I Swikhongelo Swa Vamani Leswi Hlamuriwaka?
“SWILO swo tala swi endliwa hi xikhongelo ku tlula leswi misava yi swi ehleketaka.” Ku vule Alfred Tennyson mutlhokovetseri wa Munghezi wa lembe xidzana ra vu-19. Kambe vo tala va khongelele rihanyo, ntsako, ku rhula ni ku humelela handle ko swi kuma. Entiyisweni, van’wana va vona onge Xikwembu kahle-kahle a xi swi yingisi swikhongelo. Hambi swi ri tano, Bibele yi xi vula “L’a yingisaka mikhongelo.”—Psalma 65:2.
Leswi swi nga ha ku endla u vutisa u ku: ‘Xana i mani “Muyingisi loyi wa xikhongelo”? Xana hi fanele ku fikelela swilaveko swo karhi leswaku swikhongelo swa hina swi ta twiwa? Xana hi fanele hi khongerisa ku yini? Naswona i swikhongelo swa vamani leswi hlamuriwaka?’
Swikhongelo Swa Vona Swi Yingisiwile
Xikhongelo i xa khale tanihi munhu. Xiya Avele, n’wana wa vatswari va hina vo sungula, Adamu na Evha. Loko a nyikele Xikwembu magandzelo lama amukelekaka, handle ko kanakana ma fambisane ni marito ya xikombelo ni ya ku dzunisa.—Genesa 4:1-5.
Eka lembe xidzana ra vukaye emahlweni ka Nguva ya hina leyi Tolovelekeke, muprofeta wa Xikwembu Yonasi “a khongela Yehova, Šikwembu ša yena, a ri khurini ra nhlampfi” leyi a yi hlawuleriwe ku n’wi mita. Xana xikhongelo xexo xi ve ni vuyelo? Ina, hikuva “Yehova a lerisa nhlampfi, kutani yi ya hlanta Yonasi laha ku omeke.” Kutani Yonasi a hambeta a hetisisa xiavelo xa yena lexi a nyikiweke hi Xikwembu xo ya eNinivha.—Yonas 2:1, 2, 11;3:1-5.
Loko Davhida wa Israyele wa khale a xanisiwe hi valala va yena, u huwelele a ku: “Yehova, yingisa šikhongelo ša mina; u riya ndlev̌e, u yingisa ku khongela ka mina! Nḍi hlamule hikwalaho ka v̌uṭhembeki bya wena, ni ku lulama ka wena.” (Psalma 143:1) Swikhongelo swa Davhida swo kutsuriwa swi hlamuriwile, hi leswi valala va yena va tsandzekeke ku n’wi dlaya. Hikwalaho, u swi kotile ku vula a ku: “Yehova o le kusuhi ni hikwav̌o la’v̌a ṅwi khongelaka, ni ka hikwav̌o la’v̌a ṅwi khongelaka hi timbilu.”—Psalma 145:18.
Ku Fikelela Swilaveko Leswikulu
Kutani ke, swi le rivaleni leswaku malandza ya Xikwembu ya le minkarhini ya khale ma hlamuleriwe swikhongelo swa wona. Kavula, a va nga khongeli ntsena tanihi mukhuva eka Xikwembu lexi kalaka vito. A va khongela hi ripfumelo eka Yehova, ‘la Tlakukeke Swinene ehenhla ka misava hinkwayo.’ (Psalma 83:18) Kutani ke, leswaku swikhongelo swa hina swi tirha, hi swihi swilaveko leswikulu leswi hi faneleke hi swi fikelela?
