‘Va Tsaka Hinkwavo Lava Langutelaka Yehova’

HI KU VULA KA DOMENICK PICCONE

Vatswari va mina va rhurhile va suka eItaly va ya eUnited States eku sunguleni ka va-1920 naswona eku heteleleni va tshamisekile eFiladelifiya Dzonga, hi nkarhi wolowo a yi tiviwa tanihi Italy Leyitsongo. Hi 1927 a a va hlanganyela na Swichudeni swa Bibele, leswi endzhaku swi tiviweke tanihi Timbhoni ta Yehova.

NDZI velekiwe hi 1929 xisweswo ndzi paluxeke eka ntiyiso wa Bibele ku sukela evuhlangini. Ndza tsundzuka leswaku Timbhoni a ti hlangana endlwini ya ka hina ti nga si huma ku ya chumayela emadorobeni lama tinyiketeleke swinene eka Rhoma Khatoliki endhawini ya mugodi wa malahla wa le Pennsylvania, laha vamakwerhu a va khomiwa minkarhi yo tala. Ndzi khuvuriwe hi 1941 entsombanweni wa Timbhoni ta Yehova le St. Louis, Missouri. Kutani swilo swi sungula ku ka swi nga ha fambi kahle.

Ndzi sungule ku endla xinghana ni vantshwa vo homboloka laha a hi tshama kona kutani ndzi sungula ku dzaha na ku gembula etikhonweni ta switarata. Nkateko wa kona, vatswari va mina va swi vona leswaku a va nga ha swi koti ku ndzi lawula kutani va anakanya ku rhurhela endhawini yin’wana ya doroba. A ndzi nga tsakanga, hikuva a ndzi lahlekeriwe hi vanghana va mina hinkwavo va le xitarateni. Hambi swi ri tano, namuntlha ndzi tsundzuka swa khale kutani ndzi nkhensa tata wa mina. U titsone mali yo tala leswaku a ndzi humesa endhawini yo tano. Hambi leswi khale a a swi kota ku famba hi milenge a ya entirhweni, sweswi a a boheka ku famba mpfhuka wo leha hi xitimela. Kambe ku rhurha loku ku ndzi tlherisele exiyin’weni xa swilo swa le tilweni.

Mbewu Ya Vurhumiwa Ya Byariwa

Kwalomu ka lembe rin’wana ni rin’wana, a hi famba hi ya le Lansing Dzonga, eNew York, leswaku hi va kona eka ku thwasa ka Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower. Ku vona varhumiwa volavo va rhumeriwa emisaveni hinkwayo swi byale ku navela ntirho wa vurhumiwa embilwini ya mina. Xisweswo, endzhaku ko thwasa exikolweni xa le henhla, ndzi tsarise tanihi mutirheli wa phayona ra nkarhi hinkwawo, ku sukela hi May 1947.

Phayona rin’wana leritsongo ebandlheni ra hina a a ku ri Elsa Schwarz, naswona a a chivirika swinene entirhweni wo chumayela. Vatswari va yena minkarhi hinkwayo a a va n’wi khutaza ku va murhumiwa, kutani kumbexana u nga ha vhumba vuyelo bya kona. Hi tekanile hi 1951. Loko hi ri karhi hi tirha swin’we tanihi maphayona le Pennsylvania, hi kombele ku nghenela xikolo xa vurhumiwa xa Gilead. Hi 1953 hi vitaniwe eka ntlawa wa vu-23 wa Gilead. Endzhaku ka ntlhanu wa tin’hweti ta ku dyondza ni ku lunghiselela ka nkoka le Gilead, hi thwasele entsombanweni le Toronto, eCanada, kutani hi amukela xiavelo xa hina.—Spain!

Swiphiqo Le Spain

Loko ha ha lunghiselela ku ya exiavelweni xa hina xa vurhumiwa hi 1955, mina na Elsa a hi ri na swivutiso swo tala. Spain! Ku ta va njhani? Tiko leri a a ri fumiwa hi mulawuri wa Mukhatoliki, Murhangeri wa mavuthu Francisco Franco, naswona ntirho wa Timbhoni ta Yehova a a wu yirisiwile. Xana hi ta hanyisa ku yini ehansi ka swiyimo swo tano?

