Hikwalaho Ka Yini Va Nga Ri Na Vana?

DELE na Fola,a mpatswa lowu tekaneke, a va tshama naswona va tirha ehofisini ya rhavi ra Sosayiti ya Watch Tower le Nigeria. Endzhakunyana ka loko va sungule ku tirha kona, mana wa Fola u va endzerile. A a ta a huma hi le kule, leswaku a ta vulavula na vona hi mhaka leyi n’wi tsonaka vurhongo.

U va byele a ku: “Mi ndzi endlela swilo leswinene ngopfu. Mi ndzi rhumela tinyiko naswona ma ndzi endzela. Swiendlo leswi leswinene i swa risima eka mina. Kambe swi tlhela swi ndzi khomisa gome hikuva minkarhi hinkwayo ndza tivutisa leswaku n’wina mi ta endleriwa hi mani swilo leswi, loko se mi ringana na mina? Se mi ni malembe mambirhi sweswi mi tekanile kambe vana ko fana ni kwala. Xana a hi nkarhi wa leswaku mi suka laha Bethele kutani mi ya sungula ndyangu?”

Manana loyi a a swi vonisa xileswi: Dele na Fola se i khale va ri eBethele. Sweswi i nkarhi wa leswaku va anakanya hi vumundzuku bya vona. Va kona vanhu lava nga endlaka ntirho lowu va wu endlaka. Dele na Fola a va boheki ku tshika vutirheli bya nkarhi hinkwawo, kambe va nga ha nghenela vutirheli byin’wana, lebyi nga ta va pfumelela leswaku va va ni vana ni ku kuma ntsako wa ku va mutswari.

Xivilelo Xa Manana

Xivilelo xa manana a a xi twisiseka. Ku navela ku va ni vana i nchumu lowu nga engatini, a wu ri kona khale naswona wa ha ri kona ni sweswi eka tinxaka hinkwato. Ku va ni vana swi nyika munhu ntsako lowukulu ni ku eneriseka. Bibele yi ri: “Mbhandzu wa khwiri i hakelo.” Ina, vuswikoti byo veleka vana i nyiko ya risima leyi humaka eka Mutumbuluxi wa hina la nga ni rirhandzu.—Pisalema 127:3.

Etindhawini to tala, vatekani va sindzisiwa leswaku va va ni vana. Hi xikombiso, le Nigeria, laha wansati hi ntolovelo a vaka ni vana va tsevu, swi tolovelekile leswaku hi nkarhi wa mucato, vanhu va vula marito yo fana ni lawa eka vatekani: “Endzhaku ka tin’hweti ta kaye ku sukela sweswi, hi langutele ku twa xin’wanana xi rila emutini wa n’wina.” Vatekani va nga ha nyikiwa xisangwana xa n’wana, tanihi nyiko ya mucato. Vingi va tshama va ri karhi va hlayela tin’hweti. Loko mutekiwa a nga tiki ku kala ku hundza nkarhi wa kwalomu ka lembe, va sungula ku vutisisa loko ku ri ni xiphiqo, leswaku va ta va pfuna.

Eka vamanana vo tala, xivangelo xa leswaku vanhu vambirhi va tekana, hi leswaku va ta va ni vana kutani va kurisa muti. Mana wa Fola u n’wi byele a ku: “Kasi a wu tekeriwa yini loko u nga lavi ku kuma vana? Ku na loyi a ku velekeke; na wena u fanele u veleka vana wa wena.”

Ku hambana ni sweswo, ku ni timhaka tin’wana leti faneleke ti tsundzukiwa. Ematikweni yo tala ya Afrika, a hi mangani malunghiselelo ya hulumendhe lama nga kona yo hlayisa vadyuhari. Hi ntolovelo, i vana lava faneleke va khathalela vatswari va vona lava dyuhaleke, tanihi leswi vatswari na vona va va hlayiseke loko va ha ri vatsongo. Kutani ke, mana wa Fola u vula leswaku loko vana vakwe va nga kumi vana, loko se va dyuharile, va ta va ni xivundza, a va nge rhandziwi hi munhu naswona va ta va swisiwana, ku nga ri na loyi a nga ta va lahla loko va fa.

Ematikweni yo tala ya Afrika, swi tekiwa ku ri ndzhukano loko munhu a nga ri na vana. Etindhawini tin’wana, vavasati va languteriwa ku tivonakarisa leswaku va swi kota ku va ni vana va nga si tekiwa ni ku tekiwa. Vavasati vo tala lava va nga tinyumba, va ya ehenhla ni le hansi va lava mirhi ni vutshunguri lebyi nga ta va endla va kota ku tika.

