Vululami Eka Hinkwavo—Xana Byi Ta Ta?

VAPFHUMBA vo ya eOld Bailey ya London leyi tivekaka swinene evurungurwini, muako wa Central Criminal Court, ehenhla va vona xifaniso xa ribye xa wansati loyi a fanekiselaka vululami. Evokweni rin’wana, u khome swikalu swimbirhi, leswi kombaka leswaku vumbhoni byi ta pimiwa hi vukheta. Voko ra yena lerin’wana ri khome banga, ku sirheleta lava nga hava nandzu ni ku xupula lava nga ni nandzu. Etindhawini tin’wana to tala, a nga swi vona swifaniso swa xifaniso lexi, minkarhi yin’wana swi sirheleriwe hi “Vululami” ku yimela ku nga yi hi nghohe.a

Hambi swi ri tano, a nga ha vutisa a ku: ‘Xana leswi a swi fanekiselaka, vululami eka hinkwavo, hakunene byi kona etikweni rihi na rihi ke?’ Kavula, etikweni rin’wana ni rin’wana, ku ni milawu, kun’we ni lava va yi tirhisaka. Kutani ku ni vaavanyisi ni tihuvo. Entiyisweni, vavanuna vo tala lava hanyaka hi milawu va ringetile ku seketela timfanelo ta vanhu ni ku vona leswaku ku ni vululami lebyi ringanaka eka hinkwavo. Hambi swi ri tano, swi le rivaleni leswaku matshalatshala ya vona yo tala ya tsandzekile. Kwalomu ka siku rin’wana ni rin’wana, ha vona, hi twa kumbe hi hlaya hi ku onha, ku nga ringani ni vuhomboloki.

Kambisisa xikombiso xa wansati un’wana loyi a tisiweke ehubyeni. Loko nandzu kumbe ku pfumala nandzu ka yena ku nga si kombisiwa, muavanyisi a n’wi tivise leswaku a ta “khathalela” nandzu wa yena loko o hlangana na yena endhawini ya byetlelo, handle ko kanakana ku ya va ni vuxaka lebyi nga riki enawini. Ina, lava va languteriweke ku tiyisa vululami hakanyingi va tikombe va hombolokile kumbe va nga faneleki. Magazini wa Time wu vulavule hi xifundza xin’wana eUnited States laha nharhu xa ntlhanu wa vaavanyisi va le ka huvo-nkulu va hehliweke hi mahanyelo yo biha eku pfuneni ka muavanyisi-kulobye.

Ku tlula kwalaho, loko vanhu va dyondza hi swigevenga leswi tshamelaka ku balekela nxupulo, vo tala va va lava tinonon’hwisaka naswona va swi kuma swi olova ku tlula nawu vona hi voxe. (Eklesiasta 8:11) Malunghana na Netherlands hi hlaya leswi: “Madachi yo tala ya sola van’watipolitiki hi ku khutaza vutilawuri lebyi tswalaka vugevenga. Van’wana va hehla tihuvo, ngopfu-ngopfu vaavanyisi . . . lava hambetaka va humesa swigwevo swa mpimo lowuntsongo, nkarhi wun’wana leswi olovaka swinene.” Kambe ku lava ka hina vululami swi katsa leswi tlulaka ku lulamisa vayimeri lava tirhisaka nawu ni mafambiselo ya vuavanyisi.