Khongela eka Yehova ntsena. Entiyisweni—a swi pfuni nchumu, a swi le matsalweni—ku khongela eka swikwembu swa mavunwa, leswi swifaniso swa swona swi nga ni milomu leyi nga vulavuriki, tindleve leti nga twiki, mavoko lama nga khomiki milenge leyi nga fambiki ni minkolo leyi nga hava rito. (Psalma 115:5-7; 1 Yohane 5:21) Ku hambana ni swikwembu sweswo swo ka swi nga pfuni nchumu, Yehova u teka goza etlhelweni ra lava n’wi rhandzaka ni ku n’wi tirhela. Hi xikombiso, eka malembe xidzana lama hundzeke vaprofeta va Baal xikwembu xa mavunwa va xi khongele leswaku xi xikisa ndzilo hi le tilweni. Hambi leswi va khongeleke ku sukela ni mpundzu ku kondza ri ya pela, Baal a nga hlamulanga. Kutani Eliya a khongela Yehova, loyi a hlamuleke hi ku xikisa ndzilo lowu heteke magandzelo lawa a ma vekiwile ealtareni hi ku helela.—1 Tihosi, ndzima 18.
Tshinelela Xikwembu ha Yesu Kriste a ri yexe. Yehova Xikwembu u rhumele Yesu Kriste, N’wana wa yena la nga swakwe emisaveni ku ta tirha tanihi mhamba yo kutsula vanhu eka xidyoho ni rifu. (Yohane 3:16, 36; Varhoma 5:12; 6:23) Hikwalaho, eka lava va tihlomisaka hi lunghiselelo leri, Xikwembu xi pfule ndlela leyintshwa yo tshinelela eka xona hi xikhongelo. Malandza wolawo ya Xikwembu ya le mahlweni tanihi mupisalema Davhida ma khongele eka Yehova hi ku kongoma. (Psalma 4:1; 17:1; 55:1; 102:1) Kambe ku tshinelela lokuntshwa a ku ri ha Yesu, loyi a nga te: “A ku na munhu loyi a taka eka Tatana, loko ku nga ri ha mina. Loko mi kombela xanchumu hi vito ra mina, ndzi ta xi endla.” (Yohane 14:6, 14, NW) A ku na laha Matsalwa ma vulaka leswaku swikhongelo swi ta kongomisiwa eka Xikwembu ha un’wana.
Kutani ke, loko se hi dyondzile leswaku hi fanele ku khongela eka Xikwembu hi vito ra Yesu, swikhongelo swa hina a swi nge hlamuriwi handle ka loko hi khongele eka Yehova hi N’wana wa yena ntsena. Kambe ka ha ri ni swivangelo swin’wana leswi Yehova a nga hlamuliki swikhongelo swo tala ha swona.
Mhaka Leyi Xikwembu Xi Nga Hlamuliki Ha Yona
Xikwembu a xi nge hlamuli swikhongelo swa hina hi mhaka ya leswi ntsena hi tekaka xiyimo xo karhi loko hi khongela. Matsalwa a ma lavi leswaku hi khongela ntsena hi ri eka xiyimo xin’we xo karhi xa miri ntsena. Kavula, ku khinsama ku nga kombisa ku titsongahata emahlweni ka Xikwembu. Kambe swa amukeleka ku khongela u yimile, u tshame etafuleni, u etlele emubedweni kumbe loko u tirha mintirho ya siku rin’wana ni rin’wana. (Daniel 6:10, 11; Marka 11:25) Ina, Yehova u hlamula hambi ku ri swikhongelo leswi nga twakariki! Emahlweni ko byela hosi ya Persia leswaku u navela ku pfuxa makhumbi ya Yerusalema lama onhiweke, Nehemiya hi mbilu a “khongela e mahlweni ka Šikwembu ša le matilweni,” naswona Yehova u hlamule xikhongelo xexo. (Nehemiya 2:1-6) Kutani loko xiyimo xi nga ri xilo xa nkoka, hikwalaho ka yini swikhongelo swo tala swi nga hlamuriwi hi Xikwembu?
