Swivutiso Swa Vahlayi
◼ Xana vanhu lava vabyaka ni lava lamaleke kahle-kahle va horisiwile ematini lama pfindlusiweke ya Betesda, hi laha Yohane 5:2-7 yi ringanyetaka ha kona? Naswona loko swi ri tano, xana masingita wolawo ma endleke hi matimba wahi?
Kahle-kahle, mhaka leyi nga eka Yohane 5:2-9 a yi kombisi loko ku hanyisiwa ko tala ka masingita ku humelerile exidziveni eYerusalema wa khale. Hlori rin’we ntsena leri hi nga tiyisekaka leswaku ri humelerile kona a ku ri leri endliweke hi Yesu Kriste loko a hanyisa munhu loyi a vabyeke hi malembe ya 38. Hi nga amukela singita leri, hikuva xiviko xa rona xi le Matsalweni lama huhuteriweke. (2 Timotiya 3:16) Kambe vo tala le ndzhaku eYerusalema hi nkarhi wolowo a va pfumela leswaku mahlori man’wana ma humelerile eka xivandla xolexo, tanihi leswi vo tala namuntlha va pfumelaka leswaku ku horisiwa ka singita ku endleke etindhumbeni.
Xiya leswi Bibele yi vulaka swona, ni leswi yi nga swi vuliki hakunene. “Manuku eYerusalema enyangweni wa tinyimpfu ku na xidziva lexi hi Xiheveru va nge i Betesda, lexi nga ni tiphuphu ta ntlhanu. Eka xona vunyingi bya vavabyi, mabofu, lava lamaleke ni lava va omeke swirho, a va etlela kona. Kambe munhu un’wana loyi a vabyeke malembe ya makume-nharhu-nhungu a a ri kona. Loko a vona munhu loyi a etlele ehansi, ni ku xiya leswaku ana se u vabye nkarhi wo leha, Yesu a ku ka yena: ‘Wa swi lava ku hola ke?’ Munhu la vabyaka a n’wi hlamula a ku: ‘Hosi, a ndzi na munhu wo ndzi nghenisa exidziveni loko mati ma pfindlusiwa; kambe loko ndzi ri karhi ndzi ta un’wana wa ndzi rhangela.’ Yesu a ku ka yena: ‘Pfuka, u teka sangu ra wena u famba.’ Kwalaho munhu loyi a hola, ivi a teka sangu ra yena kutani a sungula ku famba.”—Yohane 5:2-9, NW.
Xidziva lexi ku vulavuriwaka hi xona a xi ri kusuhi ni le “Nyangweni wa tinyimpfu,” lowu entiyisweni a wu ri en’walungu-vuxa bya Yerusalema kusuhi ni ntshava ya tempele. (Nehemia 3:1; 12:39) Vuyimburi bya sweswinyana byi yimbule swikombiso swa swidziva swimbirhi swa khale, leswi nga ni swiphemu swa timhandzi ni masungulo leswi kombisaka leswaku muako lowu nga ni tiphuphu a wu ri kona kwalaho eminkarhini ya Heroda, hi laha Yohane 5:2 yi vulaka ha kona. Kambe xana vanhu le ndzhaku hi nkarhi wolowo a va ehleketa leswaku ku ta humelela yini laha?
Xiya nkhwatihato lowu nga eku tshaheni loku nga laha henhla ka Yohane 5:2-9. Tibibele tin’wana, ku katsa na Bibele ya Xitsonga ti nghenisa xiyenge xin’wana lexi tsariweke Yohane 5:4. Xiengetelo xolexo xi ri: “Hikuva, hi minkarhi yin’wana, ntsumi ya Hosi a yi xikela exidziveni yi ta pfindlusa mati; kutani la rhangeke a nghena loko mati ma ha ku pfindlusiwa, a a hanyisiwa, hambi a ri ni vuvabyi byihi na byihi.”
Hambi swi ri tano, Tibibele ta manguva lawa to talanyana, ku katsa na New World Translation of the Holy Scriptures, ti susa xiyenge lexi. Ha yini ke? Hikuva hi ku tiyiseka hinkwako a xi nga ri kona eka Evangeli ya Yohane. Nhlamuselo leyi nga eka The Jerusalem Bible yi xiya leswaku “timbhoni letinene ngopfu” ti susa xiyenge lexi. “Timbhoni letinene ngopfu” leti vuriwaka i matsalwa ya khale ya Xigriki, yo tanihi Codex Sinaiticus na Vatican 1209 (lama hamambirhi ku nga ya lembe xidzana ra vu-4 C.E.), ni ku hundzuluxela ko sungula hi Xisiriya na Xilatini. Endzhaku ko boxa ‘ku pfumaleka ka ndzimana 4 eka tindzimana letinene ngopfu ta matsalwa,’ The Expositor’s Bible Commentary ya tlhandlekela: “Hakanyingi swi tekiwa tanihi ku vangama loku ku sunguriweke ku hlamusela ku pfindluka ka mati, loku vanhu lava tolovelekeke va ku xiyeke ku ri xihlovo xa matimba xa ku hanyisa.”
Kutani Bibele hakunene a yi vuli leswaku ntsumi leyi humaka eka Xikwembu yi endla mahlori exidziveni xa Betesda. Manuku ke, xana ku horisiwa ka mahlori ku humelerile loko mati ma pfindlusiwile? Ku hava na un’we namuntlha loyi a nga vulaka hi ku tiyisa. Kumbexana mukhuva wu ve kona hi ndlela yo karhi wa leswaku vanhu lava vabyaka kumbe lava lamaleke va hanyisiwa kona. Loko timhaka ta leswi vuriwaka ku horisa ti hangalaka, vanhu lava heleke matimba lava tshembaka leswaku va ta horisiwa va nga ha va va sungule ku hlengeletana kona. Ha swi tiva leswaku leswi swi endlekile etindhawini to hambana-hambana enkarhini wa hina, hambi loko ku nga ri na vumbhoni lebyi tsariweke bya ku horisa ka le tilweni.
Kambe, a hi fanelanga ku kanakana hi ku hanyisa loku N’wana wa Xikwembu a ku endleke exidziveni xa Betesda. Phela, handle ko nghena ematini, munhu u hanyisiwe hi laha ku heleleke hi N’anga Leyikulu. Vutshila bya yena lebyi nga erivaleni byo endla leswi byi fanele byi hi nyika xivangelo xo langutisa emahlweni eku hanyiseni loku a nga ta ku endla enkarhini wa Gidi ra Malembe leri tshinelaka. U ta horisa ni ku pfuna vanhu lava tshembekaka va tlhelela eku hetisekeni.—Nhlavutelo 21:4, 5; 22:1, 2.
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 31]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.