Vunene Lebyikulu Bya Yehova
“Byi kurile swonghasi vunene bya wena, lebyi u byi nyikaka lava ku chavaka!”—PSALMA 31:19, NW.
1, 2. (a) I ntirho wihi lowukulu lowu Yehova a tshameke a wu endla khale? (b) Xana Yehova u byi hlamusele njhani vuyelo bya mintirho ya yena yo tumbuluxa?
AKU ri na nkarhi lowu Xikwembu xi sunguleke ku vumba ‘matilo tanihi xiluvelo xa xona ni misava tanihi vunavelo bya minkondzo ya xona.’ (Esaya 66:1) Rhekhodo ya Xikwembu a yi wu paluxi nkarhi lowu leswi swi humeleleke ha wona. Hi ku olova yi ri: “E ku sunguleni Šikwembu ši tumbulušile tilo ni misav̌a.” (Genesa 1:1) Hi nkarhi wa ku vumba, swirimele swa timiliyoni ta ntsandza vahlayi swi vumbiwile, swo tala swi ri na magidi ya timiliyoni ya tinyeleti. Ku ya emakumu ka xirimele xin’wana xo tano a a ku ri na nyeleti leyi vangamaka leyi rhendzeriweke hi tiplanete letitsongo to dzhwihala, to tala. Yin’wana ya tona yi vuriwe misava. Loko yi ringanisiwa ni tinyeleti letikulu, leti vangamaka, misava a a yi ri yintsongo swinene. Hambi swi ri tano, leyi hi leyi Yehova a kunguhateke leswaku yi va vunavelo bya minkondzo ya yena.
2 Xisweswo Yehova u kombise vuswikoti bya yena byo vumba ehenhla ka planete ya Misava. “Mativula ya hinkwaswo leswi tumbuluxiweke” a a ri etlhelweni ra yena tanihi Mutirhi Lonkulu loko xivumbeko lexi lexitsongo, xo dzhwihala xi cinciwa hi nkarhi wa “masiku” yo leha ya tsevu yo tumbuluxa. Hi ndlela yo fanekisela, xi ve ndhawu leyi faneleke ya vuwiselo bya milenge ya Xikwembu. (Vakolosa 1:15; Eksoda 20:11; Swivuriso 8:30) Laha hi kona laha Xikwembu a a xi kunguhate ku veka xivumbeko lexintshwa xa vutomi lebyi tlhariheke: vanhu. Mpatswa wo sungula wa vanhu, lowu vumbiweke hi swilo leswi kumiweke emisaveni, wu vekiwe endhawini leyi tsakisaka, ya paradeyisi. (Genesa 1:26, 27; 2:7, 8) Vuyelo byo hetelela bya ntirho lowu wu xiyekaka wo tumbuluxa a byi hetisekile, byi sasekile, lerova Bibele yi paluxa mintlhavelo ya Xikwembu ni mixo—xiphemu xo hetelela—xa siku ra vutsevu ra ku tumbuluxa: “Šikwembu ši languta hikwaŝo leŝi ši ŝi endleke, kutani maŝiv̌o, a ŝi ri ŝinene ngopfu.”—Genesa 1:31.
Vunene Bya Xikwembu
3. I mfanelo yihi leyi xiyekaka leyi paluxiwaka hi ntumbuluko wa Xikwembu?
3 Magidi ya malembe endzhakunyana, ntukulu wa mpatswa wolowo wo sungula wa vanhu u anakanye hi nkarhi wa ku tumbuluxa ivi a tsala: “Leswi nga vonakiki swa Xikwembu, ma nga matimba ya xona lama nga heriki ni vukwembu bya xona, swa vonaka swinene loko ku anakanyiwa mintirho ya xona.” (Varhoma 1:20) Ina, ku saseka ka misava ni swivumbiwa leswi nga ka yona hakunene a a ku ri xikombiso lexi hlamarisaka xa timfanelo leti nga vonakiki ta Xikwembu—hinkwaswo i vunene lebyikulu bya Xikwembu. Kutani, mawaku ndlela leyi swi fanelaka ha yona leswi Xikwembu xi vuleke leswaku xin’wana ni xin’wana lexi xi vumbiweke a xi ri xinene!—Psalma 31:19.