Yehova a nga tsakisiwi hi swikhongelo swa vabihi. Ina, “l’a pfalaka tindlev̌e leŝaku a nga twi milawu, šikhongelo ša yena i manyala.” (Swivuriso 28:9) Hi ku tirhisa muprofeta Esaya, Xikwembu xi byele vanhu va xona lava va xandzukeke xi ku: “Loko mi ṭhambuluta mav̌oko ya ṅwina, nḍi mi sirelela mahlo ya mina; loko mi anḍisa mikhongelo ya ṅwina, a nḍi yingisi; mav̌oko ya ṅwina ma tele ngati.” (Esaya 1:15) Hakunene, swikhongelo swa vabihi a swi hlamuriwi hambi loko swi kongomisiwa eka Xikwembu ha Kriste.
Xikwembu a xi hlamuli swikhongelo swa vukanganyisi. Yesu Kriste u te: “Loko mi khongela, mi nga fani ni vakanganyisi; hikuva vona va rhandza ku khongela va yimile emasinagogeni ne mahlanganeni ya tindlela, leswaku va ta voniwa hi vanhu. Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina: Hakelo ya vona va yi kumile.” Yesu u engete a ku: “Kambe wena loko u khongela, nghena endlwini ya wena; kutaku loko u pfarile nyangwa, khongela Tata wa wena la nge xihundleni, kutani Tata wa wena la vonaka exihundleni ú ta ku hakela.” (Matewu 6:5, 6) Hi ku vula leswi, Yesu a nga yirisi swikhongelo swa le rivaleni hikwaswo, hikuva hambi ku ri yena hi yexe u khongele hi ku twakala emahlweni ka vanhu. (Matewu 14:19) Kambe Kriste a a komba leswaku i xihoxo ku khongela erivaleni ntsena leswaku u voniwa ni ku twiwa hi vanhu ni ku amukela aku dzunisiwa hi vona.
Yehova a nga hlamuli swikhongelo swa vuxisi, leswi phindha-phindhiwaka. Yesu u te: “Loko mi khongela, mi nga bokoxeli kukota vamatiko, hikuva va anakanya leswaku hi ku tata marito va ta yingisiwa. Mi nga tshuki mi fana na vona, hikuva Tata wa n’wina ú tiva leswi mi swi pfumalaka mi nga si kombela.” (Matewu 6:7, 8) Vo tala ematikweni ya le Vuxeni va anakanya leswaku nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu va rhendzelekisaka vhilwa ra swikhongelo ha wona (xigubu lexi eka xona ku vekiwaka swikhongelo leswi tsariweke), swikombelo swa phindha-phindhiwa. Timiliyoni tin’wana ti tirhisa Tincindha kumbe ku phata swikhongelo eka tibuku ta swikhongelo. Kambe lava tsakelaka ku twiwa hi Xikwembu va ta papalata swikhongelo leswi phindha-phindhiwaka kutani va nyikela nyingiso eka swileriso swa Yesu leswi yaka emahlweni.
“Khongelani Hi Mukhuva Lowu”
Loko a ya emahlweni Yesu u nyikela lexi vo tala va xi vulaka xikhongelo xa xikombiso. (Matewu 6:9-13) U te: “N’wina ke, khongelani hi mukhuva lowu, mi ku: ‘Tata wa hina la nge matilweni, vito ra wena a ri hlawuleke.’” Hi ku kombetela Xikwembu tanihi ‘Tata wa hina’ swi komba leswaku van’wana na vona va ni vuxaka bya le kusuhi na xona tanihi xiphemu xa ndyangu wa xona wa vagandzeri. Ku kwetsimisiwa ka vito ra Xikwembu, Yehova, i swa nkoka ngopfu, kambe xana u ta ri kwetsimisisa ku yini? Hi ku susa vabihi, u ta susa ndzhukano hinkwawo lowu vekiweke ehenhla ka vito rero.—Ezekiel 38:23.