Hikwalaho ka langutelo leri, vatekani lava tshikaka ku kuma vana hi vomu, ku vuriwa leswaku va titsona nchumu lowunene. Minkarhi yo tala va tekiwa va hungukile, va ri swiphukuphuku naswona va ri lava twerisaka vusiwana.

Ntsako Ni Vutihlamuleri

Vanhu va Yehovha va swi xiya leswaku ntsako lowu nga kona eku velekeni ka vana wu fambisana ni vutihlamuleri. Bibele eka 1 Timotiya 5:8, yi ri: “Hakunene, loko munhu a nga va wundli lava nga va ka vona, ngopfu-ngopfu lava nga swirho swa ndyangu wakwe, u landzule ripfumelo naswona u bihe ngopfu ku tlula munhu la nga riki na ripfumelo.”

Vatswari va fanele va wundla mindyangu ya vona enyameni ni le moyeni, naswona leswi swi lava nkarhi ni matshalatshala lamakulu. A va na rona langutelo ra leswaku leswi Xikwembu ku nga xona xi nyikaka vanhu vana, Xikwembu hi xona xi faneleke xi va khathalela. Va swi xiya leswaku ku kurisa vana hi ku ya hi misinya ya milawu ya Bibele i vutihlamuleri bya nkarhi hinkwawo lebyi vatswari va nyikiweke byona hi Xikwembu; a byi nge vekiwi emakatleni ya vanhu van’wana.—Deteronoma 6:6, 7.

Ntirho wo kurisa vana wu tika swinene ‘emasikwini lawa yo hetelela’ ya “minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.” (2 Timotiya 3:1-5) Handle ka swiyimo swa timali leswi yaka swi biha, ku biha ka vanhu na kona ku endla leswaku ku kurisa vana swi tika namuntlha. Hambiswiritano, emisaveni hinkwayo, vatekani va ntsandza-vahlayi lava nga Vakreste va langutana na wona ntlhontlho lowu naswona va kurisa vana lava chavaka Xikwembu “hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.” (Vaefesa 6:4) Yehovha wa va rhandza vatswari lava naswona wa va katekisa hikwalaho ka ntirho wo nonon’hwa lowu va wu endlaka.

Lexi Endlaka Van’wana Va Tshama Va Nga Ri Na Vana

Hi hala tlhelo, vatekani vo tala lava nga Vakreste a va na vona vana. Van’wana a va swi koti ku va kuma kambe a va teki vana va van’wana va va wundla. Mimpatswa yin’wana leyi nga ni vuswikoti bya ku kuma vana yi endle xiboho xa ku ka yi nga vi na vona. Xivangelo lexi endlaka leswaku mimpatswa leyi yi nga vi na vana a hikwalaho ko balekela vutihlamuleri kumbe ku chava ku langutana ni mintlhontlho ya ku va mutswari. Ku ri na sweswo, yi tiyimisele ku nyikela nyingiso wa yona lowu heleleke eka vutirheli byo hambana-hambana bya nkarhi hinkwawo, lebyi loko munhu a ri ni vana a nga taka a nga swi koti ku byi nghenela. Van’wana va tirha tanihi varhumiwa. Van’wana i valanguteri va mavandlha kumbe va tirha eBethele.

Ku fana ni Vakreste lavan’wana hinkwavo, va swi xiya leswaku ku ni ntirho wa xihatla lowu wu faneleke wu endliwa. Yesu u te: “Mahungu lamanene lawa ya mfumo ma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke leswaku byi va vumbhoni ematikweni hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.” Ntirho lowu wu karhi wa endliwa namuntlha. I ntirho wa nkoka hikuva “makumu” ma ta vula ku herisiwa ka lava va nga ma yingisangiki mahungu lamanene.—Matewu 24:14; 2 Vatesalonika 1:7, 8.

Nkarhi wa hina i nkarhi lowu fanaka ni lowu Nowa ni ndyangu wakwe va akeke ngalava leyikulu ha wona, leswaku yi va ponisa eNdhambhini leyikulu. (Genesa 6:13-16; Matewu 24:37) Hambileswi majaha manharhu ya Nowa a ma tekile, a ri kona eka wona leri veke ni vana kukondza Ndhambhi yi hundza. Xivangelo xin’wana xa leswi ku nga ha va leswaku vatekani lava a va lava ku nyikela nyingiso lowu heleleke swin’we ni matimba ya vona, eka ntirho lowu a va langutane na wona. Kasi swi nga ha endleka a va nga swi lavi ku veleka vana emisaveni leyi thyakeke ni leyi nga ni madzolonga, laha “vubihi bya munhu [a] byi andzile . . . mboyamelo hinkwawo wa miehleketo ya mbilu yakwe wu bihile nkarhi hinkwawo.”—Genesa 6:5.