4, 5. Vunene i yini?
4 Vunene i xivumbeko xa vutsevu xa mihandzu ya moya wa Xikwembu leyi hlamuseriweke hi muapostola Pawulo eka Vagalatiya 5:22. Tidyondzo leti hundzeke eka magazini wa Xihondzo xo Rindza ti hlamusele mihandzu ya ntlhanu yo sungula ya moya, ti kombisa nkoka wa yona eku hlakuleleni ka vumunhu bya Vukriste.a Kutani, vona ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona leswaku hi nga byi rivali vunene! Hi laha ku faneleke, sweswi hi yisa nyingiso wa hina eka mfanelo leyi.
5 Vunene i yini? I mfanelo kumbe xiyimo xa ku va lonene. I ku va ni mahanyelo lamanene, ku tenga. Hikwalaho, i mfanelo leyinene leyi tikombisaka hi ku endlela van’wana leswinene ni mintirho leyi pfunaka. Xana hi nga yi kombisa njhani mfanelo leyi yi rhandzekaka? Entiyisweni, hi ku tekelela Yehova. Hikwalaho, hi nga si bula hi leswi engetelekeke hi ndlela leyi hina tanihi Vakriste hi nga kombisaka vunene ha yona, a hi kambisiseni vunene lebyi Xikwembu xa hina xa rirhandzu, Yehova, a byi kombiseke eku wundleni, ni le ku tirhisaneni ka yena ni ndyangu wa vanhu.
Vunene Byi Kombisiwa Eku Tumbuluxeni
6. I yini leswi susumeteleke Yehova ku vumba swivumbeko swin’wana swo tlhariha swa vutomi?
6 Eku sunguleni i yini lexi susumeteleke Tata wa hina la nge matilweni ku avelana ntsako wa yena wa vutomi ni swivumbiwa leswi hanyaka leswo tlhariha? Muapostola Yohane u hlamula xivutiso xexo loko a ku: “Xikwembu i rirhandzu.” (1 Yohane 4:8) Ina, rirhandzu ro pfumala vutianakanyi ri susumetele Xihlovo lexikulu xa vutomi ku vumba swivumbiwa swin’wana leswi hanyaka, xi nyika swin’wana kaya ra le tilweni ni swin’wana ra laha misaveni. Kavula hi tiva switsongo hi leswi tilo kumbe swivumbiwa swa le tilweni swi nga swona. I mimoya—a swi vonaki emahlweni ya vanhu—naswona kaya ra swona ri le xivandleni xa moya. Kambe languta kaya ra misava leri Yehova a ri nyikeke vana va yena va vanhu. Naswona xiya vanhu hi voxe. Kutani u ta sungula ku byi vona hi mahlo ya wena n’wini vumbhoni bya matimba bya vunene bya Xikwembu.
7-9. Xana vunene bya Xikwembu byi voniwa njhani hi ndlela leyi ha yona xi vumbeke misava ni vanhu lava nga eka yona?
7 Yehova u nyike vatswari va hina vo sungula vutomi. Ku tlula sweswo, u endle swi koteka leswaku vutomi byi va lebyinene, byi tsakisa. Xo sungula, u vumbe kaya ra vona, misava, ri ri ni minkarhi, mahiselo yo hambana ni moya lowu wu nga kahle. U endle leswaku ndzhendzheleko wa mati, nayitrojini, ni okisijini lowu tirhaka hi laha ku hetisekeke ku pfuna ni ku phyuphyisa vanhu wu va kona. U funengete vuandlalo bya misava hi magidi ya tinxakanxaka ta swimilana, swin’wana tanihi swakudya swa vanhu ni swin’wana leswi ngopfu-ngopfu swi tsakisaka mahlo. U tate matilo hi tinyenyana leti tsakisaka hi mivala ya tona ni vuyimbeleri bya tona. U tate malwandle hi mintshungu ya tinhlampfi ni misava hi tinxaka to tala ta swiharhi, swin’wana swa nhova ni swin’wana leswi nga riki swa nhova. Mawaku rirhandzu lerikulu swonghasi! Naswona mawaku xikombiso xonghasi xa vunene bya mbilu ya Xikwembu!—Psalma 104:24.