A hi tivisiwile hi vamakwerhu etindlu-nkulu ta Sosayiti le Brooklyn leswaku Frederick Franz, xandla xa muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower xa nkarhi wolowo, na Alvaro Berecochea, murhumiwa wo huma hi le Argentina, a va khomiwile, swin’we ni vamakwerhu van’wana vo tala. Nhlengeletano ya le xihundleni a yi hleriwile exihlahleni ekusuhi na Barcelona. Hambi swi ri tano, maphorisa ma twe hi ta ku hlengeletana loku ka le xihundleni naswona va khome vo tala va lava a va ri kona.a

A hi byeriwile leswaku kumbexana ku hava loyi a nga ta swi kota ku hi hlanganisa loko hi fika le Barcelona. Switsundzuxo eka hina a ku ri: “Lavani ndhawu ehodeleni, kutani mi tivisa Sosayiti le New York adirese ya hodela.” Hi tsundzuke marito ya Esaya lama nge: “Yehova i Šikwembu . . . ši katekisa la’v̌a ši ṭhembaka. Kutani tindlev̌e ta ṅwina ti ta twa rito e nḍaku ka wena, ri ku: Ndlela hi leyi, fambani ha yona.” (Esaya 30:18, 21) A hi fanele ku langutela eka Yehova ntsena ivi hi landzelela nkongomiso wa nhlengeletano ya yena.

Hi lelane ni vatswari ni vanghana va hina lava teke eNew York ku ta hi lela, kutani hi ku hatlisa xikepe xa hina, Saturnia, a a xi tluta eNambyeni wa Hudson xi kongoma eAtilantika. Wolowo a a ku ri nkarhi wo hetelela ndzi vona tata wa mina. Endzhaku ka malembe mambirhi, loko ndzi ri entsungeni, u lovile endzhaku ko vabya nkarhi wo leha.

Eku heteleleni hi fike exiavelweni xa hina, ehlalukweni ra muti wa Barcelona. A a ku ri siku ro biha, ku na mpfula, kambe loko ha ha hakela swibalo, hi vone swikandza leswi n’wayitelaka hi ntsako. Alvaro Berecochea, swin’we ni vamakwerhu van’wana va Mapaniya, a a va ri kwalaho ku ta hi hlangaveta. A a hi tsakile hakunene ku tiva leswaku vamakwerhu wa hina va tshunxiwile.

Sweswi a hi fanele ku dyondza Xipaniya. Emasikwini wolawo varhumiwa a va faneleke ku dyondza tindzimi hi ndlela yo nonon’hwa—hi ri hava tibuku-mpfuno kumbe vadyondzisi. A a ku nga ri na tidyondzo ta ririmi hi nkarhi wa kona. A hi fanele hi fikelela mpimo lowu lavekaka wa tiawara entirhweni wo chumayela, naswona hi nkarhi lowu fanaka hi dyondza ririmi hi ri karhi hi tirha.

Ku Chumayela Ehansi Ka Vulawuri Bya Khatoliki

Nhlengeletano ya Yehova a a ya ha ku sungula le Spain hi nkarhi wolowo. Hi 1955 a a ku ri na nhlohlorhi ya vahuweleri va 366 etikweni ra vanhu va kwalomu ka 28 wa timiliyoni. A a ko va na mabandlha ya khume ntsena etikweni hinkwaro. Xana a a swi ta tshamisa xisweswo nkarhi wo leha? Hi ku hatlisa loko mina ni nsati wa mina hi sungule ku chumayela hi yindlu na yindlu, hi kume leswaku Spain a a ri fana ni paradeyisi eka lava hangalasaka mahungu lamanene. Ina, vanhu a a va ri na ndlala ya ntiyiso.

Kambe ntirho wo chumayela a a wu endlisiwa ku yini, tanihi leswi a a wu yirisiwile? Hi ntolovelo, a hi nga endzeli yindlu yin’wana na yin’wana exitarateni, kumbe makamara hinkwawo emuakweni wo hirhisa. Barcelona yi tele hi miako yo hirhisa ya swithezi swa ntlhanu kumbe ntsevu, naswona hi leteriwe ku sungula ehenhla ivi hi tirha hi ri karhi hi ya ehansi. Kumbexana hi endzela kamara rin’we eka xithezi xin’wana ni xin’wana kumbe hambi ku ri ku tlula swithezi swo talanyana. Ndlela leyi yi swi endle swi nonon’hwa swinene eka maphorisa leswaku ma hi khoma loko n’wini wa yindlu la nga hi tsakeriki a tivisa maphorisa.

Minhlangano ya bandlha a yi khomeriwa emakaya ya vanhu, mabandlha ma vumbiwa hi mintlawa ya tidyondzo ta buku ya bandlha to suka eka tinharhu ku ya eka mune. Leswi a a swi pfumelela nandza wa bandlha ku endzela tidyondzo leti ta buku kan’we hi n’hweti. Mufambisi wa dyondzo ya buku a a ri na vutihlamuleri byo fambisa minhlangano hinkwayo, leyi a a yi khomiwa hi vusiku byimbirhi bya vhiki eka mintlawa leyitsongo ya vanhu vo suka eka 10 ku ya eka 20.