Hambiloko leswi swi nga vuli swona leswaku swi hoxile ku va ni vana namuntlha, vatekani vo tala lava nga Vakreste va tshika ku va ni vana leswaku va ta kota ku nyikela nyingiso lowu heleleke entirhweni lowu wa xihatla lowu Yehovha a wu nyikeke vanhu vakwe leswaku va wu endla. Mimpatswa yin’wana yi yime nkarhinyana yi nga si kuma vana; yin’wana yi endla xiboho xo tshama yi nga ri na vana kutani yi rindzela ku va ni vana emisaveni leyintshwa yo lulama ya Xikwembu. Xana leswi i vuphunta? Xana ku na leswi swi va lahlekelaka evuton’wini? Xana va fanele va tweriwa vusiwana?

Vutomi Lebyi Sirhelelekeke Ni Lebyi Tsakisaka

Dele na Fola, lava ku vulavuriweke ha vona eku sunguleni, se va ni khume ra malembe va tekanile, naswona va ha tiyimiserile ku tshama va ri hava vana. Dele u ri: “Maxaka ya hina ma ha hi sindzisa ku kuma vana. Va karhateka swinene hi vuhlayiseki bya hina enkarhini lowu taka. Minkarhi hinkwayo ha va nkhensa hikwalaho ka ku hi anakanyela ka vona, kambe hi vutlhari ha va hlamusela leswaku ha tsaka hi leswi hi swi endlaka. Emhakeni ya vuhlayiseki, ha va hlamusela leswaku hina hi tshemba Yehovha, loyi a khathalaka hi vuhlayiseki bya vanhu hinkwavo lava tshamaka va tshembekile eka yena. Hi tlhele hi va hlamusela leswaku ku va ni vana a hi xitiyisekiso xa leswaku vana va ta hlayisa vatswari va vona loko se va dyuharile. Vanhu van’wana a va na mhaka ni vatswari va vona, van’wana a va swi koti ku va pfuna naswona van’wana va fa va siya vatswari va vona. Hi hala tlhelo, vumundzuku bya hina byi tshama byi hlayisekile eka Yehovha.”

Dele ni van’wana vo fana na yena, va xi tshemba swinene xitshembiso xa Yehovha eka malandza yakwe lexi nge: “Ndzi nga ka ndzi nga ku tshiki naswona ndzi nga ka ndzi nga ku fularheli.” (Vaheveru 13:5) Nakambe ma swi tshemba leswaku “voko ra Yehovha a ri komanga ngopfu lerova ri nga tsandzeka ku ponisa, ni ndleve yakwe a yi lemekanga ngopfu lerova yi nga tsandzeka ku twa.”—Esaya 59:1.

Ku languta ndlela leyi Yehovha a tiyisaka malandza yakwe yo tshembeka swi nyika munhu xivangelo xin’wana xo n’wi tshemba. Hosi Davhida u tsale a ku: “A ndzi ri jaha, kambe se ndzi dyuhele, kambe a ndzi si tshama ndzi vona munhu la lulameke a tshikiwa hi ku helela.” Anakanya hi sweswo. Xana u kona nandza wo tshembeka wa Yehovha, loyi u n’wi tivaka, loyi ‘a tshikiweke hi ku helela’?—Pisalema 37:25.

Ematshan’weni yo tisola, lava va tirhiseke vutomi bya vona va tirhela Yehovha swin’we ni Vakreste-kulobye, va eneriseka loko va languta endzhaku. Makwerhu Iro Umah se u ni malembe ya 45 a ri entirhweni wa nkarhi hinkwawo naswona sweswi u tirha tanihi mulanguteri la famba-fambaka le Nigeria. U ri: “Hambileswi mina ni nsati wa mina hi nga hava vana, a hi rivali leswaku Yehovha minkarhi hinkwayo a a ri karhi a hi langutela, emoyeni ni le nyameni. A hi pfumalanga nchumu. A nge hi tshiki loko hi dyuhala. Malembe lawa hi ma heteke entirhweni wa nkarhi hinkwawo a ma tsakisa swinene. Ha tsaka leswi hi swi kotaka ku tirhela vamakwerhu, naswona vamakwerhu va wu tlangela mpfuno wa hina, naswona va hi pfuna.”