8 Languta ndlela leyi Xikwembu xi endleke munhu ha yona. Mavoko, milenge, tintiho ta yena, hi swona swi lavekaka ku n’wi endla leswaku a swi kota ku tiya ni ku famba-famba hi ku olova. Xisweswo, eka swilo leswi vonakaka leswi kumekaka hi xitalo emisaveni leswi n’wi rhendzeleke, a nga kuma swakudya ni swilaveko swin’wana swa yena. Yehova u nyikele swihluke swa nantswo leswaku ku dya ni ku nwa swi nga vi swiendlo swo tiendlekela ntsena leswaku ku kumiwa matimba—tanihi ku hlanganisa xitirho eka phayiphi yo humesa gezi namuntlha. E-e, ku dya ni ku nwa swi endleriwe ku nyika ntsako, a swi tati khwiri ntsena kambe swi tlhela swi pfuxa matimba ya nantswo. Yehova u tlhele a nyika munhu tindleve ni mimpfumawulo yo tala leswaku a tsakisa tindleve teto. Mawaku ntsako wonghasi ku yingisela ku pfuma loku rhuleke ka nkova lowu khulukaka, ku yimbelela ka tuva kumbe ku hleka ka n’wana! Ina, hikwalaho ka vunene bya Xikwembu, ku nga khathariseki swilo hinkwaswo leswo biha leswi humeleleke ku sukela eku tumbuluxiweni, swa ha tsakisa ku va la hanyaka.
9 Nakambe, languta matimba man’wana ya hina yo twa. Mawaku mivala yo tala swonghasi yo hambana-hambana, leyi tsakisaka leyi nga kona ku tsakisa mahlo ya hina! Naswona mawaku ndlela leyi swi anerisaka ha yona ku twa ku nun’hwela loku tsakisaka ka swiluva! A swi hlamarisi leswi mupisalema a huweleleke eka Yehova a ku: “Nḍa ku nkhensa hikwalaho ka mahlori ya šiv̌umbeko ša mina. Mitiro ya wena ya hlamarisa”!—Psalma 139:14.
Ku Wa Ni Ku Ponisiwa Ka Vanhu
10. Xana vanhu vo tala va hlamule njhani eka vunene bya Xikwembu, naswona va ya emahlweni va pfuneka hi ndlela yihi?
10 Lexi nga tsakisiki, hi ku famba ka nkarhi vatswari va hina vo sungula va kombise ku nga byi tlangeli vunene hinkwabyo bya Xikwembu lebyi kombisiweke vona. Va kombise leswi hi ku nga yingisi swileriso swa Yehova ivi va tlula nsivelo wun’we lowu a wu vekeke. Hikwalaho vona ni vana va vona va tokote ku vaviseka, ku karhateka ni rifu. (Genesa 2:16, 17; 3:16-19; Varhoma 5:12) Eka malembe ya magidi yo tala lama hundzeke ku sukela eka xiendlo xa ku nga yingisi, vo tala va vanhu va kombise ku nga tsakeli kumbe ku pfumala ku tlangela eka vunene bya Xikwembu. Kambe, ku nga khathariseki leswi, vanhu lava nga nkhensiki ni lava nga riki na ku tlangela va ha pfuneka eka vunene bya Xikwembu. Hi ndlela yihi? Muapostola Pawulo u hlamuserile eka vaaka-tiko va le Listra eMiddle East: “[Xikwembu] a xi tshikanga ku tikomba leswi xi nga swona, hi ku endla leswinene; xi mi nyikile timpfula to huma etilweni, na tinguva ta ndzalo, xi mi andzisela ni swakudya, xi tata timbilu ta n’wina hi ku tsaka.”—Mintirho 14:17.
