhaka ya leswaku lowu a hi nkarhi lowunene wo tswala vana emisaveni. Van’wana va vona a va ri entirhweni wa nkarhi hinkwawo hi malembe yo tala. Xana va fanele va langutisa ku fika ka muendzi loyi a nga languteriwangiki hi ndlela yihi?
16 Laha hi kona laha vutswari lebyi nga ni vutihlamuleri byi nghenaka kona. I ntiyiso, nyimba yi nga ha va leyi nga languteriwangiki, kambe n’wana loyi a taka a nga ka a nga xiyiwi a ri loyi a nga lavekiki hi vatswari va Vukriste. Ku nga khathariseki ku hundzuka loku ku fika ka yena ku nga ha ku tisaka evuton’wini bya vona, entiyisweni a va fanelanga ku ku vona ku ri xikhunguvanyiso. Kahle-kahle, va ve ni vutihlamuleri emasungulweni ya swona. Leswi se a nga laha, va fanele ku amukela xiyimo xa vona lexi cinceke, va tiva leswaku, hi ndlela yin’wana, “nkarhi ni khombo, i swa” vanhu hinkwavo. (Eklesiasta 9:11) Va swi rhandza kumbe e-e, va hlanganyerile eka xiendlo xo tumbuluxa lexi Yehova Xikwembu a nga Musunguri wa xona. Va fanele ku amukela n’wana wa vona tanihi nyiko yo hlawuleka ivi va tikarhatela vutihlamuleri bya vona hi rirhandzu tanihi ‘vatswari emahlweni ka Hosi.’—Vaefesa 6:1.
‘Endlani Hinkwaswo Hi Vito Ra Hosi’
17. Hi yihi ndzayo leyi muapostola Pawulo a yi nyikeke Vakolosa, naswona ndzayo leyi yi nga landzelerisiwa ku yini namuntlha?
17 Loko a nga si nyika ndzayo etimhakeni ta ndyangu, muapostola Pawulo u tsarile: “Kutani xin’wana ni xin’wana lexi mi xi endlaka, hi ku vulavula kumbe hi ku tirha, xi endleni hi vito ra Hosi Yesu, mi ri karhi mi nkhensa Xikwembu Tatana ha yena.” (Vakolosa 3:17-21) Ku nga khathariseki xiyimo lexi Mukriste a nga ha tikumaka a ri eka xona, u fanele ku tlangela Yehova kutani a tirhisa xiyimo xakwe ku ‘endla hinkwaswo hi vito ra Hosi.’
18, 19. (a) Vakriste lava titshameleke voxe ni mimpatswa leyi nga hava vana yi nga ‘endla hinkwaswo hi vito ra Hosi’ hi ndlela yihi? (b) Vatswari va Vukriste va fanele ku languta vana va vona hi ndlela yihi, naswona i pakani yihi leyi va faneleke ku tivekela yona?
18 Mukriste loyi a hlawuleke ku titshamela yexe u ta tirhisa ntshunxeko wakwe, hayi ku tinyiketela ntsako, kambe entirhweni ‘wa mbilu hinkwayo, wonge hi loko a tirhela Yehova,’ loko swi koteka eka xivumbeko xin’wana xa ntirho wa nkarhi hinkwawo. (Vakolosa 3:23; 1 Vakorinto 7:32) Hi ku fanana, mpatswa lowu tekaneke lowu kunguhataka ku tshika ku va ni vana wu nga ka wu nga ‘tirhisi misava hi xitalo’ hi vutianakanyi kambe wu ta nyika ntirho wa Mfumo xivandla lexikulu lexi kotekaka evuton’wini bya wona.—1 Vakorinto 7:29-31.
19 Malunghana ni Vakriste lava nga na vana, va fanele ku amukela vutswari bya vona hi ndlela ya vutihlamuleri. Ematshan’wini yo languta vana va vona tanihi xihinga xo tirhela Yehova, va fanele ku va xiya tanihi xiavelo xo hlawuleka. Leswi swi ta vanga yini? Ee, loko Mukriste la tinyiketeke a hlangana ni munhu loyi a kombisaka ku tsakela ntiyiso, u sungula dyondzo ya nkarhi na nkarhi ya le kaya ya Bibele ni munhu yoloye. Loko yi sungule dyondzo, Mbhoni ya hiseka swinene, yi tlhelela vhiki rin’wana ni rin’wana leswaku yi pfuna munhu la tsakelaka ku endla nhluvuko wa moya. A ku laveki leswi tluriwaka hi sweswo eka vana va Mukriste. Dyondzo ya Bibele ya nkarhi na nkarhi, leyi lunghiseleriweke kahle, yi sunguriwa evuhlangini swinene ivi yi khomiwa exisekelweni xa nkarhi na nkarhi, ya laveka ku pfuna n’wana leswaku a kula emoyeni ni leswaku a dyondza ku rhandza Muvumbi wakwe. (2 Timotiya 3:14, 15) Tlhandla-kambirhi, vatswari va ta va ni vukheta leswaku va veka xikombiso lexinene xa mahanyelo ya Vukriste ekaya, hi laha va endlaka ha kona eHolweni ya Mfumo. Kutani laha swi kotekaka kona va ta teka vutihlamuleri byo letela vana va vona entirhweni wa nsimu. Hi ndlela leyi, ku tlhandlekela eku chumayeleni eka vanhu van’wana lavakulu, vatswari va ta lava, hi mpfuno wa Yehova, ku “endla vadyondzisiwa” hi vana va vona vini.—Matewu 28:19.