Hambileswi mimpatswa yo tala yi nga riki na vona vana va yona vini, yi kume vana van’wana: vadyondzisiwa lava nga Vakreste, lava gandzelaka Yehovha. Muapostola Yohane a a ri ni malembe ya kwalomu ka 100 hi vukhale loko a tsala a ku: “Ndzi hava xivangelo lexikulu xa ku nkhensa ku tlula swilo leswi, ku twa leswaku vana va mina va tama va famba entiyisweni.” (3 Yohane 4) Ku tshembeka ka “vana” va Yohane—lava a va dyondziseke ‘ntiyiso’—ku n’wi tisele ntsako lowukulu.

Ntsako lowu fanaka wu kona namuntlha. Bernice, wa le Nigeria, se u ni malembe ya 19 a tekiwile naswona u hlawule ku ka a nga kumi vana. Se u ni malembe ya 14 a ri phayona. Leswi nkarhi wa leswaku a kota ku kuma vana lava nga va yena wu nga ekusuhi ni ku hela, a nga tisoli hi leswi a tirhisaka vutomi byakwe leswaku a endla vadyondzisiwa. U ri: “Ndza tsaka ku vona vana va mina va moya va kula. Hambiloko a ndzi ri ni vana lava nga va mina, a ndzi tivi loko a hi ta rhandzana ku fana ni lava ndzi va pfuneke leswaku va dyondza ntiyiso. Va ndzi khoma onge hi loko ndzi ri mana wa vona lava tswaleke, va ndzi byela leswi swi va tsakisaka swin’we ni swiphiqo swa vona naswona va kombela leswaku ndzi va nyika switsundzuxo. Va ndzi tsalela mapapila naswona ha endzelana.

“Van’wana va swi teka ku ri ndzhukano loko munhu a nga vi ni vana lava nga va yena. Va vula leswaku u ta xaniseka loko u dyuharile. Kambe a ndzi swi voni hi ndlela yoleyo. Ndza swi tiva leswaku loko ndzo tirhela Yehovha hi mbilu ya mina hinkwayo, u ta ndzi hakela ni ku ndzi langutela. A nge ndzi cukumeti loko ndzi dyuhala.”

Ku Rhandziwa Ni Ku Amukeriwa Hi Xikwembu

Lava va velekeke vana naswona va ‘yeke emahlweni va famba entiyisweni’ va ni swivangelo swo tala swo tsaka. A swi hlamarisi leswi Bibele yi nge: “Tata wa la lulameke u ta tsaka hakunene; loyi a vaka tata wa la tlhariheke u ta tsaka. Tata wa wena ni mana wa wena va ta tsaka, ni loyi a ku velekeke u ta tsaka”!—Swivuriso 23:24, 25.

Vakreste lava va nga wu kumangiki ntsako wa ku tisa vana emisaveni leyi va katekisiwile hi tindlela tin’wana. Yo tala ya mimpatswa leyi yi pfunile swinene eku seketeleni ka timhaka ta Mfumo hi ndlela leyikulu. Hi ku famba ka malembe, yi kume ntokoto, vutlhari ni vutshila lebyi yi pfunaka leswaku yi seketela swinene ntirho wa Mfumo. Yo tala hi yona yi rhangelaka entirhweni lowu.

Hambileswi yi tshameke yi ri hava vana hikwalaho ko lava ku seketela Mfumo, Yehovha u yi katekise hi ndyangu wa moya lowu nga ni rirhandzu, lowu wu ma tlangelaka swinene matshalatshala lawa yi ma endleke. Swi hilaha Yesu a swi vekeke hakona: “A ku na munhu la siyeke [hi ku kongoma, “a fularheleke”] yindlu kumbe vamakwavo va xinuna kumbe vamakwavo va xisati kumbe manana kumbe tatana kumbe vana kumbe masimu hikwalaho ka mina ni hikwalaho ka mahungu lamanene la nga ta ka a nga kumi hilaha ku phindhiweke ka 100 enkarhini lowu, tindlu ni vamakwavo va xinuna ni vamakwavo va xisati ni vamanana ni vana ni masimu . . . kutani emafambiselweni lama taka ya swilo a kuma vutomi lebyi nga heriki.”—Marka 10:29, 30.

Mawaku ndlela leyi va rhandzekaka ha yona eka Yehovha, hinkwavo lava tshembekaka! Hinkwavo lava tshembekaka, lava nga ni vana ni lava va nga riki na vona, muapostola Pawulo wa va tiyisekisa: “Xikwembu a xi pfumali ku lulama lerova xi nga rivala ntirho wa n’wina ni rirhandzu leri mi ri kombiseke hikwalaho ka vito ra xona, hileswi mi tirheleke vakwetsimi naswona ma ha ya emahlweni mi va tirhela.”—Vaheveru 6:10.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 23]

Vatekani lava nga riki na vana va katekisiwe hi ndyangu wa moya lowu nga ni rirhandzu