11. Vunene bya Xikwembu byi tlula ku nyikela kaya leri tsakisaka ra vanhu ntsena hi ndlela yihi?
11 Vunene bya Xikwembu a byi yanga emahlweni byi lunghiselela swilo leswi tsakisaka, leswi hlayisaka vutomi ntsena, leswi misava yi taleke hi swona. E-e, xi ye emahlweni. Yehova u tikombise a tiyimiserile ku rivalela swidyoho swa vana va Adamu ni ku ya emahlweni a aka vuxaka ni lavo tshembeka exikarhi ka vanhu. Xivumbeko lexi xa vunene bya Xikwembu xi kombisiwe eka Muxe loko Yehova a tshembise ku vangela ‘vunene bya yena hinkwabyo ku hundza emahlweni ka xikandza xa [Muxe].’ Kutani Muxe u twe marito lama nge: “Yehova, Yehova, Šikwembu ša tintŝalo ni v̌unene, le’ši hlwelaka ku kariha, leši teleke tintŝalo ni ku ṭhembeka, le’ši ṭeṭelelaka hi tinšaka ta madzana ya khume, leši khomelaka munhu e ku homboloka, ni ku dyoha, ni šiv̌i.”—Eksoda 33:19; 34:6, 7.
12. I malunghiselelo wahi ya Nawu wa Muxe lama kombiseke vunene bya Yehova?
12 Esikwini ra Muxe, Yehova u simeke ndlela ya le nawini ya tiko lerintshwa ra Israyele laha vadyondzi lava nga endlangiki ha vomu a va ta kuma ku rivaleriwa xidyoho swa xinkarhana kumbe hi ndlela yo fanekisela. Hi ku tirhisa ntwanano wa Nawu lowu Muxe a a ri muhlanganisi eka wona, Vaisrayele va ve tiko leri hlawulekeke ra Xikwembu naswona va dyondzisiwe ku endla magandzelo yo hambana-hambana ya swiharhi eka Yehova leswaku a va rivalela swidyoho swa vona ni swiendlo swa vona leswi thyakeke. Xisweswo, ku nga khathariseki swiyimo swa vona leswi nga hetisekangiki, Vaisrayele lava hundzukaka a va ta ya emahlweni va tshinelela Yehova hi laha ku amukelekaka naswona va tiva leswaku vugandzeri bya vona a byi n’wi tsakisa. Hosi Davhida, xirho xa tiko rero ehansi ka Nawu, u kombise ku xiya ka yena vunene bya Xikwembu emhakeni leyi: “U nga anakanyi ŝidyoho ŝa v̌untŝha bya mina; ni ku tlula ka mina; u ndzi anakanya hi nsov̌o wa wena, hikwalaho ka tintŝalo ta wena, oho Yehova!”—Psalma 25:7.
13. Xana Yehova u yi lunghiselele njhani ndlela leyi humelelaka swinene ku tlula magandzelo ya swiharhi ku rivalela swidyoho?
13 Hi ku famba ka nkarhi vunene bya Yehova byi n’wi susumetele ku nyikela ndlela yo rivalela swidyoho leyi humelelaka ya nkarhi hinkwawo. Leswi swi endliwe hi ku tirhisa gandzelo ra Yesu, loyi a a ri rixaka ra Hosi Davhida. (Matewu 1:6-16; Luka 3:23-31) Yesu a nga dyohanga. Hikwalaho, loko a file, vutomi bya yena lebyi ku endliweke gandzelo ha byona a byi ri na ntikelo lowukulu naswona Xikwembu xi ri amukele tanihi nkutsulo lowu a wu ta hlanganisa rixaka hinkwaro leri dyoheke ra Adamu. Muapostola Pawulo u tsarile: “Vanhu hinkwavo va dyohile, hikokwalaho ku kwetsima loku a va ku nyikiwile hi Xikwembu, va ku pfumala. Kambe va hlayiwa lava lulameke hi tintswalo ta Xikwembu, hi ku nyikiwa, ha Kriste Yesu loyi a va kutsulaka. Xikwembu xi n’wi vekile leswaku hi ku fa ka yena, vanhu va rivaleriwa swidyoho loko va pfumela eka yena.”—Varhoma 3:23-26.