Vana eNkarhini Wa ‘Nhlomulo Lowukulu’
20. (a) I yini lexi nga emahlweni ka hina, naswona Yesu u nyike xitsundzuxo hi ta swihinga swihi? (b) I nhlamuselo yihi leyi marito ya Yesu ma nga na yona eku kuriseni ka vana enkarhini wa makumu?
20 Emahlweni ka hina ku ni ‘nhlomulo lowukulu lowu kalaka wu nga si humelela mpfhuka misava yi tumbuluka ku fikela sweswi, naswona, wu nga ka wu nga ha humeleli nakambe.’ (Matewu 24:21) Wu ta va nkarhi wo nonon’hwa eka lavakulu ni vana. Eka vuprofeta byakwe ehenhleni ka makumu ya mafambiselo ya sweswi ya swilo, Yesu u vhumbe leswaku ntiyiso wa Vukriste a wu ta hambanisa maxaka. U te: “Munhu u ta nyiketa makwavo eku dlaweni, tatana u ta endlisa sweswo eka n’wana wa yena; ni vana va ta pfukela vatswari va vona, va va dlaya.” (Marka 13:12) Entiyisweni, ku kurisa vana enkarhini wa makumu a ku nga ta va ntsako lowunene minkarhi hinkwayo. Ku nga ha tisa timbilu leti tshovekeke, ku nyumisiwa na hambi ku ri khombo, hi laha marito ya Yesu lama tshahiweke laha henhla ma kombaka ha kona.
21. (a) Loko va ri karhi va languta vumundzuku hi ndlela ya ntiyiso, hikwalaho ka yini vatswari va nga fanelanga ku karhateka swi nga fanelanga? (b) Ntshembo wa vona ku nga va wihi, eka vona ni le ka vana va vona?
21 Kambe hambi loko va ri ni ntiyiso ehenhleni ka swihinga leswi nga emahlweni, lava va nga ni vana lavantsongo a va fanelanga ku karhateka swi nga fanelanga ehenhleni ka vumundzuku. Loko va tshama va tshembekile hi voxe ivi va endla leswi va nga swi kotaka ku kurisa vana va vona “hi ku va laya ni ku va dyondzisa ta [Yehova],” va nga tiyiseka leswaku vana va vona lava yingisaka va ta xiyiwa hi ndlela leyinene. (Vaefesa 6:4; ringanisa 1 Vakorinto 7:14.) Tanihi xiyenge xa “ntshungu lowukulu,” vona ni vana va vona lavantsongo va nga tshemba ku pona ‘nhlomulo lowukulu.’ Loko vana vo tano va kula va va malandza lama tshembekaka ya Yehova, va ta tlangela hi laha ku nga heriki eka yena leswi va veke ni vatswari lava nga ni vutihlamuleri.—Nhlavutelo 7:9, 14; Swivuriso 4:1, 3, 10.
Swivutiso Swa Mpfuxeto
◻ Hi wihi nongonoko wa nkarhi wo leha lowu ku velekiwa ka n’wana ku wu katsaka?
◻ Ha yini vakulu van’wana ni malandza ya vutirheli va lahlekeriwe hi malunghelo ya vona?
◻ Hi tihi timhaka leti wanuna wa Mukriste a faneleke ku ti xiyisisa malunghana ni ku va ka nsati wakwe ni nyimba?
◻ I yini lexi kombaka leswaku mpatswa wa Vukriste wu nga pfumala vana ivi wu tsaka?
◻ Ku tswariwa ka n’wana ku fanele ku xiyisisiwa ku yini hi vatswari, naswona ha yini va nga fanelanga ku karhateka swi nga fanelanga ehenhleni ka vumundzuku?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Vatatana va nga hlanganyela vutihlamuleri byo hlayisa vana va miyerile enkarhini wa minhlangano