I Yini Lexi Vangaka Gome Endyangwini?

‘WA LOLOHA!’ Ku huwelela Bob. ‘I muhlayisi wa yindlu la dyisaka mbitsi!’

‘Sweswo a hi ntiyiso!’ ku kaneta Jean. ‘A nga wu tlangeli nchumu lowu ndzi ringetaka ku wu endla. I nuna wo xopaxopa ngopfu loyi ndzi nga si tshamaka ndzi n’wi vona.’

I yini lexi nga fambangiki kahle evuton’wini bya Bob na Jean?a Vukati bya vona bya vuhlangi a byi ri na tin’hweti ta mune ntsena, kambe se a byi ri kusuhi ni ku fa. Hambi swi ri tano, mhaka ya vona yi tolovelekile, hikuva tinhlayo ti komba leswaku njhekanjhekisano wa vukati wu tolovelekile. Sweswi vativi va vula leswaku hafu ya vukati hinkwabyo eUnited States yi ta hela hi ku dlawa. Tinhlayo leti fanaka leti khomisaka gome ti huma ematikweni man’wana yo tala. Kambe ke, ku dlaya vukati ko va xiphemu xa xifaniso ntsena. Hi tinhlayo letikulu ni swivangelo swo hambana-hambana, mindyangu yi le ku kayakayeni.

Swivangelo Swin’wana Swa Gome eNdyangwini

Vana va khumbeka ngopfu loko endyangwini ku humelela swiyimo leswi khomisaka gome. Magazini wa Newsweek wa vika: “N’we-xa-nharhu xa vana lava velekiweke eka khume ra malembe lama hundzeke [eUnited States] onge va ta hanya endyangwini lowu nga ni mutswari loyi a nga riki wa xiviri loko va nga si va ni malembe ya 18. Namuntlha un’we eka vana van’wana ni van’wana va mune u kurisiwa hi mutswari un’we. Kwalomu ka tiphesente ta 22 ta vana a ti velekeriwangi evukatini; kwalomu ka nharhu xa tona ti velekiwe hi manana wa kondlo-a-ndzi-dyi.”

Loko a kombisa xivangelo lexi yelanaka xa gome endyangwini, J. Patrick Gannon mutivi eku khomiweni ka vana hi ndlela yo biha u ri: “Nkambisiso wa sweswinyana wu komba leswaku vanhu va makume ya timiliyoni va kulele emindyangwini ya vusopfa [leyi nga lawuriwiki kahle] laha vukari, rimbewu exikarhi ka maxaka, kumbe ku hlaseriwa ka mintlhaveko leswi vangiwaka hi xihoko a a swi ri swa xiviri siku rin’wana ni rin’wana.” A swi hlamarisi leswi vana vo tala lava paluxekeke eka swilo swo tano a va nga ta yi tiva ndlela yo sivela gome ra ndyangu ha yona tanihi vanhu lavakulu.

Vaxiyisisi van’wana va nga ha sola gome ra ndyangu hi ku cinca ka ikhonomi, matshamelo ni mahanyelo leswi hlaseleke matiko lama hluvukeke. Hi xikombiso, mpimo lowukulu wa ku nghenela ka vavasati ka tsima ra ntirho wu vange ku karhateka ngopfu ko tlhela ku lulamisiwa mintirho ni vutihlamuleri bya ndyangu. Vamanana va chava ni ku vilela hi mintirho ya vutshila leyi se yi va hlulaka, vatatana a va ha tsakeli ku chivirikela mintirho ya le kaya, naswona vana va cincela evuton’wini bya swivandla swa nkhathalelo wa siku va ri karhi va vilela.

Mindyangu yo tala yi le hansi ka ntshikilelo lowukulu ematikweni hinkwawo ya misava. Mutswari un’wana la tirhaka u fanise leswi ni “ku hanya exiyin’weni xa khombo lexi nga cinciki.” A swi hlamarisi leswi ku lava ku va hafu ya lava langiweke hi nkarhi wa ku kambela ka sweswinyana ka Gallup va vuleke leswaku ‘namuntlha mindyangu ya le Amerika yi nyanya ku nonon’hweriwa ku tlula leswi a yi ri xiswona malembe ya 10 lama hundzeke,’ naswona a hi vangani lava va kholweke leswaku xiyimo lexi xi ta hluvuka.

Hikwalaho, gome ra ndyangu i nhloko-mhaka ya siku na siku eka minkombiso leyi ku vulavuriwaka ha yona eka thelevhixini ni xiya-ni-moya. Vanhu va hlaya tibuku to tipfuna endyangwini, tin’wana ti nyika switsundzuxo leswi twalaka ni leswi tirhaka. Hambi leswi xitsundzuxo xo ‘vulavurisana hi ku ntshunxeka’ kumbe ku ‘byelana mintlhaveko’ xi nga vaka lexi pfunaka, xa tsandzeka ku fikelela ni ku kuma xivangelo lexi nga xona xa swirhalanganya swa mindyangu. Nhloko-mhaka leyi landzelaka yi ta endla tano naswona yi ta kombisa ndlela yo langutana ni gome ra ndyangu.

[Nhlamuselo ya le hansi]