14. I mintshembo yihi leyi hlamarisaka leyi endliweke yi koteka eka vanhu hi ku tirhisa gandzelo ra nkutsulo?
14 Ku pfumela eka nkutsulo wa gandzelo ra Yesu ku hetisisa swo tala eka Vakriste, swo tala swinene ku tlula leswi magandzelo wolawo ya swiharhi ehansi ka ntwanano wa Nawu ma swi endleleke Vaisrayele. Ri endle leswaku nhlayo leyi hikiweke ya Vakriste yi vuriwa lava lulameke ni ku hlawuriwa hi moya wa Xikwembu ku va vana va xona. Xisweswo va ve vamakwavo va Yesu naswona va kume ntshembo wa ku pfuxiwa tanihi swivumbiwa swa moya leswaku va hlanganyela na yena eMfun’weni wa le tilweni. (Luka 22:29, 30; Varhoma 8:14-17) Anakanya leswaku Xikwembu a xi ta nyika mintshembo yo tano ya le tilweni eka swivumbiwa leswi hanyaka eka planete leyi leyitsongo, misava! Ntlawa lowutsongo lowu tsakelaka ntshembo lowu wa ha ri kona. Kambe eka timiliyoni ta Vakriste van’wana, ku kombisa ripfumelo eka nkutsulo swi vula ndlela yo tsakela leswi Adamu na Evha va swi lahleke—vutomi lebyi nga heriki eka misava ya paradeyisi, leyi fanaka ni ntanga. Ntwanano wa Nawu hi woxe wu swi kotile ku nyikela mintshembo ya le tilweni kumbe ya laha misaveni ya nkarhi lowu taka ya valandzeri va wona.
15. I yini leswi katsekaka eka mahungu lamanene?
15 Swi fanela swonghasi leswi rungula ra malunghiselelo lamantshwa lawa Xikwembu xi ma endleke ha Yesu Kriste ri vuriwaka ‘mahungu lamanene’ hikuva ma kombisa vunene bya Xikwembu. (2 Timotiya 1:9, 10) EBibeleni, mahungu lamanene minkarhi yin’wana ma vitaniwa ‘mahungu lamanene ya Mfumo.’ Namuntlha ma kombisa ntiyiso wa leswaku Mfumo wu simekiwile ehansi ka vulawuri bya Yesu la pfuxiweke. (Matewu 24:14; Nhlavutelo 11:15; 14:6, 7) Hambi swi ri tano, mahungu lamanene ma katsa leswi engetelekeke. Hi laha swi kombisiweke ha kona hi marito ya Pawulo eka Timotiya lama ha ku tshahiwaka, swi katsa vutivi bya leswaku Yesu u hi endlele gandzelo ra nkutsulo. Handle ka gandzelo rero, vuxaka bya hina ni Xikwembu, ku ponisiwa ka hina hi koxe—hi nga ha vuli Mfumo wa Yesu ni vaprista ni tihosi ta 144 000 ni tihosi leti tekiweke emisaveni—a a swi nga ta koteka. Mawaku ku kombisiwa loku hlamarisaka ka vunene bya Xikwembu loku nkutsulo wu nga kona!
Vunene Bya Xikwembu Namuntlha
16, 17. Xana Hosea 3:5 yi hetiseke hi ndlela yihi (a) hi 537 B.C.E.? (b) hi 1919 C.E.?
16 Loko a languta emahlweni “emasikwini ya makumu,” muapostola Pawulo u tsundzuxile: “Vanhu va ta va . . . lava vengaka leswo lulama.” (2 Timotiya 3:1-3) Hambi ku ri swikombiso leswi tolovelekeke swa vunene, tanihi ku hanana ni vuxaka lebyinene, a a swi nga ta tlangeriwa. Kutani, mawaku ndlela leyi byi khutazaka ha yona vuprofeta lebyi tsakisaka bya Hosea 3:5: “V̌ana v̌a Israel v̌a ta tlhela v̌a lav̌a Yehova, Šikwembu ša v̌ona, na Davida, hosi ya v̌ona; e minkarini ya le nḍaku va ta tšhav̌ela eka Yehova ne tintŝalweni ta yena.”