A a hi fanele hi dyondza ndlela leyintshwa ya vutomi. Hi nkarhi wolowo a a ku nga ri na lunghiselelo ra kaya ra varhumiwa le Spain. Loko swi koteka, a a hi tshama ni vamakwerhu emakaya ya vona. Ku dyondza ku sweka eka xitofu xa malahla a a ku ri xiphiqo hakunene eka Elsa! Eku heteleleni hi kote ku xava xitofu lexintsongo xa pharafini xo veka mbita yin’we, lowu a a ku ri nhluvuko hakunene.

Minxaniso Ni Ku Hlongoriwa

Endzhaku ka nkarhinyana hi twe leswaku gandlati ra nxaniso a a ri sungula le Andalusia, laha phayona ro hlawuleka ri khomiweke kona. Khombo ra kona, a khome xibukwana lexi nga ni mavito ni tiadirese ta vamakwerhu va le swiphen’wini hinkwaswo swa tiko. Hi hambete hi amukela swiviko swa leswaku vamakwerhu a va ri karhi va khomiwa emadorobeni hi ku landzelelana. Minhlaselo a yi ya yi tshinela swinene eBarcelona. Eku heteleleni, nxaniso wu fika eBarcelona.

Emahlweni ka tin’hweti ti nga ri tingani, maphorisa a a ma ndzi yise etindlu-nkulu ta wona ku ya ndzi vutisisa. Endzhaku ka tiawara ti nga ri tingani ndzi ntshunxiwile, ivi ndzi ehleketa leswaku a a ku ri ku hela ka mhaka. Kutani Muyimeri wa Muamerika u vulavule na mina kutani a ringanyeta leswaku ku papalata tingana ta ku hlongoriwa, a ndzi fanele ndzi huma etikweni hi ku tirhandzela. Endzhakunyana, maphorisa ma hi tivise leswaku hi fanele ku huma etikweni ku nga si hela masiku ya khume. Leswi a hi nga ha ri na nkarhi wo tsalela Sosayiti ya Watch Tower, a hi fanele hi endla yini? Swiyimo swi vonake swi kombisa leswaku a hi boheka ku ya eka nsimu ya vurhumiwa ya le kusuhani ehandle ka Spain—Portugal, hi tlhelo ra vupela-dyambu.

Xiavelo Xin’wana Ni Ririmi Rin’wana

Hi ku hatlisa loko hi fika eLisbon, le Portugal, hi July 1957, hi averiwe ePorto tanihi varhumiwa, muti lowu kahle-kahle wu nga en’walungwini wa Lisbon. A a wu xiyiwa tanihi ntsindza wa vumbirhi wa tiko naswona a a wu ri endhawini leyi dumeke hikwalaho ka tivhinyo ta yona leto nandziha. Bandlha leri endlaka nhluvuko a a ri khomela minhlangano ya rona emakamareni ya le hansi ya muako lowu nga exikarhi ka doroba. Ntirho wo chumayela a a wu yirisiwile ni le Portugal, tanihi leswi tiko a ri lawuriwa hi Salazar. Kambe, swiyimo a a swi hambane hi laha ku heleleke ni leswiya swa le Spain. Minhlangano a yi khomeriwa emakaya ya vamakwerhu, naswona mintlawa ya vanhu va kwalomu ka 40 ku ya ka 60 a yi va kona. A a ku nga ri na xikombiso xa leswaku makaya a a ma ri tindhawu to hlengeletana ta Timbhoni ta Yehova. Hambi leswi a ndzi nga swi koti ku vulavula Xiputukezi, ndzi hlawuriwe ku va nandza wa bandlha. Nakambe, hi dyondze ririmi lerintshwa hi ndlela yo nonon’hwa.

Kwalomu ka lembe endzhaku, hi averiwe eLisbon. Laha, ro sungula, hi kume ndhawu ya hina vini, kamara ro hirhisa leri nge henhla ka muti wa Lisbon. Hi averiwe ku khathalela xifundza—Riphabliki ra Portugal hinkwaro. Loko hi fika ePortugal, a a ku ri na vahuweleri va 305 na ntlhanu wa mabandlha ntsena.

