Swivangelo Swin’wana Swo Va La Nkhensaka
VANHU va Israyele wa khale a va ri na swivangelo swo tala ku tlula van’wana swo kombisa ha swona ku nkhensa eka Muvumbi. Ha yini hi nga vulaka leswi?
Ina, ku fana ni vanhu van’wana hinkwavo, Vaisrayele a va ri na xivangelo xo nkhensa swilo hinkwaswo swo saseka no hlamarisa leswi tumbuluxiweke hi Xikwembu. Kambe a va ri na xivangelo lexi engetelekeke xo nkhensa hi mhaka ya leswi loyi wa Matimba hinkwawo a va hlawuleke leswaku va va vanhu vakwe lava hlawulekeke naswona a a va hlayisa hi ku hlawuleka. (Amos 3:1, 2) Kambisisa swin’wana swa swivangelo swa vona leswi hlawulekeke swa ku va lava nkhensaka.
Makhamba Mambirhi Yo Pona Rifu
I ku tlangela muni konghasi loku vatswari va Vaisrayele hinkwavo va faneleke va ve na kona evusikwini bya Nisan 14, 1513 B.C.E.! Evusikwini byebyo byo hlawuleka, ntsumi ya Xikwembu yi dlaye “mativ̌ula hikwawo ya tiko ra Egipta, ya v̌anhu ni ya ŝifuwo.” Kambe yi hundze tiyindlu ta Vaisrayele laha ngati ya swifuwo swa Paseka a yi totiwe emarimbeni ni le maribyeni ya tinyangwa. Ku rhula ku kavanyetiwile loko “ku v̌a ni ŝirilo aEgipta, hikuv̌a a ku nga ri na yindlu le’yi pfumaleke mufi.” Hambi swi ri tano, muti wun’wana ni wun’wana wa Vaisrayele a wa ha ri na mativula ya wona lama rhandzekaka ma ha hanya naswona ma tsakile.—Eksoda 12:12, 21-24, 30.
Ku nga ri khale endzhakunyana ka sweswo, ku nkhensa ku fanele ku khapile etimbilwini ta Vaisrayele loko va vona ku nghenelela ka singita ka Yehova loko va vonaka va siveriwile etimbuweni ta Lwandle lero Tshwuka, loko vuthu ra Faro ra le Egipta ri ta hi rivilo lerikulu. Xo sungula, va vone ku nembelela ka papa leri a ri va rhangela ri ya endzhaku ka vona, ri kavanyeta rivilo ra vahlongorisi hi laha ku humelelaka. Kutani Vaisrayele va vone Muxe a tlakusela voko ra yena ehenhla ka lwandle, kutani va languta hi ku hlamala loko Xikwembu xi endla leswaku moya wa matimba wa le vuxeni wu hunga vusiku hinkwabyo, wu hambanisa mati kutani wu omisa sava ra lwandle. Vaisrayele a va lava xitsundzuxo xintsongo leswaku va hatlisa va famba hi ndlela yo pona leyi lunghiseleriweke hi Xikwembu.
Hambi swi ri tano, sweswi ku na xin’wana xintshwa lexi vangaka ku chava! Vaegipta va nghene esaveni ra lwandle, va tiyimisele ku kuma Vaisrayele. Kambe vona! Loko Vaegipta hinkwavo va ri endleleni leyi nga ni marhangu ya mati, mavhilwa ma sungule ku huma etigolonyini ta vona, kutani hi ku hatlisa a ku ri na mpfilumpfilu. Kutani, loko Vaisrayele hinkwavo va hlayisekile eribuweni lerin’wana, Yehova nakambe u byele Muxe leswaku a tlhela a tlakusa voko rakwe, “kutani, loko byi ša, e lwandle ri tlhelela e v̌uṭhaṅweni bya rona.” Vuyelo byi ve byihi ke? Ku hava ni un’we wa vuthu leri hlawulekeke leri tikukumuxaka ra Faro la poneke ku dyiwa hi mati, hambi ku ri mufumi la tikukumuxaka hi yexe. (Eksoda 14:19-28; Psalma 136:15) Xana u nga yi anakanya ndlela leyi Vaisrayele lava ponisiweke va nkhenseke Yehova ha yona ke?
Tindlela Leti Xiyekaka Ta Ku Lwa Ta Xikwembu
Hambi leswi a va nkhensa swinene ku ntshunxiwa ka vona aEgipta ni ku hundza ka vona loku nga rivalekiki eLwandle lero Tshwuka, Vaisrayele a va fanele ku langutana ni mintokoto leyi vavaka loko va nga si fika eTikweni leri Tshembisiweke. Kambe ntokoto wun’wana ni wun’wana eriendzweni ra malembe ya 40 emananga a wu fanele wu ve xivangelo xin’wana xa ku nkhensa loku hlawulekeke eka Yehova.