17 Vuprofeta lebyi byi hetiseke ro sungula hi 537 B.C.E. loko Vayuda va tlhelele eTikweni ra Xitshembiso va huma evuhlongeni eBabilona. Enkarhini wa manguva lawa, byi sungule ku hetiseka ka byona hi lembe ra 1919 loko masalela ya Israyele wa moya ma humile enhlengeletanweni ya Sathana naswona ma sungula ku lava Yehova ni vunene bya yena hi ku hiseka. Va kume leswaku Yesu Kriste hi byakwe a a fuma tanihi “Davida, hosi ya v̌ona” ematimbeni ya le tilweni ku sukela hi 1914. Ehansi ka vulawuri bya yena bya le tilweni, hi ku hiseka va amukele vutihlamuleri byo twarisa mahungu lamanene eka matiko. Xisweswo va sungule ku hetisisa xileriso lexi rhekhodiweke eka Matewu 24:14, (NW): “Mahungu lawa lamanene ya Mfumo [lowu simekiweke] ma ta twarisiwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke leswaku byi va vumbhoni eka matiko hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.”
18. I vamani lava joyineke masalela ya Israyele wa moya eku twariseni ka mahungu lamanene?
18 Namuntlha, masalela lama totiweke ma joyiniwe hi “ntshungu lowukulu,” lowu hi laha ku fanaka wu xiximaka vunene bya Yehova. (Nhlavutelo 7:9) Sweswi, vo tlula mune wa timiliyoni va phindha marito ya ntsumi leyi voniweke hi muapostola Yohane exivonweni loko va twarisa eka matiko hinkwavo va ku: “Chavani Xikwembu, mi xi dzunisa, hikuva nkarhi wa xona wa ku avanyisa wu fikile. N’wi gandzeleni, yena muendli wa tilo ni misava ni wa lwandle ni swihlovo swa mati.”—Nhlavutelo 14:7.
19. Boxa vumbhoni byin’wana lebyikulu bya vunene bya Xikwembu.
19 Xin’wana xa swikombiso leswikulu swa vunene bya Xikwembu hi leswaku xi hi pfumelele ku va vatirhi-kulobye va xona entirhweni lowu wu chaputaka. Mawaku lunghelo ronghasi leswi hi byarhisiweke ‘mahungu lamanene lama kwetsimaka ya Xikwembu lexi tsakeke’! (1 Timotiya 1:11) Hi ku chumayela ni ku dyondzisa ka hina leswi eka van’wana, hi kombisa mpimo lowu tlakukeke wa muhandzu lowuya wa nkoka wa moya wa Xikwembu, vunene. Xisweswo, hi na langutelo ra nandza wa khale wa Xikwembu Davhida, la nga te: “A ku ḍunisiwe ku anakanya ka tintŝalo ta wena le’tikulu, a ku huv̌eriwe ni ku lulama ka wena!”—Psalma 145:7.
20. I rungula rihi leri engetelekeke malunghana ni vunene leri nga ta hlamuseriwa eka xihloko lexi landzelaka?
20 Hambi swi ri tano, xana ku hlanganyela eku chumayeleni ka mahungu lamanene hi yona ntsena ndlela yo kombisa vunene evuton’wini bya hina? Nikatsongo! Hi khutaziwa ku va ‘vatekeleli va Xikwembu, tanihi vana lava rhandzekaka.’ (Vaefesa 5:1) Vunene bya Xikwembu byi kombisiwa hi tindlela to hambana-hambana. Hikwalaho, vunene bya hina na byona byi fanele ku khumba swivumbeko swo tala swa vutomi bya hina. Swin’wana swa leswi swi ta hlamuseriwa eka xihloko lexi landzelaka.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Mihandzu ya moya ha wun’we-wun’we i rirhandzu, ku tsaka, ku rhula, ku tiyisela, musa, vunene, ripfumelo, tintswalo ni ku tikhoma.
Xana U Nga Hlamula?
◻ Xana ntumbuluko wu kombisa vunene bya Xikwembu hi ndlela yihi?
◻ I malunghiselelo wahi lawa Yehova a ma endleke leswaku a rivalela swidyoho swa vanhu lava hundzukaka?
◻ Eku hetisekeni ka Hosea 3:5, masalela lama totiweke ma te rini eka Yehova ni le ka vunene bya yena, naswona leswi swi yise eka yini?
◻ Hi byihi vumbhoni byin’wana lebyikulu bya vunene bya Xikwembu namuntlha?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Ntumbuluko wu nyika vumbhoni bya vunene lebyikulu bya Xikwembu
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]
Ku pfumeleriwa ka hina ku hlanganyela entirhweni wo chumayela i xikombiso lexi xiyekaka xa vunene bya Xikwembu