Nkarhi Wa Swiphiqo Wu Sungula

Eka mimepe yin’wana leyi kombisaka Portugal ni vahlapfa va yona, a a ku ri na xivuriso lexi nge: “Dyambu a ri peli ensin’wini ya Xiputukezi.” Lowu a a wu ri ntiyiso, hikuva Portugal a ri ri na vahlapfa eswiphen’wini swo tala swa misava, lamakulu ya kona mambirhi ku nga Mozambique na Angola eAfrika. Hi 1961 a swi vonaka onge ku na swiphiqo leswi ndlandlamukaka eka vahlapfa lava, kutani Portugal ri vone xilaveko xo engetela mavuthu ya rona ya nyimpi.

Sweswi, xana vamakwerhu va xinuna lavantshwa a va ta endla yini loko va laveriwa ntirho wa nyimpi? Van’wana va swi kotile ku tshikiwa hikwalaho ka ku vabya, kambe vo tala va teke xiyimo lexi tiyeke xa vukala-tlhelo bya Vukriste. Hi ku hatlisa gandlati ra matimba ra nxaniso ri sungurile. Rhavi ri amukele swiviko swa leswaku maphayona yo hlawuleka a a ma khomiwa naswona a a ma biwa swinene hi maphorisa ya le xihundleni ya mona, P.I.D.E (Polícia Internacional e Defesa do Estado). Van’wana va hina varhumiwa hi vitaneriwe etindlu-nkulu ta maphorisa leswaku hi ya vutisiwa. Kutani, mimpatswa minharhu yi nyikiwe 30 wa masiku leswaku yi huma etikweni. Hinkwerhu ka hina hi endle xikombelo eka valawuri leswaku va cinca xiboho xexo.

Ha un’we un’we, mimpatswa ya varhumiwa yi vitaneriwe etindlu-nkulu ta maphorisa leswaku hi va na mbulavurisano ni mukongomisi wa P.I.D.E. Vo sungula, nandza wa rhavi, Eric Britten, na nsati wa yena, Christina, va vutisiwile. Ku landzela, Eric Beveridge na nsati wa yena Hazel, kutani eku heteleleni mina na Elsa hi vutisisiwile. Ndhuna ya maphorisa yi hi veke nandzu wa mavunwa yi ku hi tirhisiwa hi Makhomanisi ku onha misava ya le Vupela-dyambu hi dyondzo ya hina ya vukala-tlhelo. Swikombelo swa hina a swi amukeriwanga.

Vona ndlela leyi a a swi vavisa ha yona ku sukela vamakwerhu va xinuna ni va xisati va 1 200 lava a va xaniseka hikwalaho ka ku fuma ka tihanyi ka mulawuri la nga twisisiki! Loko va ka Beveridge va ye le Spain kasi va ka Britten va tlhelela le Nghilandhi, xiavelo xa hina lexi landzelaka a a ku ta va xihi? A a ku ta va Morocco tiko ra Mamoslem!

Ku Chumayela eMorocco Ra Vuislem

Nakambe, a hi langutela eka Yehova. Xiavelo lexintshwa, mindhavuko leyintshwa, ni tindzimi letintshwa! Xiarabu, Xifurwa na Xipaniya a a ti ri tindzimi ta ximfumo ta Mfumo wa Morocco, laha a a ku ri na Timbhoni ta 234 emabandlheni ya nhungu. Vukhongeri bya ximfumo bya tiko a a ku ri Vuislem, naswona ku chumayela Mamoslem a a swi nga ri enawini. Kutani ke a hi chumayela ngopfu-ngopfu eka vaaki va Valungu lava nga riki Mamoslem.

Ku sukela loko varhumiwa va sungula ku fika eku heleni ka va-1950 ku andza ku vonakile. Kambe hulumendhe ya Morocco yi sungule ku tshikilela vaaki va Valungu, kutani ku ve na ku rhurha lokukulu ka valuveri, ku katsa ni vamakwerhu vo tala.

Tanihi leswi vaaki va hina lava nga riki Mamoslem a va hunguteka, hi tikume hi boheka ku kuma tindlela ta vutlhari to vulavurisana ni Mamoslem, naswona leswi swi endle maphorisa ma vilela. Loko swivilelo swi sungule ku tala le Tangier ni le madorobeni man’wana, eku heteleleni hi byeriwe leswaku a a hi fanele ku huma etikweni ku nga si hela masiku ya 30. Hi May 1969, mina na Elsa hi tlhele hi hlongoriwa eka xiavelo lexi xin’wana.

Xana I Xiavelo Xa Nkarhinyana?