Eku heteleleni, Vaisrayele va tsemakanye Nambu wa Yordani naswona a va ri etikweni leri Xikwembu xi va nyikeke rona. Hi xihatla va vone xikombiso xa tindlela leti xiyekaka ta ku lwa ta Yehova ematshan’wini ya vona. Njhani? Phela, hi ku hluriwa ni ku onhiwa loku hlamarisaka ka muti wo sungula wa Vakanana loku va ku voneke—Yeriko! (Yoxuwa, ndzima 6) A ri nga tolovelekangi swonghasi rhengu leri tisiweke hi Xikwembu ra ku macha va rhendzela Yeriko va rhwele areka ya ntwanano! Hi masiku ya tsevu lama tlhandlamanaka, va mache va rhendzela marhangu kan’we siku rin’wana ni rin’wana. Hi siku ra vunkombo, va mache va rhendzela rirhangu makhamba ya nkombo. Loko vaprista va yimba tinanga ta vona, Vaisrayele va tata moya hi “huwa le’yikulu,” kutani “rirhangu ri mbunḍumuka ri wa hansi”! (Ndzimana ya 20) A ku ri yindlu ya Rahava ni xiphemu xa rirhangu leri a ri ri ehansi ka yona leswi saleke swi yimile. Rirhangu ra muti lowu a wu vonaka onge a wu hlaseleki ri we ku nga kalanga ku laveka leswaku Yoxuwa ni vuthu rakwe va copa nseve hambi wu ri wun’we! Kunene, ntokoto wolowo eYeriko a wu ri xivangelo xin’wana lexi hlawulekeke xa ku nkhensa Xikwembu.
Eka xiendlakalo xin’wana, a ku ri na ku kombisiwa ko hlawuleka loku engetelekeke ka tindlela leti xiyekaka ta ku lwa ta Yehova. Loko vanhu va Gabaon va endle ku rhula na Vaisrayele, tihosi ta ntlhanu ta Vaamor ti sungule nyimpi na Vagabaon. Yoxuwa u va pfunile, kutani voko ra Yehova ra masingita ri kombisiwile hi ku phindha-phindha eka nyimpi leyi yaka emahlweni. Xikwembu xi pfilunganye Vaamor, kutani “kute loko v̌a ha balekele Israel, e ku releleni ka Bet-Horon, Yehova a v̌a nisela hi le tilweni e maribye la’makulu e ku fika Azeka, kutani v̌a fa.” Vo tala va dlayiwe hi maribye wolawo ya xihangu ku tlula lava Vaisrayele va va dlayeke hi tlhari.—Yoxuwa 10:1-11.
Kutani Yoxuwa a vulavula na Yehova emahlweni ka “v̌ana v̌a-Israel,” a ku: “Dyambu, yima henhla ka Gabaon, na wena [n’weti] e nkov̌eni wa Ayalon.” Vuyelo byi ve byihi xana? Rungula ri ri, “Kav̌a loko dyambu ri yima, ni [n’weti wu] yimisa ku famba ka [wona], tiko ri ko ri tirihisela e ka v̌alala v̌a rona.”—Yoxuwa 10:12, 13.
Oho swiendlakalo leswi hlamarisaka! Naswona mawaku swivangelo swo hlawuleka leswi engetelekeke swa ku nkhensa eka vanhu va Yehova!
Ku Nkhensa Ku Ve Kona Xinkarhana
Endzhaku ka xikombiso xin’wana ni xin’wana xa ku nghenelela ka Yehova, Vaisrayele a va taleriwa hi ku nkhensa. Kumbexana, Muisrayele un’wana ni un’wana embilwini yakwe u vule leswaku a nge swi rivali swilo leswi a swi voneke. Hambi swi ri tano, ku nkhensa ko tano a ku ri ka xinkarhana hi laha ku hlamarisaka. Nkarhi na nkarhi, Vaisrayele va kombise langutelo ro pfumala ku nkhensa. Xisweswo, Xikwembu xi “v̌a nyiketa e mav̌okweni ya v̌amatiko, kutani v̌a fumiwa hi v̌av̌engi v̌a v̌ona.”—Psalma 106:41.
Hambi swi ri tano, Yehova u kombise moya wakwe lowunene wa ku rivalela loko Vaisrayele va nghene ekhombyeni lerikulu, va hundzuka endleleni ya vona yo biha ni yo pfumala ku nkhensa, kutani va ya eka yena ku kuma mpfuno. “Hambi ŝi ri tano a v̌a languta loko v̌a ri ku šanisekeni, a yingisa ŝirilo ŝa v̌ona. Kutani a ṭunḍuka ntwanano wa yena hikwalaho ka v̌ona. A v̌a ṭeṭelela hikwalaho ka tintŝalo ta yena le’tikulu.” (Psalma 106:44, 45) Nkarhi na nkarhi, Xikwembu xa vona lexi rivalelaka a xi va ntshunxa eka valala kutani xi va tlherisela etintswalweni ta xona.
Ku nga khathariseki ku lehisa ka Xikwembu mbilu ni ku hambeta ka xona xi rhumela vaprofeta ku lulamisa ku anakanya ka vona, Vaisrayele va ve lava nga ololoxekiki. Eku heteleleni, ku lehisa ka Yehova mbilu ku herile, kutani a pfumelela tiko ra Yuda leswaku ri hluriwa hi Vababilona hi 607 B.C.E. Lava nga dlayiwangiki hi masocha ya Hosi Nebukadnetsar va tekiwe va ya va mahlonga eBabilona.
Oho makumu lama nga ni khombo swonghasi ya ku phikelela ku va lava nga nkhensiki ni ku pfumala ku tshembeka eka Xikwembu! Naswona leswi swi humelerile ku nga khathariseki swivangelo swo tala swo va lava nkhensaka.
Vakriste namuntlha va nga ha xi papalata njhani xihoxo lexi fanaka xo tsandzeka ku kombisa ku nkhensa eka hinkwaswo leswi Yehova Xikwembu a va endleleke swona, leswi tlulaka swinene swiendlo swa yena swa vunene eka vanhu hinkwavo xana? Leswi hi ta swi kambisisa eka nhloko-mhaka leyi landzelaka.