Yesu u engete a ku: “A ku te ku fuma ka wena; ku rhandza ka wena a ku endliwe misaveni, tanihi loko ku endliwa tilweni.” Vuhosi bya Xikwembu hi laha byi yimeriweke ha kona hi Mfumo wa Vumesiya wa N’wana wa xona wa le tilweni byi ta ta ku nga ri khale ehenhla ka vakaneti hinkwavo va vuhosi bya Xikwembu, byi va susa emisaveni. (Daniel 2:44) Kambe swi vula yini loko hi kombela leswaku ku rhandza ka Xikwembu ku endliwa emisaveni tanihi loko ku endliwa etilweni? Lexi i xikombelo xa leswaku Yehova a hetisisa swikongomelo swa yena hi misava, ku katsa ni ku herisiwa ka vakaneti va yena.—Nhlavutelo 16:14-16; 19:11-21.
Loko a veke Xikwembu, ku kwetsimisiwa ka xona ni swikongomelo swa xona emahlweni eka xikhongelo xa xikombiso, Yesu u hambete a ku: “U hi nyika namuntlha vuswa bya hina bya siku rin’wana ni rin’wana.” Ku kombela Yehova leswaku a hi nyika swilaveko swa “siku” swi kurisa ripfumelo eka vuswikoti bya yena byo khathalela swilaveko swa vagandzeri va yena swa siku rin’wana ni rin’wana. Lexi a hi xikombelo xa vutianakanyi xa swilaveko leswi hundzeletiweke.
Yesu u engeta a ku: “Hi rivalele milandzu ya hina, tanihi loko na hina hi rivalela van’wana lava nga ni milandzu ka hina.” (NW) (Luka 11:4 yi komba leswaku “milandzu” leyi i “swidyoho.”) Hi nga kuma ku rivaleriwa eka Xikwembu ntsena loko hi rivalele lava va hi dyoheleke. (Matewu 6:14, 15) Kutani ke, hi laha swi faneleke, muapostola Pawulo u te: “Kukota leswi [Yehova] a mi rivaleleke, na n’wina rivalelanani.”—Vakolosa 3:13.
Loko a hetelela xikhongelo xa xikombiso, Yesu u te: “U nga hi yisi emiringweni, kambe u hi ponisa eka lowo biha.” Yehova a nga ringi vanhu “hi swilo swo biha.” (Yakobo 1:13) Miringo yi huma eka lowo biha, Sathana Diyavulosi, kambe Bibele nkarhi wun’wana yi vula leswaku ku pfumelela ka Xikwembu swilo swo karhi swi fana ni leswaku hi xona xi swi endlaka. (Ruti 1:20, 21; Eklesiasta 7:13) Ku hlamula xikombelo lexi nge, “U nga hi yisi emiringweni,” Yehova a nga ma tshiki malandza ya yena layo tshembeka, hambi loko a ma pfumelela leswaku ma ringiwa. Hakunene, “Xikwembu xa tshembeka, xi nga ka xi nga pfumeri leswaku mi hlangana ni ndzingo lowu wu mi hlulaka; loko wu tshuka wu mi tela, xi ta mi nyika matimba ya ku tiyisela, mi ko mi huma eka wona.”—1 Vakorinto 10:13.
Loko hi kombela ku ponisiwa eka lowo biha, hi le ku kombeleni ka leswaku Diyavulosi a nga pfumeleriwi ku hi hlula tanihi vagandzeri va Yehova lava tshembekaka. Loko hi ri malandza lama tshembekeke ya Xikwembu, hi nga tiyiseka leswaku xi ta hlamula xikhongelo xo tano, hi laha muapostola Petro a tsaleke ha kona a ku: “Leswi swi vula leswaku [Yehova wa] swi tiva ku ponisa vanhu va vukhongeri eku karhatekeni ka vona.” (2 Petro 2:9) Naswona i xa nkoka swinene swonghasi xiphemu lexi xa xikhongelo xa xikombiso, hikuva Sathana Diyavulosi “wa rhendzeleka-rhendzeleka ku fana ni nghala leyi bongaka, yi lava loyi yi nga n’wi dyaka”!—1 Petro 5:8.