Hi byeriwe ku tlhelela eBrooklyn, naswona ndzi rhamberiwe ku va kona eka nhlangano wa malandza ya marhavi lowu khomiweke hi ximumu xexo. Loko ndza ha ri kwalaho, ndzi tivisiwe leswaku xiavelo xa hina lexintshwa a a xi ta va le El Salvador, eAmerika Xikarhi, ni leswaku a a ndzi ta ya tirha kwalaho tanihi nandza wa rhavi. Ndzi twe leswaku leswi kumbexana swi ta va swa kwalomu ka ntlhanu wa malembe, mpimo-nkulu lowu varhumiwa a a va pfumeleriwa ku tshama wona etikweni, tanihi leswi ntirho wa hina a wu nga amukeriwangi ximfumo kwalaho.

El Salvador—mawaku xiavelo xonghasi! A a ku ri na vahuweleri va 1 290, ku katsa ni maphayona ya 114 lava a va vika n’hweti yin’wana ni yin’wana hi avhareji. Vanhu va kona a va chava Xikwembu, va rhandza Bibele, naswona va ri na malwandla. Kwalomu ka minyangwa hinkwayo, a va hi rhambela endzeni leswaku hi vulavula na vona. Hi nkarhinyana, a hi ri na tidyondzo to tala ta Bibele lerova hi nga ha koti ku ti hlanganisa.

Loko hi ri karhi hi xiya ku andza na xilaveko lexikulu kwalaho, hi titwe hi nga tsakangi hi ku tiva leswaku hi ta boheka ku tshika xiavelo lexi endzhaku ka malembe ya ntlhanu ntsena. Kutani ku kunguhatiwe leswaku hi ringeta ku tsarisa ntirho wa Timbhoni ta Yehova enawini. Hi yise maphepha eka hulumendhe hi December 1971, kutani hi April 26, 1972, hi tsakisiwile hi ku hlaya eka phepha-hungu ra hulumendhe, Diario Oficial, leswaku xikombelo xa hina xi amukeriwile. Varhumiwa a va nga ha boheki ku famba endzhaku ka ntlhanu wa malembe kambe a va ta amukela vutshamo bya nkarhi hinkwawo etikweni.

Miringo Ni Mikateko

Emalembeni yo tala eka swiavelo swa hina swo hambana-hambana, hi tiendlele vanghana vo tala lavanene naswona hi vone mihandzu evutirhelini bya hina. Elsa u ve na ntokoto lowunene le San Salvador hi mudyondzisi wa xikolo na nuna wa yena wa socha. Un’wana wa vanghana va mudyondzisi wa xikolo na yena u sungule ku tsakela ntiyiso. Eku sunguleni nuna wa kona a nga kombisanga ku tsakela eBibeleni; hambi swi ri tano, hi n’wi endzerile loko a ha ri exibedlhele, naswona a a ri na xinghana. Eku heteleleni u dyondze Bibele, a tshika ntirho-vutomi wa yena wa swa nyimpi, ivi a sungula ku chumayela swin’we na hina.

Hi nkarhi wolowo, wansati un’wana u te eHolweni ya Mfumo kutani a vutisa Elsa loko a a ri yena loyi a a dyondza na khale ka socha. Ku kumeke leswaku a a ri xigangu xa rona! Na yena a a dyondza Bibele na Timbhoni ta Yehova. Entsombanweni wa muganga, khale ka wanuna wa nyimpi, nsati wa yena, munghana wa yena na khale ka xigangu xa yena va khuvuriwile hinkwavo!

Ku Andza Le El Salvador

Hikwalaho ka ku andza lokukulu, Tiholo ta Mfumo to tala ti akiwile, naswona sweswi tiko leriya ri na Timbhoni leti chivirikaka to tlula 18 000. Hambi swi ri tano, ku andza loku ku ve ni miringo ya kona. Ku ringana malembe ya khume, vamakwerhu a va boheka ku endla ku rhandza ka Yehova exikarhi ka nyimpi ya xin’wana-manana. Kambe va hlayise vukala-tlhelo bya vona ivi va tshama va tshembekile eka Mfumo wa Yehova.

Exikarhi ka hina vambirhi, mina na Elsa hi ve evutirhelini bya nkarhi hinkwawo ku ringana malembe ya 85. Hi kume leswaku loko hi langutela Yehova ivi hi yingisela ‘rito leri taka hi le ndzhaku, ri ku: Ndlela hi leyi. Fambani ha yona, n’wina vanhu,’ a hi nge heli matimba. Hakunene hi nga hanya vutomi lebyi enerisaka ni lebyi hakelaka tanihi malandza ya Yehova ya nkarhi hinkwawo.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Nhlengeletano ekhwatini le Spain, 1956

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

A hi tolovele ku chumayela eka lava nga riki Mamoslem le Morocco

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Rhavi le El Salvador, xiavelo xa hina xa sweswi