Wa swi tiva leswaku ematikweni yo tala ku na nhlayo yintsongo leyi fumeke leyi tshamaka yi ri karhi yi fuma, loko swisiwana swo tala swi tokota vuhomboloki bya ikhonomi. Vuhomboloki byo tano bya kula loko vanhu, hikwalaho ka muvala wa nhlonghe ya vona, matshamelo ya rixaka, ririmi, rimbewu kumbe vukhongeri, va ri na tindlela leti nga nyawuriki to antswisa xiyimo xa vona, hambi ku ri ku tihlayisa. Vuyelo bya kona hi leswaku timiliyoni ti hlaseriwa hi vusweti, ndlala ni vuvabyi. Loko vanhu vo tala ematikweni lama fuweke va pfuneka hi mafambiselo lama antswisiweke ya vutshunguri, timiliyoni leti nga vuriwiki ta xaniseka ni ku fa hikwalaho ka leswi ti nga swi kotiki ku hakelela mirhi ya xisekelo kumbe hambi ku ri mati lamo tenga. Vulavula na vona hi vululami! Eka vona i vuhomboloki bya vutomi bya vona hinkwabyo.—Eklesiasta 8:9.

Nakambe ku vuriwa yini hi vuhomboloki lebyi vonakaka byi ri lebyi nga lawulekiki eka vanhu ke? Anakanya hi vana lava tswariwaka va ri na ku tsana ka ndzhaka—va nga voni, va nga tlharihangi kumbe va ri ni vulema. Xana wansati u ta vona vululami byi ri kona loko n’wana wa yena a tswariwa a lamarile kumbe a file, loko vavasati van’wana kwala kusuhi va xinge swihlangi leswi nga ni rihanyo? Hi laha nhlamuselo leyi landzelaka yi nga ta kombisa ha kona, vuhomboloki byo tano lebyi vonakaka byi ta lulamisiwa.

Hambi swi ri tano, ku ta fikela sweswi, xana a wu pfumelelani ni marito lama nga eka Eklesiasta 1:15 ke? Kwalaho hosi leyi tlhariheke ni leyi nga ni ntokoto yi pfumerile, hi ku ya hi langutelo ra vumunhu yi ku: “Leši hombolokeke ši nga ka ši nga ololoki; leši pfumalekaka ši nga ka ši nga hlayiwi.”

Wanuna un’wana la dumeke swinene a a ri Yesu Kriste. Eka Luka 18:1-5 hi hlaya xifaniso xa yena xa muavanyisi “loyi a a nga chavi Xikwembu, ni vanhu a a nga vuri nchumu ha vona.” Phela, noni a yi tshamela ku kombela muavanyisi vululami lebyi nawu a wu yi nyike byona. Kambe Yesu a vule leswaku muavanyisi lowo biha a yi pfune ntsena hikuva xikombelo xa yona xi kondze xi n’wi nyenyetsa. U nga ha vula leswaku, Yesu a a swi tiva leswaku ku homboloka a ku tele. Entiyisweni, yena hi yexe endzhakunyana a xanisiwile kutani a dlayiwa hi xihehlo xa vunwa, ku tirhisiwa kun’wana loko biha swinene ka vuavanyisi!

Vo tala va tshemba leswaku ku ni Xikwembu lexi karhatekaka mayelana ni vuhomboloki. Hi nkarhi wa Nhlengeletano etikweni rin’wana ra le Amerika Xikarhi, Phophu John Paul II u te: “Loko a kandziyela munhu, loko a lwisana ni timfanelo ta yena, loko a n’wi endlela vuhomboloki lebyi tlulaka mpimo, loko a n’wi xanisa, u tshova kutani a n’wi yiva kumbe a lwisana ni mfanelo ya yena ya vutomi, a endla nandzu ni xidyoho lexikulu eka Xikwembu.” I marito lamanene. Hambi swi ri tano, vuhomboloki byi ya emahlweni. Nsiko etikweni rero wu hlasela 8 eka 10 wa vana lava nga ehansi ka malembe ya ntlhanu hi vukhale. Tiphesente timbirhi ta vanhu ti na tiphesente ta 80 ta misava leyi rimekaka.

Kutani xana hakunene xi kona Xikwembu lexi khathalelaka swinene vuhomboloki byo tano lebyi chavisaka, Xikwembu lexi xi nga ta karhateka hambi ku ri hi vuhomboloki lebyi byi ku khumbaka ke? Xana xi ta vona leswaku vululami bya ta ke?

[Nhlamuselo ya le hansi]