Mhaka Leyi Swikhongelo Swa Vona Swi Hlamuriwaka Ha Yona
Xikwembu xi hlamula swikhongelo swa vagandzeri va xona lavo tshembeka. Ha yini? Hi ku komisa, Yehova u endla tano hikuva va khongela eka yena ntsena, va n’wi tshinelela ha Yesu Kriste. Va fularhela vubihi ni ku papalata swikhongelo swa vukanganyisi ni leswi phindha-phindhiwaka. Ematshan’wini yo phindha-phindha xikhongelo xa xikombiso hi mbilu, Timbhoni ta Yehova ti tirhisa swiletelo swa xona leswinene leswaku ti phofula mintlhaveko ya tona ya le mbilwini eka Xikwembu. Kambe ka ha ri na swivangelo swin’wana leswi ha swona swikhongelo swa vona swi hlamuriwaka.
Lava swikhongelo swa vona swi hlamuriwaka va fikelele swilaveko swa xisekelo. Loko a boxa leswi, Pawulo u tsale a ku: “Un’wana ni un’wana loyi a lavaka ku tshinelela Xikwembu ú fanele ku pfumela leswaku xi kona, ni leswaku xi hakela lava va xi lavaka.” (Vaheveru 11:6) Xiya tinhla leti timbirhi ta xisekelo: Yehova u hlamula swikhongelo swa (1) lava va pfumelaka leswaku Xikwembu xi kona kumbe xa hanya ni (2) lava va “xi lavaka.”
Munhu un’wana wo tano eka lembe xidzana ro sungula a ku ri mupfumeri wa Matiko Korneliyo. A a pfumela leswaku Xikwembu xi kona naswona a a xi lava hakunene. Xana Korneliyo u endle yini loko a kume vutivi lebyi kongomeke? Ina, u tinyiketele hi laha ku heleleke eka Yehova Xikwembu kutani a khuvuriwa ku kombisa ku tinyiketa koloko. Endzhaku ka sweswo, handle ko kanakana Korneliyo u ve ni vuxaka bya le kusuhi ni Xikwembu, kutani leswi swi nga va swi ve ni vuyelo lebyinene eka swikhongelo swa yena.—Mintirho 10:1-44.
Loko Korneliyo a nga si khuvuriwa, swikhongelo swa yena “ŝi tlhandlukele e mahlweni ka Šikwembu, ŝi v̌a ŝiṭunḍuko ka šona.” (Mintirho 10:4, BX) Hambi swi ri tano, hi ku endla ku tinyiketela eka Xikwembu eka xisekelo xa ripfumelo ra yena eka gandzelo ra nkutsulo ra Yesu, ni ku khuvuriwa, Korneliyo u tinyiketele eka Xikwembu hi laha ku heleleke. Leswi swi vumbe vuxaka bya le kusuhi ngopfu exikarhi ka Xikwembu ni wanuna loyi a tinyiketeleke—vuxaka lebyi nyikaka Korneliyo lunghelo leri nga hikiwangiki ra xikhongelo. (Yakobo 4:8) A a ta tshinelela Tata wa yena wa le matilweni ha Yesu Kriste a ri ni ntshembo wo yingisiwa. Sweswo hi leswi humelelaka eka hinkwavo lava va tinyiketelaka eka Xikwembu ha Kriste kutani va khuvuriwa. Na vona hi laha ku fanaka va ni lunghelo leri nga hikiwangiki ra xikhongelo.
Entiyisweni, u navela leswaku swikhongelo swa wena swi hlamuriwa. Hikwalaho, loko sweswi u nga ri eku tirheleni Yehova tanihi wun’wana wa vagandzeri va yena lava tinyiketeleke, i mhaka ya vutlhari swonghasi ku n’wi lavisisa! Teka ndlela yo fana ni ya Korneliyo kutani Xikwembu xi ta hlamula swikhongelo swa wena.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]
Swikhongelo swa Korneliyo swi khumbisiwe ku yini hi ku tinyiketela ka yena eka Xikwembu ni ku khuvuriwa ka yena?